به گزارش ایرنا، خشکسالی یکی از پدیده های طبیعی است که به دلیل برخورد درست نسل های مختلف با آن اکنون به یکی از بلایای طبیعی تبدیل شده است.
خشکسالی یکی از بلایای طبیعی نامحسوس بوده و حالتی عادی و مستمر از اقلیم است، گرچه بسیاری آن را بلایی جدید و نوظهور می پندارند.
گرچه این پدیده تقریباً در تمام مناطق اقلیمی رخ می دهد، مشخصات آن از یک منطقه به منطقه دیگر کاملاً تفاوت می کند، علاوه بر اینکه این پدیده با زمان شدت و تعداد بارش ها مرتبط است و بیشترین بخشی که از این پدیده به دلیل عدم مدیریت صحیح از آن ضرر می بیند جوامع انسانی هستند.
عدم کنترل و مدیریت روند رو به رشد خشکسالی در سال های اخیر نتایج مصیبت باری را برای گیاهان، جانوران، خاک و جوامع انسانی به وجود آورده است.
دلیل اصلی بیشترین ضرر به جوامع انسانی به دلیل وابستگی زیست انسان ها به منابع طبیعی از این بلا و در اصل پدیده طبیعی است چرا که بخش های مختلف منابع طبیعی همچون مراتع، جنگل ها، سفره های زیرزمینی متاثر از تغییر اقلیم، کم بارشی ها و خشکسالی را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
مراتع یکی از مهم ترین بخش های منابع طبیعی است که متحمل خسارات سنگینی در سال های اخیر شده به طوریکه شاهد کاهش تولید علوفه و سبزی های کوهی می باشد که دلیل اصلی آن علاوه بر خشکسالی ورود غیرمجاز و بیش از حد و ظرفیت دام به مراتع است.
فشار بر بعضی از مراتع به حدی رسیده که بعضی ها سال ها هم که شاهد بارش های خوب هستیم، توان مراتع برای تولید گیاهان علوفه ای چندساله به حداقل رسیده و فقط شاهد رویش گیاهان یکساله هستیم علاوه بر اینکه یکی دیگر از تهدیدات بر مراتع به دلیل خشکسالی هجون آفات و بیماری ها می باشد.
این موضوع خبرنگار ایرنا را بر آن داشت که با چند تن از اساتید منابع طبیعی کشور به گفت وگو بنشیند.
**آشتی بخش اجرا با دانشگاه راهکار اصلی برای مقابله با آثار خشکسالی
مسئول اتحادیه انجمن های علمی منابع طبیعی و محیط زیست کشورگفت: آب یکی از ارکان اصلی منابع طبیعی است و خاک و گیاه و هوا، اجزای اصلی زندگی را برای انسان و جانداران تشکیل می دهند.
دکترعلی سلاجقه افزود: زمانیکه موضوع مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری مطرح می شود همان بحث آبخیزداری و مدیریت حدهای بالا و پایین از نظر علمی می باشد به طوریکه در حدود بالا به دلیل خشکسالی سیلاب اتفاق می افتد و در حدود پایین به دلیل خشکسالی کمبود آب را شاهد هستیم.
وی اظهار داشت: اکنون تغییراقلیم این دو اثر را در کشور گذاشته یعنی هم دچار سیلاب ها وهم شاهد خشکسالی هستیم
و مرتب جابجایی بارندگی ها در کشور را داریم و نوع بارندگی ها نیز عوض شده و برف بیشتر به بارش تبدیل شده و شدت بارش ها نیزافزایش پیدا کرده است.
وی گفت: زمانیکه این اتفاق ها می افتد اولین جایی که اثرملموس آن دیده می شود در پیکره منابع طبیعی است یعنی دببی رودخانه ها کاهش یافته، چشمه ها خشکیده، قنوات کم آب شده و سفره های زیرزمینی کاهش عمق پیدا کرده و پوشش گیاهی دچار یک تنش شده و دیگر پوشش گیاهی شاداب را در طبیعت مشاهده نمی کنیم.
سلاجقه با بیان اینکه اکنون در فصل بهار فقط یکساله ها رشد می کنند و چندساله ها در حال از بین رفتن هستند، ادامه داد:
اکنون منابع آبی به میزان کافی نیست، در نتیجه وقتی به این موضوع نگاه می شود دیده می شود که اولین جایی که در تغییر اقلیم متاثر می شود پیکره منابع طبیعی است که هم در بعد کم آبی دیده می شود هم در بعد بروز سیلاب ها و هم در بعد کم شدن پوشش گیاهی آثار آن دیده می شود.
