اثرات شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد ایران/ شرکت‌ها و کسب‌ و کارها باید چه کنند؟

پایگاه خبری جماران؛ دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران با همکاری خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارش پیش رو به بحران کرونا و اقدامات ابتکاری شرکت‌ها و کسب‌ و کارها پرداخته اند:

بدون شک تصمیم‌گیران اصلی شرکت ها یعنی اعضای هئیت مدیره و مدیران ارشد در مواجهه با بحران اقتصادی ویروس‌کرونا در سال ۹۹ با چالش‌های فراوانی روبرو خواهند شد. بر این اساس دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران با همکاری ایرنا اقدام به انتشار این گزارش می کند تا بتواند کمکی برای مقابله با این تهدید جهانی کند.

ویرایش اول | مجری: دکتر علی داوری | همکاران: دکتر مهدی جعفرزاده | ناظر: دکتر غلامحسین حسینی‌نیا

بمنظور ایفای نقش موثر در این زمینه، گزارش پیش رو در دو بخش تهیه شده است. در بخش اول به بررسی آثار اقتصادی بحران کرونا در جهان و ایران می پردازیم. از چرایی اهمیت شیوع این بحران  از کشور چین بحث خواهد شد و اینکه مبدا این ویروس چه تاثیری در زنجیره تامین در جهان دارد. در ادامه از اثرات این بحران بر اقتصاد ایران صحبت می کنیم. در  بخش دوم ۳۰ چالش شرکت ها و کسب و کارها ناشی از این بحران در سال ۹۹ معرفی می گردد. در ادامه ۴ سناریو مواجه شرکت ها با این بحران پیشنهاد معرفی شده است در پایان توصیه هایی برای مدیران ارشد شرکت ها برای ارتقا تاب آوری حین بحران کرونا مطرح شده است.

بخش اول: آثار اقتصادی بحران کرونا در جهان و ایران

مطالعه OECD نشان می دهد که کاهش تولیدات در چین برای کشورهای دیگر پیامدهای منفی قابل توجهی دارد. نوسان در زنجیره تأمین جهانی، تقاضای نهایی کمتر برای کالاها و خدمات وارداتی و محدویت های سفرهای تجاری و گردشگری و محافظه کاری در بازارهای مالی افزایش یافته است، شروع بحران از چین زنجیره تامین جهانی را با نوسان و کاهش توان تولید مواجه ساخته است. 

در مقایسه با رخدادهای مشابه گذشته، اقتصاد جهان در زمان حال دارای ارتباطات بسیار گسترده تر و در هم تنیده تر است  و چین نقش بسیار بزرگتری  در بازارهای کالا، تولید، تجارت و گردشگری جهان دارد. لذا شوک منفی در چین، سایر کشورهای جهان را با مشکلات بیشتر مواجه خواهد ساخت. در یک سناریو خوشبینانه حتی اگر دوره شیوع این بیماری کوتاه باشد و طی چند ماه آینده تولید و عرضه  و تقاضا به تدریج بهبود یابند، باز هم رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰ در سطح مناسبی نخواهد بود.

با توجه به نقش کلیدی چین در زنجیره های تأمین جهانی  می توان پیش بینی کرد که کاهش تولید در چین خیلی زود بر  کسب وکارهای سراسر دنیا تاثیر منفی خواهد داشت. البته موجودی مناسب انبارها موقتاٌ  می توانند کمبودها در زنجیره  تأمین را پوشش دهند؛ ولی این احتمال وجود دارد که در ماه های آینده پیداکردن تأمین کنندگان جایگزین سخت و زمانبر  شود. در نهایت این زنجیره بر کاهش  بیشتر تولید در بسیاری از کشورها منجر گردد.

اثرات شیوع کرونا بر برخی از حوزه های اقتصادی

ضربه بحران کرونا بر اقتصاد جهان شدید است، اما عمق خسارت به راحتی قابل برآورد نیست. در این بخش به چند عامل اشاره شده است که می توانند بر کسب و کارها در سطح کلان موثر باشد.

