امام با این که هم اعلم بر تمام علماء آن روزگار بودند و هم در جایگاه ولی فقیه بسیار پایبند به رعایت حدود شرعی، ولی از چنان جسارتی در دفاع از حقوق زنان برخوردار بودند که نظیرش تقریبا در میان علمای اسلامی و تشییع دیده نشده است
به گزارش جماران، روزنامه کار و کارگر نوشت: مراسم گرامیداشت چهل و یکمین سالگرد پیروزی انقلاب در حالی این روزها برگزار می شود که بسیاری از غایبان تریبون دار امروز کشور در حرکت ملی مردم ایران علیه نظام شاهنشاهی پهلوی نه تنها حضوری نداشتند بلکه عمدتا از منتقدان راه درخشان امام راحل نیز به حساب می آمدند. متاسفانه نسل جوان فعلی که همچنان از طریق رسانه های حکومتی مانند صداوسیما تعاریفی انتزاعی از چگونگی قیام بر ضد نظام اشرافی سلطنتی می شنوند در مواجهه با نقل قول های حاضران در مبارزات سیاسی و تاریخ شفاهی انقلاب مبتلا به پارادوکس‌های جدی شده اند و در دوگانگی حقیقت و دروغ روزگار سپری می کنند. در کنکاش رسیدن به واقعیت اصلی، سراغ فردی رفتیم که او را به عنوان سخنگوی دانشجویان پیرو خط امام پس از ماجرای اشغال سفارت ایالات متحده در تهران، با لقب خواهر مری می شناسند.گفتگو ما با معصومه ابتکار انقلابی سال ۵۷ و معاون فعلی رئیس جمهور در امور زنان و خانواده را بخوانید.
خانم ابتکار با توجه به شکل گیری شبهات بسیار در ذهن جوانان امروز آیا از نگاه شما انقلاب در ایران تفاوت ماهوی با سایر انقلاب ها هم عصرش در جهان داشته به نوعی که بتوان انقلابیون ایران را در تراز بالاتری قرار داد؟
من هم عرض سلام خدمت شما و همکاران محترم تان در روزنامه کاروکارگر دارم و لازم است که در ابتدا یادی کنم از حماسه عظیم حضور کارگران در انقلاب که در حمایت از امام عظیم الشان با راه اندازی اعتصابات سراسری در کشور علیه رژیم ستمشاهی سنگ تمام گذاشتتند.
با شما موافق هستم که دوره شعارهای تکراری درباره انقلاب به سرآمده و باید روند شکل گیری انقلاب به صورت عقلانی و اقناعی برای نسل جوان توضیح داده شود چرا که متاسفانه ما شاهد هستیم که در سال های اخیر عده ای که نقش چندانی هم در بروز انقلاب نداشته اند با ترسیم هاله ای از قداست بر وا‍ژه انقلاب تعاریف انتزاعی و غیر قابل پذیرش به نسل جوان ارائه داده اند که در مقام عمل نه تنها موثر واقع نشده که موجب پدید آمدن چالش های فکری فروان نیز در متولدین پس از انقلاب شده است. لازم است صریحا تاکید کنم که انقلابیون مردم عادی و به دنبال تغییر شرایط بودند. شعارهای زیبایی چون عدالت اجتماعی، آزادی، برداشته شدن نظام طبقاتی اشرافی حاکم برجامعه، حذف سانسور و خفقان اجتماعی و سیاسی محورهای اصلی شکل گیری انقلاب در ایران بودند.
برخی از تحلیلگران سیاسی معتقدند که امکان اصلاح رژیم پهلوی در سال ۵۶ تقریبا ایجاد شد و استنادشان به نامه سه امضاء مرحوم سنجابی، مرحوم فروهر و شاهپور بختیار است که بسیار هم تند بود ولی با واکنش خشن ساواک یا سیستم قضائی محمدرضا پهلوی در جهت بازداشت شان روبرو نشد، آیا واقعا امکان انجام اصلاحات به جای وقوع انقلاب با هزینه هایی به مراتب کمتر از آنچه که بعدا شاهدش بودیم، وجود داشت؟
به عقیده من دهه فجر فرصت خوبی است برای طرح چنین پرسش هایی، واقعیت این است که تاریخ معاصر ایران توسط برخی از افراطیون داخلی که عمدتا کاسبان انقلاب هستند و معاندین خارج از کشور اعم از طرفداران پهلوی یا رجوی در فضای مجازی و توسط فیک نیوزها به شدت در حال تحریف شدن است. آنچه که نسل من و امثال پدر شما از رژیم پهلوی دیده اند به ویژه در زمان محمد رضا، یک سیستم حکومتی کاملا وابسته به کشورهای بیگانه مخصوصا ایالات متحده آمریکا و انگلستان پس از ماجرای کودتای ۲۸ مرداد بود.