وی افزود: وقتی پوشش گیاهی از دست می رود گونه های جانوری نیز از بین می روند به طوریکه در خیلی از نقاط کشور خیلی از وحوش بومی اعم از مار، موش، خرگوش و جانوران بزرگتر دیگر ردپایی از آن ها دیده نمی شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید کشور را در این مواقع مدیریت کرد، گفت: در تحقیقات انجام شده در کشور و بررسی شاخص های موجود در جهان، کشور دچار تغییر اقلیم شده در نتیجه بحث سازگاری با اقلیم باید مدنظر قرار گیرد تا بتوانیم منابع طبیعی را حفظ و حیات انسانی را نیزاز شرایط به وجود آمده مثل ریزگردها، گرمایش زمین، کم آبی، خشکسالی و آلاینده ها نجات دهیم.
وی در خصوص فعالیت اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست ومنابع طبیعی کشور، بیان داشت: این اتحادیه از 12 انجمن علمی تشکیل شده که مصوب وزارتخانه بوده و نخبگان کشور در بعد مسایل مربوط به منابع طبیعی و محیط زیست در آن عضویت داشته و کار اصلی این اتحادیه فقط ارایه راهکار علمی به بخش اجرا می باشد.
رئیس سابق پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران افزود: ما در این اتحادیه در کارهای تحقیقاتی شاخص ها و آستانه ها را مشخص کرده و هشدارها را می دهیم و امیدواریم مسئولین اجرایی کشور با مجموعه علمی ودانشگاهی کشور ارتباط قوی داشته باشند و از این پتانسیل ها استفاده کنند تا کشور را با شرایط جدید سازگار کنیم زیرا این جمعیت باید در کشورارتزاق کرده، شاداب زندگی کند و افزایش پیدا کند.
وی اظهار داشت: با وجود این وضعیت منابع طبیعی و محیط زیست، علم می تواند کشور را اداره کند و مشکل خاصی اتفاق نیافتد تا با مدیریت منابع آب، خا ک و گیاه به شرایط پرآبی رسیده تا از شوک های طبیعی که به پیکره منابع طبیعی وارد می شود بگذریم.
رئیس اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست و منابع طبیعی کشور گفت: ظرفیت لازم وجود دارد تا این کار را توسط مجموعه علمی کشور به سرانجام برسد که نیاز دولتمردان و دستگاه های اجرایی این اعتقاد را پیدا کنند که مراکز علمی و مراکز دانشگاهی می توانند مشکلات کشور را برطرف کنند.
وی افزود: متاسفانه گسست عجیبی بین مراکز علمی و دانشگاهی و بخش اجرا وجود دارد در حالیکه جاهایی که به علمی کارکردن اعتقاد داشته باشیم کشور پیشرفت می کند همانطور که در مسایل هسته ای، پزشکی، مهندسی ساختمان و زیرساخت ها کار به خوبی انجام شده و دنیا می بیند که ما در رده های بالای نانو، بایو و هسته ای هستیم و با پیشرفته ترین تکنولوژی در این بخش ها کار می کنیم ولی در جایی که از علم فاصله گرفته وعلم را خراب کرده ایم درجا زده ایم.
وی با بیان اینکه در بخش اجرا به صورت غیرعالمانه به بعضی از افراد مدارک عالی تحصیلی داده می شود در حالیکه علم باید بر اساس یافته های علمی جدید و تدبر و صرف وقت باشد، تصریح کرد: زمانیکه می گویند ما به دانشگاه ها احتیاج نداریم این یک خطر برای کشور است و اگر دستگاه های اجرایی به این نتیجه برسند که با علم بیگانه بشوند برای کشور احساس خطر می کنیم و امیدواریم آن ها با دانشگاه آشتی کرده ودانشگاه به بدنه اجرا برگردد تا مشکلات کشور برطرف شود و کنار هم بنشینیم.
**خشکسالی یک پدیده طبیعی 2500 ساله
رئیس دانشکده منابع طبیعی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خشکسالی یک پدیده ی طبیعی است و ما به آن بلای طبیعی می گوییم در حالیکه اگر واقعیت را بخواهیم نگاه کنیم کشور ما و کشورهایی که مشابه ما هستند این شرایط بر آن ها حاکم است.
دکتر حسین آذرنیوند افزود: در فرمان و دعایی که داریوش هخامنشی برای کشور می کند از خداوند می خواهد که ایران را از سه بلای دروغ، جنگ و خشکسالی محفوظ بدارد که نشان دهنده این است که در2500 سال پیش هم کشور ما تحت تاثیر این پدیده قرار می گرفته است.
وی اظهار داشت: قدمت این پدیده نشان می دهد که ما باید با خشکسالی زندگی کنیم و خودمان را با آن انطباق بدهیم و هیچ ایرادی هم پیش نمی آید اگر مطابق با اصول و ضوابطی که بر طبیعت حاکم است زندگی کنیم.
