به گزارش جماران؛ روزنامه ایران نوشت: فردا 14 خردادماه سالگرد ارتحال بنیانگذار انقلاب اسلامی در ایران است. هنر امام خمینی (ره) در قیاس با دیگر فقهای شیعه شاید همین نکته باشد که ایشان تشکیل حکومت در زمان غیبت امام عصر (عج) را جایز دانستند و در انتهای مبارزات انقلابی خود موفق به تأسیس حکومتی اسلامی در ایران شدند که البته این حکومت بی توجه به رأی و نظر مردم نیست. مرحوم امام در روند اجرای جمهوری اسلامی گاهی اقدام به ابتکارات و نوآوری‌هایی کردند که با تکیه بر پشتوانه دینی خود راه حکومتداری دینی در دنیای مدرن را هموار کردند. در آستانه سی‌امین سالگرد ارتحال بنیانگذار انقلاب اسلامی خبرگزاری شفقنا در گفت‌وگوهایی با برخی اندیشمندان و صاحبنظران و پژوهشگران اندیشه امام زوایای مختلفی از شخصیت و منش فکری و سیاسی امام را واکاوی کرده است. در این گفت‌وگو‌ها جنبه‌های برجسته فکر امام مورد اشاره قرار گرفته است. در ادامه بخش‌هایی از این نقطه نظرات آورده شده است.
آزادی از حقوق مسلم انسان‌هاست
*حجت الاسلام سیدهادی خامنهای، دبیرکل مجمع نیروهای خط امام
امام خمینی(ره)، اسلامی جامع و کامل را مدنظر داشت و بیان می‌کرد، اسلام یعنی عدالت، یعنی هر کسی به حق شایسته خود دسترسی داشته باشد. آزادی هم جزئی از عدالت است، در واقع آزادی تحت عنوان عدالت تعریف شدنی است. بنابراین اگر عدالت را گفتیم و نام آزادی را نیاوردیم بدین معنا نیست که آزادی نیست، آزادی یکی از حقوق مسلم انسان‌هاست که وقتی حق انسان ها را به آنها دهید، عملاً عدالت را اجرا کردید. ممکن است کسی سؤال کند که منظور امام از جمهوریت چه بود، این سؤال از خود امام شد و ایشان در پاریس به این سؤال جواب دادند، وقتی از ایشان پرسیدند: جمهوری که شما می‌گویید چه نوع جمهوری است؟ ایشان گفتند: همین جمهوری که در دنیا هست، منتها با محتوای اسلامی. از همان دوره اول انتخابات، زنان در مجلس خبرگان، قانون اساسی و مجلس شورای اسلامی حضور داشتند و زنان درست مانند مردان با حقوق کاملاً مساوی شناخته شدند، اما اینکه ظرفیت جامعه به گونه ای بود که تعداد بانوانی که برای انتخاب شدن آمادگی داشتند در همان حد بود، بحث دیگری است. در جامعه ای که قوانین برای عدالت و تحکیم عدالت و آزادی می‌آید، اگر اخلاق نباشد، طبعاً دروغ، بی صداقتی، حسادت، بدبینی، اتهام زنی به دیگران، غیبت کردن، ظلم و ستم، سوء استفاده و دزدی و سرقت مال دیگران و پایمال کردن حقوق دیگران در انسان قوت میگیرد و همان قوانینی که برای اجرای عدالت و آزادی وضع شده، به میل عدهای ناصالح تفسیر میشود لذا اگر بهترین قانون ها را هم در اختیار افراد ناسالم بگذارید براحتی میتوانند قانون را دور بزنند که شاهد بودیم بسیاری از موارد این قوانین توسط این افراد دور زده شد.