اختناقی که ساواک بر کشور پس از کودتا بر علیه دولت قانونی دکتر مصدق به راه انداخت عملا امکان هرگونه نقد جزئی را در دانشگاه توسط اساتید، دانشجویان و نیز نویسندگان و روزنامه نگاران سلب کرد. در واقع رژیم پهلوی صاحبان اندیشه را به جوخه آتش می سپرد .
تجربه زیستی نسل من و پدران مان نشان می دهد که خیلی تلاش شد برای ایجاد اصلاحات مدنی ولی انگار محمدرضا بر روی ابرهایی از تکبر و توهم قدم می زد. کلام تاریخی امام خمینی در ۱۵ خرداد ۴۲ که صریحا بیان داشتند: ای آقای شاه من به شما نصیحت می کنم! اولین گام ایجاد اصلاح در رویه غلط حکومت داری محمدرضا بود ولی پاسخ وی دستگیری و تبعید ایشان به نجف شد.
در واقع محمدرضا همه درهای اصلاحات را بست و برخورد نسبتا ملایم با آن نامه سه امضاء مدنظرتان هم چیزی نبود جز یک نمایش چراکه همان زمان بسیاری از جوانان بی نام و نشان مانند پدر خود شما در ساواک به شدیدترین وجه ممکن شکنجه می شدند.
بنابراین نظام پادشاهی در بُعد سیاسی از خودش کوچک ترین اختیاری برای اداره کشور نداشت که بهترین مثال ممکن سفر محمدرضا به آمریکا و دیدار با کندی برای عزل علی امینی از نخست وزیری بود که اتفاقا با اصرار خود کندی به مقام ریاست دولت رسیده بود
البته موافقم که شاید می شد از راه های ملایم تری مانع از بیشترشدن هزینه های انقلاب شد ولی این که می شد جلوی انقلاب ملت ایران را از طریق اصلاحات گرفت تقریبا امری محال بود.
آرشیو اسناد ملی ایالات متحده که در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی منتشر شد، به خوبی نشان دهنده اوج دخالت های آمریکا در امور سیاسی کشور در دوره پهلوی دوم است و حتی مادلین آلبرایت هم از نقش آمریکا و سی آی ای در کودتای ۲۸ مرداد، ابراز تاسف کرد.
گفته می شود، شاه در اوایل سال ۵۷ و در دیدار با مرحوم بازرگان از وی خواسته بود که پست نخست وزیری را بپذیرد ولی مهندس بازرگان زیر بار نرفت و حتی شاهپور بختیار هم برای پذیرش منصب نخست وزیری شرط گذاشت که باید از مجلس رای اعتماد بگیرد! امری که پس از کودتای ۲۸ مرداد هرگز سابقه نداشت. آیا بروز چنین رفتارهایی از سوی فرد اول مملکت نشان دهنده پذیرش وی برای انجام اصلاحات در نحوه حکمرانی نبود؟
در مورد اول که مرحوم بازرگان را نام بردید ما هرگز سند رسمی از انجام چنین دیداری را ندیده ایم و ایشان هم خودشان از چنین دیداری با شاه قبل و پس از انقلاب صحبتی به میان نیاوردند ولی در مورد بختیار، از زمان نخست وزیری وی تا پیروزی انقلاب کمتر از دوماه طول کشید پس در واقع محمدرضا وقتی بحران عدم مشروعیت رژیم پهلوی را در داخل وعرصه بین المللی دید، چاره ای جز پذیرش درخواست بختیار نداشت. ضمن آنکه اکثر اعضای با شرف جبهه ملی نیز حاضر به مشارکت در دولت بختیار نشدند چراکه دیده بودند شاه شروط دکتر مصدق را هم پس از ماجرای خونین ۳۰ تیر پذیرفت ولی با انجام کودتای آمریکائی ۲۸ مرداد در واقع از پشت به دموکراسی ملت ایران خنجر زد.
