جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که به دنبال این نیست که برجام را از بین ببرد. گرچه تعلیق تعهدات ایران به منزله نقض برجام تلقی شده است اما این ایران نیست که برجام را نقض کرده و این طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپایی‌ها بودند که به تعهدات خودشان عمل نکردند.
به گزارش جماران؛ در حالی که ۶ کشور اروپایی برای پیوستن به سازوکار مالی اینستکس اعلام آمادگی کرده‌اند، این سازوکار پس از حدود ۹ ماه همچنان اقدام موثری در تامین منافع ایران در برجام نداشته و اروپا همچنان در فضای معلق خروج آمریکا از برجام به سر می‌برد.
نشست کمیسیون مشترک برجام در روزهای آتی در وین در حالی برگزار می‌شود که حفظ برجام در شرایط دشواری قرار گرفته است. طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر تحولات زیادی در حوزه برجام رخ داده است؛ آخرین تحول مهم در این حوزه خبر پیوستن مشروط ۶ کشور اروپایی به سازوکار مالی تحت عنوان اینستکس است. سازوکاری که قرار است تامین کننده منافع اقتصادی ایران ناشی از برجام باشد. با این حال بی‌عملی‌ها و گفتار درمانی‌های اروپایی‌ها عملا امیدواری به این سازوکار را از بین برده است و از همین رو پیوستن ۶ کشور اروپایی به طور مشروط و یا حتی نامشروط واکنش چندانی در میان ناظران و کارشناسان نداشته و به اصطلاح کسی این خبر را جدی نگرفته است.
در عین حال سه کشور اروپایی در آخرین موضع‌گیری‌ها تهدید کرده‌اند که ممکن است از مکانیسم ماشه بر علیه ایران استفاده کنند که این تهدید هم با توجه به شرایط عملی تحریم‌های یکجانبه آمریکا و همراهی اروپایی‌ها با این تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی چندان قابل اعتنا نیست. با این حال و با علم به شرایط حاکم بر فضای برجام، ایران کماکان به دنبال اجرای موثر این توافق است و اتفاقا کاهش تعهدات برجامی تهران هم برای تعادل بخشی به حقوق و تکالیف اعضا و با هدف نجات این توافق بوده است.
سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه که با هدف گفت و گو و رایزنی در مورد برجام به پکن سفر کرده است در این مورد اظهار داشت: برجام در وضعیت مناسبی قرار ندارد به دلیل این‌که طرف‌های مقابل در برجام بعد از خروج آمریکا به تعهدات خود عمل نکرده‌اند اکنون این توافق در وضعیت مناسبی قرار ندارد و ایران نیز از منافع برجام آنچنان که باید برخوردار نیست. بعد از آغاز روند کاهش تدریجی تعهدات برجامی ایران، اکنون این توافق در وضعیتی است که اقتضا می‌کند مشورت‌های جدی‌تر و نزدیک‌تری در مورد آن با دوستان و طرف‌های مقابل داشته باشیم.
سخنان معاون سیاسی وزیر امور خارجه در حالی بیان شد که روز چهارشنبه ۶ آذرماه ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه هشدار داد که پاریس به طور جدی در حال بررسی استفاده از مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای موسوم به برجام است. لودریان در پارلمان این کشور گفته که هر دو ماه یکبار لطمه‌ای به توافق هسته‌ای توسط ایران وارد می‌شود، تا امروز که از خودمان سوال می‌کنیم و من این را خیلی واضح می‌گویم که مکانیسم حل اختلاف در توافق را اجرا کنیم.
منظور وزیر امور خارجه فرانسه، گام‌های کاهش تعهدات ایران است که هر دو ماه یک بار اجرایی می‌شود و تاکنون چهار گام آن برداشته شده است.
پس این تهدید بود که عباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه اظهارات وزیر خارجه فرانسه را غیرمسئولانه و اجرای مکانیسم ماشه را غیرممکن دانست و گفت که سخنان وزیر امور خارجه فرانسه غیرمسئولانه و غیرسازنده بوده و شدیدا، کارآمدی ابتکارات سیاسی برای اجرای کامل برجام توسط کلیه طرف‌ها... را مخدوش می‌سازد.
او افزود: برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات متحده و نقض اساسی تعهدات طرف‌های اروپایی، به این مکانیسم استناد ورزند.
یک ماه پیش نیز امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه، ایران را متهم کرد که همانند آمریکا راه خروج از این توافق بین‌المللی را انتخاب کرده است. البته او افزود که اشتباه آمریکا بود که برجام را یک‌طرفه ترک کرد، این گسست چارچوب چندجانبه ناکارآمدی این اقدام را نشان می‌دهد. عاقبت کار چه بود؟ تنش در منطقه و کنترل ضعیف‌تر بر فعالیت‌های اتمی ایران.
دولت فرانسه پیشتر در واکنش به گام تازه ایران در کاهش تعهدات با انتقاد از این اقدام واکنش اصلی خود را به گزارش بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موکول کرده بود.
گفتنی است رافائل گروسی، مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است که درباره مساله توسعه برنامه‌های هسته‌ای کشورها، شامل ایران موضعی عادلانه اما سخت اتخاذ خواهد کرد. او گفت که قصد دارد روابطی سازنده با ایرانی‌ها برقرار کند و لازم است که آژانس با جدیت به موضوع توسعه هسته‌ای در ایران بپردازد. کارشناسان بر این باورند که موضع رافائل گروسی درقبال ایران بیشتر نزدیک به آمریکا است.
پس از اجرای گام چهارم کاهش تعهدات ایران در فردو، فرانسه، بریتانیا، آلمان و اتحادیه اروپا از ایران خواستند تا در خلاف مسیر کاهش تعهدات خود گام بردارد. تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا روز دوشنبه ۲۰ آبان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند در صورت ادامه روند کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، یکی از ساز و کارهای حل اختلاف موجود در برجام دوباره اعمال شدنی و تحریم‌های سازمان ملل بازگشتنی است.
جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که به دنبال این نیست که برجام را از بین ببرد. گرچه تعلیق تعهدات ایران به منزله نقض برجام تلقی شده است اما این ایران نیست که برجام را نقض کرده و این طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپایی‌ها بودند که به تعهدات خودشان عمل نکردند و اقدام ایران واکنشی به بدعهدی طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپا بوده است.
نشست آتی برجام در حالی برگزار می‌شود که به نظر می‌رسد طرف‌های برجام بویژه اروپایی‌ها نه توان و اراده ای برای ایفای تعهدات خود دارند و نه حاضر هستند مسئولیت فروپاشی این توافق را بپذیرند. بی‌نتیجه ماندن ابتکارات اروپایی‌ها طی ماه‌های اخیر نشان داده است که اروپا به شدت به آمریکا وابسته است و بدون اجازه آمریکا قادر به انجام هیچ کاری نیست. در این شرایط و حداقل تا انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا نباید انتظار اتفاق خاصی را از نشست برجام داشت و شرکای برجام به دنبال حفظ شکلی و ظاهری برجام خواهند بود.
