استان ایلام یکی از استان های جنوب غربی کشور است و به دلیل کوهستانی بودن در فصل بهار دارای شرایط بسیار مساعد برای گرشگری است. طبیعت بکر این منطقه و همچنین قدمت تاریخی آن باعث شده تا سالانه در فصل بهار گردشگران بسیاری به این استان سفر کنند.
موزه مردم شناسی ایلام
قلعه والی یکی از بناهای فرهنگی-تاریخی مشهوری است که در سال ۱۳۲۶ به دستور غلامرضا خان والی فیلی در محله‌ای که به ده بالا مشهور بوده، ساخته شده است. غلامرضا خان والی این محل و بنا را برای اسکان خود و همسرانش در فصل تابستان انتخاب کرده و آن را روی تپهای نه چندان بلند احداث کرد. قلعه والی در زمان ساخت، در فضایی کاملا باز ساخته شده بود ولی با پیشرفت شهرنشینی، اطراف آن با ساختمان های مسکونی و اداری محصور شده است.امروزه تنها موزه مردم شناسی شهر ایلام در قلعه والی قرار گرفته است.
پل گاومیشان
یک پل باستانی مربوط به دوره ساسانیان است. این پل در فاصله ۳۰ کیلومتری دره شهر در مرز بین دو استان لرستان و ایلام و بر روی رودخانه سیمره واقع شده است. در حالی که بیش از ۹۰ درصد سازه این پل در استان لرستان قرار داد این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران در محدوده استان ایلام، به ثبت رسیده است. خاص‌ترین ویژگی‌های این پل، عرض دهانه یکی از طاق‌های آن است که در معماری باستان، عریض‌ترین قلمداد می‌شود.
شهر تاریخی سیمره
سیمره(ماداکتو) شهری باستانی در ضلع غربی و جنوب غربی دره شهر است، در واقع شهر قدیمی‌تر دره‌شهر، سیمره نام دارد. ماداکتو نیز نام پیشین سیمره بوده‌است. این شهر مربوط به اواخر دورهٔ ساسانی و قرون اولیهٔ اسلامی است و مرکز ایالت مهرجانقذق یا مهرجانکدک بوده‌است به عبارتی پایتخت تابستانی آن دوره بوده‌است. این شهر باستانی بزرگترین محوطه تاریخی در سطح استان ایلام است. مساحت این شهر بالغ بر ۲۰۰ هکتار است. شهر باستانی سیمره جزو اولین آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است. دره شهر به دلیل فراوانی و تنوع قلعه‌های تاریخی در محدوده شهرستان، به شهر قلعه‌های ایران شهرت دارد. دره شهر همچنین به لحاظ زمین‌شناسی بزرگترین ژئوپارک دنیا محسوب می‌شود.
تنگ بهرام چوبین
تنگه‌ای کم عرض و مرتفع با موقعیت استراتژیک در دامنه کبیرکوه و در مجاورت روستای ارمو در ضلع غربی مسیر جاده دره شهر- پلدختر از توابع شهرستان دره‌شهر واقع در استان ایلام است.این تنگه با آثار باقی‌مانده از دیوار و دژهای نظامی به بهرام چوبین از ژنرال‌های دوره ساسانی منسوب است، و مکانی بوده برای پناه گرفتن بهرام چوبین در زمان شورش علیه خسروپرویز. آثار به جا مانده عمدتاً شامل قلعه‌ای از سنگ و گچ و پلکان بر دیواره‌های سنگی است. همچنین این مجموعه دارای چهار آب انبار سنگی و ناودانکهای ارتباطی برای نگهداری آب شرب برای مدت طولانی است.
قلعه سام
قلعه سام یکی از آثار تاریخی ایران و مکان های تاریخی ایلام است.محوطه باستانی قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول، در نزدیکی روستا چم بور از توابع بخش هلیلان واقع شده است. این مجموعه از سه بخش مرتبط به هم در عین حال با فاصله و مستقل شکل گرفته است. این مجموعه از نظر دوره ای در یک دوره از تاریخ که احتمالا حد فاصل اوخر دوره پارت ها و اوایل دوره ساسانی است، ایجاد شده است. معماری این قلعه جنبه نظامی و دفاعی داشته زیرا قلعه در صعب العبور ترین بلندیهای کوه بنا شده است چون طرح و نقشهای از پیش نداشته،طراح یا معمار برجها، اتاق ها و ورودی ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره ها احداث کرده است. بطور کلی معماری قلعه به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده است. مصالح ساختمانی ای که برای ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از: سنگ، گچ، ساروج،ملات،گچ و در بعضی جاها نیز گل بکار رفته است.