سران همین دولت آمریکا که کودتای ۲۸ مرداد را در حمایت از محمدرضا بر علیه دولت قانونی دکتر مصدق هدایت کردند، در پی خروج شاه از ایران بارها با مقامات انقلابی در زمان نخست وزیری بختیار داخل سفارت شان دیدار داشتند و حتی پس از پیروزی انقلاب، کارتر نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی را هم به رسمیت شناخت! آیا پاسخ های شما برای توجیه اشغال سفارت ایالات متحده در تهران است؟
خیر. من فقط به بازخوانی یک روال تاریخی در کنکاش چرایی وقوع انقلاب پرداختم و حتما خود شما نیز در مطالعه کتب مربوط به تاریخ معاصر ایران به خوبی با آن روبرو شده اید و هنوز وارد مبحث اشغال سفارت آمریکا در تهران هم نشده ایم. ولی در خصوص دیدار مقامات آمریکائی با انقلابیون باید بگویم در اسنادی که از سفارت به دست آوردیم اتفاقا دیدیم که شهید بهشتی به ژنرال هویزر گفته بود: مردم ایران به دولت آمریکا پس از انجام کودتای ۲۸ مرداد بی اعتماد شده اند. در واقع آمریکائی ها این دیدارها را برای تامین منافع خودشان پس از انقلاب در ایران صورت می دادند که اگر نشد پروژه کودتا را طراحی کنند.
درست است که دولت کارتر در ظاهر جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت ولی رسانه های داخل آمریکا که روزگاری فکر می کردیم خصوصی اند و بعدها متوجه شدیم که اتفاقا حکومتی ترین رسانه های جهان هستند از فردای پیروزی انقلاب موج وسیعی از مخالفت با انقلابیون را به راه انداختند و در حقیقت اولین جرقه های ایران هراسی را ان بی سی و نیوزویک در همان هفته اول وقوع انقلاب در ابعادی جهانی به راه انداختند.
رسانه های آمریکا با ادعای حقوق یکسان ملت ایران در انقلاب به سراغ تحریک قومیتی از خوزستان تا کردستان رفتند که کاملا مشخص بود با هماهنگی سی آی ای این روند خبری برای زدن جرقه درگیری های قومیتی و شعله ور شدن آتش تجزیه ایران، ایجاد شده، درست مانند حوادث آبان سال ۹۶ که متاسفانه منشاء اعتراضات علیه دولت، کاملا داخلی بود و از شرق کشور هدایت می شد ولی رسانه های فارسی زبان سعی داشتند تا با یک هجمه خبری گسترده اعتراضات را به دورترین مناطق روستایی ایران نیز تعمیم دهند.
خانم ابتکار بیایید صریح تر گفت و گو کنیم. آیا با تحلیل این که ایالات متحده قصد داشت با عدم تامین منافعش در دیدار با رهبران اصلی انقلاب مانند شهید دکتر بهشتی در فردای تشکیل جمهوری اسلامی، کودتا کند! قصد توجیه ورود به سفارت آمریکا را دارید؟
به همین صراحت شما صریحا پاسخ می دهم که خیر اینگونه نیست. تشکل های دانشجویی خط امام سوالات زیادی را در گردهمایی های متعدد مطرح می کردند که اصلی ترین آنها این بود:چرا اکثر انقلاب های ضدامپریالیستی در تاریخ معاصر باشکست از طریق کودتا روبرو شده است؟ نمونه عینی جلوی چشم مان انقلاب مردم شیلی و به قدرت رسیدن دکتر آلنده بود که با کودتای آمریکائی ژنرال پینوشه ده ها هزار نفر به خاک و خون کشیده شدند.
بنیاد راکفلر در دولت کارتر پس از پیروزی انقلاب نقش اساسی در ادامه حمایت از شاه بازی می کرد که اسنادش هم به تازگی در ایالات متحده منتشر شده است. وقتی شاه در ظاهر به بهانه درمان وارد خاک آمریکا شد تمامی تشکل های فعال دانشجویی آن حرکت کارتر را سیگنالی قوی برای انجام کودتای مجدد پس از ۲۸ مرداد تحلیل کردند. ما در ۱۳ آبان ۵۸ فقط دولت موقت و شورای انقلاب را در ایران داشتیم. مجلس، قانون اساسی، نیروهای امنیتی و حتی ارتش فراگیر ملی هم نداشتیم پس طبیعتا ارکان حکومت از استحکام لازم هم برای جلوگیری از کودتای مجدد در ایران برخوردار نبود.
