آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در اغلب استان‌های کشور ترک‌تحصیل و بازماندگی از مدرسه در دختران بیش از پسران است به‌خصوص در دوره متوسطه دوم این آمار تفاوت معناداری پیدا می‌کند.
به گزارش جماران؛ روزنامه همشهری نوشت: از ابتدای آذر امسال، چند تن از مدیران آموزش و پرورش استان‌ها از آمار بالای ترک‌تحصیل یا بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان در استان‌های خود خبر داده و وضعیت آموزشی کودکان و نوجوانان را تحت‌تأثیر شرایط کرونا نگران‌کننده توصیف کرده‌اند. آمار بازماندگی از تحصیل طبق آمار رسمی در برخی مناطق چند برابر شده است. یکی از آنها استان خراسان رضوی است که مسئولانش می‌گویند: با رشد 3 برابری آمار کودکانی مواجه شده‌اند که به مدرسه نمی‌روند و به همین دلیل جلسه فوری در سطح استان تشکیل داده‌اند.
هفتم آذر امسال، حسنعلی اصغری، مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین، نخستین کسی بود که آمار ترک‌تحصیل دانش‌آموزان استان خود را اعلام کرد. او در این‌باره گفت: ۲هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در سطح این استان حضور دارند که 1227نفر در مقطع متوسطه و ۷۷۳نفر در دوره ابتدایی هستند. او سپس توضیح داده که 527نفر از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در مقطع متوسطه باید از پایه ششم به هفتم می‌رفتند و ۷۰۰نفر نیز از پایه نهم به دهم، ولی هیچ‌کدام ثبت‌نام نکرده‌اند.
احمد اسکندری نسب، مدیرکل آموزش و پرورش استان کرمان هم یازدهم آذر در این‌باره توضیح داد که 4هزارو510دانش‌آموز کرمانی در مقطع اول متوسطه ترک‌تحصیل کرده‌اند و 3هزارو677نفر از 65هزار کودک 7 ساله برای ثبت‌نام در مقطع اول ابتدایی برای ثبت‌نام مراجعه نداشته‌اند. همچنین کوروش مودت، مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان بیست و ششم آذر گفته که 4هزارو500 دانش‌آموز در خوزستان ترک‌تحصیل کرده‌اند که بیشترین آمار متعلق به دختران است. او توضیح داده که در سال گذشته تقریبا تعداد ۱۱هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشتیم که ۵هزارو۳۰۰نفر آنها شناسایی شدند و از این تعداد بیش از ۲۷۰۰نفر تحت پوشش قرار گرفتند و بقیه در دسترس ما نیستند.
آنطور که پیداست، استان خراسان رضوی بیشترین آمار ترک‌تحصیل را در بین استان‌های کشور دارد، قاسمعلی خدابنده، مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی از 40هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در این استان خبر داد. به گزارش ایلنا، او در این‌باره گفته است: با توجه به برآوردی که از ثبت‌نام دانش‌آموزان و آمار ثبت شده در سامانه سناد در خراسان رضوی داشتیم، حدود ۴۰هزار دانش‌آموز ترک‌تحصیلی داریم، 3ماه از سال تحصیلی گذشته و بعید به‌نظر می‌رسد که پرونده‌ای در مدارس باقی مانده باشد که هنوز ثبت نشده باشد.
او گفت، وضعیت در خراسان رضوی بسیار بغرنج است و به‌طور مثال، در صالح‌آباد بالاترین ترک‌تحصیل را داریم: «قطعا تمام پرونده‌ها ثبت شده و آمار دانش‌آموزان ترک‌تحصیلی هم بالاست، کمیته‌ای در استان تشکیل داده‌ایم و درخواست داشتیم تا در شهرستان‌ها نیز شکل بگیرد تا از طریق مدیران مدرسه، دهیاران و خانه‌های بهداشت دانش‌آموزان را به مدارس بازگردانیم. همچنین در حاشیه‌شهر مشهد دفاتر تسهیل‌گری داریم که از آنان درخواست داشتیم تا درصورت شناسایی دانش‌آموزان ترک‌تحصیلی، آنان را به ما معرفی کنند.»