۱)بازار نفت

عرضه و تقاضایبازار  نفت مهمترین عامل اثرگذار بر قیمت جهانی این ماده است. از آغاز سال جدید میلادی قیمت نفت کاهش یافته است. مهمترین عامل کاهش قیمت نفت از سمت تقاضا،  شروع و انتشار ویروس کرونا در چین است که به کاهش فعالیت های تولیدی و به تبع آن کاهش  تقاضای نفت این کشور به عنوان بزرگترین واردکننده نفت خام جهان منجر شده است. در بخش عرضه نیز منازعات مربوط به جلسه اوپک پلاس در کاهش قیمت نفت موثر بوده است. این کاهش قیمت نفت در کاهش قیمت محصولات پتروشیمی موثر خواهد بود. 

۲)رفتار مصرف کنندگان و مشتریان

در بحران کرونا بخش عرضه و تقاضا هر دو آسیب می بینند.  کاهش فروش محصولاتی که در سبد مصرفی خانواده کالاهای اساسی محسوب نمی گردد و  افزایش فروش برخی محصولات به صورت همزمان مشاهده می شوند. بخش عرضه با کاهش توان زنجیره تامین،  تعطیلی واحدها، کاهش فروش، کاهش بهره وری مواجه است و در بخش تقاضا با تغییر رفتار خرید مشتریان مواجه است. در واقع  مشکل اصلی تغییر رفتار مردم و دولت ها است که  ممکن است به افزایش بیشتر قیمت مواد غذایی منجر گردد.

۳)کاهش تولید

بخش تولیدات صنعتی به دلایلی مانند اختلال در عرضه مستقیم مشکلات مربوط به زنجیره ارزش و کاهش میزان کلی تقاضا با چالش مواجه است.  کاهش تولید دلایل دیگری مانند کاهش حضور نیروی کار، تعدیل نیروی کار و کاهش بهره وری نیز دارد. البته در بخش هایی مانند صنایع غذایی، افزایش فروش منجر به افزایش تولید هم شده است. ولی با گذشت زمان این احتمال وجود دارد که به دلیل مشکلات زنجیره تامین، قیمت مواد اولیه بالاتر برود و تولید در کل  کاهش یابد.

بررسی OECD  نشان می دهد که تولید چین درادامه  سال ۲۰۲۰  کاهش خواهد یافت  و تولید محصولات در کشور هایی مانند ژاپن، کره  جنوبی، استرالیا و اندونزی، که با چین ارتباطات  و وابستگی اقتصادی  زیادی دارند تحت تاثیر قرار گیرد.

۴)بازارهای مالی و سهام

بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف از زمان آغاز بحران کرونا اقدام به کاهش نرخ بهره بانکی کرده‌اند تا با این ابتکار بتوانند از تعطیلی بنگاه‌های اقتصادی جلوگیری به‌عمل آوردند. به طور مثال نرخ بهره ۱۰ ساله در ایالات متحده به پایین‌ترین سطح خود یعنی ۰.۲۵% (بیست و پنج صدم در صد) کاهش یافته است. از طرفی با توجه به کاهش فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی، ارزش سهام در اکثر کشورهای جهان به شدت در حال کاهش است. برای مثال در بورس آمریکا به کمترین میزان خود در ۳۳ سال گذشته افت پیدا کرده است. شاخص سهام بازارهای بورس کشورهای اروپایی نیز به‌ دلیل گسترش شیوع کرونا ویروس با کاهش ارزش قابل توجهی روبرو شده که همچنان ادامه دارد.

اثرات شیوع ویروس کرونا در اقتصاد ایران

کنترل شیوع کرونا نیازمند کم شدن ارتباطات انسانی غیرضروری با هدف قطع زنجیره شیوع کرونا است که به کاهش بسیاری از فعالیتهای اقتصادی منجر می گردد و هزینه های اقتصادی را به دهک های مختلف درآمدی تحمیل می کند. با بررسی گزارش مرکز پژوهش های مجلس مشکلات زیر برای کسب  و کارهای ایرانی بعد از شیوع کرونا معرفی شده است.