آیا دولت موقت، دولت ملی نبود؟ آیا امام نفرمودند: من به پشتوانه ملت تو دهن این دولت(دولت بختیار) می زنم؟
چرا نظرتان را با مرحوم بازرگان برای اشغال سفارت درمیان نگذاشتید؟ و آیا با ورود به سفارت ایالات متحده در تهران که منجر به استعفای دولت مرحوم بازرگان شد رویه نامبارک تخریب دولت های قانونی و برآمده از خواست اکثریت مانند دولت رئیس جمهور خاتمی را از طریق گروه های فشار غیر دولتی ایجاد نکردید؟
من هم مثل شما معتقدم جوانان امروز که حوادث ابتدایی وقوع انقلاب در ایران را ندیده اند حق دارند که پاسخ به این پرسش ها را بدانند پس اجازه دهید که به نوبت جلو برویم.
دولت مرحوم بازرگان ملی ترین دولت روی کار آمده در ایران پس از دولت مرحوم دکتر مصدق بود ولی مرحوم بازرگان سه مرتبه قبل از ورود دانشجویان به سفارت آمریکا هم استعفاء داده بودند که امام با قاطعیت نپذیرفته بود. مرحوم بازرگان هم مثل ما دانشجویان به محض ورود شاه به آمریکا موضع تندی گرفته و حتی خواهان استرداد شاه از آمریکا به ایران شدند ولی به دو دلیل امکان طرح مساله با ایشان نبود.
اولا، همانطور که قبلا عرض کردم ارکان حکومت در ایران شکل نگرفته بود که مثلا ما بخواهیم از طریق دفتر نخست وزیری یا وزارت علوم با نخست وزیر موقت دیدار کنیم، بحث حضور در شورای انقلاب هم تقریبا غیرممکن بود.
ثانیا، به فرض پذیرش نظر شما اگر ما با مرحوم بازرگان دیدار می کردیم و ایشان هم موافقت شان را با اشغال سفارت آمریکا اعلام می کردند، می دانید چه تبعاتی برای ایران در عرصه جهانی ایجاد می شد؟ جهانیان آن حرکت را اقدام دولت ایران به حساب می آوردند نه صرفا عده ای دانشجوی مبارز که نگران آینده انقلاب شان بودند. من کتاب تسخیر را به زبان انگلیسی در کانادا منتشر کردم در حالی که دولت ایالات متحده اجازه انتشار و توزیع آن را در داخل خاک آمریکا نداد.
از همان سال ۲۰۰۱ که آمازون کتاب را روی سایتش بارگذاری کرد بسیاری از سیاستمداران اروپایی در تماس تلفنی به خودم گفتند که کتاب را خوانده اند و حتی وزیر محیط زیست سوئد هم که به همراه هیئت تروئیکای اروپایی در زمان آقای خاتمی به ایران سفر کرد به من گفت که کتاب را خوانده است. وی گفت که نمی تواند به عنوان یک مقام رسمی اروپایی از اقدام دانشجویان در اشغال سفارت آمریکا حمایت کند ولی درک می کند که چرا ما دانشجویان خط امام نگران وقوع کودتای دوم در ایران بودیم. البته تاکید می کنم که ورود به سفارت امریکا یک پدیده منحصر به فرد بود و اشغال سفارت عربستان یا سفارت انگلستان در تهران هیچ توجیه و نسبتی با آن واقعه تاریخی و انقلاب دوم به تعبیر امام، نداشت. تصور نمی کردیم که بعدها دولت آقای خاتمی توسط گروههای دانشجویی که توسط مخالفان دولت از بیرون تحریک می شدند، آن طور مورد هجمه قرار گیرد.
باید این نکته را هم بگویم که آن حرکت حاصل همفکری ۴۰۰ نفر از نخبگان دانشجویی آن روز کشور بود که مانند امروز هم حکومت ساخته نبوده و نفوذشان در بدنه دانشگاه هم خیلی زیاد بود.
نمایندگان آن ۴۰۰ نفر که طراحی کار را عهده دار شدند، "من از روز سوم ورود به سفارت به ماجرا پیوستم" همگی معتقد بودند که با هیچ روشی مانند دادن بیانیه یا تحصن مقابل سفارت آمریکا نمی توان مانع از کودتای دوم ایالات متحده در ایران شد چراکه ما هیچ نهاد قدرتمند اطلاعاتی و امنیتی حاکمیتی در آبان ۵۸ نداشتیم.
