معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه گفت: هیچ افتخاری در این نیست که یک هواپیمای پیشرفته نظامی برای یک هواپیمای بی‌دفاع غیرنظامی که کودکان و مردان و زنان بی‌دفاع مسافر آن هستند، مزاحمت ایجاد نکند و ایمنی آن را با خطر مواجه کند.
به گزارش جماران، روزنامه اعتماد در شماره امروز خود مصاحبه ای داشته با محسن بهاروند، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه، که در ادامه می‌آید:
ایجاد مزاحمت جنگنده اف- 15 امریکایی برای هواپیمای مسافربری ایرانی در آسمان سوریه منجر به باز شدن یک پرونده حقوقی جدید توسط جمهوری اسلامی ایران علیه اقدام‌های غیرقانونی ایالات متحده شده است. محسن بهاروند، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزیر خارجه در گفت‌وگویی کوتاه با «اعتماد» درباره راه‌های پیش روی تهران برای پیگیری حادثه شامگاه پنجشنبه تاکید می‌کند که مرجع اول مراجعه در این گونه موارد سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری یا ایکائو است. اما از آنجا که اقدامات امریکا خطری برای صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود باید سازمان ملل متحد به خصوص شورای امنیت در جریان این اقدامات قرار گیرد. مشروح این گفت‌وگو را در زیر بخوانید.
از نظر حقوق بین‌الملل، ایجاد مزاحمت برای یک هواپیمای مسافربری چه حکمی دارد؟
مزاحمت برای هواپیمای مسافربری یک عمل غیرقانونی و خلاف حقوق بین‌الملل است. اصل بر ایمنی پروازهای مسافربری است. هیچ کس حق ندارد، عامدانه ایمنی هواپیمایی کشوری را به مخاطره بیندازد. مساله را از یک منظر بزرگ‌تر هم باید دید. قدرت نرم امریکا، مشروعیت و دیپلماسی این کشور با حضور چهره‌های غیردیپلمات و امنیتی و نظامی در دستگاه دیپلماسی آن دچار افول شده و بر عکس امریکایی‌ها در مورد هر موضوعی از ابزار نظامی و روش‌های نظامی‌گری استفاده می‌کنند. نظامی‌گری امریکا، صلح و امنیت بین‌المللی را با خطر مواجه کرده است. هیچ افتخاری در این نیست که یک هواپیمای پیشرفته نظامی برای یک هواپیمای بی‌دفاع غیرنظامی که کودکان و مردان و زنان بی‌دفاع مسافر آن هستند، مزاحمت ایجاد نکند و ایمنی آن را با خطر مواجه کند.
در حال حاضر ایران به کدام مراجع بین‌المللی می‌تواند در این زمینه شکایت کند؟
مرجع اول مراجعه در این گونه موارد سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری یا ایکائو است. اما از آنجا که اقدامات امریکا خطری برای صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود باید سازمان ملل متحد به خصوص شورای امنیت در جریان این اقدامات قرار گیرد. در عین حال مخاطب ما جامعه بین‌المللی هم هست. باعث تاسف است که بخش بزرگی از اعضای جامعه بین‌المللی منفعلانه نظاره‌گر ماجراجویی‌های امریکا در اقصی نقاط جهان هستند و صدای خود را در مقابل این اعمال بلند نمی‌کنند. امریکا باید در قبال اعمال خود پاسخگو باشد و برای عدم تکرار چنین اقدامی تضمین کافی بدهد.
طرف امریکایی ادعا کرده که فاصله ایمن را رعایت کرده است. آیا این ادعا می‌تواند مانع از پیگیری حقوقی ایران یا به نتیجه رسیدن آن شود؟
فاصله ایمن را رعایت کرده باشند یا نه، نتیجه ایجاد مزاحمت برای هواپیمای غیرنظامی بوده که آن را تا مرز یک فاجعه پیش برده است. هر اقدامی یا هر فاصله‌ای که ایمنی هواپیمایی کشوری را به مخاطره بیندازد، نقض حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. البته ما در پیگیری‌های خود سعی می‌کنیم دچار غلو و زیاده‌روی نشده و تا حد امکان اصول حرفه‌ای و منطقی را رعایت کنیم.