· شوک کرونا از طرفی یک شوک به عرضه نیروی کار است )به دلیل سیاست های قرنطینه خانگی برای کنترل شیوع بیماری)  و از طرفی شوک به تقاضای کالاها و خدمات )کاهش تقاضا و به تعویق افتادن خریدهای غیرضروری و جابجایی تقاضا بین صنایع مختلف(  می باشد. از طرف دیگر در تأمین مواد اولیه تولید نیز مشکلاتی ایجاد شده است. شوک عرضه، شوک تقاضا را به همراه خواهد داشت.  تعطیلی کسب وکارها، منجر به تعدیل نیروی کار، کاهش درآمد افراد و کاهش تقاضا می گردد.  از طرف دیگر عدم اطمینان نسبت به آینده، خانواده ها را به پس انداز بیشتر و به تعویق انداختن خرید اقلام غیرضروری تشویق می کند. همین امر کاهش تقاضای کل بیشتری را موجب می شود. مهمترین موضوع در شوک سمت عرضه  ناشی از اختلال در زنجیره تأمین است

· بسته شدن مرزهای زمینی توسط کشورهای منطقه ازجمله عراق، افغانستان و ترکیه و مرزهای هوایی به ویژه ترکیه، گرجستان و امارات به بهانه کرونا نیز بر افزایش قیمت ارز، کاهش صادرات و واردات تاثیر خواهد داشت. کاهش و توقف صادرات محصولات به دلیل بسته شدن مرزها یا ممنوعیت واردات از سایر کشورها که به کاهش تولید و  فروش منجر  می گردد.

· کاهش قیمت نفت: با توجه به شیوع کرونا در اکثر اقتصادهای بزرگ جهان و چشم انداز منفی اقتصاد منجر به کاهش شدید قیمت نفت شده است. البته منازعات میان صادرکنندگان نفت هم در این کاهش شدید قیمت مؤثر  است. لذا با توجه به اینکه اقتصاد ما وابستگی زیادی به درآمد نفت دارد، ما با چالش های متعدد مواجه خواهیم شد.

· چین بزرگترین مشتری محصولات پتروشیمی ایران است، کاهش فعالیت های اقتصادی این کشور به کاهش صادرات محصولات پتروشیمی ایران منجر می گردد. همچنین کاهش قیمت نفت بر  کاهش قیمت محصولات پتروشیمی و کاهش درآمدهای ارزی کشور موثر خواهد بود.

· تولید محصولات شرکت ها  به دلیل کاهش عرضه مواد اولیه سایر شرکت ها، و یا تعطیلی موقت کارخانه ها و یا کاهش شیفت های کاری کاهش می یابند. با این وجود شرکت های تولید کننده مواد غذایی و بهداشتی  به دلایلی مانند ترس مردم از قرنطینه، ماندن در خانه و افزایش میزان مصرف، ترس از کاهش تولید و کمیاب شدن مواد غذایی، فروش بالایی دارند.

· کسب وکارهای صنعت گردشگری داخلی و خارجی که یکی از موتورهای اشتغال و رشد در دوران تحریم محسوب می شوند، عملاً تعطیل شده شده اند و تعداد زیادی نیرو تعدیل شده اند.

· افزایش تعداد چک های برگشتی و مطالبات مشکوک الوصول است. زمان تسویه بسیاری از چک ها در اسفندماه می باشد. از ابتدای اسفند ۹۸ بسیاری از صنوف با مشکل مواجه شده اند و این مساله در سال ۹۹ تداوم خواهد داشت.

بخش دوم: چالش ها، سناریوها و توصیه هایی به شرکت ها

در بخش اول مشکلات شیوع کرونا در سطح اقتصاد کلان و ملی مطرح شد. در این بخش بر این موضوع تاکید می گردد که تصمیم‌گیرندگان اصلی بنگاه‌های اقتصادی کشور یعنی اعضای هئیت مدیره و مدیران ارشد شرکت ها در مواجهه با بحران ویروس‌کرونا طی سال ۹۹ با چالش‌های فراوانی مواجه خواهند بود. به منظور تدقیق این موضوع ۳۰ چالش در ادامه معرفی شده است. سپس سناریوهایی برای کسب و کارهای ایرانی در ۴ وضعیت معرفی می گردد. در پایان توصیه هایی برای ارتقا تاب آوری شرکت ها پیشنهاد شده است.