در واقع تمامی گزینه ها بررسی شده بود که بدون خشونت و کوچک ترین درگیری، آن هم برای چند ساعت یا یکی دو روز حضور در سفارت آمریکا مانع از طراحی سناریوی کودتا توسط واشنگتن در ایران شوند. تصور این بود که چند ساعت پس از ورود به سفارت نیروهای شهربانی وارد عمل شده و با بیرون آوردن دانشجویان از سفارت، کار را سامان می دادند و نیز پیام قدرتمند ما به واشنگتن برای دست برداشتن از رویه های منجر به کودتا با استرداد یا اخراج شاه از آمریکا، خیلی محکم مخابره خواهد شد.
شما می گوئید اشغال سفارت آمریکا صرفا ریشه دانشجویی داشت ولی من در اسناد بارها خوانده ام که آقای موسوی خوئینی ها طراح اصلی اشغال سفارت آمریکا بوده آیا این پاسخ شما دچار پارادکس نیست؟
خیر. آقای موسوی خوئینی ها نماینده امام در شورای دفتر تحکیم وحدت بود و دانشجویان هم می دانستند که وی از ارتباط خوبی با مرحوم حاج احمدآقا و امام برخوردار است. بنابراین مساله را با آقای خوئینی ها مطرح کردند. آنچه که درباره نقش آقای موسوی خوئینی ها در این سال ها خیلی گفته شده و حتی در بعضی از موارد با اهداف سوء از سوی عمدتا افراطیون داخلی هم اغراق شده، این است که وی می توانسته پس از مطلع شدن از طرح دانشجویان، مساله را به امام منتقل کند که نکرده است!
تحلیل آقای موسوی خوئینی ها در آن مقطع درست بود چرا که می گفت اگر من قصد شما را قبل از انجام به امام منتقل کنم و ایشان رضایت بدهند وجهه حکومتی خواهد داشت و برای کشور هزینه های بین المللی سنگینی ایجاد می کند ولی اگر پس از ورود شما به سفارت، امام را مطلع کنم صرفا یک حرکت سیاسی دانشجویی تحلیل می شود. البته همان زمان هم بین دانشجویان اختلاف بود و نمایندگان دانشگاه های علم و صنعت و تربیت معلم به شدت مخالف بودند ولی در نهایت ورود به سفارت آمریکا تصویب شد.
ظاهرا احمدی نژاد به عنوان نماینده دانشگاه علم وصنعت مخاف حمله به سفارت آمریکا بوده و بحث اشغال سفارت شوروی را مطرح می کرده است؟
بله. آقای احمدی نژاد مخالف ورود به سفارت آمریکا بود و در کتاب تسخیر مفصل در این مورد توضیح داده ام.
بعدها مجاهدین خلق (منافقین) هم اعلام کرد که دانشجویانش در جریان ورود به سفارت آمریکا نقش اصلی را بازی کرده است؟
ادعایشان کاملا دروغ بود. ما نه تنها به مجاهدین خلق و دانشجویان وابسته به حزب توده اجازه ورود به سفارت را ندادیم که حتی به دانشجویان وابسته به حزب جمهوری اسلامی به خاطر فعالیت های رسمی سیاسی آن حزب نیز اجازه همکاری و بهره برداری داده نشد. باز هم تاکید می کنم که فقط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام وارد سفارت آمریکا شدند.
شما اصرار دارید که ورود به سفارت را ناشی از فرایند کاملا دانشجویی تحلیل کنید ولی خروج تان پس از ۴۴۴ روز که منجر به رفتن آقای بهزاد نبوی به الجزایر و مذاکره با مقامات آمریکا برای آزادسازی گروگان ها شد که دیگر دانشجویی نبود، آیا طراحی این جای کار را هم کرده بودید؟
پرسش خوبیست. دانشجویان صبح روز ۱۳ آبان ۵۸ وارد سفارت آمریکا در تهران شدند و تا ظهر بر تمام سفارت مسلط بودند. آقای موسوی خوئینی ها ظهر با دفتر امام تماس گرفته و به حاج احمد آقا اطلاع می دهند. حاج احمدآقا گفته بودند که امام سرنماز است و باید منتظر بمانند. در بین نماز ظهر و عصر حاج احمد آقا موضوع را به امام منتقل می کند و امام می فرمایند: به دانشجویان بگوئید خوب جایی را گرفتید، محکم نگه دارید.
