به گزارش ایرنا،فارسی به عنوان زبان ملی ومعیار جایگاهی برجسته و غیر قابل خدشه دارد اما غنای ان وابسته به حیات هم خانواده ها و زیر مجموعه هایی است که چون جویبارهای متکثر اقیانوس فارسی را عمق و گستره می بخشند جویبار گویش های محلی ایلام روبه خشکیدن است.
استا580 هزار نفری ایلام از حیث زبان تنوع کم نظیری دارد کردی ، لکی ، لری و عربی درایلام رواج دارد اگرچه کردی فیلی یا ایلامی بیشترین گویشور را در استان دارد
کردی ایلام همراه با کلهری ، کرمانشاهی دردسته ای که کردی جنوبی یا گوران نام دارد طبقه بندی شده است .
روزگاری در استان ایلام در زیر مجموعه تعدد لهجه ها و گویش ها نمود بارزی داشت و مردم هر قبیله، طایفه و شهر با گویش و لهجه های مختلف و متنوعی صحبت می کردند و این میراث معنوی با ارزش را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کردند.
به عنوان تسری رفتاری که از سال های قبل دراستان همجوار ایلام رایج می باشد چند سالی است که خانواده ها گرایش به صحبت به زبان فارسی با کودکان خودرا یافته اند .
متاثر از این رفتار نسلی از بچه ها در خانواده های ایلامی شکل گرفت اند که از طرف خانواده ها و اطرافیان با اکثر آنها با زبان واحد و معیار فارسی صحبت می شود به نحوی که بیشتر بچه های متولد دهه هفتاد برغم زادن از والدینآبا و اجداد کرد زبان تنها قادر به گفت وگو به زبان فارسی هستند و دربهترین حالت می گویند ' کردی می فهمیم اما نمی توان صحبت کنم '
خانواده ها دلایل مختلفی برای صحبت کردن به زبان فارسی دارند که از جمله این دلایل اینکه فرزندان در سنین بالاتر در اجتماع ترسی از گفت وگوی راحت نداشته و با اعتماد به نفس بیشتری با دیگران به مکالمه بپردازند.
برخی والدین اعتقاد دارند فرزندانی که از همان ابتدا فارسی صحبت کنند در بزرگسالی فاقد لهجه بومی خواهند بود ضمن اینکه این والدین داشتن لهجه را نوعی سرشکستگی و کسر شان قلمداد می کنند.
برخی از والدین نیز مدرسه را عاملی برای فارسی صحبت کردن فرزندان می دانند چرا که در این محیط زبان رسمی فارسی است و دانش آموزان مشکلی برای یادگیری این زبان نخواهند داشت و به زعم آنها تکلم به زبان معیار از همان کودکی عاملی برای موفقیت بیشتر دانش آموزان در مدارس است.
عده ای از والدین نیز در کمال ناباوری گویش های بومی و محلی را نازیبا دانسته و گفت وگو با این لهجه ها را خجالت آور و به قول امروزی ها نوعی بی کلاسی قلمداد می کنند و سخن گفتن با این لهجه ها را زجر آور و حتی
در دهه های اخیر این فرهنگ غلط و ناصواب در بین بیشتر خانواده ها از اقشار مختلف در سطوح گوناگون رسوخ کرده و حتی در دور افتاده ترین نقاط روستایی و عشایری هم می توان خانواده هایی را مشاهده کرد که با زبان معیار فارسی با کودکان خود صحبت می کنند.
بی شک با تداوم این روند در آینده علاوه بر اینکه باید به تدریج شاهد از بین رفتن زبان های اصیل و ریشه دار بومی باشیم بلکه این گویش های کهن و آبا اجدادی به بوته فراموشی و صفحه های تاریخ سپرده خواهد شد.
** پشت تکلم با زبان فارسی بچه ها توسط والدین هیچ تفکری وجود ندارد
یکی از شهروندان که دارای 2 فرزند نابالغ پسر است در خصوص چرایی تکلم والدین ایلامی با فرزندان به زبان فارسی گفت: بسیاری از خانواده ها بدون تفکر و خیلی ساده انگارانه و از روی چشم و هم چشمی با بچه ها فارسی صحبت می کنند.
خانم الف افزود: شرایط کنونی جامعه به گونه ای است که بیشتر خانواده ها خواه ناخواه با فرزندان خود فارسی تکلم می کنند و همراه و همگام با این موج غلط که در سال های اخیر در استان راه افتاده حرکت می کنند.
وی که خود با بچه هایش فارسی صحبت می کند، تاکید کرد: در آن زمان خانواده ما نیز مثل سایر خانواده ها بدون اینکه به ریشه این موضوع فکر کند با بچه های تازه متولد شده فارسی صحبت کردیم و این روند تا کنون ادامه داشته است البته در سال های اخیر ( با پی بردن به اشتباه خود ) تکلم با فرزندان به گویش کردی را آغاز کرده ایم و فرزندانم اکنون تا حدودی کردی صحبت می کنند و دیگر با این گویش بیگانه نیستند.
** داشتن لهجه غلیظ کردی عاملی برای فارسی گفتن خانواده ها با بچه ها است
یکی دیگر از شهروندان که دارای یک فرزند خردسال دختراست، هم در این مورد گفت: یکی از علل اینکه والدین با فرزندان خود فارسی صحبت می کنند ریشه در گذشته این استان دارد که به علت لهجه غلیظ کردی ارتباط مناسبی با فارسی زبانان برقرار نمی کردند و احساس خجلت زدگی داشتند.
ح کهزادی اظهار داشت: این خلاء که از گذشته های دور با مردم این استان عجین شده موجب کاهش اعتماد به نفس و به نوعی احساس کسر شان اکثر مردم استان ایلام در مواجهه با فارس زبانان می شد و مردم به تدریج برای جبران این نقیصه تکلم به زبان فارسی با فرزندان را شروع و به یک فرهنگ عمومی تبدیل کردند تا در بزرگسالی مشکل لهجه نداشته باشند.
