شهید شیخ فضل الله محلاتی از جمله روحانیون فعال و مبارزی به شمار می رود که به فرمان حضرت امام خمینی (ره)، پا به پای ملت در تسخیر مراکز قدرت رژیم شاه تلاش خستگی ناپذیری را برای به ثمر رسانیدن پیروزی انقلاب اسلامی انجام داد. به گونه ای که در حمله به مرکز رادیو برای نخستین بار، صدای انقلاب اسلامی توسط وی از رادیو بر سر تا سر عالم طنین افکند.
شهید آیت الله فضل الله محلاتی در سال 1309 هـ ش، در خانواده‌ای متدین و مذهبی در شهرستان محلات به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی در حسینیه شهر محلات، حجره ای گرفت و زندگی نوینی را در سلک طلبگی آغاز کرد. دروس مقدماتی را در همان شهر فراگرفت و در سال 1324 به حوزه علمیه قم وارد شد. آشنایی با بیت مرحوم آیت‌الله العظمی حاج سید محمدتقی خوانساری - که در آن زمان از عراق به ایران تبعید شده بود - و سکونت در بیت آن مرحوم، موجب شد تا از همان ایام با مسائل سیاسی آشنا گردد.
شهید محلاتی دروس حوزوی را در محضر استادان و علمای بزرگی چون حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی ، حضرت امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی (ره) و شهید آیت‌الله صدوقی فراگرفت. آشنایی با بینش عرفانی و فقهی حضرت امام خمینی(ره)، همراه با شرکت عملی در مبارزات آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام، از او عنصری پارسا، پرتلاش و شکیبا پدید آورد.
سوابق مبارزاتی
وی در سال 1326 به دنبال آشنایی با فدائیان اسلام و مرحوم آیت‌الله کاشانی، مبارزه خود را علیه رژیم آغاز کرد. او که در آن زمان جوان نوخاسته‌ای بود، با دعوت فدائیان اسلام برای اعزام به "بیت‌المقدس" و مبارزه با اشغالگران فلسطین، اعلام آمادگی و ثبت نام نمود. شهید محلاتی که از شور و نشاط زیادی برخوردار بود به هنگام انتخاب دوره هفدهم مجلس از طرف فدائیان اسلام و آیت‌الله کاشانی برای تبلیغ به آذربایجان رفت تا به عنوان یک روحانی متعهد و آشنا به مسائل سیاسی، مردم را برای شرکت در انتخابات و حمایت از کاندیداهای فدائیان اسلام دعوت نماید که در این مسیر از سوء قصدی که سلطنت‌طلبان به جان او کردند، جان سالم به در برد.
شهید محلاتی در ماموریت دیگری که از سوی مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی به وی واگذار شد، با وجود اینکه بیش از 22 سال نداشت، نقش مؤثر و فعالی را ایفا کرد و این نشان می‌داد که وی دارای ویژگیهای شخصیتی و علمی خاصی است که مورد عنایت آیت الله العظمی بروجردی قرار گرفته است.
شیخ فضل الله محلاتی جوان در رمضان سال 1332 به واسطه اینکه در بجنورد علیه کنسرسیوم نفت و کودتای 28 مرداد سخنرانی آتشینی کرده بود، دستگیر و به مشهد تبعید شد و در سال 1341 به دنبال اعلام تصویب نامه انجمنهای ایالتی و ولایتی، همراه با نهضت حضرت امام خمینی (ره) سعی در آگاه نمودن مردم و تشریح نظرات مراجع و علمای قم کرد.
وی در آن زمان به عنوان رابط بین علمای تهران و قم نسبت به تبادل پیامها اقدام می‌نمود و با تنظیم اعلامیه و طومار، توانست امضای 120 تن از علمای تهران را بگیرد؛ که در آن زمان، چنین اقدامی بی‌سابقه بود. پس از قیام عمومی مردم ایران در 15 خرداد 1342، با همکاری هیئت مؤتلفه، نسبت به چاپ و توزیع اعلامیه‌های حضرت امام خمینی (ره) از هیچ کوششی دریغ نکرد.
پس از رحلت حضرت آیت‌الله حکیم (ره) و توطئة رژیم شاه جهت منحرف کردن اذهان عمومی از توجه به حضرت امام خمینی (ره)، به همراه تعدادی از روحانیون مبارز تهران تلگرام تسلیتی به حضرت امام خمینی (ره) مخابره و رحلت آن مرجع عالیقدر را تسلیت گفتند و جامعه را به تقلید از امام بزرگوار فراخواندند.
شهید محلاتی؛ نخستین گوینده "صدای انقلاب اسلامی ایران"
در جریان جشنهای 2500 ساله با تنظیم نامه‌ای حاکی از درد و رنج مردم ستمدیده "زابل" و "سیستان و بلوچستان" و مخابره آن به نجف، پرده از حقایق تلخی که در کنار جشنهای آنچنانی می‌گذشت، برداشت و ندای مظلومیت و محرومیت آن منطقه را به گوش جهانیان رسانید. به همین علت وی علاوه بر ممنوع‌المنبر شدن، از تهران نیز ممنوع‌الخروج گردید و سرانجام، در سال 1351 دستگیر و روانه زندان شد.