بخشی از چالش های کسب و کارهای کشور در دوره بحران  کرونا 

عوامل جهانی  

 ۱.    احتمال طولانی شدن دوره بهبود و رونق اقتصاد جهانی

    ۲.    پیش بینی رکود جهانی بزرگتر از سال ۲۰۰۸

    ۳.    درگیر بودن کشورها در مراحل مختلف شیوع کرونا. برخی کشورها مانند چین در مراحل پایانی هستند، برخی مانند ایران و ایتالیا در دوره پیک ابتلا هستند و برخی در مرحله شروع

    ۴.    کاهش جهانی قیمت نفت و محصولات پتروشیمی

    ۵.    عدم اطمینان در بازارهای مالی و بورس جهان

    ۶.    نبود تجربه مشابه مدیریت بحران در سطح جهان 

    ۷.    کاهش تولید محصولات در چین و آسیب زنجیره تامین جهانی و توان تولید کشورها در ماه های آینده

    ۸.    نیاز دولت ها به حمایت بخش خصوصی و سمن ها برای کنترل شیوع بیماری 

عوامل تجاری  

     ۹.    بسته شدن مرزهای زمینی توسط کشورهای همسایه و کاهش صادرات و ورود ارز

    ۱۰.    کاهش صادرات مواد خام از ایران به چین

    ۱۱.    افزایش قیمت ارز در پایان سال ۹۸

    ۱۲.    کاهش فعالیت برخی دیگر از کسب و کارها درکشور در ماه های آینده

    ۱۳.    کاهش فرصت های کسب و کاری در برخی از حوزه ها و افزایش فرصت ها در برخی زمینه ها  مانند کسب و کارهای الکترونیکی، بهداشت و درمان و سلامتی

عوامل دولتی 

    ۱۴.    افزایش هزینه های دولت به دلیل هزینه های درمانی و سلامت

    ۱۵.    پایین بودن توان مالی دولت در حمایت از کسب و کارها به دلیل مشکلات بودجه ای

    ۱۶.    چالش های بیمه ای، تامین اجتماعی و مالیاتی شرکت ها در ماه های آینده

عوامل شرکتی

    ۱۷.    شوک در سمت عرضه زنجیره تامین مواد اولیه به دلیل وابستگی به واردات از کشورهای مختلف به ویژه چین

    ۱۸.    افزایش هزینه های تولید به دلیل کاهش بهره وری، فروش، منابع انسانی و هزینه های ثابت

    ۱۹.    الکترونیکی نبودن برخی کسب و کارها در شرایط فعلی  وکاهش فروش

    ۲۰.    تعطیلی برخی کسب و کارهای خدماتی و استارتاپ ها  و تعدیل نیروی کار 

    ۲۱.    کاهش فیزیکی تعداد نیروی کار فعال به دلیل تعطیلی و شیفتی شدن

    ۲۲.    کاهش نقدینگی بسیاری از کسب و کارها به دلیل کاهش درآمد اسفندماه و عدم دریافت مطالبات

    ۲۳.    ناکارآمد بودن روش های فعلی در حل چالش ها و نیاز به راهکارهای خلاقانه و کارآفرینانه و جدید

    ۲۴.    افزایش فروش بیش از حد برخی از شرکت ها مانند صنایع غذایی و دارویی و  افزایش قیمت مجدد و کاهش موجودی انبارها 

    ۲۵.    جهت گیری ناخواسته فضای کسب و کار به سمت احتکار

عوامل اجتماعی

    ۲۶.    به تعویق انداختن خرید اقلام غیرضروری

    ۲۷.    تغییر نگرش مصرف کنندگان و سبک زندگی در بلندمدت

    ۲۸.    کاهش اعتماد مصرف کنندگان و مشتریان به کسب و کارها به دلیل هشدارهای پیشگیرانه سلامتی

    ۲۹.    کاهش تقاضا و به تعویق افتادن خریدهای کمتر ضروری و تعمیق رکود

    ۳۰.    کاهش سطح درآمد، قدرت خرید و فقیرتر شدن دهک های پایین جامعه

سناریوهای پیشنهادی برای شرکت های ایرانی

بر اساس بررسی آمار مبتلایان ویروس‌کرونا طی اسفند ماه سال جاری تاکنون در کشور به نظر می‌رسد تابع توزیع این بیماری از «توزیع نرمال استاندارد» تبعیت می‌کند، لذا چهار سناریو برای ادامه حیات شرکت ها در نظر گرفته شده است. برای هر یک از چهار سناریوی ارائه شده تابع توزیع نرمال فرض شده است. پژوهشگران  فرض نموده‌اند که اوج شیوع بیماری را می‌توان طی چهار ماه متوالی یعنی در اواخر اسفند ۹۸، اواخر فروردین ۹۹، اواخر اردیبهشت ۹۹ و اواخر خرداد ۹۹ بررسی کرد.