طاق شیرین و فرهاد
ساختمانی باستانی مربوط به دوره ساسانیان است و در استان ایلام ،شهرستان ایوان، بخش زرنه، روستای چهل زرعی، تنگ کوشک واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
غار خفاش شهرستان دهلران به عنوان تنها غار خفاش کشور، یکی از پدیده های نادر طبیعی است که تاکنون برای علاقمند به طبیعت گردی ناشناخته مانده است.
این غار طبیعی حدود یک کیلومتر از چشمه های آبگرم شهرستان دهلران فاصله دارد.
غار خفاش دهلران حدود ۲۶۵ متر طول دارد و دارای استالاگتیتها و استالاگمیتهای فراوانی است و ده ها گونه از خفاش دمدار- خفاش بال پهن در آن زندگی می کنند.
فراوانی خفاش در این غار باعث می شود در هنگام غروب در زمان خروج این خفاشان از غار که اغلب به صورت دسته های بزرگ انجام می شود، فضای جالبی را برای علاقمندان به طبیعت ایجاد کند.
این خفاشها مسیر سه کیلومتری تا شهر را طی می کنند و بعد از مدتی به محل غار باز می گردند.
چشمه های آب گرم دهلران
چشمه های آبگرم با خواص درمانی و گوگردی در فاصله 3 کیلومتری از شهر دهلران در دامنه کوه سیاه کوه و نزدیک به غارخفاش قراردارد. این چشمه آبگرم با دمای حدود 50 درجه سانتیگراد دارای چشمه های بهداشتی آبگرم و استخرهای لجن درمانی بوده که از اهمیت درمانی خاصی برخورداراست.
چشمه های آب گرم دهلران در فاصله 3 کیلومتری از شهر دهلران در دامنه کوه سیاه کوه قراردارد.آب این چشمه ها در طول روز با توجه به انعکاس نورخورشید به صورت هفت رنگ خود را نشان می دهد. از خواص درمانی این چشمه برای رماتیسم، حساسیت، دمل، زخمها وهمچنین شکستگی استخوان و کوفتگی بسیارموثراست.
دره ارغوان بهشت زیبای استان ایلام
یکی از مکان های زیبای طبیعی استان ایلام است که به دلیل زیبایی‌هایی که دارد گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند.
این دره پر از ارغوان‌های زیبا و رنگی، گل‌های بابونه و آلاله سرخ و لاله‌های واژگون و اشک مریم‌های قرمز است که در برابر چشمانت زیبایی‌های خیره کننده خداوندی را به رخ می‌کشد. وجود ارغوان‌های زیبا با شکوفه‌های ارغوانی و صورتی در کنار مخمل سبزه و صخره‌های زیبای این دره زیبایی آن را در همان ابتدای حضور به رخ می‌کشد که با ادامه مسیر و بالا رفتن از سربالایی دامنه کوه درختان مملو از بلوط و زالزالک خود جلوه و منظره‌ای باشکوه از زیبایی چشم نواز طبیعت را در این نقطه از زمین نمایان می‌کند.
دره ارغوان یکی از مناطق حفاظت شده استان است که درختان ارغوانی آن در محدوده ۱۶۰ هکتار از این منطقه بی نظیر رویش دارند، این دره زیبا مملو از درختانی با شکوفه‌ها و برگهای ارغوانی است که در میان درخت‌های بلوط و زالزالک به گونه بسیار حیرت آوری چشم را خیره می‌کند.
درآمیختن رنگهای مختلف درختان شکوه خاصی به این منطقه بخشیده است و آن را به اوج زیبایی تبدیل کرده است، دره ارغوان یک دره پر آب و بسیار دیدنی پوشیده از بوته‌های ارغوان و این دره که از دیرباز به واسطه وجود بوته‌های بسیار زیاد ارغوان بسیار معروف شده است.
یکی از زیبایی‌های این دره شنیدن صدای پرندگان خوش الحان و نغمه سرایی انواع ساره‌ها و کبک‌ها و قناری‌های زیبا است که با وجود هوای دلپذیر بهار به وجد می‌آیند و دلپذیری حضور در این دره را بیشتر می‌کنند.