وی با اشاره به وضعیت خشکسالی و مصائب ایجاد شده، گفت: در شرایطی که خشکسالی تمام قسمت های منابع طبیعی، کشاورزی و منابع آب را تحت تاثیر قرار می دهد، تطبیق با این شرایط ولی باید قبل از خشکسالی به فکر سال های خشکسالی باشیم.
آذرنیوند با بیان اینکه کارشناسی های هواشناسی این امکان را به ما می دهد که پیش بینی کنیم، افزود: یکی از اقداماتی با پیش بینی کم بارشی ها توسط هواشناسی این است که دام کمتری را در مراتع وارد کنیم و به اندازه ای که در شرایط پرآبی وجود دارد فشار به مراتع وارد نکنیم و باید با تدارکات پیش بینی شده با خشکسالی کنار بیاییم.
وی اظهار داشت: یکی دیگر از اقدامات در مراتع اجرای برنامه های اصلاحی باشد به طوریکه گیاهان متحمل به کم آبی و خشکسالی در این مراتع پرورش داده شوند ضمن اینکه بهره برداری از مراتع نیز متعادل و متناسب با آن باشد.
وی با بیان اینکه رسیدن به این وضعیت نیازمند رصد و پایش دائمی منابع طبیعی و مراتع است، گفت: هشدارهای هواشناسی به ما این امکان را می دهد که بدانیم با چه نوع خشکسالی و با چه شدتی روبرو هستیم و باید آن را در بخش های مختلف کشاورزی و منابعب طبیعی اطلاع رسانی کنیم ضمن اینکه بهره برداری از منابع آب باید به میزانی باشد که در شرایط خشکسالی با بحران روبرو نشویم تا در زمان بحران دنبال چاره باشیم.
آذرنیوند با بیان اینکه اکنون راهکارهای عملی تدابیرو تمهیداتی اندیشیده شده و کارهای مختلفی به صورت جسته و گریخته انجام شده، اظهار داشت: برای اجرای این طرح ها و پروژه ها همچون بحران های سیل و خشکسالی متولی داریم ولی زمانیکه با بحران مواجه می شویم نمی دانیم چه کنیم.
وی بیان داشت: ما همیشه هر وقت اتفاق رخ می دهد داغ داغ همه به آن می پردازیم بعد آن را فراموش می کنیم مثل زلزله که همه حواسشان به زلزله کرمانشاه بود و اکنون کم کم در حال فراموش شدن است در حالیکه باید دید برای رفع آثار حادثه زلزله بم اکنون چه کرده اند و آثار آن هنوز پس از سال ها باقی است.
وی با اشاره به اینکه تمام این تجارب پیش روی ماست، گفت: از ابتدا خشکسالی را پیش بینی می کردیم ولی راه چاره ای برای آن نداشتیم زیرا زمان خشکسالی بیشترین تاثیر بر روی منابع طبیعی به خصوص مراتع هست که در نتیجه آن دام ها نیز دچار مشکل می شوند که از قبل باید به فکر این زمان ها باشیم و ذخیره سازی داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه این شرایط را می توانیم با پایش دائمی کنترل کنیم، افزود: رفع این معضل درمان مقطعی نمی خواهد بلکه اتفاقی است که باید دائم کنترل و رصد شود و برنامه ریزی مان متناسب با آن انجام شود.
رئیس دانشکده منابع طبیعی با اشاره به اینکه بیش از 2500 سال است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می کنیم و اکنون چرا بحران داریم، گفت: این وضعیت به دلیل بهره برداری غیر اصولی و استفاده بیش از حد از منابعمان است.
وی اضافه کرد: مناطق خشک و مناطق بیابانی بزرگترین مظاهر تمدن بشری هستند و نمی توان آن را از بین برد بلکه باید با آن بسازیم همانطور که گیاه با این شرایط می سازد، گیاه و جانور با این پدیده کنار می آیند و ما شرایط را تشدید و خراب کرده و حق آن ها را از این طبیعت از بین می بریم و دام و حیات وحش تلف می شود برای اینکه فکر دراز مدت و با برنامه نداریم.
**خشکسالی، فریاد نسل های بعد
رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال های 61 و 62 نیز به خبرنگار ایرنا گفت: امروز به مسایلی مبتلا شده ایم که آن را در سال های 61 و 62 پیش بینی می کردیم و برخوردهایی در ارتباط با ساختار منابع طبیعی و مدیریت منابع طبیعی می شد به طوریکه آن زمان کتابی را تحت عنوان 'فریاد نسل های بعد' منتشر کردیم.