با شنیدن این جمله امام، تصور همه این بود که نهایتا دو روز بیشتر طول نخواهد کشید و مطابق برنامه از قبل طراحی شده، شهربانی برای پایان دادن به ماجرا با دستور دولت ورود می کند.
ولی پس از اولین سخنرانی رسمی امام بعد از ورود دانشجویان به سفارت، وضعیت به گونه ای دیگر رقم خورد. امام فرمودند: انقلاب دومی در جریان است که از انقلاب اول بزرگ تر است و از آنجا بود که سیل مردم از سراسر کشور راهی تهران و سفارت آمریکا در حمایت از دانشجویان پیرو خط امام شد که تقریبا فهمیدیم دیگر کار از دست ما کاملا خارج شده است. اکثر جریان های سیاسی فعال در آن روز کشور از حزب توده گرفته تا حزب جمهوری اسلامی حمایت همه جانبه کردند و حتی بسیاری از روشنفکران و نویسندگان نیز حمایت شدیدی داشتند و باعث وحدت و یکپارچگی دوباره مردم شد. آن روزها هنوز تشکیلاتی در کشور نداشتیم که مردم را برای تظاهرات های حکومتی مانند امروز بسیج کند و هر روز شاهد راهپیمایی های ضد امپریالیستی در سراسر کشور در حمایت از دانشجویان بودیم.
ولی ظاهرا برخی از سران اصولگرای امروز که اتفاقا فریاد مبارزه با آمریکای شان همیشه بلند است آن روز به شدت مخالف ورود شما به داخل سفارت آمریکا بودند و حتی بعضی های شان هم گفته بودند که داخل سفارت آمریکا نماز دانشجویان غصبی به حساب آمده و باطل است؟
بله، برخی آقایان مخالف بودند و امام نیز چنان برسرشان نهیب زدند که کاملا ساکت شدند.
البته بعدا امام مساله را برای حل و فصل به مجلس محول کردند. نکته مهم در خصوص ورود دانشجویان به سفارت این است که محور اصلی شکل گیری وحدت ملی پس از انقلاب شد.اتفاقی مشابه ترور سردار شهید قاسم سلیمانی.
با ورود دانشجویان به سفارت، آتش درگیری فرقه ای در کشور خاموش شده و ارکان سیاسی مانند مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، مجلس خبرگان قانون اساسی و مجمع تشخیص مصلحت نظام به سرعت ایجاد شدند که عملا نگرانی ما از انجام کودتای دوم آمریکا در ایران را برای همیشه مرتفع ساخت. در واقع تمام ارکان سیاسی کشور در همان ۴۴۴ روز بوجود آمد.
همچنین ساقط شدن دولت مرحوم بازرگان در همان ۴۴۴ روز و شکل گیری بسیاری از نهادهای حکومتی که سالها بعد به مثابه دولتی قدرتمند مقابل دولت برآمده از رای ملت ایران بارها و بارها ایستادند!
بله. متاسفانه دولت مرحوم بازرگان با همه خدمات شایانی که پیش و پس از انقلاب ایفا کردند به دلیل این که قادر نبودند در آن کوران فوران احساسات عمومی ضدامپریالیستی در ایران و نیز فشارهای خارجی برای آزادی گروگان ها، راه حل مناسبی پیدا کنند برای مرتبه چهارم استعفاء کردند که امام هم پذیرفت هرچند که تا واپسین روزهای عمر شریف شان امام احترام ایشان را همواره نگاه می داشتند.
تاسف بزرگ تر جایی است که بسیاری از مخالفان آن حرکت، سال ها بعد اشغال سفارت آمریکا را دستاویز مناسبی برای به محاق بردن آزادی های سیاسی مشروع و محترم دانسته شده مردم در قانون اساسی به بهانه حفظ استقلال و حفظ امنیت، قلمداد کردند.
البته آمریکایی ها هم می دانستند هرچه فشار سیاسی بین المللی بر ایران را بیشتر کنند همین گروه های افراطی در داخل کشور به بهانه حفظ امنیت، فشار سیاسی داخلی را بیشتر می کنند که متاسفانه در ادوار مختلف شاهد این رفتار بودیم از جمله در همین انتخابات اخیر با رد صلاحیت های گسترده و تامل برانگیز، این پدیده تلخ خود را نشان داده است.