باب اجتهاد همیشه باید باز باشد
*حجت‌الاسلام مهدی مهریزی، استاد حوزه و دانشگاه
امام میگویند: «در حکومت اسلامی همیشه باید باب اجتهاد باز باشد و نظرات اجتهادی- فقهی در زمینه های مختلف ولو مخالف با یکدیگر آزادانه عرضه شود و کسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد.» امام معتقد است اجتهاد مصطلح که در حوزه‌ها وجود دارد، کافی نیست و باید به سمت اجتهادی رفت که نگاه و آگاهی اجتماعی همراه آن باشد. مشی اجتهادی امام در دوره قبل از مبارزه به همان شکل فقه سنتی و بحثهای رایج حوزوی بود. وقتی می‌گوییم فقیه حاکم است باید آرای سیاسی هم مبانی و مستندات فقهی داشته باشد. قاعدتاً بحث مصلحت که ایشان مطرح کردند و مجمع تشخیص مصلحت راه‌اندازی شد و در دوره‌ای به نمایندگان مجلس اختیاراتی دادند که اگر مصلحت را تشخیص دادند، به چه صورت عمل کنند، مستندات دینی دارد. منتها از گذشته فقه امامیه با فقه اهل سنت تفاوتی داشته است که در فقه اهل سنت مصالح مرسله یک عنصر و دلیل فقهی بود و فکر می‌کنم علت آن این است که آنها درگیر حکومت بودند و چون فقه امامیه درگیر حکومت نبود، اصلاً چیزی به نام عنصر مصلحت مطرح نبود. امام تأکید دارند که به پیروی از «آرای ملت» رئیس جمهور را منصوب می‌کنم و نمی‌گویند به اعتبار اینکه فقیه هستم و اعتبار دارم. در بحث جامعه مدنی، این مسأله بسیار مهم است که حریم زندگی افراد حفظ شود و امام حتی در شرایط بحرانی کشور، به این مهم توجه داشتند و تذکراتی دادند. زندگی خصوصی مردم برای خودشان است. شغل، ازدواج، کسب و کار و روابط‌شان به خودشان مربوط است، مگر اینکه به امور عامه لطمه بزند.
کارهای رضاخانی یا جلسه درس
*آیت الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی، استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان
مرحوم امام خمینی (ره) از افرادی بودند که درد دین و ملت را داشتند و بر همین اساس بسیار به مردم علاقه‌مند بودند و از غم و رنج مردم رنج می‌بردند. به یاد می‌آورم مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی به بنده گفت: مرحوم امام نظرشان این بوده که روحانیت تقریباً نظارت داشته باشند و اموراجرایی را افراد معتمد دیگری به دست بگیرند. مرحوم آقای مهدوی کنی میگفت: من و آیت الله هاشمی رفسنجانی امام خمینی(ره) را قانع کردیم که اجرای حکومت به دست روحانیت هم باشد؛ به هر حال این امر انجام شد. اعتماد به نفس در امام خیلی قوی و شهامت و قدرت روحی ایشان بسیار بالا بود. شجاعت ایشان بینظیر یا بسیار کم نظیر بود. از خصوصیات دیگر ایشان اینکه در مسائل تسرّع ننموده و خیلی با دقت حرف را گوش می‌کرد، جوانب مسأله را میسنجید و سپس تصمیم میگرفت و عمل می کرد و در عمل متزلزل نمی شد. منش ایشان در درس این بود که به طلبه‌ها مجال می‌دادند تا اشکال کنند و درس را از حالت منبر و روضه خوانی خارج کنند. حضرت امام درخصوص اینکه همه شاگردان سکوت کنند و خودشان به تنهایی صحبت کنند، می گفتند: «این کارهای رضاخانی است نه درس دادن.» من یادم هست که روزی در کلاس ایشان سکوت داشتم؛ گفتند: چرا ساکت شدی و صحبت نمی‌کنی؟ باید بگویی و صحبت کنی.
اعتقاد قلبی امام به رأی ملت
*محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین
نظر امام(ره) تلفیق اسلام و جمهوریت بود که این یکی از مسائلی است که در اوج تئوری حضرت امام(ره) قرار دارد. امام(ره) توانست این دو مسأله را با هم مطرح کند. برخی گمان می‌کردند اگر جمهوریت بزرگ شود جای اسلامیت را تنگ خواهد کرد و پررنگ شدن اسلامیت، جمهوریت را ضعیف خواهد کرد. در حدود 20 سال قبل رهبر انقلاب تعبیر زیبایی داشتند و فرمودند: جمهوری اسلامی کلمه‌ای مرکب نیست، این کلمه بسیط است.