۱)سناریوی خوش‌بینانه ‌(اسفند ۹۸ – فروردین ۹۹)

در این سناریو، اوج شیوع در اواخر اسفند ۹۸ رخ خواهد داد و تعداد مبتلایان در آن زمان به حدود  ۲۰ هزار نفر خواهد رسید. پس از آن تعداد مبتلایان جدید وارد روند کاهشی خواهند شد. در این سناریو که در اواخر فروردین ۹۹ فروکش می‌کند تعداد کل مبتلایان حدود ۴۰ هزار نفر تخمین زده شده است.

۲)سناریوی واقع‌بینانه (اسفند ۹۸ – خرداد ۹۹)

در این سناریو، اوج شیوع در اواخر فروردین ۹۹ رخ خواهد داد و تعداد مبتلایان در آن زمان به حدود ۶۰ هزار نفر خواهد رسید. پس از آن تعداد مبتلایان جدید وارد روند کاهشی خواهند شد. در این سناریو که در اواخر خرداد ۹۹ فروکش می‌کند تعداد کل مبتلایان حدود ۱۲۰ هزار نفر تخمین زده شده است.

۳)سناریوی بدبینانه (اسفند ۹۸ – مرداد ۹۹)

در این سناریو، اوج شیوع در اواخر اردیبهشت ۹۹ رخ خواهد داد و تعداد مبتلایان در آن زمان به حدود ۱۰۰ هزار نفر خواهد رسید. پس از آن تعداد مبتلایان جدید وارد روند کاهشی خواهند شد. در این سناریو که در اواخر مرداد ۹۹ فروکش می‌کند تعداد کل مبتلایان حدود ۲۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است.

۴)سناریوی بسیار بدبینانه (اسفند ۹۸ – مهر ۹۹)

در این سناریو، اوج شیوع در اواخر خرداد ۹۹ رخ خواهد داد و تعداد مبتلایان در آن زمان به حدود ۱۵۰ هزار نفر خواهد رسید. پس از آن تعداد مبتلایان جدید وارد روند کاهشی خواهند شد. در این سناریو که در اواخر مهر ۹۹ فروکش می‌کند تعداد کل مبتلایان حدود ۳۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است.

اقدامات پیشنهادی به شرکت ها در سناریوهای چهارگانه

بر اساس مطالعات مختلف داخلی و خارجی، مجموعه اقدامات ابتکاری زیر برای مواجه شرکت ها  با بحران پیشنهاد می‌گردد.

۱) اقدامات ابتکاری  شرکت‌ها در سناریوی خوش‌بینانه

با توجه به آنکه این سناریو در اواخر فروردین ۹۹ فروکش می‌کند، می‌توان از این اقدامات استفاده نمود:

۲) اقدامات ابتکاری شرکت‌ها در سناریوی واقع‌بینانه

با توجه به آنکه این سناریو در اواخر خرداد ۹۹ فروکش می‌کند، می‌توان از این اقدامات استفاده نمود:

۳)اقدامات ابتکاری  شرکت‌ها در سناریوی بدبینانه

با توجه به آنکه این سناریو در اواخر مرداد ۹۹ فروکش می‌کند، می‌توان از این اقدامات استفاده نمود:

۴) اقدامات ابتکاری  شرکت‌ها در سناریوی بسیار بدبینانه

با توجه به آنکه این سناریو در اواخر مهر ۹۹ فروکش می‌کند، می‌توان از این اقدامات استفاده نمود:

توصیه‌هایی برای تاب‌آوری شرکت ها و کسب و کارها

امروز با شرایطی در جهان مواجه هستیم که بی شک از جنگ جهانی دوم سابقه نداشته است و به تبع آن کسب و کارها بایستی تلاش کنند از شرایط موجود بتوانند با چالش های کمتر عبور کنند و تاب آورتر شوند. تاب‌آوری سازمانی مفهومی است که برای مقابله سازمان با مخاطرات محیطی و موقعیت‌های چالشی بکار گرفته می‌شود. این مفهوم موجب تقویت نگرش و رفتارهای سازنده رهبران سازمان شده و توانایی‌های شرکت را در مواجه با بحران‌های پیش‌رو بهبود می‌بخشد. با ارتقا سطح تاب آوری سازمان در برابر مشکلات، مقاومت بیشتری از خود نشان داده و مدیران نیز تصمیمات صحیح‌تری را برای بقا و پایداری سازمان اتخاذ می‌کنند. در این بخش ۸ ویژگی سازمان‌های تاب‌آور برای غلبه بر بحران ویروس کرونا پیشنهاد می‌گردد.

