حجت الاسلام والمسلمین رضایی: روحانیت در مورد فساد باید مراقب نزدیکانش باشد

به گزارش جماران، حجت الاسلام دکتر مجید رضایی  پدیده‌ی فساد را بسیار قدیمی، عمومی و مبتلابه در تمام سطوح دانست و اظهار کرد: برای مبارزه با فساد باید امری خارج از شعار و ظاهر شکل بگیرد. در صورت دچار فساد شدن نهادهای اجتماعی، جامعه به کلی از هم می‌پاشد. امروز که اطلاعات، ساده‌تر در اختیار افراد قرار می‌گیرد، این کار سرعت بیشتری پیدا کرده است وگرنه از گذشته همیشه بحث فساد باعث شورش، درگیری و جابه‌جایی قدرت می‌شده است.

فساد چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی، نشان از ناکارآمدی است

او با اعتقاد بر این که بدون شک در نظام های مردمسالار، فساد می‌تواند سیستم حاکم را ریشه‌کن کند (اگر حاکمیت به آن توجه نکند)، گفت: فساد چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی، نشان از ناکارآمدی است. موارد دیگر مانند نماز، حجاب و … نیز همگی جایگاه خود را دارد و آیاتی در قرآن به آن‌ها اختصاص داده شده است. براین اساس نمی‌توان به دلیل توجه به یک مورد، از توجه به مسایل دیگر غفلت کرد. ممکن است گاهی در مورد یکی از آن‌ها زیاده‌روی صورت بگیرد و آن موارد مهم فراموش شود.

این استاد دانشگاه با بیان این که واکنش نشان دادن جامعه نسبت به فساد، طبیعی است، تصریح کرد: وقتی جامعه‌ای یک سیستم اجتماعی را انتخاب می‌کند و آن سیستم اجتماعی برای اصلاح کار روی کار می‌آید، مردم از آن انتظار دارد که یک؛ خود، پاک باشد و دو؛ برای اصلاح بقیه‌ی امور نیز اقدام کند. انتظار مردم، به جا است اما در مورد وظیفه‌ی روحانیت در این مساله، باید گفت که روحانیت، مجموعه‌ای بسیار گسترده‌ است که تنها بخشی از آن در ایران، در کار حاکمیت هستند.

او ادامه داد: طبقات مختلف روحانیت در دنیا، بخشی در مرجعیت، بخشی در حوزه‌ها، مدارس و … هستند. بعد از انقلاب در ایران، تعدادی از روحانیت نیز وارد کار اجرایی سنگین اداره‎‌ی کشور و موسسات شدند. عده‌ای دیگر هم به ظاهر در سیستم دولتی نیستند اما کاملاً با آن ارتباط دارند مثل ائمه‌ی جمعه و ائمه‌ی جماعات که گرچه به آن معنا نهاد دولتی و اجرایی نیستند اما با هماهنگی آن سیستم اجرایی شکل می‌گیرند. عده‌ای دیگر از روحانیت نیز مستقل هستند؛ مستقل به این معنا که در سیستم دولتی نیستند و انتشارات، باغ یا … دارند. تعدادی دیگر نیز آزاد هستند؛ ممکن است این دسته از این گونه کارهای اقتصادی نداشته باشند، اما افرادی هستند که مورد توجه مردم قرار می‌گیرند، در مراسم‌های آن‌ها شرکت و نیازهای دینی آن‌ها را برآورده می‌کنند.

مسئولیت روحانیت در برابر فساد

رضایی با بیان این که اگر فساد، در اجتماع یا در بخشی از طبقات روحانیت رخ دهد، روحانیون از دو جهت نسبت به آن مسوول هستند، گفت: یک این که باید احکام این امر را کاملاً بیان کند و توضیح دهد که فساد چیست و حرام وحلال آن چگونه است. دو آن که باید برای مبارزه با فساد اقدام کند. چرا که فساد از جهات بسیاری جامعه را از بین می‌برد و یکی از دستورات انبیا مبنی بر مبارزه با فسادهای اخلاقی، قضایی، اجرایی و … است.