سید محمد میرمحمدی افزود: امروز صدای خشکسالی به خوبی و به بلندی شنیده می شود به طوریکه در خوزستان، سیستان وبلوچستان، ایلام و در غرب کشور به خوبی مشهود است و در دیگر نقاط کشورهم شاهد دیگر معضلات منابع طبیعی و محیط زیست همچون آلودگی هوا و ریزگردها هستیم.
وی اظهار داشت: ما این پیش بینی ها را می کردیم که اگر به منابع طبیعی و محیط زیست کشور توجه لازم به عمل نیاید و آن ها نتوانند اعمال نظارت و دخالت در سایر امور برای هماهنگی با طبیعت که منابع حیاتی کشور تلقی می شودداشته باشند ما با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
معاون اسبق وزیر کشاورزی در امور شیلات وآبزیان، در امور حقوقی و مجلس و مدیرعامل اسبق سازمان تعاون روستایی کشور ادامه داد: خشکسالی و دیگر معضلات طبیعی که گرفتارش شده ایم ناشی از بی توجهی به منابع طبیعی کشور است و این موارد را ما خیلی سال ها پیش در کتاب فریاد نسل های بعد آورده ایم.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز افزود: امروز ریزگردها یکی از آثار خشکسالی است و آلودگی هوا نیز از جمله مشکلاتی است که امروز در ارتباط با بیابانی شدن داریم و کمبود آب، خشکسالی ها و موارد متعددی که گرفتارش شدیم را از بی توجهی به مسایل منابع طبیعی کشور تلقی می کنیم.
وی گفت: در سال های 61 و 62 مکاتباتی که با وزیر وقت وزارت کشاورزی و سایر مسئولین داشتیم نشان می دهد که اگر بی توجهی ها به مباحث منابع طبیعی و محیط زیست ادامه پیدا کند ما با مشکلات بیشتر و حادتری مواجه خواهیم شد، لذا هر چه زودتر از نظر ساختاری و هم از نظر تخصصی و علمی و فنی و هم از نظر قوانین و مقررات باید به نحوی عمل شود که این سازمان به عنوان یک سازمان بالادستی به حساب بیاید.
میرمحمدی افزود: یعنی دستگاه های دیگر با اعمال نظر این سازمان و سازمان محیط زیست بتوانند عمل کنند زیرا اینها هم جنبه اجرایی و هم نظارتی دارند و اگر سایر فعالیت ها با ضوابط و قوانین حاکم بر طبیعت و محیط زیست همخوانی نداشته باشد طبیعی است که دخالت های نابجا ممکن است صورت بگیرد و مشکلات بیشتری را فراهم کند.
وی اظهار داشت: حفاظت، احیا وتوسعه منابع طبیعی جزو سیاست های کلی سازمان جنگل ها و مراتع و وزارت منابع طبیعی قبل از انقلاب بوده است در حالیکه تخریب زیاد جنگل ها نشان دهنده این امر است که امر حفاظت به درستی انجام نشده است.
وی با اشاره به اجرای طرح های احیای منابع طبیعی، گفت: اقداماتی در این حوزه انجام شده ولی در قبال تخریب هایی که صورت گرفته رقم قابل توجهی را نمی تواند داشته باشد.
وی به طرح های توسعه ای منابع طبیعی نیز اشاره کرد و افزود: توسعه منابع طبیعی می توانیم بگوییم نداشتیم برای اینکه اگر جنگل ها و مراتعمان وسعتش بیشتر می شد می گفتیم توسعه انجام شده ولی عمدتا بر روی کارهای حفاظتی و احیایی تلاش شده و کار درستی هم انجام شده ولی در قبال اقدامات تخریبی و بی توجهی هایی که به عمل آمده و تخصیص های منابع نادرستی که صورت گرفته طبیعی است که اقدامات سازمان جنگل ها و مراتع و محیط زیست در مقایسه با تخریب ها خیلی قابل قبول نمی تواند باشد برای اینکه روند تخریب خیلی سرعت بیشتری داشته تا روند حفاظت و احیا.
میرمحمدی با بیان اینکه علیرغم وضع موجود باید هرچه زودتر جلوی ضررهای بعدی را بگیریم، گفت: این یک ضرورتی است که باید هم باور مسئولین را در این زمینه داشته باشیم و هم باور عمومی را و اگر ما بتوانیم باور مسئولین کشور را در این جهت اعم از اجرایی، قضایی و قانون گذاری جلب کنیم و بتوانیم تمام مردم را به نحوی از طریق تمام شبکه های ارتباطی آگاه کنیم و باید باور لازم را در مردم بتوانیم ایجاد کنیم و مشارکت عمومی در رابطه با حفاظت و احیاء منابع طبیعی و حفظ محیط زیست جلب کنیم.