۱- پذیرش و درک واقعیت

در حالیکه هنوز شناخت دقیقی از این بحران گسترده جهانی وجود ندارد مدیران ارشد کسب و کارها باید بپذیرند شرایط عادی به شرایط اضطراری مبدل گشته است که در صورت عدم انطباق با این شرایط، ماندگاری شرکت ها با مخاطره جدی مواجه خواهد شد. شاید بتوان اذعان داشت، پذیرش و درک صحیح از واقعیت موجود اولین گام برای مقابله با این بحران فراگیر است.

۲- افزایش تحمل ابهام

همه‌گیری سریع جهانی این بیماری (پاندمی کرونا ویروس) و انتشار دائمی اخبار و گزارش‌های مختلف پیرامون آن طی یک ماه گذشته در کشور بر عدم قطعیت و نحوه مقابله با آن افزوده است. ﻋﺪم اطمینان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨش  مهمی از هر کسب و کار تلقی می گردد. منظور از تحمل ابهام این است که افراد در تطبیق خود با تغییرات محیطی تا چه اندازه احساس تهدید می‌کنند. هنگامی که تغییرات به صورت سریع و غیر قابل پیش بینی رخ می‌دهد، اطلاعات ناکافی و غیرشفاف بوده و تفاوت نگرش افراد در نوع واکنش آنها اثر می‌گذارد. افرادی که تحمل ابهام بالایی دارند، معمولاٌ درک مناسبی از رویدادها دارند و برعکس وجود تحمل ابهام پایین، کارآمدی افراد را در رویارویی با چالش‌ها به شدت کاهش می‌دهد. به همین دلیل افزایش تحمل ابهام، مدیران را در مقابله با مشکلات و استرس‌های ناشی از بحران‌ها در کسب و کار توانمندتر می‌سازد. از این رو گام دوم پس از پذیرش واقعیت این است که رهبران بنگاه‌ها تحمل ابهام خود را ارتقا داده و سازمان خود را از آماج اخبار منفی و گمانه‌های متعدد رهایی بخشند. بدون شک این اقدام موثر، امنیت روانی مدیران را در مواجهه با بحران کرونا بهبود خواهد بخشید.

۳- ایجاد تیم‌های کاری تخصصی

مدیران ارشد بایستی به این نکته توجه کنند که شدت و گستردگی بحران کرونا به حدی زیاد است که بدون یاری طلبیدن از نیروهای زبده سازمان نمی‌توان به راحتی بر این بحران غلبه نمود. بنابراین با تشکیل و حمایت مناسب از تیم‌های کاری مختلف در زنجیره تامین، تولید، بازاریابی و فروش، مالی، توزیع، خدمات پس از فروش، منابع انسانی و ... زمینه هم‌افزایی این تیم‌ها فراهم شده و بر اساس اقدامات پیشنهادی تصمیم‌گیری شود. حضور رهبران سازمان در تیم‌های تخصصی مقابله با بحران کرونا بر همکاری بهتر این تیم‌ها و تقویت روحیه کار تیمی خواهد افزود و اعضای تیم‌ها را که از سطوح مختلف سازمان انتخاب شده‌اند به انجام موثر وظایف محوله تشویق خواهد نمود.

۴- تصمیم‌گیری مبتنی بر تحلیل

اگرچه شرایط تحمیلی بحران کرونا موجب شده تا مدیران عالی کسب و کارها دست به اقدامات اضطراری بزنند اما این موضوع نباید سبب شود تا آنها شتابزده عمل کنند. تصمیم بر مبنای تحلیل اطلاعات، کلیدی‌ترین اصلی است که مدیران ارشد نباید از آن غافل باشند. در واقع مدیران ارشد سازمان علاوه بر بهره‌گیری از قوه شهود خود که از تجربیات و آموخته‌های چندین ساله آنها پدیدار گشته است باید حتما از تحلیل‌های منسجم تیم‌های کاری که از جمع‌آوری و پردازش اطلاعات متنوع حاصل شده است، استفاده نمایند.