او همچنین با اشاره به نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر اظهار کرد: در این نامه نیز همه‌ی موارد در مورد لزوم مبارزه با فساد و … ذکر شده است. در مورد حکومتی‌ها بیشتر، فساد قضایی و ادرای مد نظر است که باید در این مورد درست عمل کنند. در چند سال گذشته از افرادی که در سمت‌های خاص هستند اعم از رهبری و …، بیانات کمی در مورد فساد و مبارزه با آن وجود نداشته است؛ یعنی اصرار در مورد این که فساد، نابودکننده است و آن را پیگیری کنید، کم نبوده است. روز به روز  هم تأکید بر این موضوع بیشتر می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان این که گاهی مفهوم فساد واضح نمی‌شود و در این مورد، اختلاف نظر به وجود می‌آید، گفت: امروز بانک مرکزی اعلام می‌کند هر که می‌خواهد سکه بخرد، افرادی می‌خرند و بعد از مدتی سکه گران می‌شود. تا زمانی که همان قیمت قبلی وجود داشت، مساله‌ای نبود، اما با گران شدن سکه، این موضوع برای آن‌ها مساله‌ساز می‌شود. در حالی که علت این افزایش قیمت، مساله‌ی دیگری است و ارتباطی به خرید آن سکه‌ها ندارد. این اصلاً فساد نیست. بر این اساس این نکته را هم باید لحاظ کرد که اصلاً مفهوم فساد چیست چون بعضی موارد دیده می‌شود و می‌بینیم اصلاً فساد نیست. با مشخص کردن این موارد است که حجم واقعی فساد را می‌توان تشخیص داد.

فسادهای ناپیدا عمیق‌تر و فراوان هستند

او با اعتقاد بر این که برخی از موارد پیش آمده بزرگنمایی و در جامعه پررنگ شده است، اظهار کرد: آن‌چه در فساد، بسیار عمیق‌تر است؛ فسادهای ناپیدا است که متأسفانه تعداد فراوانی دارد. این فسادها، مواردی هستند که پیدا کردن آن‌ها هم به این سادگی رخ نمی‌دهد، با فریاد به جایی نمی‌رسد و به سیستم‌های نظارتی بسیار قوی نیاز دارد. بخشی از فسادها به این دلیل رخ می‌دهد که جریانی مالی‌ در کشور رخ می‌دهد که به جای جابجایی از طریق حساب‌های واضح و روشن، با حساب‌هایی انجام می‌شود که مشخص نیستند یعنی به صورت نقدی صورت می‌گیرد. معاملات نقدی به عنوان معاملات سیاه یا معاملات فاسد تلقی می‌شوند. این امور زیربنایی اهمیت بسیاری دارد و بی‌توجهی به آن موجب می‌شود که مساله‌ای که فساد باشد را فساد ندانیم و  برعکس؛ مساله‌ای که فساد نیست را فساد بدانیم.

رضایی تصریح کرد: در مورد فساد، جوی در کشور به وجود آمده است که بر اثر آن ممکن است فسادهایی عمیق را نبینیم و چیزهایی را فساد بدانیم که فساد نیستند. فسادها مختلف هستند اعم از رانت‌های اقتصادی، قضایی، اداری و … . ما در کشور با مساله‌ای مواجه هستیم که به سادگی می‌توان هر کاری را فساد تلقی کرد و آن فساد اصلی رها شود. دلیل آن نیز نبود اطلاعات و آمار در کشور است.

شعار مبارزه با فساد بی فایده است، در عملکردها نشان دهید

او با بیان این که روحانیت چند گروه هستند، گفت: عده‌ای فقط می‌توانند فریاد بزنند و حرف بزنند؛ متأسفانه مشکل در کشور ما این است که از مجری گرفته تا ناظر و … همه می‌گویند جلوی فساد را بگیرید در حالی که این حرف زدن هیچ فایده‌ای ندارد. بحث اجرایی که جلوی فساد را بگیرد نیز به طور عمده به قوانین و محیط قوه‌ی قضاییه بازمی‌گردد. بعضی که بناست پیشگیری کند به قوانین و نوع اقداماتی بازمی‌گردد که دولت باید انجام بدهد.