خدابنده این را هم گفته که سال گذشته ۱۳هزار دانش‌آموز ترک‌تحصیلی داشتیم، درحالی‌که این آمار طی امسال به ۴۰هزار نفر افزایش یافته است.
بازگشت نیمی از بچه‌ها به مدرسه
اگرچه بخشی از دانش‌آموزان ترک‌تحصیل کرده یا بازمانده از تحصیل پس از شناسایی توسط مدیران مدارس و پیگیری آنها به چرخه آموزشی برگشته‌‌اند، اما به‌گفته این مدیران، هنوز هم آمار دانش‌آموزان خارج از مدرسه بالاست. اصغری، مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین در این‌باره گفت: 773دانش‌آموز لازم‌التعلیم زیر11سال در استان شناسایی شده‌اند که 360نفرشان دختر و 413نفر آنها پسر هستند که فقط موفق به جذب 125نفر آنها شده‌ایم.
در مورد وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان استان خوزستان هم کورش مودت توضیح داد: «در سال گذشته، تقریبا تعداد ۱۱هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشتیم که ۵هزارو۳۰۰نفر آنها شناسایی شدند و از این تعداد بیش از ۲۷۰۰نفر تحت پوشش قرار گرفتند. در میان دانش‌آموزان ترک‌تحصیلی هم از میان ۹هزار دانش‌آموز، تعداد ۴هزارو۵۰۰نفر به تحصیل بازگشته‌اند و همین تعداد بیرون از مدرسه‌اند.
وضعیت استان کرمان هم تقریبا به همین شکل است، اسکندری‌نسب، مدیرکل آموزش و پرورش کرمان در این‌باره گفت: در دوره متوسطه اول، تعداد 4هزارو۵۱۰دانش‌آموز داشتیم که امسال اقدام به ترک‌تحصیل کردند، که 2هزارو۲۶۰نفر آنها جذب تحصیل شدند و همچنان 2هزارو۲۵۰نفر در ترک‌تحصیل هستند.
چرا ترک‌تحصیل؟
از چندین علت برای بازماندگی یا ترک‌تحصیل دانش‌آموزان نام برده می‌شود که مشکلات اقتصادی، تعصبات فرهنگی و دسترسی نداشتن به مدرسه از مهم‌ترین آنها هستند. مواردی که مسئولان آموزش و پرورش و کارشناسان آموزشی دائم به آن اشاره می‌کنند و روی آن تأکید دارند. رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در این‌باره به همشهری گفت: برخی از دانش‌آموزان به‌دلیل مشکلات اقتصادی درگیر کار هستند.
در بسیاری از موارد به‌دلیل مسائل فرهنگی و تعصبات خانوادگی در برخی مناطق به‌ویژه مناطق مرزی مانع ادامه تحصیل دختران می‌شوند. تعداد قابل‌توجهی از کودکان بازمانده از تحصیل هم اتباع بیگانه هستند. در سال گذشته 140هزار کودک بازمانده از تحصیل به استان‌ها معرفی شد که 34هزار نفر از آنان با تلاش راهبران آموزشی و مسئولان به مدرسه بازگشتند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان‌ها نیز تقریبا همین دلایل را برای ترک‌تحصیل یا بازماندگی دانش‌آموزان نام برده‌اند اما کارشناسان آموزشی این دلایل را غیرقابل‌قبول و ناشی از ضعف مدیریت آموزش و پرورش می‌دانند. زهرا امت علی، کارشناس آموزشی در این‌باره به همشهری گفت: تقریبا در تمام گزارش‌های دستگاه‌های دولتی و نظارتی که هر سال درباره ترک‌تحصیل دانش‌آموزان منتشر می‌شود، تعصبات فرهنگی، صعب العبور بودن برخی مناطق و مشکلات اقتصادی به‌عنوان سه عامل مهم در ترک‌تحصیل دانش‌آموزان وجود دارد. مسئولان آموزش و پرورش تلاش دارند که با پررنگ جلوه دادن این سه عامل از زیر مسئولیت‌های خود شانه خالی کنند و بگویند که عوامل بیرونی باعث تشدید این آمار شده و به ما مربوط نیست.