** آفات و بیمارها یکی از محصولات خشکسالی در جنگل ها
رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خشکسالی بر روی ضعف های فیزیولژیک درختان اثرگذار است که به همین دلیل طغیان آفات و بیماری های درختان را در سطح وسیع شاهد هستیم که از مهم ترین عوامل آن، تغییر اقلیم و خشکسالی ها می باشد.
هادی کیادلیری افزود: از طرف دیگر چون دستبردهای زیادی به منابع طبیعی و جنگل ها زدیم و دستکاری های زیادی کردیم این آثارپذیری و طغیان آفات و بیماری ها ایجاد شده است.
وی اظهار داشت: تغییر اقلیم و گرم شدن زمین باعث شد که در سطح وسیعی طغیان آفات و بیماری ها را داشته باشیم به طور مثال در یکی دو دهه اخیر و به ویژه در 6-5 سال اخیر در شمال کشور در حدود 300 هزار هکتار از جنگل ها طغیان آفات و بیماری ها را داشتیم.
وی گفت: 126 هزار هکتار از این جنگل های گرفتار شده به آفات وبیماری ها به گونه های خارجی مبتلا شده اند که باعث مرگ و میر درختان در سطوح وسیعی شد.
کیادلیری با بیان اینکه این آفات وبیماری ها از کشورهای خارجی به طرق مختلف همچون بذر، مرز مشترک و محصولات چوبی وارد ایران شده اند، افزود: در زاگراس هم همین مساله را داریم که خشکسالی باعث شد درختان به شدت به ضعف فیزیولوژیک مبتلا شده و دچار زوال اکوسیستم شویم که همزمان شاهد طغیان آفات و بیماری ها هم باشیم.
وی یکی دیگر از محصولات خشکسالی را شدت یافتن آتش سوزی ها در جنگل ها دانست و ادامه داد: یکی از دلایل اصلی آتش سوزی ها افزایش دما و کاهش رطوبت است که فوق العاده در آتش سوزی اثرگذار است به طوریکه 2 تا 3 برابر میزان آتش سوزی افزایش یافته است.
وی اضافه کرد: نه تنها در تکرار آتش سوزی ها افزایش داشته ایم بلکه در شدت و حدت آن ها و الگوهای زمانی آن ها تغییر ایجاد شده به طوریکه تغییر این الگوهای زمانی و مکانی برای ما هشدار دهنده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز گفت: با وجود اینکه در سال آبی قرار داریم، تاکنون میزان ذخیره سد کرج (امیرکبیر) به 59 درصد و سد طالقان به 60 درصد رسیده که امید است در زمستان امسال با بارش برف این ذخایر ارتقا پیدا کند.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز میزان ذخیره آب سدهای کرج و طالقان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 8 درصدی داشته است.
داود نجفیان افزود: اکنون 51 درصد از ظرفیت سد کرج و 60 درصد از ظرفیت سد طالقان پر شده است.
به گفته این مقام مسئول، مجموع بارندگی ها از ابتدای سال آبی 97-96 تا کنون 157.7 میلی متر بوده است به طوریکه میزان بارندگی در سال آبی جاری 21 درصد کاهش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد، که با بررسی های صورت گرفته نسبت به دراز مدت متوجه خواهیم شد میزان بارندگی با کاهش 27 درصدی در درازمدت مواجه بوده است.
اکنون 51 درصد سد کرج پر از آب است که این امر نسبت به سال قبل 8 درصد کاهش داشته و طبق بررسی‌های صورت گرفته 60 درصد سد طالقان پر آب شده است.
6156/1535
انتهای پیام خشکسالی یکی از بلایای طبیعی نامحسوس بوده و حالتی عادی و مستمر از اقلیم است، گرچه بسیاری آن را بلایی جدید و نوظهور می پندارند.
گرچه این پدیده تقریباً در تمام مناطق اقلیمی رخ می دهد، مشخصات آن از یک منطقه به منطقه دیگر کاملاً تفاوت می کند، علاوه بر اینکه این پدیده با زمان شدت و تعداد بارش ها مرتبط است و بیشترین بخشی که از این پدیده به دلیل عدم مدیریت صحیح از آن ضرر می بیند جوامع انسانی هستند.
عدم کنترل و مدیریت روند رو به رشد خشکسالی در سال های اخیر نتایج مصیبت باری را برای گیاهان، جانوران، خاک و جوامع انسانی به وجود آورده است.