اگر بازگردید به همان ۱۳ آبان سال ۵۸ ، دوباره در هیبت خواهر مری ظاهر می شوی؟ عباس عبدی در مصاحبه با یک نشریه آلمانی گفته بود که اگر برگردد به آن روز دیگر وارد سفارت نخواهد شد!
اگر دوباره برگردم به ۱۳ آبان ۵۸ و رجوع کنم به حال و هوای خودم و دغدغه هایی که داشتم باید خدمتتان بگویم که مشکلی با خواهر مری ندارم.
هرچند که هزینه های زیادی داشت ولی تمام تحولات اجتماعی هزینه دارند از جمله انقلاب ها، اصلاحات و حتی انتخابات هم هزینه دارد. مگر همین الان کارشکنی های سنگینی که در کار دولت و به ویژه برای وزیرخارجه دکتر ظریف می کنند هزینه شکست شان در انتخابات سال ۹۶ نیست؟
ولی کتمان نمی کنم که خیلی وقت ها از خودم می پرسم آیا می شد هزینه ورود به سفارت آمریکا را پائین آورد؟
هنوز که جواب متقن قابل قبولی پیدا نکرده ام! شاید اگر طولانی نمی شد هزینه کمتری داشت.
دلیل نیافتن پاسخ مناسب برای سوال تان این نیست که تصور نمی کردید ورود به سفارت آمریکا چهار دهه بعد تبدیل به حکومتی ترین رویداد ایران خواهد شد؟ و عده ای به اصطلاح انقلابیون روز شنبه شماها را به دلیل طرح چنین سوالاتی، تخریب می کنند؟
بله. متاسفانه امروز کسانی که خودشان را خیلی انقلابی ارزشی به حساب می آورند همسو با سلطنت طلبان خارج نشین، سر ماجرای سفارت به دانشجویان پیرو خط امام و حتی خود من هجوم می آورند و اسم رمز مشترک شان هم خواهر مریست! شاید دانشجویان خط امام هرگز در آن لحظه تصور نمی کردند که چهل سال بعد جریان برانداز فرشگرد اسب زین کند تا جبهه پایداری سوارش شود. این دلواپسان همان انقلابیون روزشنبه به تعبیر شما هستند که دهه ها پس از انقلاب مدعی پایبندی به ارزش های انقلاب اند که آن را هم دروغ می گویند.
برای آخرین سوال باید یادآوری کنم که زنان، دانشجویان و کارگران از اصلی ترین گروه های شرکت کننده در انقلاب بودند. بحث دانشجویان را که مفصل جلو بردیم و در مورد مطالبات کارگران هم از شما نمی پرسم چون در حیطه وظایف کاری تان نیست ولی به عنوان معاون رئیس جمهور توضیح دهید چرا زنان بی حجاب و با حجاب دوشادوش یکدیگر در خیابان ها به صفوف تظاهرات ها پیوستند و حتی در ساواک شکنجه شدند ولی تا سال ها پس از انقلاب مشخصا تا دولت آقای خاتمی از حقوق اجتماعی و سیاسی مطلوب محروم ماندند؟
این پرسشی کلیدی است. نگاه امام در مورد زنان بسیار مترقی بود . در همان ایام تلاش می شد خانم ها را از همه عرصه ها دور کنند.
برای ما که در ابتدای انقلاب حدود ۱۷ سال داشتیم سوالات متعدد ایجاد می شد که نگاه امام نسبت به زنان چگونه است و آیا موافق محدودیت گسترده بانوان هستند؟ و یا همان نگاه مرحوم دکتر شریعتی نسبت به حقوق اجتماعی زن در جامعه محقق می شود؟ و سرانجام این که کدام پارادایم، جریان حاکم برجامعه خواهد شد؟
امام با این که هم اعلم بر تمام علماء آن روزگار بودند و هم در جایگاه ولی فقیه بسیار پایبند به رعایت حدود شرعی، ولی از چنان جسارتی در دفاع از حقوق زنان برخوردار بودند که نظیرش تقریبا در میان علمای اسلامی و تشییع دیده نشده است.
قطعا حضور زنان در انتخابات و دانشگاه ها با حمایت همه جانبه امام ممکن شد ولی همزمان یک نگاه افراطی هم نسبت به نقش اجتماعی زنان در کشور وجود داشت! ضمن آن که وقوع جنگ تحمیلی هم عامل دیگری شد برای ایثار مادرانه زنان در راستای گذشت از حق و حقوق اجتماعی شان.