۵- شناسایی نقاط اهرمی

نقاط اهرمی محل‌هایی از یک سیستم پیچیده هستند که یک تغییر کوچک در یک جزء می‌تواند تغییرات بزرگی را در همه اجزاء سیستم به همراه داشته باشد. رهبران سازمان در شرایط بروز بحران کرونا ویروس لازم است تا نقاط اهرمی را شناسایی نموده و سازمان را در مسیر درست هدایت نمایند. برای یافتن نقاط اهرمی فرمول سریع و آسانی وجود ندارد و هر شرکت باید بر اساس بررسی مجدد عملکرد خود بیاموزد نقاط اهرمی سازمان کجا هستند. در واقع تمرکز بر نقاط اهرمی موجب تحقق راهبردهای سازمانی شده و بهبود فعالیت‌های سازمان و ارائه خدمات به مشتریان را به همراه خواهد داشت. تمرکز بر نقاط اهرمی که نقاط قوت سازمان محسوب می‌شوند، مزیت رقابتی بیشتر را برای سازمان فراهم می سازد. در این زمینه بایستی به شایستگی های کلیدی و عوامل کلیدی موفقیت نیز توجه داشته باشید.

۶- اطلاع‌رسانی به هنگام

اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی تصمیمات و اقدامات سازمان به ذینفعان از جمله تامین‌کنندگان، کارکنان، عرضه‌کنندگان، مشتریان و سهامداران از فعالیت‌های ارزشمندی است که همراهی موثر ذینفعان را در پی خواهد داشت. استمرار در امر اطلاع‌رسانی به موقع،  مدیران سازمان را در موقعیتی قرار خواهد داد که ضمن جلب اطمینان ذینفعان از بروز تنش‌های احتمالی بعدی نیز جلوگیری به عمل خواهد آورد. شفاف‌سازی اقدامات انجام شده و تصمیمات اتخاذ شده به همراه رفتار صادقانه می‌تواند رهبران سازمان را در ترسیم چشم انداز واقع‌گرایانه و خوش‌بینانه یاری نموده و تاثیر مثبتی بر ذینفعان به ویژه کارکنان و سهامداران شرکت خواهد داشت.

۷-اقدامات کارآفرینانه و خلاقانه

امروز با بحرانی مواجه هستیم که گذار از آن و شرایط پس از آن دیگر به مفهوم بازگشت به شرایط اولیه نخواهد بود. زنجیره تامین در جهان دچار آسیب شده است. لذا شرکت ها واستارتاپ ها نیازمند اقدامات کارآفرینانه برای تامین مواد اولیه، یافتن منابع جدید، ارتباطات بهتر با مشتریان، ورود به حوزه های جدید هستند. در دوره پساکرونا با تغییر نگرش ها و سبک زندگی مشتریان مواجه خواهیم شد که بر منطق مدل های کسب و کار و ارزش پیشنهادی تاثیر خواهند داشت.  لذا مدیران ارشد بایستی توجه خود را به اقدامات کارآفرینانه برای حل مشکلات، یافتن راهکارهای جدید و جلب مشارکت کارکنان معطوف سازند. کشف فرصت های جدید و بهره برداری همزمان از ظرفیت ها و توانمندی های موجود و یا دوسوتوانی در این زمینه اهمیت دارد.

۸- همدلی با کارکنان

از مهمترین وظایف رهبران سازمان در مواجهه با بحران‌های بزرگ از جمله کرونا آن است که به‌گونه‌ای اقدام نمایند که کارکنان کماکان احساس کنند که سازمان برای آنها ارزش قائل است و آنها را مورد توجه قرار می‌دهد. مدیران بایستی به کارکنان نشان دهند با درک ابعاد گوناگون بحران در تلاش هستند تهدیدهای پیش‌رو را خنثی نموده و در این راه از توانمندی‌های کارکنان استفاده خواهند نمود. تشویق کارکنان به اقدامات ابتکاری، استرس وارده به کارکنان را کاهش داده و تا حد زیادی مشارکت فعالانه آنها برای خروج سریع‌تر از بحران مهیا خواهد ساخت. حمایت از کارکنان در این شرایط بر تعهد بلندمدت کارکنان تاثیر مثبت دارد. از دست دادن نیروهای با استعداد در زمان فعلی در دوران پساکرونا به سادگی قابل جبران نخواهد بود.

در صورتی که پیشنهادات و یا انتقاداتی در جهت بهبود ویرایش های بعدی گزارش دارید، خواهشمند است نظرات خود را به ایمیل ali_davari@ut.ac.ir ارسال شود.