دلیل اصلی بیشترین ضرر به جوامع انسانی به دلیل وابستگی زیست انسان ها به منابع طبیعی از این بلا و در اصل پدیده طبیعی است چرا که بخش های مختلف منابع طبیعی همچون مراتع، جنگل ها، سفره های زیرزمینی متاثر از تغییر اقلیم، کم بارشی ها و خشکسالی را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
مراتع یکی از مهم ترین بخش های منابع طبیعی است که متحمل خسارات سنگینی در سال های اخیر شده به طوریکه شاهد کاهش تولید علوفه و سبزی های کوهی می باشد که دلیل اصلی آن علاوه بر خشکسالی ورود غیرمجاز و بیش از حد و ظرفیت دام به مراتع است.
فشار بر بعضی از مراتع به حدی رسیده که بعضی ها سال ها هم که شاهد بارش های خوب هستیم، توان مراتع برای تولید گیاهان علوفه ای چندساله به حداقل رسیده و فقط شاهد رویش گیاهان یکساله هستیم علاوه بر اینکه یکی دیگر از تهدیدات بر مراتع به دلیل خشکسالی هجون آفات و بیماری ها می باشد.
این موضوع خبرنگار ایرنا را بر آن داشت که با چند تن از اساتید منابع طبیعی کشور به گفت وگو بنشیند.
**آشتی بخش اجرا با دانشگاه راهکار اصلی برای مقابله با آثار خشکسالی
مسئول اتحادیه انجمن های علمی منابع طبیعی و محیط زیست کشورگفت: آب یکی از ارکان اصلی منابع طبیعی است و خاک و گیاه و هوا، اجزای اصلی زندگی را برای انسان و جانداران تشکیل می دهند.
دکترعلی سلاجقه افزود: زمانیکه موضوع مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری مطرح می شود همان بحث آبخیزداری و مدیریت حدهای بالا و پایین از نظر علمی می باشد به طوریکه در حدود بالا به دلیل خشکسالی سیلاب اتفاق می افتد و در حدود پایین به دلیل خشکسالی کمبود آب را شاهد هستیم.
وی اظهار داشت: اکنون تغییراقلیم این دو اثر را در کشور گذاشته یعنی هم دچار سیلاب ها وهم شاهد خشکسالی هستیم
و مرتب جابجایی بارندگی ها در کشور را داریم و نوع بارندگی ها نیز عوض شده و برف بیشتر به بارش تبدیل شده و شدت بارش ها نیزافزایش پیدا کرده است.
وی گفت: زمانیکه این اتفاق ها می افتد اولین جایی که اثرملموس آن دیده می شود در پیکره منابع طبیعی است یعنی دببی رودخانه ها کاهش یافته، چشمه ها خشکیده، قنوات کم آب شده و سفره های زیرزمینی کاهش عمق پیدا کرده و پوشش گیاهی دچار یک تنش شده و دیگر پوشش گیاهی شاداب را در طبیعت مشاهده نمی کنیم.
سلاجقه با بیان اینکه اکنون در فصل بهار فقط یکساله ها رشد می کنند و چندساله ها در حال از بین رفتن هستند، ادامه داد:
اکنون منابع آبی به میزان کافی نیست، در نتیجه وقتی به این موضوع نگاه می شود دیده می شود که اولین جایی که در تغییر اقلیم متاثر می شود پیکره منابع طبیعی است که هم در بعد کم آبی دیده می شود هم در بعد بروز سیلاب ها و هم در بعد کم شدن پوشش گیاهی آثار آن دیده می شود.
وی افزود: وقتی پوشش گیاهی از دست می رود گونه های جانوری نیز از بین می روند به طوریکه در خیلی از نقاط کشور خیلی از وحوش بومی اعم از مار، موش، خرگوش و جانوران بزرگتر دیگر ردپایی از آن ها دیده نمی شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید کشور را در این مواقع مدیریت کرد، گفت: در تحقیقات انجام شده در کشور و بررسی شاخص های موجود در جهان، کشور دچار تغییر اقلیم شده در نتیجه بحث سازگاری با اقلیم باید مدنظر قرار گیرد تا بتوانیم منابع طبیعی را حفظ و حیات انسانی را نیزاز شرایط به وجود آمده مثل ریزگردها، گرمایش زمین، کم آبی، خشکسالی و آلاینده ها نجات دهیم.
وی در خصوص فعالیت اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست ومنابع طبیعی کشور، بیان داشت: این اتحادیه از 12 انجمن علمی تشکیل شده که مصوب وزارتخانه بوده و نخبگان کشور در بعد مسایل مربوط به منابع طبیعی و محیط زیست در آن عضویت داشته و کار اصلی این اتحادیه فقط ارایه راهکار علمی به بخش اجرا می باشد.