مجموعه‌ی کشور خود را برای فسادهای بزرگ آماده نکرده است

این استاد دانشگاه ادامه داد: قوه‌ی قضاییه در ایران با وجود این که حقوق‌دانان کارمندان و وکلای بسیاری را در خود جای داده است اما قدرت اصلی در آنجا دست روحانیت است؛ از رییس گرفته تا دادستان و معاون و … . بدون شک سازمان روحانیت در  آنجا بیشتر از همه جا مسوولیت دارد. موارد متعددی اعم از برخی قاضی‌های ناخلف یا وکلای ناخلف و … نیز وجود داشته است؛ قوه‌ی‌قضاییه می‌گوید من پیگیر قاضی‌هایی هستم که تخلف می‌کنند، اما پرونده طول می‌کشد. برای مثال پرونده‌ی اختلاس سه هزار میلیاردی نزدیک به ده سال است که ادامه دارد که ابعاد آن مختلف است. به نظر می‌رسد مجموعه‌ی کشور یعنی همه‌ی ما، خود را برای فسادهای بزرگ به این صورت آماده نکرده‌ایم. فکر می‌کردیم بسیار ساده از عهده‌ی مسایلی مثل تحریم یا نابسامانی اقتصادی بر می‌آییم و مقدمات دیگری لازم نیست، اما عملاً کارها از روال خود خارج شد.

او ادامه داد: در تحریم اقتصادی به دنبال روش‌های دیگری می‎‌رویم که معامله‌های نقدی در آن صورت می‌گیرد و فضایی ایجاد می‌شود که خود، زمینه‌ساز فساد است. مسوولیت قوه‌ی قضاییه بدون شک بیشتر از دولت است اما آن قاضی اطلاعات می‌خواهد. اگر مشکلات زیربنایی‌ در کشور حل نشود، هیچ کس نمی‌تواند مشکل را حل کند چون اطلاعات نداریم و اطلاعات ما ناقص است. اگر اطلاعات نباشد، حکم تبرئه می‌دهد، مردم می‌گوید آن فرد گناهکار است اما او می‌گوید که هیچ دلیل قضایی برای آن ندارد.

حجاب، فسادی کوچک‌تر نسبت به فسادهای اقتصادی بزرگ است

رضایی در مورد نوع برخورد روحانیت با مسایل مختلف اعم از حجاب و کنسرت و فساد اقتصادی گفت: حجاب، فسادی کوچک‌تر نسبت به فسادهای اقتصادی بزرگ است. فسادهای اقتصادی بزرگ است که شیرازه‌ی کشور را عملاً از پای در می‌آورد و اثرگذار است. روحانیت هم باید به بحث فساد اقتصادی توجه کنند اما مساله این است که چگونه به آن باید توجه کرد. فقط هر روز بگوییم در کشور فساد وجود دارد و با آن مقابله کنیم؟ اوایل انقلاب برخی از اعضای سازمان‌هایی مانند فرقان و منافقین و … از خانواده‌ی روحانی بودند و فرزندان برخی افراد تراز اول کشور با آن‌ها همکاری می‌کردند که زندان رفتند و حتی مجازات‌های سنگین‌تری هم برای آن‌ها در نظر گرفته شد.

روحانیت در مورد فساد باید مراقب نزدیکانش باشد

او با بیان این که همین واکنش باید با شدت بیشتری در مورد بحث فساد رخ دهد، گفت: ممکن است در یک خانواده‌ی روحانی یک نفر در حال سوءاستفاده از موقعیتش باشد، باید نظارت کنند و خود، جلوی او را بگیرند. یک فرد نمی‌تواند تمام خاندانش را بگردد، چون مسوولیت با او نیست،  اما در مورد نزدیک‌ترین افرادش که ممکن است از قِبَل او یا به دلیل اعتماد به وی سرکار رفته باشند، باید مراقبت کند. روحانیت باید به نزدیک‌ترین افرادش توجه کند تا مردم بدانند که روحانیت در این قسمت صداقت دارد.بدون حل نقص سیستم اطلاعاتی، هیچ کس نمی‌تواند مساله فساد را حل کند

رضایی با تأکید بر این که زیربنای سیستم اطلاعاتی ما مشکل دارد و همین امر موجب شکل‌گیری فساد است، گفت: از نظر اطلاعات و آمار، وضعیت ما از صد سال پیش اروپا عقب‌تر است. تا این موضوع حل نشود، هیچ کس نمی‌تواند درست با فساد مبارزه کند. روحانیت باید سردمدار این کار باشد و باید از خود شروع کند یعنی همین شعارهایی که داده می‌شود عملیاتی شود. شعارهای بسیار داده می‌شود که خط قرمزی در خدمت فساد نداریم و …؛ امیدواریم همینطور باشد.