جمهوری اسلامی یکپارچه است. تبیین این دو با هم یعنی حق انتخاب مردم در چارچوب اسلام، کار امام(ره) بود. امام (ره) از اولین رهبرانی بودند که بعد از انقلاب اعلام کردند مردم باید نوع حکومت را انتخاب کنند. انقلابیون نزدیک به امام(ره) از این مسأله متعجب بودند و امام(ره) را نقد می‌کردند و میگفتند مردم با گوشت و پوست خود به خیابانها ریختهاند و فریاد میزنند که ما اسلام را میخواهیم چرا رفراندوم برگزار میکنید؟ امام خمینی فوراً از همه‌پرسی حرف زد و بعد گفت قانون اساسی و بعد گفت انتخابات مجلس و... امام (ره) جمله مشهوری دارد و میفرماید: میزان رأی ملت است. اگر مردم نخواهند ما نیستیم.
امروز تمام ارکان حکومت ما بر رأی مردم است. اگر بخواهیم کاملاً دموکراتیک و ساده صحبت کنیم باید بگوییم که نه می‌توانیم روحانیت را منحصراً برای پست‌های بالا مطرح کنیم و نه می‌توانیم آنها را محروم کنیم. ما نمیتوانیم بگوییم رئیس جمهور نباید روحانی باشد ولی اگر روزی گفته شد رئیس جمهور حتماً باید روحانی باشد این ضد دموکراسی است.
بعد عرفانی و علمی امام مجهول مانده است
*آیت‌الله علیاکبر مسعودی خمینی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
یکی از مزیتهای حضرت امام این بود که ایشان در عین اینکه فلسفه را با تمام قوا و از تمام جهات فهمیده بود و یک انسان فیلسوف به تمام معنا بود، وقتی میخواست علم فقه بگوید گویی یک بازاری خاص است، این مسأله بسیار اهمیت دارد که انسانی با آن دید و نگاه فلسفی عمیق اغلب بتواند در بازار فقه بحث کند و روایات را بسیار عالی می فهمید و هرگز در فلسفه درباره فقه کار نمیکرد همان طور که در فلسفه نیز بحثی از فقه نمیکردند. این امتیاز امام بود با اینکه اصول عقلی و امور عقلی را به تمام معنا متوجه بود هرگز در رأی و بحث فقهی خود آن را دخالت نمی‌داد.
درباره فقه و اصول زمانی که من در درس ایشان حاضر میشدم امام نزدیک به هزار شاگرد در مسجد سلماسی یا مسجد آقای بروجردی داشت. وقتی امام از درس فارغ می‌شدند ما به همدیگر نگاه می‌کردیم و فکر می‌کردیم امروز چقدر عجیب تدریس کردند. من به خاطر دارم ایشان یک ماه در مقدمه واجب صحبت کردند و بعد متوجه شدیم ایشان هنوز هم در این باره حرف دارند. گمان می‌کنم بعد عرفانی و علمی امام کمی مجهول مانده است و ظاهراً انقلاب ایشان روی تمام این موارد را پوشانده است. و مردم و کسانی که در مسیر علمی بحث میکنند و اهل فهم هستند باید کتاب «چهل حدیث» ایشان را مطالعه کنند تا متوجه شوند امام از نظرعرفانی و علمی در چه مراتبی بودند.
ایشان به صاحب جواهر و شیخ انصاری بسیار اعتقاد داشت و می‌فرمودند این علما از فقهای بزرگ و کم نظیر تمام ادوار تاریخ هستند. امام فقه صاحب جواهری را قبول داشتند و خودشان از جواهر بحث می‌کردند و عمل می‌کردند.
