حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران گفت: واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته به‌خلاف این تأکید و التزام و پایبندی میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود 27 میلیون مترمکعب بیشتر نبود، در چند نوبت رهاسازی آبی که صورت گرفت این اتفاق افتاد، این یک فاصله عمیقی است یک شکاف عمیقی است بین آن عددی که در معاهده آمده و آن چیزی که انجام شده است.
به گزارش جماران؛ نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران گفت: طبق معاهده بین‌المللی باید در سال‌هایی که آب وجود دارد، به‌میزان ۸۲۰میلیون مترمکعب از آب هیرمند به‌سمت ایران بیاید، اما سال گذشته فقط ۲۷میلیون مترمکعب آب وارد ایران شد.
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران درباره اینکه "چه اقداماتی جمهوری اسلامی ایران انجام داده است که بتواند حق‌آبه هیرمند را دریافت کند؟" گفت: یکی از دغدغه‌ها و اولویت‌های دستگاه دیپلماسی کشور و سایر دست‌اندرکارانی که در حوزه افغانستان مشغول هستند، موضوع اجرایی کردن حق‌آبه هیرمند بر اساس معاهده 1351 هجری شمسی است، این یک معاهده بین‌المللی است و در چارچوب آن باید در سال‌هایی که آب وجود دارد، سال آبی هست به‌میزان 820 میلیون مترمکعب این آب به‌سمت ایران بیاید و طرف افغانی نسبت به این مسئله متعهد هست.
وی افزود: این به‌عنوان یک اولویتی است در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی ما در موضوع افغانستان؛ از ابتدای حاکمیت و حکمرانی طالبان آنچه مقامات کابل تا امروز اعلام کردند، التزام افغانستان و پایبندی‌شان به اجرای این معاهده است، این را چه در یادداشت‌های رسمی و کتبی اعلام کردند، چه در گفتگو‌هایی که داشتیم و چه در اظهارنظر‌هایی که به‌صورت مصاحبه با اصحاب رسانه انجام دادند لذا در این مسئله طرف افغانی مشکلی ندارد به اینکه "این یک معاهده‌ای است و ما باید رعایت کنیم".
کاظمی گفت: اما واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته به‌خلاف این تأکید و التزام و پایبندی میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود 27 میلیون مترمکعب بیشتر نبود، در چند نوبت رهاسازی آبی که صورت گرفت این اتفاق افتاد، این یک فاصله عمیقی است یک شکاف عمیقی است بین آن عددی که در معاهده آمده و آن چیزی که انجام شده است.
وی اضافه کرد: اما نکته اسف‌بار آن این بود که حدود دو میلیارد مترمکعب از سیلاب‌هایی که آمد به منطقه استان نیمروز این‌ها در مواجهه با سد کمال‌خان رفت در یک مسیر انحرافی در منطقه‌ای به‌نام گودزره که شوره‌زار است. مفهوم این کلام این است که این سدی که به نام کمال‌خان ساخته شده به‌گونه‌ای تعبیه شده که این آب وقتی که می‌آید پشت این سد قرار می‌گیرد سمت چپ این دیواره‌ای که برایش تعبیه کردند به‌قدری پایین است که این آب را هدایت می‌کند به‌سمت آن منطقه شوره‌زار.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان گفت: ساخت این سد مختص به این یکی دو سال نبود و میزان گنجایش خود این سد حدود 52 میلیون مترمکعب بیشتر نیست، یعنی این نیست که شما اگر این سد رها بشود، آبی که می‌آید تکافوی آن میزانی است که در این معاهده آمده است، این مفهومش این است که باید همواره آب جاری باشد که مسیر آب و منابع تأمین آبی که می‌آید به‌سمت ایران از سه مجرا هست؛ یکی از سد کجکی است، سد کجکی آبی است که خود این سد از طریق رودخانه‌ها می‌آید ذخیره می‌شود، نکته دوم میزان برفی است که ذوب می‌شود، یعنی در فصل زمستان برف می‌آید، در فصل بهار بر اثر گرما این‌ها ذوب می‌شوند و این به‌صورت سیل جاری می‌شود، سد کجکی حدود 700 کیلومتر فاصله دارد تا رسیدن به آن یک مسئله دیگر و منبع تأمین آب رودخانه ارغنداب هست و یک منبع آب دیگر میان حوزه است یعنی بین سد کجکی است و سد کمال‌خان.
وی ادامه داد: در سال گذشته آن بارندگی‌های وسیعی که صورت گرفت که این بارندگی‌ها باعث شد که بخش زیادی از پاکستان هم رفت زیر سیلاب که خسارت سنگینی وارد کرد، یک بخش همین سیلابی بود و رفت به مسیر گودزره، می‌خواهم بگویم آن میزان وسیع آبی که رها شد در آن حالت سیلاب‌ها و بارندگی‌های سنگینی بود که این اتفاق افتاد.