وی چهره بسیار درخشانی در مبارزات سیاسی بود و برای پیشبرد اهداف نهضت از هیچ تلاشی فروگذار نکرد و در این راه اهانت ها و زخم زبانهای بسیاری شنید. از دیگر فعالیتهای این شهید بزرگوار در این برهه، کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی بود.
وی یکی از شخصیتهای بارزی بود که در امر تحصن روحانیون تهران و قم و دیگر شهرستانها که برای استقبال حضرت امام خمینی (ره) در تهران حضور داشتند فعالیت می‌کرد. در آستانه ورود حضرت امام خمینی (ره) شهید محلاتی یکی از فعالترین اعضای کمیته استقبال از معظم‌له بود.
آن شهید به فرمان حضرت امام خمینی (ره)، پا به پای ملت در تسخیر مراکز قدرت رژیم شاه حرکت کرد و تلاش خستگی ناپذیری را برای به ثمر رسانیدن پیروزی انقلاب اسلامی انجام داد به گونه ای که در حمله به مرکز رادیو برای نخستین بار، صدای انقلاب اسلامی توسط وی از رادیو بر سر تا سر عالم طنین افکند.
فعالیتهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از تشریف فرمایی حضرت امام خمینی (ره) همچون سربازی پرتلاش در خدمت حضرت امام (ره) و انقلاب بود. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیتش را به عنوان معاون کمیته مرکزی انقلاب اسلامی شروع کرد و از طرف حضرت امام خمینی (ره) در صندوق تعاون صنفی، در جهت بهبود وضع اصناف تلاش فراوانی نمود. وی همچنین در راه‌اندازی و شکل‌گیری جامعه روحانیت مبارز در تهران نقش اساسی و حساسی داشت و به عنوان نخستین دبیر این جامعه انتخاب شد.
شهید محلاتی در سال 1358 از طرف حضرت امام خمینی(ره) مأموریت یافت تا مراسم باشکوه حج ابراهیمی را به نحو احسن برگزار نماید. در انتخاب اولین دوره مجلس شورای اسلامی نیز از سوی مردم محلات و دلیجان انتخاب و راهی سنگر قانون‌گذاری گردید.
اوایل حضور در مجلس، طی حکمی از سوی حضرت امام خمینی (ره) به عنوان نماینده حضرت امام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب گردید. باتوجه به اینکه وی در مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون دفاع بود، در آن ایام توانست در جهت تدوین و تصویب قوانین مربوط به تشکیلات دفاعی کشور (ارتش و سپاه) گامهای بلندی را بردارد.
شهید محلاتی در سنگر سپاه علاوه بر ارشاد و راهنمایی، مسئولیت هماهنگ‌سازی سپاه و دیگر نیروهای مسلح را برعهده داشت. وی کار خود را با یک اتاق در ستاد مرکزی سپاه آغاز و در طول مدت حضور پربرکتش در سپاه توفیق آن را یافت تا به عنوان نماینده حضرت امام (ره) تشکیلات نمایندگی ولی فقیه را با تأسیس بیش از 70 دفتر تقویت نماید.
شهید محلاتی نسبت به پیشرفت، تقویت و حمایت از جنگ و مسائل آن حساسیت و عنایت بسیار فراوانی داشت. همواره فرماندهان و مسؤولین سپاه را نسبت به تسریع و پرشتاب کردن کارهای جنگ تشویق می‌نمود و هیچگاه اجازه نمی‌داد مسائلی که باعث رکود و توقف در جنگ می‌شد، در سپاه مطرح شود. با کسانی که نسبت به جنگ و برخی ناملایمات و دشواریهای آن، سخنان و شایعاتی را مطرح می‌کردند (که موجبات تضعیف روحیه دفاعی، دلسردی و افسردگی فرماندهان فراهم می‌شد) به شدت برخورد می‌کرد.
شهید محلاتی به دلیل اهتمام و احساس مسئولیتی که در مسئله جنگ داشت، با وجود شرایط سنی و کسالت، بیش از حد توانایی خود در جبهه حضور پیدا می‌کرد و در مواقعی که در تهران بود تمام توجهش به مسئله جنگ معطوف بود.
نحوه شهادت
شهید محلاتی روحی سرشار از عشق امام داشت و در این راه بارها از تشخیص و منفعت و مصلحت خویش صرف‌نظر کرد و بنا به فرموده مقام معظم رهبری حتی حاضر بود در این مسیر از آبروی خویش نیز مایه بگذارد. او آنقدر به رهبر کبیر انقلاب اسلامی علاقه داشت که خانه‌ای در قم روبروی منزل امام در محله معروف "یخچال قاضی" فراهم کرد تا قرابت روحی را با قرب مکانی تقویت سازد.
سرانجام شهید حجت الاسلام شیخ فضل الله محلاتی در اول اسفند 1364 پس از عملیات والفجر 8 هنگامی که به همراه جمعی از نمایندگان مجلس و مسئولین قضایی کشور، با یک فروند هواپیمای مسافربری، عازم جبهه های نبرد بودند، به وسیله چند فروند هواپیمای جنگی رژیم بعثی عراق در حوالی اهواز مورد هدف قرار گرفته و به شهادت رسیدند.