وی افزود: البته هنوز هم هستند خانواده هایی که با فرزندان خود کردی صحبت می کنند و مشاهده شده که بسیاری از بچه ها به ویژه پسربچه ها با بالا رفتن سن به تکلم با گویش کردی گرایش پیدا می کنند و به ریشه اصلی خود باز می گردند.
این شهروند یادآور شد: باید پذیرفت که گویش کردی استان ایلام مثل زبان کردی استان کردستان چندان زیبا، شکیل، غنی و یک دست نیست و برخی از واژه های آن ریشه در زبان هایی چون فارسی، عربی و لکی دارند.
البته در این میان کارشناسان، صاحب نظران و هنرمندان از جمله شاعران کرد زبان و همه افراد دارای دغدغه حفظ زبان و گویش های مختلف کردی با شیوه های مختلف سعی در تثبیت زبان و گویش های کردی دارند.
** تکلم با زبان فارسی بچه‌ها را از هویت واقعی خود دور می سازد
کارشناس زبان و ادبیات کردی استان ایلام در این زمینه اظهار داشت: از علل اینکه عامه صحبت کردن مردم با بچه های خود به زبان فارسی این گمان و احتمال است که آنها فکر کنند تکلم به زبان فارسی راه پیشرفت و ترقی فرزندانشان را در جامعه‌ی ایران فراهم می‌سازد.
ظاهر سارایی افزود: انواع قدرت، خواه ناخواه بستری برای جذب اکثریت به سوی خود فراهم می‌کند و البته عمده کسانی چنین فکر می‌کنند که حفظ زبان مادری و غیرت پاسداری از آن، برایشان چندان معنایی ندارد.
وی اظهار داشت: خودکم بینی و داشتن عقده حقارت در حوزه زبان کردی و عدم رغبت به این زبان نیز از دیگر عواملی است که باعث می شود خانواده ها با فرزندان خود فارسی صحبت کنند در حالیکه بهترین خدمت والدین به بچه ها انتقال زبان اصیل و مادری به آنها است؛ چرا که همین زبان، قرن‌ها و هزاره‌ها بستری انتقال افکار و اندیشه و احساسشان بوده و آنها را مادرانه در دامان پرمهر خود پرورده است.
سارایی تاکید کرد: خانواده‌هایی که با بچه‌های خود فارسی حرف می‌زنند بدون آنکه قبلا زبان مادری را به آنها آموخته باشند، بچه‌هایشان را از ریشه‌ی خود جدا می‌کنند و به محیطی می‌برند که به آنها تعلق ندارد و این امر باعث بحران هویت برایشان می‌شود.
سارایی گفت: فارسی زبان رسمی و ملی ما و رشته‌ای است که آحاد این مملکت را به هم متصل می‌کند که تکلم به آن در جای خود بایسته و شایسته است، اما اینکه این رشته اتحاد بخواهد ریشه زبان‌های بومی و محلی ایران را قطع کند، امر پسندیده‌ای نیست و البته شاید هیچ هدف عمدی در پشت این قضیه نامیمون نهفته نباشد اما اهمال و بی‌دقتی بعضی از خانواده‌ها ممکن است به این امر بینجامد.
وی یادآورشد: خانواده ها باید بعد از آموزش زبان کردی به بچه ها سپس به سراغ آموزش زبان فارسی بروند هر چند که اگر والدین فارسی را به فرزندان آموزش ندهند بهتر است، چرا که فارسی که خانواده‌ها آموزش می‌دهند فارسی ترجمه‌ای و غیر فصیح است و بهتر آنکه بگذارند بچه‌ها فارسی را از رادیو و تلویزیون و معلمان و مدرسه یاد بگیرند.
این ادیب و کارشناس حوزه زبان و ادبیات کردی یادآور شد: در صورت استمرار فارسی حرف‌زدن بچه‌های کرد ایلامی، بدون آنکه کردی را پیشتر آموخته باشند، به شکاف‌های عمیق بین‌نسلی و اجتماعی و هویتی در ایلام می‌انجامد که عاقلانه‌تر آن است که خانواده‌ها و متولیان و برنامه‌ریزان فرهنگی فکری برای رفع این معضل بکنند قبل از آنکه دیر شود.
** زبان مادری در شکل گیری شخصیت کودکان نقش موثری دارد
دیگر شاعر، منتقد و پژوهشگر در حوزه زبان و ادبیات فارسی و کردی هم در این زمینه گفت: بی گمان زبان اساسی ترین عنصر هویتی است آن چنان مهم و ارجمند که در روزگار ما می تواند هویت قومی افراد را تعیین کند مثلا اگر من امروز عربی را زبان خودم قرار دادم متعلق به قوم عربم و اگر کردی پس کُردم و این نگاه دیدگاهی مهم و ضد فاشیستی است در حالیکه زبان اساسی تر از ژنتیک ماست.
حبیب الله بحشوده افزود: بی شک با تایید اکثر دانشمندان روان شناس و زبانشناس زبان مادری تاثیرات فراوانی در شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان دارد و احساس بیگانه بودن با زبانی غیر زبان مادری بدترین حس ممکن است که کودکان آنرا حس می کنند.
وی افزود: معمولا درخانواده های ما زبانی برای تکلم واحد وجود ندارد و والدین و افراد بزرگتر متعلق به دهه های پیشین خانواده مکالمه ای کردی دارند ولی با کودکان و نوجوانان نسل جدید با به فارسی صحبت می کنند و این احساس دوگانگی و متفاوت بودن به مرور در کودک نهادینه وعمیق می شود.
بخشوده یادآور شد: بدون شک زبان فارسی زبانی ملی و رسمی و دارای اهمیت فراوان است و این زبان با ریشه ی عمیق خود با زبان شیرین و دیرین کردی مشابهات و قرابت های فراوان دارد اما وظیفه ی ما حفظـ زبان و گویش های دیگر ایرانی نیزهست.