کاظمی افزود: در سال گذشته کراراً ما با مسئولین طالبان این بحث را داشتیم که شرایط این سد به‌گونه‌ای است که این آب را به انحراف می‌برد، البته این را هم باید گفت، این دریچه‌های سد از لحاظ فنی دچار اشکالات بود، این مشکلات را داشت، با وجود اینکه طالبان متعهد شده بودند به این و اطمینان می‌دادند به این که آب خواهد آمد، اما به‌دلیل این اشکالات فنی که پیش آمده بود و خود شکل این سد باعث شد که فقط 27 میلیون مترمکعب آب آمد. متخصصینی که الآن در افغانستان هستند و ما بار‌ها به مسئولین طالبان این را گفتیم، به اینکه "این‌ها به‌خلاف سیاست‌هایی که شما اعلام می‌کنید به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که آن چیزی که مورد انتظار هست نشود".، متخصصینی که از دولت قبل ماندند و این‌ها ارتباطاتی هنوز با مقامات پیشینی که آن‌ها مورد ارتباط با بیگانگان هستند این را باید صراحتاً گفت؛ و به همین خاطر هم ما به این‌ها گوشزد می‌کردیم که "این نگرانی وجود دارد به این که این نیتی را که شما اعلام می‌دارید به این که آب بیاید، این اتفاق نیفتاده است".
وی گفت: این در اظهارنظر مسئولین طالبان بعد به ما گفته شد به اینکه "این اتفاق افتاد و این باعث تأسف هست."، یعنی قبول کردند به این که این مسئله اتفاق افتاد، متعاقب این مسئله اقداماتی که در طول این 5 ـ 4 ماه اخیر صورت گرفت این است که آمدند یک بودجه‌ای را اختصاص دادند برای حل مشکلات فنی و مهندسی سد کمال‌خان؛ از جمله اقداماتشان احداث یک خاکریزی هست حدود 4 و نیم کیلومتر به‌موازات همان دیواره‌ای که آب را به‌سمت گودزره می‌برد که این در حقیقت باعث بشود که از رفتن آب جلوگیری کند و از هدر رفتن آب.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان گفت: مسئله دوم تسطیح مسیر آب از جلوی سد که دریچه را باز می‌کنند، باز ببینید خودش یک نکته قابل‌توجهی است، ارتفاع سطح زمین با دریچه حدود دو متر اختلاف دارد یعنی شما دریچه را هم که باز می‌کنید جلو یک دیواره‌ای را می‌بینید که در طول این دو سه ماه اخیر حدود 13 کیلومتر مسیر را این‌ها آمدند تسطیح کردند برای اینکه آب به‌سهولت بخواهد انجام شود، این را ما در حدود یک ماه قبل دیدیم، آبی که پشت سد بود و رها کردند، در ظرف 48 ساعت وارد کشور شد یعنی امسال حدود 700 هزار مترمکعب وارد خاک ما شد.
وی افزود: این سهولت نشان می‌داد کاری که این‌ها از لحاظ مهندسی در تسطیح زمین انجام دادند درست است و مسئله سوم حل اشکالات فنی این دریچه‌های اصلی است، که این دریچه‌ها به‌گونه‌ای بود که نمی‌توانستند دریچه‌های اصلی را باز کنند، این هم یک اشکالی بود که حل کردند الآن و به ما این را گفتند که "حل کردیم."، آن چیزی که الآن می‌گویند این است، به اینکه منتظر تجمیع آب پشت سد کجکی هستند که این تجمیع آب عرض کردم یک بخش از آن از ذوب برف‌هاست و یک بخشی هم از آن مسیری که از رودخانه‌ها جاری می‌شد بیاید. این اطمینان را مقامات طالبان به ما دادند به اینکه الآن این اشکالات فنی را ما رفع کردیم و ما پایبندی‌مان را باز تکرار می‌کنیم، منتظر هستیم که میزان آب آن‌قدر باشد که بتوانیم آب را که رها می‌کنیم بتواند جوابگوی آن تعهد باشد. در سال جاری بررسی‌های ما نشان می‌دهد میزان آبی که از مسیر ارغنداب وارد می‌شد یا آن آبی که میان دو حوزه بود این میزان، میزان زیادی نیست، یعنی به‌خلاف سال گذشته که آن سیلاب‌ها صورت گرفت.
کاظمی قمی گفت: واقعیت این است که دستگاه حاکمیتی در استان سیستان و بلوچستان، دارند عمل می‌کنند، اما میزان کمبود و نیازی که در آب شرب و کشاورزی هست حجم وسیعی هست. ما بحثمان الآن راجع به تعهدات طرف افغانی است و آن چیزی که الآن طرف افغان به ما اعلام کرده است به اینکه "ما اقدامات فنی‌ام را انجام دادیم و نسبت به این معاهده صددرصد پایبند هستیم، آن وضعیتی که در سال گذشته اتفاق افتاد ان‌شاءالله اتفاق نخواهد افتاد و ما همۀ مساعی‌مان به این هست که بتوانیم وضعیت آب کجکی به‌گونه‌ای بشود که رها می‌شود این به‌سمت ایران بیاید."، یک واقعیت کوچک عرض کنم، من در کابل بودم، دیدم استان نیمروز را اطلاع دارم، بخشی از خود کشاورزان نیمروزی، هلمندی، قندهاری، زابلی، آن‌ها هم الآن تجمع دارند جلوی استانداری نیمروز و در کابل جلوی وزارت آب، به این که آن‌ها هم الآن دچار یک مشکلاتی هستند، اما مسئله معاهده یک مسئله قانونی است، مسئله‌ای است که دولت افغانستان به آن تعهد دارد، پایبندی‌اش را اعلام کرده است و باید این را اجرا بکنند، دستگاه‌های جمهوری اسلامی به‌ویژه طرف‌های دیپلماسی این حق مردم را دارد مطالبه می‌کند و دنبال می‌کند، من امیدوارم که امسال شاید یک مقداری با فاصله، اما این مسئله آب ان‌شاءالله جاری و ساری خواهد شد.
