محمدرضا واعظ‌مهدوی کمبود دارو را نتیجه اجتناب‌ناپذیر تصمیمات گذشته دانست و گفت: روشن است که اگر باد بکارید، طوفان درو می‌کنید. وضعیت موجود کاملا قابل پیش‌بینی بود و چند ماه پیش به طور مکرر هشدار داده بودیم که حذف ارز دارو و سپردن آن به دست بازار آزاد، شرایط نظام سلامت را بحرانی می‌کند که متاسفانه این اتفاق رخ داد.
به گزارش جماران؛ انصاف نیوز نوشت: اقتصاد سلامت به سبب تعدد بازیگرانش و تعدد متغیر‌های درون‌زا و برون‌زایش، یکی از پیچیده‌ترین شاخه‌های علم اقتصاد است که در هم‌‌تنیدگی عجیبی هم با اقتصاد سیاسی کشور دارد. به همین سبب هم بود که با آغاز زمزمه‌های حذف ارز ۴۲۰۰ دارو، عده زیادی از اقتصاددانان و کارشناسان حوزه سلامت، دولت را خطاب قرار داده و نسبت به عواقب چنین کاری هشدار دادند. آن هشدارها شنیده نشد و حالا، تنها چند ماه بعد از حذف یارانه، داروهای بسیار معمولی دچار کمبود شده‌اند. در این خصوص نظرات رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت، رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد موثره دارویی و یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس را جویا شده‌ایم.
باد کاشتند، طوفان درو می‌کنند
محمدرضا واعظ‌مهدوی کمبود دارو را نتیجه اجتناب‌ناپذیر تصمیمات گذشته دانست و گفت: روشن است که اگر باد بکارید، طوفان درو می‌کنید. وضعیت موجود کاملا قابل پیش‌بینی بود و چند ماه پیش به طور مکرر هشدار داده بودیم که حذف ارز دارو و سپردن آن به دست بازار آزاد، شرایط نظام سلامت را بحرانی می‌کند که متاسفانه این اتفاق رخ داد.
رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت که معاونت وزارت بهداشت و ریاست سازمان بیمه سلامت را هم در کارنامه دارد، ادامه داد: ارزیابی‌های گوناگون نشان می‌دهد حذف ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومانی، باعث افزایش ۴۰۰ درصدی هزینه‌های تولید شده است. به عبارت دیگر شرکت‌های تولید دارو از پس هزینه‌های تامین مواد اولیه، یعنی مواد موثره و مواد جانبی دارو و هزینه‌های جانبی تولید که چند برابر شده، برنمی‌آیند.
او گفت: علاوه بر بالا رفتن قیمت تولید، شرکت‌ها و کارخانجات داروسازی نقدینگی کافی برای تهیه مواد اولیه با ارز نیمایی را ندارند و بنابراین یا از واردات مواد اولیه خودداری می‌کنند و یا مقادیر بسیار کمتری را وارد می‌کنند که هر دو به معنای کاهش تولید و کمبود دارو در سطح کشور است.
عضو هیات علمی دانشگاه شاهد ادامه داد: به استناد گزارش‌هایی که دریافت کرده‌ایم، می‌دانیم برخی شرکت‌های تولیدی بالغ بر ۶ ماه است که خطوط خود را تعطیل کرده و تولید نداشته‌اند.
واعظ مهدوی گفت: وقتی دارو تولید نشود، کمبود ایجاد می‌شود و وقتی کمبود ایجاد می‌شود، دولت مجبور است برای ایجاد رضایت در مردم و اجتناب از هزینه‌های دیگر، به واردات روی بیاورد. بنابراین ۵ تا ۱۰ برابر ارز مورد نیاز تولید را صرف واردات فوری دارو می‌کند و در این میان هم دولت، هم شرکت‌های تولیدی و هم مردم زیان می‌کنند و تنها کام مافیای واردات شیرین می‌شود!
او کمبود داروهای بسیار ساده چون آلبومین یا شربت آستامینوفن را نشانه شکست سیاست دولت در هدفمند کردن یارانه دارو دانست و ادامه داد: از ابتدا هم مشخص بود که به دلیل مشکلات مالی و کسری بودجه سنگین دولت، امکان پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز به شرکت‌های بیمه‌ای وجود ندارد و ما در این زمینه هم خیلی شفاف و مشخص به وزارت بهداشت هشدار داده بودیم. الان سازمان بیمه تامین اجتماعی بیش از یک‌سال است که با طرف‌های قرارداد خود تسویه حساب نکرده و سازمان بیمه سلامت هم با آن‌که شرایط پرداختی بهتری دارد اما حداقل سه تا چهار ماه عقب است و این تاخیرها فشار را بر گرده مردم افزایش می‌دهد.