وی اظهار کرد: ماهمه با این زبان تکلم می کنیم و در مدارس هم با یاد گیری فارسی مشکلی نداشتیم ولی ما فارس زبان نشدیم چون در خانه والدین کردی حرف می زدند و با دوستانمان در کوچه و خیابان کردی حرف می زدیم و حتی بهتر از سایرین به متون ادب فارسی نثر و نظم مسلط شدیم و در واقع می شود کردی حرف زد و فارسی یاد گرفت.
این ادیب ایلامی تاکید کرد: حذف زبان کردی از مکالمات روزمره خطر انقراض زبانی ایرانی و اصیل را در آینده رقم می زند و حکایت آن حکایت لباس های زنانه ای می شود که امروز فقط در مجالس شاد عروسی از آن ها استفاده می شود یعنی زبانو گویش های کردی ویترینی می شود برای تنوع و تجمل.
به گفته بخشوده متاسفانه زبان کردی در ایلام و کرمانشاه تا حدودی قربانی رفتار رقابت آمیز خانواده هاست در چیزی که امروز به آن کلاس گذاشتن می گویند؛ و حتی در دورترین روستاها مادران و پدران با بچه هایشان فارسی حرف می زنند تا به گمان خود از قافله ی پیشرفت و مدرنیته جا نمانند واین یک اپیدمی مسموم است.
وی با بیان اینکه این آفت نه تنها به زبان مادری بلکه به زبان فارسی هم ضربه می زند، یادآور شد: زبان فقط تکلم جملات عادی نیست بلکه زبان مجموعه ای است از فرهنگ ها با ضرب المثل، کنایه، تکه کلام،علائم نگارشی، فشار و استرس به هجاها که همه وهمه در یک زبان وجود دارد و بچه های کرد فارسی زبان عموما از این عوامل ریز و البته مهم در مکالمات به زبان فارسی محروم هستند.
به گفته بخشوده نقش وسایل ارتباط جمعی، ارگان ها ونهادهای فرهنگی، فضای مجازی ،کتاب وکتاب خوانی در بسط و گسترش زبان های مادری بدون هیچ هیجان کاذبی بی بدیل است و شعر، داستان، موسیقی، سرود و نمایش می توانند درخت کهن زبان را سایه گستر تر کنند و بر همگان واجب است در حفظ و پاسداشت زبان کردی مخلصانه و باجدیت تلاش کنند تا مبادا زبان کردی به سرنوشت جنگل های زاگرسی تبدیل شود.
** تکلم نسل های جدید اقوام مختلف به زبان فارسی به تدریج نارسایی این زبان را به دنبال خواهد داشت
زبان شناس، پژوهشگر و استاد دانشگاه های استان ایلام هم گفت: وقتی در یک جامعه بین نسل ها شکاف زبانی و تکلمی ایجاد شود، ارتباط این دو طیف با هم مشکل می شود و بچه ها نمی توانند ارتباط درست و صحیحی با اطرافیان و بزرگترها ایجاد کنند و به اعتقاد روانشناسان، کودکان دچار سرخوردگی و نوعی دوگانگی می شوند.
کرم اله پالیزبان افزود: گویش کردی ایلام دارای ساختار دستوری خاص، و واژگان منحصر بفرد، نظام آوایی مستقل و حوزه معنایی انحصاری است که با زبان معیار فارسی متفاوت است به همین جهت بچه های فارس زبان واطرافیان کرد زبان در خانواده و اجتماع برای رساندن مفهوم به یکدیگر دست به ساختار شکنی زبان و ایجاد ساختارهای جدید تکلمی میشوند که می تواند در زایاترین بخش زبان یعنی نحو، باعث آسیب به هر دو زبان شود
وی یادآور شد: جامعه کرد زبان ما با ادامه این روند غلط دچار انقطاع زبانی و زوال اصالت گویش کردی می شود و در آینده تبعات اجتماعی، فرهنگی و زبانی متعددی را برای افراد، خانواده و جامعه ایجاد می کند.
پالیزبان گفت: منکر اینکه زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و معیار وجهه ( پرستیژ ) بالاتری نسبت به گویش ها و زبان های دیگر اقوام کشور دارد نیسیتم اما باید در نظر گرفت که وقتی اقوام مختلف زبان فارسی را برای تکلم با فرزندان جایگزین گویش خود کنند ورود اصلاحات و تغییرات مختلف به زبان فارسی باعث آسیب دیدن این زبان معیار نیز می شود.
وی در خصوص علل گرایش خانواده ها به تکلم زبان فارسی با فرزندان خود نیز افزود: با وجود برخورداری گویش کردی ایلام از شاعران و نویسندگان چیره دست و موفق، و نیز تلاش هایی که دو دهه اخیر برای حفظ و معرفی این گویش از سوی جامعه علمی و به ویژه زبانشناسان صورت گرفته، نسل کودک و نوجوان آشنایی اندکی با رسم الخط زبان کردی دارند که مهمترین دلیل آن عدم تلاش برای ترویج و آموزش شیوه نگارش معیار زبان کردی است.
این پژوهشگر یادآور شد: وقتی خانواده ها می بینند که زبان کردی ایلامی علیرغم داشتن آثار منظوم قابل توجه، دارای منابع مکتوب کمی در حوزه نثر است،تمایلی برای تکلم با این گویش برای نسل بعدی ندارند و به تدریج زبان فارسی ناخالص از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد.
وی اظهار داشت: البته برخلاف استان ایلام در برخی اقوام مثل آذری زبانان یا حتی کردهای استان کردستان منابع متنوع منثور با رسم الخط آذری و کردی وجود دارد و این نشان دهنده اهمیت و تعصب مردم این مناطق به زبان مادریشان است در حالیکه در استان ایلام این علاقه نسبت به گویش کردی خاص این منطقه کمتر است.