تنگ رازیانه
یکی از مناطق گردشگری و از پدیده های مهم زمین شناسی ایلام است که در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرا گرفت.
در کنار جاده ی ایلام به دره‌شهر بعد از روستای چنارباشی، تنگ رازیانه به طول دو متر امتداد یافته. مساحت تعیین شده اثر حدود ۳۰ هکتار به صورت طولی و مارپیچ به طول ۳ کیلومتر و عرض حداکثر ۵ متر در دامنه ارتفاعات کبیرکوه واقع شده است.
درون این دره ژرف و باریک که عرض بعضی نقاط آن به یک متر هم می رسد، آبی کم عمق و کم عرضی جریان دارد که آرامش و روانی آن در مقابل دیواره های بلند به ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ متر با شکل ها و برش های طبیعی، تعامل اجزای طبیعت را به زیبایی نشان می دهد. آب داخل تنگه از سراب گرو سرچشمه گرفته و در فصل تابستان بسیار کم و در زمستان و بهار آبی جاری و مستمر است. اینجا، آب و خاک، در کنار هم نقشی بی بدیل را ایجاد کرده اند که انسان را به حیرت وا می دارد.
در تنگ رازیانه آثار بسیاری از دوران های مختلف به چشم می خورد که به جذابیت آن می افزاید.
قلعه میر غلام هاشمی
یکی از بناهای دوران قاجاریه در دره شهر است، که طبق سنگ نوشته نصب شده بر دیوار ورودی بنا، در سال ١٣٠٣هجری قمری، توسط میر غلام هاشمی، حاکم وقت در روستای فرهاد آباد ساخته شده است.
بنای قلعه به سبک دوره قاجاری و به شکل چهار ایوانی و با مصالحی از سنگ و ملات گچ ساخته شده که در زمان خود کاربرد نظامی-مسکونی داشته است.
با توجه به گذشت قریب به ۱۰۰ سال از ساخت قلعه میرغلام، وضعیت ظاهری این بنای تاریخی به دلیل سبک معماری و نوع مصالح به کار رفته از استحکام قابل توجهای برخورداراست، به طوریکه اسکلت ظاهری بنا سالم باقی مانده است.
قلعه در راس شمال شرقی و غربی دو برج نگهبانی دارد، وجود سه عدد اتاقک نگهبانی در دو راس ضلع غربی و بالای سر در ورودی های ضلع شمالی اشاره کرد که احتمالاً محلی برای دیده بانی بوده و علاوه بر آن دور تا دور قلعه در قسمت بالای پشت بام با ارتفاع حدود یک متر جان پناه داشته که به شکل کنگره مانند بوده و این خود نشان دهنده این است که قلعه هم کاربرد نظامی و هم کاربرد مسکونی داشته است.
نمای بیرونی قلعه با گل و گچ اندود کاری شده و هیچ فضای خالی در دیوارهای بیرونی آن به چشم نمی خورد.
در وسط حیاط قلعه همانند سایر قلاع موجود در ایلام، یک حوض تقریباً مربع شکل دارد که آب آن از طریق کانالی که از رودخانه منشعب شده تامین می شود که پس از گذر از زیر دیوار ضلع جنوبی قلعه وارد حوض شده و از ضلع شمالی قلعه هم به خارج هدایت می شود.
کَبیرکوه
یکی از کوه‌های طولانی زاگرس است که بین دو استان لرستان و ایلام قرار دارد. این کوه ۱۷۵ کیلومتر طول و بین ۴۵ تا ۸۰ کیلومتر عرض دارد. این رشته کوه در دورهٔ کرتاسه و از سنگ‌های رسوبی تشکیل شده‌است.همانند تمام کوه‌های جنوب غرب ایران از شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته‌است. کبیر کروه متشکل از تعداد زیادی کوه از جمله سیاه کوه، دینار کوه، سمند، اناران، سر میدان و کمر سفید است. بلندترین قله آن ۲۷۹۰ متر ارتفاع و در ۱۸ کیلومتری غرب ارکواز قرار دارد. کبیرکوه به دلیل سرسبزی و زیبایی آن در فصل بهار مورد توجه گردشگران زیادی قرار می گیرد.