واعظ‌مهدوی با ابراز تاسف از این‌که توصیه افراد دارای منافع در افزایش قیمت ارز شنیده شد، گفت: آقایانی که استدلال می‌کردند با حذف یارانه دارو، تولید رونق پیدا می‌کند، امروز باید پاسخ‌گوی خطوط تولید متوقف‌شده و کارگران بی‌کار شده باشند و جای تاسف است که دولت، این استدلال غلط را شنید اما هشدار کارشناسان را نشنید که می‌گفتند امکان ندارد شما هزینه‌های تولید و نهاده را افزایش دهید و شاهد رونق تولید باشید. در واقع کمبود اخیر، نشانه آن است که وزارت بهداشت و دولت مقهور مافیای واردات شده است.
او از نامه‌نگاری با رئیس‌جمهور خبر داد و اضافه کرد: انجمن علمی اقتصاد سلامت در نامه خود، عواقب این تصمیمات را به اطلاع آقای رئیسی رسانده است. در این نامه نشان داده‌ایم که چگونه مافیای واردات دارو برنده اصلی حذف یارانه تولید بوده است و تاکید کرده‌ایم که این عرصه جای آزمون و خطا نیست.
معاون اسبق وزیر بهداشت بازارگرایی افراطی در حوزه سلامت را یکی از عوامل نارضایتی مردم دانست و گفت: در هر کشوری که سیاست‌های بازارگرایی افراطی یا به عبارت دیگر سیاست‌های اقتصادی نئولیبرالی به اجرا درآمده است، شاهد اوج‌گیری نارضایتی‌های عمومی و تظاهرات خیابانی بوده‌ایم و من بخشی از ناآرامی‌های اخیر کشور را ناشی از همین سیاست‌ها می‌دانم که سبب گرانی ارز و به تبع آن کالاهای اساسی شده و تورم سنگینی را به مردم تحمیل کرده است.
او به تجربه کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین که سیاست‌های تعدیل اقتصادی را اجرا کردند اشاره کرد و گفت: تقریبا در همه این کشورها، شاهد اعتراض‌های وسیعی بوده‌ایم که سبب متزلزل شدن پایه حکومت‌ها شده اما متاسفانه ما از این تجربه‌ها درس نمی‌گیریم و همان اقدامات را انجام می‌دهیم.
واعظ‌مهدوی به این پرسش که اولویت امروز وزارت بهداشت چیست، پاسخ داد: حرکت قطار نظام سلامت در این ریل باید متوقف و کاملا برعکس شود. یعنی وزارت بهداشت و دولت باید به سمت تخصیص ارز ارزان‌تر به نهاده‌های تولید دارو حرکت کنند. این اقدام هم به کاهش هزینه‌های تولید می‌انجامد و تولیدکنندگان را دل‌گرم می‌کند، هم هزینه‌های بیمه‌گران را کاهش می‌دهد و آنان را از خطر ورشکستگی دور می‌کند، هم به مردم سیگنال کاهش قیمت می‌دهد و آنان را امیدوار می‌کند و هم دسترسی افراد فاقد بیمه را به دارو ممکن می‌کند.
هیچ‌وقت چنین گرفتار نبودیم
نیمه‌های خرداد ماه گذشته، رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد موثره دارویی هشدار داده بود که «زنجیره تامین و تولید دارو در آستانه فروپاشی است» او اکنون به خبرنگار انصاف نیوز می‌گوید: متاسفانه در کشور گوش شنوایی برای هشدارهای کارشناسی وجود ندارد و همان‌چیزی که چند ماه پیش درباره‌اش گفته بودیم به وقوع پیوست.
فرامز اختراعی درباره این ابهام که بخش بزرگی از کمبود داروها متعلق به داروهای پرمصرفی است که تکنولوژی تولید یا مواد اولیه پیچیده‌ای ندارد و در زمره داروهای «های‌تِک» دسته‌بندی نمی‌شوند گفت: این نکته بسیار مهمی است که به نظام تخصیص منابع در نزد سیاست‌گذار مربوط است.
او توضیح داد: داروهای خاص که برای بیماران صعب‌العلاج مورد استفاده قرار می‌گیرند، معمولا داروهای بسیار گرانی هستند که در بسیاری از موارد اثربخشی یا هزینه‌اثربخشی آنان به اثبات نرسیده است اما سیاست‌گذاران با هدف بهبود کیفیت زندگی این دسته از بیماران، به آن مجوز می‌دهند که اغلب هم مجوزهای اضطراری است.
رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد موثره دارویی با انتقاد از رئیس مستعفی سازمان غذا و دارو، ادامه داد: وقتی سیاست‌های تخصیص ارز به سمت بنگاه‌محوری سوق پیدا می‌کند، طبیعی است که بخش بزرگی از منابع ارزی کشور برای تولید داروهای بسیار خاص و بسیار کم‌اثر هزینه می‌شود و تولید داروهای پرمصرف و حیاتی دپار مشکل می‌شود. مانند تخصیص بزرگی که برای واردات داروهای اس ام ای انجام شد در حالی‌که این داروها در فهرست دارویی ایران و بسیاری از کشورهای دیگر نیامده و اثربخشی آن هم روشن و مشخص نیست.
اختراعی طرح‌های بلندپروازانه تیم سازمان غذا و دارو را یکی دیگر از دلایل بروز بحران کمبود دارو خواند و گفت: دوستان با واقعیت‌های جاری نظام سلامت آشنایی نداشتند و با طرح‌های بلندپروازانه و خیالی خود سبب بروز مشکلات گوناگون هم برای تولید و هم برای واردات شدند و در حالی که طرح بسیار حساس دارویار در حال اجرا بود، آن را به بی‌راهه کشاندند.
این فعال صنعت دارو، ضمن قدردانی از دولت برای برکناری رئیس سازمان غذاودارو، ابراز امیدواری کرد تیم جدید رویه‌ای بر خلاف تیم پیشین در پیش گیرد و به مشورت با اهل فن و پیشکسوتان این حوزه بپردازد: ما در این چهل سال هم جنگ تحمیلی و هم فشار تحریم‌ها را از سر گذرانده‌ایم اما هیچ‌گاه تا این اندازه در تولید و تامین دارو درمانده نبودیم و این حاصل تک‌روی و منزوی‌کردن کارشناسان و پیشکسوتان است.
او با تاکید بر این‌که تجارب موجود در کشور، می‌تواند این بحران را هم پشت سر بگذارد ادامه داد: اولین و فوری‌ترین اقدام وزارت بهداشت، باید تغییر نگاه به نظام تامین دارو باشد. اگر منافع عمومی به منافع چند بنگاه ترجیح داده شود و منابع محدود ارزی بر این اساس تخصیص یابد، شاهد بروز چنین مشکلاتی نخواهیم بود.
رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد موثره دارویی قیمت‌گذاری درست را یکی دیگر از الزامات فائق‌آمدن بر بحران دارو دانست و اضافه کرد: در دوره قبل قیمت‌های ناعادلانه‌ای که به برخی اقلام دارویی داده شد، عملا تولید آنان را از صرفه انداخت و شرکت‌های بسیاری را مجبور کرد خطوط تولید خود را تعطیل کنند. بنابراین تغییر قیمت‌ها بر اساس هزینه‌های تولید یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در دستور کار وزارت بهداشت قرار بگیرد.
اختراعی جبران ذخایر داروهای حیاتی را یکی دیگر از وظایف تیم جدید سازمان غذا و دارو عنوان کرد: داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک، داروهای قند و داروهای فشار خون داروهای عموما ارزان‌قیمت اما بسیار پرمصرف هستند و برای همین هم در زمره داروهای حیاتی قرار می‌گیرند و بنابراین وزارت بهداشت باید تمام همت خود را معطوف به تامین این دسته از داروها کند تا کشور دچار بحران دیگری نشود.
این کارشناس دارویی در پایان خواهان پایان‌دادن به رویه‌های حذفی شد و گفت: تجاربی که نظام سلامت کشور در این ۴۰ سال به دست آورده است یک سرمایه ملی تلقی می‌شود که می‌تواند به رایگان در اختیار مدیران و کارگزاران دولت قرار بگیرد. من امیدوارم در دوره جدید، منزوی‌کردن انجمن‌های علمی، گروه‌های کارشناسی و کارشناسان خبره و از آن‌طرف تک‌روی متوقف شود.
پیشرفت‌های چشم‌گیر نظام سلامت در دوره اخیر
اما عضو کمیسیون بهداشت نظر دیگری دارد و مشکل را بیشتر ناشی از ناهماهنگی و تخلف برخی شرکت‌ها می‌داند. فاطمه محمدبیگی که خود پزشک است به خبرنگار انصاف نیوز گفت: در پی دریافت گزارش‌ها و پیام‌های مردمی درباره کمبود دارو، در کمیسیون بهداشت خواستار رسیدگی فوری وزارت بهداشت به این مسأله شدم.
نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز با اشاره به کمبود اقلام دارویی مانند انواع آنتی‌بیوتیک، انواع سرم و برخی داروهای بیماران صعب‌العلاج از تشکیل جلسه شورای تامین استان با موضوع بررسی کمبودهای دارویی خبر داد و افزود: بعد از دریافت گزارش‌های مشابهی از سایر استان‌ها، آقای دکتر شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به نمایندگی از دیگر اعضای این کمیسیون، نامه‌ای خطاب به ریاست محترم جمهور نوشته و درخواست کردند که رئیس‌جمهور دستور دهند بودجه طرح دارویار به طور کامل تخصیص داده شود، با متخلفین برخورد شود و تامین داروهای کمیاب سرعت بگیرد.
عضو کمیسیون بهداشت با تقدیر از سرعت‌العمل رئیس‌جمهور در رسیدگی به مطالبه نمایندگان اضافه کرد: آقای رئیسی در جلسه هیات دولت دستور رسیدگی فوری به مشکل کمبود دارو و برخورد با متخلفین را صادر کردند و ما امیدواریم این دستور سریع‌تر اجرا شود.
خانم محمدبیگی گفت: در حاشیه افتتاح صندوق بیماران خاص و صعب‌العلاج، همراه با دو تن از اعضای کمیسیون بهداشت از دکتر عین‌الهی خواستار ورود جدی این وزارتخانه به مساله شدیم و قرار شد وزیر محترم بهداشت هم دستور تسریع در حل مشکل دارو را صادر کنند.
این نماینده مجلس یکی از اصلی‌ترین مشکلات نظام سلامت را تخصیص‌های ناکافی بودجه‌ای عنوان کرد و ادامه داد: هنوز بودجه کامل طرح مهمی مثل طرح دارویار تخصیص پیدا نکرده و همین سبب اجرای ناقص و کند این طرح شده است.
او چالش دیگر نظام دارویی کشور را کم‌توجهی به شرکت‌های تولیدی دانست و افزود: بسیاری از خطوط تولید دارو نیازمند بازسازی و باز طراحی است و چنین کاری بدون حمایت همه‌جانبه وزارت بهداشت میسر نیست. ضمن این‌که راه‌اندازی خطوط جدید تولید دارو هم کمک و حمایت‌های دولت را در زمینه اختصاص وام و تسهیلات کم‌بهره طلب می‌کند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان برخورد با تخلفات اجزای مختلف نظام سلامت را خواستار شد و گفت: در مشکل اخیر، شاهد تخلف برخی از شرکت‌های تامین‌کننده مواد اولیه دارویی بودیم. این شرکت‌ها مواد اولیه را به موقع در اختیار تولیدکنندگان نگذاشتند و همین باعث وقفه در تولید و کمبود برخی اقلام دارویی در بازار شد.
رئیس کمیته سلامت الکترونیک مجلس اعلام کرد: یکی از خواسته‌های جدی نمایندگان از وزارت اطلاعات و سایر نهادهای امنیتی این است که با حساسیت بیشتری به این موضوع ورود کنند و هر جا تخلفی اعم از احتکار یا کم‌کاری در عرضه مواد اولیه و یا اخلال در پخش مشاهده کردند، با آن به شکل قاطع برخورد کنند.
محمدبیگی در پاسخ به این پرسش که آیا استیضاح وزیر بهداشت در دستور کار مجلس قرار دارد یا نه، گفت: خیر، تا جایی که بنده اطلاع دارم هیچ بحثی درباره استیضاح ایشان در کمیسیون بهداشت مطرح نشده و ما معتقدیم با تعامل می‌توان این مشکل را حل کرد. ضمن این‌که در یک و نیم سال اخیر پیشرفت‌های بسیاری در حوزه سلامت اتفاق افتاده است که از جمله آن ارتقاء سلامت الکترونیک، نهضت هوشمندسازی، نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی و سامانه‌ای کردن فرایندها، مهار کرونا، انجام پوشش بیمه همگانی برای ۶ میلیون نفر در طی ۶ ماه گذشته، تشکیل قرارگاه ملی جمعیت و اجرای مفاد قانون جوانی جمعیت چون ساخت خوابگاه‌های متاهلی و طرح‌های ارتقاء سلامت مادر و کودک، سامان‌دهی و بیمه فرآیندهای غربال‌گری، بیمه درمان ناباروری و افتتاح صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج می‌توان نام برد.