پالیزبان به برنامه های صدا و سیمای مرکز ایلام نیز گریزی زد و یادآور شد: این مرکز در بخش سیما، برخلاف رادیو، در بخش خبر محلی، تلفیقی از فارسی و کردی یا فارسی کردی شده است و این خود می تواند برای گویش کردی آسیب زا باشد.
وی افزود: امروزه بسیاری از واژگان اصیل کردی یا فراموش شده اند یا کمتر از آنها استفاده می شود و کاربرد این کلمات که بخشی از غنای گویش کردی ایلامی را تشکیل می داده اند توسط افراد سالمند و کهن سال بیان می شود و بیشتر نسل های کنونی با این اصطلاحات بیگانه هستند.
به گفته وی ضروری است نهادهای فرهنگی از قبیل ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، بنیاد ایلام شناسی، میراث فرهنگی و گردشگری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز مراکز آموزشی چون آموزش و پرورش و دانشگاه ها در این حوزه وارد عمل شوند.
به گزارش ایرنا، والدین باید فرابگیرند که زبان کردی با گویش ایلامی به مانند دیگر گویش ها از زیبایی و غنای خاصی برخوردار است و این گویش ادیبان زیادی را به حوزه ادبیات محلی کشور هدیه داده است.
برخانواده های ایلامی و مسئولان فرهنگی لازم است که نگذارند این میراث معنوی باارزش دستخوش نامهری و ناملایمات شود و همچون جان شیرین از آن پاسداری و حراست کنند و نگاه سخیف و رو به پایین به این گویش را تغییر دهند.
بچه ها نباید به علت سهل انگاری و تفکرات غلط خانواده ها از اصالت، فرهنگ، میراث های مادی و معنوی سرزمین مادری خود در آینده و بزرگسالی محروم و بی بهره شوند و اتصالشان با گذشته به تدریج کمرنگ و قطع شود.
گویشوران باید به این درجه از درک و شناخت نائل شوند که استفاده از یک زبان محلی، مایه خجالت و شرمندگی و نشانه عقب ماندگی نیست، هر چند که آشنایی یا تسلط به فارسی به عنوان زبان ملی به هر حال یک امتیاز محسوب می‌شود. حفظ و حراست از زبان آباء و اجدادی به عنوان میراث گذشتگان این سرزمین، ارزشمند است و به معنی حفظ هویت قومی است و آشنایی با زبان فارسی نیز به معنی حفظ هویت ملی است.
**زبان مادری تقویت کننده یادگیری
برخلاف تصور و تلقی که موفقیت تحصیلی را علت وانگیزه جذف زبان مادری ذکر می کند مجموع کارشناسان صمن برتری توان ذهنی و زبانی افراد دو زبانه معتقد هستند که تکلم به زبان مادری قدرت یادگیری کودکان را بالا می‌برد
کارشناس مشکلات ویژه یادگیری و رفتاری آموزش و پرورش استثنایی استان ایلام پیشتر در گفت وگویی خبری اظهار داشت: کودکانی که به زبانی غیر از زبان مادری سخن گفتن را آغاز کرده‌اند در مقطع پیش‌دبستان و دبستان با مشکلات فراوانی در یادگیری مواجه میشوند.
زهرا مرادپور گفت: زبان مادری کودک آن زبانی است که مادر به هنگام حاملگی به آن زبان صحبت می‌کند چون که در زمان حاملگی کودک به صدای مادر نزدیکی دارد و هجاها و حروف آن زبان را بیشتر دریافت می‌کند پس اگر بعد از تولدِ کودک، اقدام به صحبت کردن با او با زبانی دیگر کنید کودکِ خودتان را از یادگیریِ آسان محروم کرده‌اید.
وی با تأکید بر اینکه هرچه فرهنگ بالاتر و رفتارها پیچیده‌تر می‌شود فرهنگ مادری، مؤثرتر و مهم‌تر می‌شود، تصریح کرد: فرهنگ مادری یعنی تفکر و شناخت و اگر کسی نتواند به زبان مادری آموزش ببیند و به آن زبان، متن تولید کند، در پروسه شناخت، نقیصه ایجاد می‌شود؛ و اینجاست که اختلال هویت پیش می‌آید.
زبان مادری بخش مهمی از هویت جوهری خویشتنِ خویش انسان و جزو مقوله هویت و هنر و فرهنگ است علم نیست که تجربی و دو دو تا چهارتا باشد، فرهنگ با هیجان ارتباط دارد. در این حوزه، زبان مادری حرف نخست را می‌زند. در فرهنگ و هنر، زبان مادری در صدر نشسته است.
کودکی که زبان مادری را یاد نگرفته‌ا، عمقی‌ترین فرآیند عاطفی و هیجانی را از دست می‌دهد انسان موجودی هیجانی است. اگر هیجان را از انسان بگیریم، دچار بیماری می‌شود. آموزش زبان دوم بدون آموزش زبان مادری، به مغز آسیب وارد می‌کند. زبان مادری با هیجانات اصیل ما سروکار دارد یعنی آغازگر هیجان انسان است.
اهمیت آموزش زبان مادری در دوران پیش‌دبستانی سبب شده است که کنوانسیون‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی متعددی مانند کنوانسیون حقوق کودک در سال 1990، کنفرانس جهانی آموزش برای همه 1990 در جامتین و 1993 در دهلی‌نو برگزار شود و در دنیای کنونی مسئله زبان مادری از اولویت‌های دولت‌هاست.
کنار گذاشتن زبان مادری به لحاظ علمی آسیبی جبران‌ناپذیر به روند رشد شناختی و هوشی، عاطفی و کلامی کودک وارد می‌کند.
زبان خانه هستی است یا تعبیر آشناتر 'زبان شجره نامه مردم است و مردم بدون زبان محلی مردمانی فاقد تاریخ و شجره هستند قرار گرفتن دراین موقعیت تحقیر امیز را بر فرزندانمان تحمیل نکنیم .