در 24 ساعت گذشته از این حادثه، ایران دست به چه اقدام‌های حقوقی زده است؟
سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران آقای دکتر تخت‌روانچی بدون فوت وقت فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اند و اقدامات اولیه ما انجام شده است. نماینده جمهوری اسلامی ایران در ایکائو هم اقدامات خود را شروع کرده است. ما باید بررسی دقیق‌تری انجام دهیم و اطلاعات فنی بیشتری به دست بیاوریم تا بر آن اساس برنامه‌ریزی لازم صورت پذیرد. همان طور که عرض کردم، امریکا باید عمل خلاف خود را جبران کند و برای عدم تکرار این کار به جامعه بین‌المللی تضمین کافی بدهد. این تضمین نه فقط به ایران بلکه به جامعه بین‌المللی است مبنی بر اینکه ایمنی هواپیمایی کشوری با مخاطره روبه‌رو نشود. هر اقدامی که امریکا در رابطه با هواپیمایی غیرنظامی انجام می‌دهد برای ما یادآور حمله این کشور توسط ناو جنگی وینسنس به هواپیمای مسافربری کشورمان بر فراز خلیج فارس و به شهادت رساندن ده‌ها نفر اتباع ایران و سایر کشورهاست. لذا این حرکات از سوی ما بسیار جدی تلقی شده و نگران‌کننده هستند. لازم به گفتن است که امریکا هیچگاه مسوولیت این اقدام بی‌رحمانه و غیرقانونی خود را به عهده نگرفت و نه تنها نظامیان خود را تنبیه نکرد بلکه به آنها مدال افتخار هم اعطا کرد.
مسوولیت کشور ثانی که این حادثه در آسمان آن رخ داده از منظر حقوق بین‌الملل چیست؟
این اتفاق در آسمان سوریه رخ داده است. سوریه خود یکی از قربانیان نظامی‌گری امریکاست. بخشی از سرزمین و قلمرو هوایی سوریه در اشغال نظامیان امریکاست. اصولا حضور هواپیماهای امریکا در آن نقطه خود عملی غیرقانونی و نقض منشور ملل متحد محسوب می‌شود. امریکایی‌ها به جای توجیه رعایت فاصله ایمن با هواپیمای مسافربری ابتدا باید توضیح دهند که بر چه اساسی بدون اجازه و برخلاف منشور در آن نقطه حضور دارند و با عمل خلاف قانون دیگر هواپیماهای مسافربری را رهگیری می‌کنند. در عین حال سوریه هم می‌تواند به مراجع بین‌المللی مراجعه کرده و به این عمل غیرقانونی اعتراض کند. موضوع ایجاد خطر برای هواپیمای غیرنظامی یک مساله جهانی است و همه اعضای جامعه بین‌المللی باید نگران اقدامات امریکا باشند.
پس از وقوع این رویارویی میان جنگنده امریکایی و هواپیمای مسافربری ایرانی، برخی از لزوم مقابله به مثل ایران سخن گفتند. تا چه اندازه چنین مساله‌ای را به صلاح می‌دانید و البته آیا در دستور کار است؟
در مورد بحث مقابله به مثل ایران قصد چنین اقدامی ندارد. عمل امریکا یک عمل غیرقانونی است و پاسخ به یک عمل غیرقانونی الزاما تکرار آن عمل نیست. دو کار بد الزاما نتیجه خوب به بار نمی‌آورد. اگر نظامیان امریکا علیه یک هواپیمای غیرنظامی چنین اقدامی کرده‌اند، نیروهای مسلح ایران به خاطر اقدام غیرقانونی آنها جان افراد بی‌گناه را با مخاطره روبه‌رو نمی‌کنند. نیروهای مسلح ما در عین شجاعت و صلابت اصول حرفه‌ای، اخلاقی و انسانی را رعایت می‌کنند و این تفاوت ما با قدرت‌هایی است که همه مسائل خود را سعی می‌کنند با زورگویی حل کنند و تکیه‌گاه اصلی آنها قدرت مادی بدون اخلاقیات است.
