روایتی از سفر مهم و تاثیرگذار رییس دولت اصلاحات به مصر

به گزارش جماران؛ محمود حمدی زقزوق، اندیشمند بزرگ مصری، بعد از یک عمر تلاش زیبنده، به دیدار معبود شتافت. او در دوران زندگی پربارش بیش از چهل کتاب در موضوعات فلسفه، اخلاق، شرق‌شناسی و اندیشه اسلامی تألیف کرد.

حجت‌الله جودکی، رایزن فرهنگی سابق ایران در مصر، پژوهشگر تاریخ اسلام، یادداشتی را در معرفی مرحوم محمود حمدی زقزوق، از اندیشمندان مصری، نگاشته است که در ادامه از نظر می‌گذرد:

از شمار دو چشم یک تن کم / وز شمار خرد هزاران بیش

دکتر محمود حمدی زقزوق اندیشمند بزرگ مصری بعد از یک عمر تلاش زیبنده به دیدار معبود شتافت. وی متولد سال ۱۹۳۳ بود که تحصیلات خود را در الازهر طی کرد و سپس برای فراگرفتن فلسفه به دانشگاه مونیخ آلمان رفت. موضوع رساله دکترای او "مقایسه فلسفه غزالی با فلسفه دکارت" بود. او بعد از بازگشت از آلمان، استاد دانشگاه های مصر شد. و علاوه بر اینکه عضو مجمع البحوث الازهر بود، ریاست المجلس الاعلی لشئون الاسلامیه مصر را نیز برعهده داشت. او از سال ۱۹۹۶ تا سقوط نظام حسنی مبارک وزیر اوقاف مصر بود. وی معتقد به بازسازی گفتمان دینی بود و همه ساله با برپایی همایش بین‌المللی اندیشه اسلامی و آینده تمدنی امت اسلامی میزبان اندیشمندان مختلف از اقصی نقاط جهان بود. در دوران حضورش در کشور آلمان از محضر دکتر محمدجواد فلاطوری بهره برد و روابط مستحکمی میان این دو برقرار گردید به گونه‌ای که دکتر فلاطوری به دعوت وی چند سال در الازهر تدریس کرد.

وی شناخت خوبی از غرب و جهان اسلام داشت و بر این باور بود که اندیشمندان مسلمان برای رسیدن به راهکاری مناسب، رابطه اسلام و غرب را کاویده‌اند. تقریبا همه ایشان در ناکارآمد بودن این رابطه نظر واحدی دارند و آن را محصول جهل جهان اسلام از یک سو و استعماری‌گری غرب از سوی دیگر می دانند. طبیعی است که تغییر این رابطه ظالمانه نیاز به شناخت صحیح و عمیق طرفین از یکدیگر و آمادگی ایشان جهت به رسمیت شناختن موجودیت و حقوق دو طرف دارد. از همین رو تبلیغات منفی هر طرف علیه دیگری و جستجو برای یافتن نقاط ضعف طرف مقابل جهت ضربه زدن و استفاده از برچسبهای غیرواقعی برای مقابله با حریف و... به مثابه حرکت در مسیر ناهموار گذشته است.

دکتر زقزوق از مشکلات کلان موجود میان اسلام و غرب و تاریخ روابط دو ملت آگاه بود و آینده ایشان را در گرو شناخت دقیق علمی یکدیگر و پرهیز از اقدامات خصمانه گذشته و آمادگی جهت همکاری بدور از نابرابری می‌دانست.

دکتر زقزوق در دوران زندگی پربارش بیش از چهل کتاب در موضوعات فلسفه، اخلاق، شرق‌شناسی و اندیشه اسلامی تألیف کرد.

در دوران وزارتش در مصر بارها به دیدنش رفتم. او اعتقاد راسخی به موضوع گفتگو داشت. وی گفتگو را وسیله فراموش شده در دنیای معاصر می‌دانست و بر ضرورت آن میان مسلمانان از یک سو و اسلام و غرب از سوی دیگر تأکید داشت. وی علی‌رغم اینکه وزیر کابینه مبارک بود، اما همواره با آغوش باز از ایرانیان استقبال می‌کرد. در مجلس او علم و ادب حرف اول را می‌زد و با حوصله به حرف های طرف مقابل گوش فرامی‌‌داد. در ملاقات با او ذکر تلاشهای زنده‌یاد دکتر محمد جواد فلاطوری نکته مهمی بود که همیشه به آن افتخار می‌کرد.

دکتر زقزوق نواندیش دینی بود و تفکر تقریبی داشت و برای رسیدن به این مهم تلاش می کرد. در آخرین روزهای حضورم در مصر به دیدار او برای خدا حافظی رفتم و به ایشان اطلاع دادم که کتاب اسلام و غرب او را به فارسی برگردانده ام و چنانچه مایل باشند می توانند مقدمه ای برای چاپ فارسی آن بنویسند. وی بسیار خوشحال شد و فردای آن روز مقدمه کوتاهی برایم فرستاد که در کتاب اسلام و غرب به چاپ رسیده است.

در همه سال هایی که همایش بازسازی گفتمان دینی را ترتیب می‌داد از اندیشمندان ایرانی دعوت به عمل می آورد. در نوروز سال ۱۳۸۶ وی سیدمحمد خاتمی را به عنوان میهمان ویژه همایش به مصر دعوت کرد. هیئت ایرانی در آن سال بیش از ۱۴ نفر بودند. این سفر نقش مهمی در نزدیکی روابط دو ملت ایران و مصر داشت و برای نخستین بار الازهر از آقای خاتمی درخواست کرد تا در این مؤسسه سخنرانی کند که بازتاب مهمی داشت. همچنین در جریان این سفر به اعتراف مطبوعات مصر بیش از ۷ میلیون نفر شاهد مصاحبه دو ساعته آقای خاتمی با کانال ۲ تلویزیون مصر بودند و تا مدتها اندیشه خاتمی بحث روز مطبوعات مصر بود. در این سفر آقای حسنی مبارک سفر خود به مکه را چند ساعت به تعویق انداخت تا با آقای خاتمی ملاقات کند. موارد یادشده بخشی از تلاشهای جناب دکتر زقزوق بود.

دکتر زقزوق بعد از سقوط مبارک از وزارت اوقاف کنار رفت، اما همچنان به عنوان یک اندیشمند برجسته در مجمع البحوث الازهر تا واپسین روزهای عمرش فعالیت داشت. خدایش رحمت کناد که امت اسلامی در این دوران به اندیشه‌های او بسیار نیازمند است.