استان ایلام بر اساس آخرین سرشماری ها دارای 580 هزار نفر جمعیت است.
7172/6034
انتهای پیام استا580 هزار نفری ایلام از حیث زبان تنوع کم نظیری دارد کردی ، لکی ، لری و عربی درایلام رواج دارد اگرچه کردی فیلی یا ایلامی بیشترین گویشور را در استان دارد
کردی ایلام همراه با کلهری ، کرمانشاهی دردسته ای که کردی جنوبی یا گوران نام دارد طبقه بندی شده است .
روزگاری در استان ایلام در زیر مجموعه تعدد لهجه ها و گویش ها نمود بارزی داشت و مردم هر قبیله، طایفه و شهر با گویش و لهجه های مختلف و متنوعی صحبت می کردند و این میراث معنوی با ارزش را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کردند.
به عنوان تسری رفتاری که از سال های قبل دراستان همجوار ایلام رایج می باشد چند سالی است که خانواده ها گرایش به صحبت به زبان فارسی با کودکان خودرا یافته اند .
متاثر از این رفتار نسلی از بچه ها در خانواده های ایلامی شکل گرفت اند که از طرف خانواده ها و اطرافیان با اکثر آنها با زبان واحد و معیار فارسی صحبت می شود به نحوی که بیشتر بچه های متولد دهه هفتاد برغم زادن از والدینآبا و اجداد کرد زبان تنها قادر به گفت وگو به زبان فارسی هستند و دربهترین حالت می گویند ' کردی می فهمیم اما نمی توان صحبت کنم '
خانواده ها دلایل مختلفی برای صحبت کردن به زبان فارسی دارند که از جمله این دلایل اینکه فرزندان در سنین بالاتر در اجتماع ترسی از گفت وگوی راحت نداشته و با اعتماد به نفس بیشتری با دیگران به مکالمه بپردازند.
برخی والدین اعتقاد دارند فرزندانی که از همان ابتدا فارسی صحبت کنند در بزرگسالی فاقد لهجه بومی خواهند بود ضمن اینکه این والدین داشتن لهجه را نوعی سرشکستگی و کسر شان قلمداد می کنند.
برخی از والدین نیز مدرسه را عاملی برای فارسی صحبت کردن فرزندان می دانند چرا که در این محیط زبان رسمی فارسی است و دانش آموزان مشکلی برای یادگیری این زبان نخواهند داشت و به زعم آنها تکلم به زبان معیار از همان کودکی عاملی برای موفقیت بیشتر دانش آموزان در مدارس است.
عده ای از والدین نیز در کمال ناباوری گویش های بومی و محلی را نازیبا دانسته و گفت وگو با این لهجه ها را خجالت آور و به قول امروزی ها نوعی بی کلاسی قلمداد می کنند و سخن گفتن با این لهجه ها را زجر آور و حتی
در دهه های اخیر این فرهنگ غلط و ناصواب در بین بیشتر خانواده ها از اقشار مختلف در سطوح گوناگون رسوخ کرده و حتی در دور افتاده ترین نقاط روستایی و عشایری هم می توان خانواده هایی را مشاهده کرد که با زبان معیار فارسی با کودکان خود صحبت می کنند.
بی شک با تداوم این روند در آینده علاوه بر اینکه باید به تدریج شاهد از بین رفتن زبان های اصیل و ریشه دار بومی باشیم بلکه این گویش های کهن و آبا اجدادی به بوته فراموشی و صفحه های تاریخ سپرده خواهد شد.
** پشت تکلم با زبان فارسی بچه ها توسط والدین هیچ تفکری وجود ندارد
یکی از شهروندان که دارای 2 فرزند نابالغ پسر است در خصوص چرایی تکلم والدین ایلامی با فرزندان به زبان فارسی گفت: بسیاری از خانواده ها بدون تفکر و خیلی ساده انگارانه و از روی چشم و هم چشمی با بچه ها فارسی صحبت می کنند.
خانم الف افزود: شرایط کنونی جامعه به گونه ای است که بیشتر خانواده ها خواه ناخواه با فرزندان خود فارسی تکلم می کنند و همراه و همگام با این موج غلط که در سال های اخیر در استان راه افتاده حرکت می کنند.
وی که خود با بچه هایش فارسی صحبت می کند، تاکید کرد: در آن زمان خانواده ما نیز مثل سایر خانواده ها بدون اینکه به ریشه این موضوع فکر کند با بچه های تازه متولد شده فارسی صحبت کردیم و این روند تا کنون ادامه داشته است البته در سال های اخیر ( با پی بردن به اشتباه خود ) تکلم با فرزندان به گویش کردی را آغاز کرده ایم و فرزندانم اکنون تا حدودی کردی صحبت می کنند و دیگر با این گویش بیگانه نیستند.
** داشتن لهجه غلیظ کردی عاملی برای فارسی گفتن خانواده ها با بچه ها است
یکی دیگر از شهروندان که دارای یک فرزند خردسال دختراست، هم در این مورد گفت: یکی از علل اینکه والدین با فرزندان خود فارسی صحبت می کنند ریشه در گذشته این استان دارد که به علت لهجه غلیظ کردی ارتباط مناسبی با فارسی زبانان برقرار نمی کردند و احساس خجلت زدگی داشتند.
ح کهزادی اظهار داشت: این خلاء که از گذشته های دور با مردم این استان عجین شده موجب کاهش اعتماد به نفس و به نوعی احساس کسر شان اکثر مردم استان ایلام در مواجهه با فارس زبانان می شد و مردم به تدریج برای جبران این نقیصه تکلم به زبان فارسی با فرزندان را شروع و به یک فرهنگ عمومی تبدیل کردند تا در بزرگسالی مشکل لهجه نداشته باشند.