رئیس سابق پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران افزود: ما در این اتحادیه در کارهای تحقیقاتی شاخص ها و آستانه ها را مشخص کرده و هشدارها را می دهیم و امیدواریم مسئولین اجرایی کشور با مجموعه علمی ودانشگاهی کشور ارتباط قوی داشته باشند و از این پتانسیل ها استفاده کنند تا کشور را با شرایط جدید سازگار کنیم زیرا این جمعیت باید در کشورارتزاق کرده، شاداب زندگی کند و افزایش پیدا کند.
وی اظهار داشت: با وجود این وضعیت منابع طبیعی و محیط زیست، علم می تواند کشور را اداره کند و مشکل خاصی اتفاق نیافتد تا با مدیریت منابع آب، خا ک و گیاه به شرایط پرآبی رسیده تا از شوک های طبیعی که به پیکره منابع طبیعی وارد می شود بگذریم.
رئیس اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست و منابع طبیعی کشور گفت: ظرفیت لازم وجود دارد تا این کار را توسط مجموعه علمی کشور به سرانجام برسد که نیاز دولتمردان و دستگاه های اجرایی این اعتقاد را پیدا کنند که مراکز علمی و مراکز دانشگاهی می توانند مشکلات کشور را برطرف کنند.
وی افزود: متاسفانه گسست عجیبی بین مراکز علمی و دانشگاهی و بخش اجرا وجود دارد در حالیکه جاهایی که به علمی کارکردن اعتقاد داشته باشیم کشور پیشرفت می کند همانطور که در مسایل هسته ای، پزشکی، مهندسی ساختمان و زیرساخت ها کار به خوبی انجام شده و دنیا می بیند که ما در رده های بالای نانو، بایو و هسته ای هستیم و با پیشرفته ترین تکنولوژی در این بخش ها کار می کنیم ولی در جایی که از علم فاصله گرفته وعلم را خراب کرده ایم درجا زده ایم.
وی با بیان اینکه در بخش اجرا به صورت غیرعالمانه به بعضی از افراد مدارک عالی تحصیلی داده می شود در حالیکه علم باید بر اساس یافته های علمی جدید و تدبر و صرف وقت باشد، تصریح کرد: زمانیکه می گویند ما به دانشگاه ها احتیاج نداریم این یک خطر برای کشور است و اگر دستگاه های اجرایی به این نتیجه برسند که با علم بیگانه بشوند برای کشور احساس خطر می کنیم و امیدواریم آن ها با دانشگاه آشتی کرده ودانشگاه به بدنه اجرا برگردد تا مشکلات کشور برطرف شود و کنار هم بنشینیم.
**خشکسالی یک پدیده طبیعی 2500 ساله
رئیس دانشکده منابع طبیعی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خشکسالی یک پدیده ی طبیعی است و ما به آن بلای طبیعی می گوییم در حالیکه اگر واقعیت را بخواهیم نگاه کنیم کشور ما و کشورهایی که مشابه ما هستند این شرایط بر آن ها حاکم است.
دکتر حسین آذرنیوند افزود: در فرمان و دعایی که داریوش هخامنشی برای کشور می کند از خداوند می خواهد که ایران را از سه بلای دروغ، جنگ و خشکسالی محفوظ بدارد که نشان دهنده این است که در2500 سال پیش هم کشور ما تحت تاثیر این پدیده قرار می گرفته است.
وی اظهار داشت: قدمت این پدیده نشان می دهد که ما باید با خشکسالی زندگی کنیم و خودمان را با آن انطباق بدهیم و هیچ ایرادی هم پیش نمی آید اگر مطابق با اصول و ضوابطی که بر طبیعت حاکم است زندگی کنیم.
وی با اشاره به وضعیت خشکسالی و مصائب ایجاد شده، گفت: در شرایطی که خشکسالی تمام قسمت های منابع طبیعی، کشاورزی و منابع آب را تحت تاثیر قرار می دهد، تطبیق با این شرایط ولی باید قبل از خشکسالی به فکر سال های خشکسالی باشیم.
آذرنیوند با بیان اینکه کارشناسی های هواشناسی این امکان را به ما می دهد که پیش بینی کنیم، افزود: یکی از اقداماتی با پیش بینی کم بارشی ها توسط هواشناسی این است که دام کمتری را در مراتع وارد کنیم و به اندازه ای که در شرایط پرآبی وجود دارد فشار به مراتع وارد نکنیم و باید با تدارکات پیش بینی شده با خشکسالی کنار بیاییم.
وی اظهار داشت: یکی دیگر از اقدامات در مراتع اجرای برنامه های اصلاحی باشد به طوریکه گیاهان متحمل به کم آبی و خشکسالی در این مراتع پرورش داده شوند ضمن اینکه بهره برداری از مراتع نیز متعادل و متناسب با آن باشد.