پس از جنگ، حضور اجتماعی زنان در جامعه و دانشگاه تبدیل به یک دغدغه بسیار مهم شد و در دوره آقای خاتمی به اوج رسید. ایران در حال حاضر یکی از پیشرفته ترین کشورهای جهان در حوزه آموزش زنان به حساب می آید. قبل از انقلاب حدود ۳۸ درصد زنان بازمانده از تحصیل بودند ولی در حال حاضر این رقم فقط ۴ درصد است که ما برای از بین بردن همین رقم کوچک هم که شامل دختران اتباع خارجی در کشور می شود تا پایان دولت رئیس جمهور روحانی و با همکاری جدی آموزش و پرورش برنامه ریزی بسیار گسترده ای انجام داده ایم و امیدواریم با کمک روزنامه نگارانی مانند شما موانع حضور اجتماعی زنان در جامعه را تا حد امکان مرتفع کنیم.
در خصوص مشکل دردآور کودک همسری هم با کمک فراکسیون زنان مجلس، حمایت همه جانبه رسانه ها و رایزنی با مراجع و قوه قضائیه توانستیم لایحه ازدواج زیر ۱۳ سال را مطرح کنیم و در همین خصوص مداوم گزارش اقدامات صورت گرفته در حوزه زنان در سایت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، مستمر به روزرسانی می شود.
هرچند که تا رسیدن به وضعیت ایده آل رفاه، آموزش و امنیت اجتماعی زنان در کشور هنوز راه بسیار زیادی در پیش داریم ولی با نگاه به گذشته شاهد اقدامات بسیار چشمگیری هستیم و امیدوار به فردایی روشن در این خصوص.
لازم است یادآوری کنم در حال حاضر ایران در صدر لیست جهانی پرداخت برابر دستمزد زنان است، در حالی که هنوز در بسیاری از کشورها حقوق زنان به نسبت مردان حدود سه چهارم و در بهترین حالت نزدیک به نصف است.
در خصوص حق عائله مندی هنوز تفاوت هایی میان حقوق زنان و مردان وجود دارد ولی در اکثر شاخص ها روند تحولات چهل ساله در خصوص بهره مندی زنان از حقوق انسانی شان رو به افزایش است.
در سال ۹۷ نتایج یک تحقیق کاربردی در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نشان داد که در چهل شاخص اساسی وضعیت زنان بهبود بسیار چشمگیری صورت گرفته است. شاخص های مربوط به آموزش ابتدایی، آموزش متوسطه، آموزش عالی و همچنین بهداشت شیب صعودی چشمگیر داشته است.
شاخص امید زندگی زنان که در ابتدای انقلاب ۵۶ سال بوده، اکنون به ۷۹ سال رسیده است و از بسیاری کشورهای جهان بالاتر است.
البته ما در این سال ها با چالش های زیادی در حوزه ورود زنان به مسئولیت های اجتماعی و سیاسی نیز روبرو بوده ایم. در سال ۹۶ وقتی رئیس جمهور دستور داد که باید ۳۰ درصد مدیریت دولتی در اختیار خانم ها قرار گیرد اولین سوالی که پیش آمد این بود که چرا چهل سال پس از انقلاب در حالی که حدود ۴۰ درصد کارمندان دولت را خانم ها تشکیل می دهند، هنوز به رقم مد نظر آقای روحانی نرسیده ایم؟ پاسخ مشخص است؛ یک نگاه مردسالارانه همواره کارآمدی زنان در بحث مدیریت کلان کشور را به چالش کشیده و در واقع رئیس جمهور روحانی با آن دستور تابوی عدم توانایی زنان در عرصه های مدیریتی کشور را شکستند.
در سال ۹۶ سقف مدیریت سپرده شده به زنان حدود ۱۳ درصد بود و در حال حاضر از مرز ۲۰ درصد عبور کرده و هدفگذاری ما با تمام توان، رسیدن به عدد ۳۰ درصد مد نظر رئیس جمهور است. همین که ۴ سفیر زن در این دولت منصوب شده اند نشان از حمایت همه جانبه رئیس جمهور و اعضای دولت در اعتماد بیشتر به خانم ها برای ورود به عرصه های مهم مدیریتی کشور دارد.