وی افزود: البته هنوز هم هستند خانواده هایی که با فرزندان خود کردی صحبت می کنند و مشاهده شده که بسیاری از بچه ها به ویژه پسربچه ها با بالا رفتن سن به تکلم با گویش کردی گرایش پیدا می کنند و به ریشه اصلی خود باز می گردند.
این شهروند یادآور شد: باید پذیرفت که گویش کردی استان ایلام مثل زبان کردی استان کردستان چندان زیبا، شکیل، غنی و یک دست نیست و برخی از واژه های آن ریشه در زبان هایی چون فارسی، عربی و لکی دارند.
البته در این میان کارشناسان، صاحب نظران و هنرمندان از جمله شاعران کرد زبان و همه افراد دارای دغدغه حفظ زبان و گویش های مختلف کردی با شیوه های مختلف سعی در تثبیت زبان و گویش های کردی دارند.
** تکلم با زبان فارسی بچه‌ها را از هویت واقعی خود دور می سازد
کارشناس زبان و ادبیات کردی استان ایلام در این زمینه اظهار داشت: از علل اینکه عامه صحبت کردن مردم با بچه های خود به زبان فارسی این گمان و احتمال است که آنها فکر کنند تکلم به زبان فارسی راه پیشرفت و ترقی فرزندانشان را در جامعه‌ی ایران فراهم می‌سازد.
ظاهر سارایی افزود: انواع قدرت، خواه ناخواه بستری برای جذب اکثریت به سوی خود فراهم می‌کند و البته عمده کسانی چنین فکر می‌کنند که حفظ زبان مادری و غیرت پاسداری از آن، برایشان چندان معنایی ندارد.
وی اظهار داشت: خودکم بینی و داشتن عقده حقارت در حوزه زبان کردی و عدم رغبت به این زبان نیز از دیگر عواملی است که باعث می شود خانواده ها با فرزندان خود فارسی صحبت کنند در حالیکه بهترین خدمت والدین به بچه ها انتقال زبان اصیل و مادری به آنها است؛ چرا که همین زبان، قرن‌ها و هزاره‌ها بستری انتقال افکار و اندیشه و احساسشان بوده و آنها را مادرانه در دامان پرمهر خود پرورده است.
سارایی تاکید کرد: خانواده‌هایی که با بچه‌های خود فارسی حرف می‌زنند بدون آنکه قبلا زبان مادری را به آنها آموخته باشند، بچه‌هایشان را از ریشه‌ی خود جدا می‌کنند و به محیطی می‌برند که به آنها تعلق ندارد و این امر باعث بحران هویت برایشان می‌شود.
سارایی گفت: فارسی زبان رسمی و ملی ما و رشته‌ای است که آحاد این مملکت را به هم متصل می‌کند که تکلم به آن در جای خود بایسته و شایسته است، اما اینکه این رشته اتحاد بخواهد ریشه زبان‌های بومی و محلی ایران را قطع کند، امر پسندیده‌ای نیست و البته شاید هیچ هدف عمدی در پشت این قضیه نامیمون نهفته نباشد اما اهمال و بی‌دقتی بعضی از خانواده‌ها ممکن است به این امر بینجامد.
وی یادآورشد: خانواده ها باید بعد از آموزش زبان کردی به بچه ها سپس به سراغ آموزش زبان فارسی بروند هر چند که اگر والدین فارسی را به فرزندان آموزش ندهند بهتر است، چرا که فارسی که خانواده‌ها آموزش می‌دهند فارسی ترجمه‌ای و غیر فصیح است و بهتر آنکه بگذارند بچه‌ها فارسی را از رادیو و تلویزیون و معلمان و مدرسه یاد بگیرند.
این ادیب و کارشناس حوزه زبان و ادبیات کردی یادآور شد: در صورت استمرار فارسی حرف‌زدن بچه‌های کرد ایلامی، بدون آنکه کردی را پیشتر آموخته باشند، به شکاف‌های عمیق بین‌نسلی و اجتماعی و هویتی در ایلام می‌انجامد که عاقلانه‌تر آن است که خانواده‌ها و متولیان و برنامه‌ریزان فرهنگی فکری برای رفع این معضل بکنند قبل از آنکه دیر شود.
** زبان مادری در شکل گیری شخصیت کودکان نقش موثری دارد
دیگر شاعر، منتقد و پژوهشگر در حوزه زبان و ادبیات فارسی و کردی هم در این زمینه گفت: بی گمان زبان اساسی ترین عنصر هویتی است آن چنان مهم و ارجمند که در روزگار ما می تواند هویت قومی افراد را تعیین کند مثلا اگر من امروز عربی را زبان خودم قرار دادم متعلق به قوم عربم و اگر کردی پس کُردم و این نگاه دیدگاهی مهم و ضد فاشیستی است در حالیکه زبان اساسی تر از ژنتیک ماست.
حبیب الله بحشوده افزود: بی شک با تایید اکثر دانشمندان روان شناس و زبانشناس زبان مادری تاثیرات فراوانی در شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان دارد و احساس بیگانه بودن با زبانی غیر زبان مادری بدترین حس ممکن است که کودکان آنرا حس می کنند.
وی افزود: معمولا درخانواده های ما زبانی برای تکلم واحد وجود ندارد و والدین و افراد بزرگتر متعلق به دهه های پیشین خانواده مکالمه ای کردی دارند ولی با کودکان و نوجوانان نسل جدید با به فارسی صحبت می کنند و این احساس دوگانگی و متفاوت بودن به مرور در کودک نهادینه وعمیق می شود.
بخشوده یادآور شد: بدون شک زبان فارسی زبانی ملی و رسمی و دارای اهمیت فراوان است و این زبان با ریشه ی عمیق خود با زبان شیرین و دیرین کردی مشابهات و قرابت های فراوان دارد اما وظیفه ی ما حفظـ زبان و گویش های دیگر ایرانی نیزهست.