او اضافه کرد: حال اینکه آموزش و پرورش باید توضیح دهد که برای تعصبات فرهنگی در برخی مناطق که مانع از ادامه تحصیل دختران می‌شود، چه اقدامی انجام داده ؟ بسیاری از والدینی که در یک دهه اخیر اجازه درس خواندن به فرزندان خود را نمی‌دهند، در همین نظام آموزشی تحصیل کرده‌اند و این نشان می‌دهد که آموزش و پرورش در اقناع و تربیت افراد این جوامع نقص جدی دارد. استناد کردن به این عوامل یعنی آموزش و پرورش نتوانسته تغییرات مثبت مورد نیاز در برخی از استان‌ها را ایجاد کند یا در جایابی ساخت مدرسه، دچار خطای جدی هستند که هنوز برخی مناطق مدرسه ندارند. پس به جای تکرار این عوامل، مدیران باید در سیاست‌های خود تجدید نظر کنند.
ترک‌تحصیل دختران بیش از پسران
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در اغلب استان‌های کشور ترک‌تحصیل و بازماندگی از مدرسه در دختران بیش از پسران است به‌خصوص در دوره متوسطه دوم این آمار تفاوت معناداری پیدا می‌کند. حکیم‌زاده البته معتقد است که این تفاوت در حد نیم درصد است و تفاوت معناداری ندارد: « فقط در دوره متوسطه دوم این رقم در بین دختران رو به افزایش است که مسائل فرهنگی و تعصبات خانوادگی عامل آن است.»
مودت، مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان هم در این‌باره گفت: در استان خوزستان آمار دختران بازمانده از تحصیل بالاست که البته استاندار و دولت برای رسیدگی به این موضوع اعتباراتی داده‌اند و همچنین چندین دستگاه در موضوع بازماندن دانش‌آموزان از تحصیل و در راستای شناسایی و بازگرداندن آنها به چرخه آموزشی به ما کمک می‌کنند.
امت علی، کارشناس آموزشی در این‌باره هم گفت: «آمار نیم‌درصد غیرواقعی است و قطعا ترک‌تحصیل دختران با استناد به آمار منتشر شده از سوی آموزش و پرورش استان‌ها بیش از پسران است. در بسیاری از موارد آیین‌نامه‌های داخلی آموزش و پرورش یا نوع استخدام معلمان هم مانع از ادامه تحصیل دختران می‌شود. مثلا سال گذشته در روستای قبله کوهدشت، 14دانش‌آموز دختر در دوره متوسطه دوم ترک‌تحصیل کردند چرا که تنها مدرسه روستا در این دوره پسرانه بود و برای دختران هم معلم نداشتند. آموزش و پرورش منطقه پیشنهاد داده بود که دختران به روستای مجاور بروند اما خانواده‌ها اجازه نداده و گفتند دختران در همین مدرسه روستا که پسران هستند، درس بخوانند چون همه ما قوم و خویش هستیم و ترجیح می‌دهیم دخترانمان در مدرسه روستای خودمان بمانند.
اما رضا زینی وند، مدیرکل آموزش و پرورش لرستان به خبرگزاری تسنیم گفته بود که کلاس‌های مختلط بخشنامه وزارتی را نقض می‌کند و مانع این اتفاق شده بود. مشابه این موضوع در بسیاری از شهرستان‌ها و روستاهای دیگر هم رخ می‌دهد. آمار ترک‌تحصیل و بازماندگی از مدرسه در استان‌های دیگر هنوز منتشر نشده، اما آنطور که پیداست و وزیر آموزش و پرورش هم در نشست شناسایی، جذب، آموزش و نگهداشت کودکان بازمانده از تحصیل گفته کرونا ترک‌تحصیل دانش‌آموزان را افزایش داده و این آمار در سال‌جاری چندین برابر شده است.