وی اظهار کرد: ماهمه با این زبان تکلم می کنیم و در مدارس هم با یاد گیری فارسی مشکلی نداشتیم ولی ما فارس زبان نشدیم چون در خانه والدین کردی حرف می زدند و با دوستانمان در کوچه و خیابان کردی حرف می زدیم و حتی بهتر از سایرین به متون ادب فارسی نثر و نظم مسلط شدیم و در واقع می شود کردی حرف زد و فارسی یاد گرفت.
این ادیب ایلامی تاکید کرد: حذف زبان کردی از مکالمات روزمره خطر انقراض زبانی ایرانی و اصیل را در آینده رقم می زند و حکایت آن حکایت لباس های زنانه ای می شود که امروز فقط در مجالس شاد عروسی از آن ها استفاده می شود یعنی زبانو گویش های کردی ویترینی می شود برای تنوع و تجمل.
به گفته بخشوده متاسفانه زبان کردی در ایلام و کرمانشاه تا حدودی قربانی رفتار رقابت آمیز خانواده هاست در چیزی که امروز به آن کلاس گذاشتن می گویند؛ و حتی در دورترین روستاها مادران و پدران با بچه هایشان فارسی حرف می زنند تا به گمان خود از قافله ی پیشرفت و مدرنیته جا نمانند واین یک اپیدمی مسموم است.
وی با بیان اینکه این آفت نه تنها به زبان مادری بلکه به زبان فارسی هم ضربه می زند، یادآور شد: زبان فقط تکلم جملات عادی نیست بلکه زبان مجموعه ای است از فرهنگ ها با ضرب المثل، کنایه، تکه کلام،علائم نگارشی، فشار و استرس به هجاها که همه وهمه در یک زبان وجود دارد و بچه های کرد فارسی زبان عموما از این عوامل ریز و البته مهم در مکالمات به زبان فارسی محروم هستند.
به گفته بخشوده نقش وسایل ارتباط جمعی، ارگان ها ونهادهای فرهنگی، فضای مجازی ،کتاب وکتاب خوانی در بسط و گسترش زبان های مادری بدون هیچ هیجان کاذبی بی بدیل است و شعر، داستان، موسیقی، سرود و نمایش می توانند درخت کهن زبان را سایه گستر تر کنند و بر همگان واجب است در حفظ و پاسداشت زبان کردی مخلصانه و باجدیت تلاش کنند تا مبادا زبان کردی به سرنوشت جنگل های زاگرسی تبدیل شود.
** تکلم نسل های جدید اقوام مختلف به زبان فارسی به تدریج نارسایی این زبان را به دنبال خواهد داشت
زبان شناس، پژوهشگر و استاد دانشگاه های استان ایلام هم گفت: وقتی در یک جامعه بین نسل ها شکاف زبانی و تکلمی ایجاد شود، ارتباط این دو طیف با هم مشکل می شود و بچه ها نمی توانند ارتباط درست و صحیحی با اطرافیان و بزرگترها ایجاد کنند و به اعتقاد روانشناسان، کودکان دچار سرخوردگی و نوعی دوگانگی می شوند.
کرم اله پالیزبان افزود: گویش کردی ایلام دارای ساختار دستوری خاص، و واژگان منحصر بفرد، نظام آوایی مستقل و حوزه معنایی انحصاری است که با زبان معیار فارسی متفاوت است به همین جهت بچه های فارس زبان واطرافیان کرد زبان در خانواده و اجتماع برای رساندن مفهوم به یکدیگر دست به ساختار شکنی زبان و ایجاد ساختارهای جدید تکلمی میشوند که می تواند در زایاترین بخش زبان یعنی نحو، باعث آسیب به هر دو زبان شود
وی یادآور شد: جامعه کرد زبان ما با ادامه این روند غلط دچار انقطاع زبانی و زوال اصالت گویش کردی می شود و در آینده تبعات اجتماعی، فرهنگی و زبانی متعددی را برای افراد، خانواده و جامعه ایجاد می کند.
پالیزبان گفت: منکر اینکه زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و معیار وجهه ( پرستیژ ) بالاتری نسبت به گویش ها و زبان های دیگر اقوام کشور دارد نیسیتم اما باید در نظر گرفت که وقتی اقوام مختلف زبان فارسی را برای تکلم با فرزندان جایگزین گویش خود کنند ورود اصلاحات و تغییرات مختلف به زبان فارسی باعث آسیب دیدن این زبان معیار نیز می شود.
وی در خصوص علل گرایش خانواده ها به تکلم زبان فارسی با فرزندان خود نیز افزود: با وجود برخورداری گویش کردی ایلام از شاعران و نویسندگان چیره دست و موفق، و نیز تلاش هایی که دو دهه اخیر برای حفظ و معرفی این گویش از سوی جامعه علمی و به ویژه زبانشناسان صورت گرفته، نسل کودک و نوجوان آشنایی اندکی با رسم الخط زبان کردی دارند که مهمترین دلیل آن عدم تلاش برای ترویج و آموزش شیوه نگارش معیار زبان کردی است.
این پژوهشگر یادآور شد: وقتی خانواده ها می بینند که زبان کردی ایلامی علیرغم داشتن آثار منظوم قابل توجه، دارای منابع مکتوب کمی در حوزه نثر است،تمایلی برای تکلم با این گویش برای نسل بعدی ندارند و به تدریج زبان فارسی ناخالص از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد.
وی اظهار داشت: البته برخلاف استان ایلام در برخی اقوام مثل آذری زبانان یا حتی کردهای استان کردستان منابع متنوع منثور با رسم الخط آذری و کردی وجود دارد و این نشان دهنده اهمیت و تعصب مردم این مناطق به زبان مادریشان است در حالیکه در استان ایلام این علاقه نسبت به گویش کردی خاص این منطقه کمتر است.
پالیزبان به برنامه های صدا و سیمای مرکز ایلام نیز گریزی زد و یادآور شد: این مرکز در بخش سیما، برخلاف رادیو، در بخش خبر محلی، تلفیقی از فارسی و کردی یا فارسی کردی شده است و این خود می تواند برای گویش کردی آسیب زا باشد.
وی افزود: امروزه بسیاری از واژگان اصیل کردی یا فراموش شده اند یا کمتر از آنها استفاده می شود و کاربرد این کلمات که بخشی از غنای گویش کردی ایلامی را تشکیل می داده اند توسط افراد سالمند و کهن سال بیان می شود و بیشتر نسل های کنونی با این اصطلاحات بیگانه هستند.
به گفته وی ضروری است نهادهای فرهنگی از قبیل ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، بنیاد ایلام شناسی، میراث فرهنگی و گردشگری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز مراکز آموزشی چون آموزش و پرورش و دانشگاه ها در این حوزه وارد عمل شوند.
به گزارش ایرنا، والدین باید فرابگیرند که زبان کردی با گویش ایلامی به مانند دیگر گویش ها از زیبایی و غنای خاصی برخوردار است و این گویش ادیبان زیادی را به حوزه ادبیات محلی کشور هدیه داده است.
برخانواده های ایلامی و مسئولان فرهنگی لازم است که نگذارند این میراث معنوی باارزش دستخوش نامهری و ناملایمات شود و همچون جان شیرین از آن پاسداری و حراست کنند و نگاه سخیف و رو به پایین به این گویش را تغییر دهند.
بچه ها نباید به علت سهل انگاری و تفکرات غلط خانواده ها از اصالت، فرهنگ، میراث های مادی و معنوی سرزمین مادری خود در آینده و بزرگسالی محروم و بی بهره شوند و اتصالشان با گذشته به تدریج کمرنگ و قطع شود.
گویشوران باید به این درجه از درک و شناخت نائل شوند که استفاده از یک زبان محلی، مایه خجالت و شرمندگی و نشانه عقب ماندگی نیست، هر چند که آشنایی یا تسلط به فارسی به عنوان زبان ملی به هر حال یک امتیاز محسوب می‌شود. حفظ و حراست از زبان آباء و اجدادی به عنوان میراث گذشتگان این سرزمین، ارزشمند است و به معنی حفظ هویت قومی است و آشنایی با زبان فارسی نیز به معنی حفظ هویت ملی است.
**زبان مادری تقویت کننده یادگیری
برخلاف تصور و تلقی که موفقیت تحصیلی را علت وانگیزه جذف زبان مادری ذکر می کند مجموع کارشناسان صمن برتری توان ذهنی و زبانی افراد دو زبانه معتقد هستند که تکلم به زبان مادری قدرت یادگیری کودکان را بالا می‌برد
کارشناس مشکلات ویژه یادگیری و رفتاری آموزش و پرورش استثنایی استان ایلام پیشتر در گفت وگویی خبری اظهار داشت: کودکانی که به زبانی غیر از زبان مادری سخن گفتن را آغاز کرده‌اند در مقطع پیش‌دبستان و دبستان با مشکلات فراوانی در یادگیری مواجه میشوند.
زهرا مرادپور گفت: زبان مادری کودک آن زبانی است که مادر به هنگام حاملگی به آن زبان صحبت می‌کند چون که در زمان حاملگی کودک به صدای مادر نزدیکی دارد و هجاها و حروف آن زبان را بیشتر دریافت می‌کند پس اگر بعد از تولدِ کودک، اقدام به صحبت کردن با او با زبانی دیگر کنید کودکِ خودتان را از یادگیریِ آسان محروم کرده‌اید.
وی با تأکید بر اینکه هرچه فرهنگ بالاتر و رفتارها پیچیده‌تر می‌شود فرهنگ مادری، مؤثرتر و مهم‌تر می‌شود، تصریح کرد: فرهنگ مادری یعنی تفکر و شناخت و اگر کسی نتواند به زبان مادری آموزش ببیند و به آن زبان، متن تولید کند، در پروسه شناخت، نقیصه ایجاد می‌شود؛ و اینجاست که اختلال هویت پیش می‌آید.
زبان مادری بخش مهمی از هویت جوهری خویشتنِ خویش انسان و جزو مقوله هویت و هنر و فرهنگ است علم نیست که تجربی و دو دو تا چهارتا باشد، فرهنگ با هیجان ارتباط دارد. در این حوزه، زبان مادری حرف نخست را می‌زند. در فرهنگ و هنر، زبان مادری در صدر نشسته است.
کودکی که زبان مادری را یاد نگرفته‌ا، عمقی‌ترین فرآیند عاطفی و هیجانی را از دست می‌دهد انسان موجودی هیجانی است. اگر هیجان را از انسان بگیریم، دچار بیماری می‌شود. آموزش زبان دوم بدون آموزش زبان مادری، به مغز آسیب وارد می‌کند. زبان مادری با هیجانات اصیل ما سروکار دارد یعنی آغازگر هیجان انسان است.
اهمیت آموزش زبان مادری در دوران پیش‌دبستانی سبب شده است که کنوانسیون‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی متعددی مانند کنوانسیون حقوق کودک در سال 1990، کنفرانس جهانی آموزش برای همه 1990 در جامتین و 1993 در دهلی‌نو برگزار شود و در دنیای کنونی مسئله زبان مادری از اولویت‌های دولت‌هاست.
کنار گذاشتن زبان مادری به لحاظ علمی آسیبی جبران‌ناپذیر به روند رشد شناختی و هوشی، عاطفی و کلامی کودک وارد می‌کند.
زبان خانه هستی است یا تعبیر آشناتر 'زبان شجره نامه مردم است و مردم بدون زبان محلی مردمانی فاقد تاریخ و شجره هستند قرار گرفتن دراین موقعیت تحقیر امیز را بر فرزندانمان تحمیل نکنیم .
استان ایلام بر اساس آخرین سرشماری ها دارای 580 هزار نفر جمعیت است.
7172/6034
کپی شد