وی با بیان اینکه رسیدن به این وضعیت نیازمند رصد و پایش دائمی منابع طبیعی و مراتع است، گفت: هشدارهای هواشناسی به ما این امکان را می دهد که بدانیم با چه نوع خشکسالی و با چه شدتی روبرو هستیم و باید آن را در بخش های مختلف کشاورزی و منابعب طبیعی اطلاع رسانی کنیم ضمن اینکه بهره برداری از منابع آب باید به میزانی باشد که در شرایط خشکسالی با بحران روبرو نشویم تا در زمان بحران دنبال چاره باشیم.
آذرنیوند با بیان اینکه اکنون راهکارهای عملی تدابیرو تمهیداتی اندیشیده شده و کارهای مختلفی به صورت جسته و گریخته انجام شده، اظهار داشت: برای اجرای این طرح ها و پروژه ها همچون بحران های سیل و خشکسالی متولی داریم ولی زمانیکه با بحران مواجه می شویم نمی دانیم چه کنیم.
وی بیان داشت: ما همیشه هر وقت اتفاق رخ می دهد داغ داغ همه به آن می پردازیم بعد آن را فراموش می کنیم مثل زلزله که همه حواسشان به زلزله کرمانشاه بود و اکنون کم کم در حال فراموش شدن است در حالیکه باید دید برای رفع آثار حادثه زلزله بم اکنون چه کرده اند و آثار آن هنوز پس از سال ها باقی است.
وی با اشاره به اینکه تمام این تجارب پیش روی ماست، گفت: از ابتدا خشکسالی را پیش بینی می کردیم ولی راه چاره ای برای آن نداشتیم زیرا زمان خشکسالی بیشترین تاثیر بر روی منابع طبیعی به خصوص مراتع هست که در نتیجه آن دام ها نیز دچار مشکل می شوند که از قبل باید به فکر این زمان ها باشیم و ذخیره سازی داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه این شرایط را می توانیم با پایش دائمی کنترل کنیم، افزود: رفع این معضل درمان مقطعی نمی خواهد بلکه اتفاقی است که باید دائم کنترل و رصد شود و برنامه ریزی مان متناسب با آن انجام شود.
رئیس دانشکده منابع طبیعی با اشاره به اینکه بیش از 2500 سال است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می کنیم و اکنون چرا بحران داریم، گفت: این وضعیت به دلیل بهره برداری غیر اصولی و استفاده بیش از حد از منابعمان است.
وی اضافه کرد: مناطق خشک و مناطق بیابانی بزرگترین مظاهر تمدن بشری هستند و نمی توان آن را از بین برد بلکه باید با آن بسازیم همانطور که گیاه با این شرایط می سازد، گیاه و جانور با این پدیده کنار می آیند و ما شرایط را تشدید و خراب کرده و حق آن ها را از این طبیعت از بین می بریم و دام و حیات وحش تلف می شود برای اینکه فکر دراز مدت و با برنامه نداریم.
**خشکسالی، فریاد نسل های بعد
رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال های 61 و 62 نیز به خبرنگار ایرنا گفت: امروز به مسایلی مبتلا شده ایم که آن را در سال های 61 و 62 پیش بینی می کردیم و برخوردهایی در ارتباط با ساختار منابع طبیعی و مدیریت منابع طبیعی می شد به طوریکه آن زمان کتابی را تحت عنوان 'فریاد نسل های بعد' منتشر کردیم.
سید محمد میرمحمدی افزود: امروز صدای خشکسالی به خوبی و به بلندی شنیده می شود به طوریکه در خوزستان، سیستان وبلوچستان، ایلام و در غرب کشور به خوبی مشهود است و در دیگر نقاط کشورهم شاهد دیگر معضلات منابع طبیعی و محیط زیست همچون آلودگی هوا و ریزگردها هستیم.
وی اظهار داشت: ما این پیش بینی ها را می کردیم که اگر به منابع طبیعی و محیط زیست کشور توجه لازم به عمل نیاید و آن ها نتوانند اعمال نظارت و دخالت در سایر امور برای هماهنگی با طبیعت که منابع حیاتی کشور تلقی می شودداشته باشند ما با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
معاون اسبق وزیر کشاورزی در امور شیلات وآبزیان، در امور حقوقی و مجلس و مدیرعامل اسبق سازمان تعاون روستایی کشور ادامه داد: خشکسالی و دیگر معضلات طبیعی که گرفتارش شده ایم ناشی از بی توجهی به منابع طبیعی کشور است و این موارد را ما خیلی سال ها پیش در کتاب فریاد نسل های بعد آورده ایم.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز افزود: امروز ریزگردها یکی از آثار خشکسالی است و آلودگی هوا نیز از جمله مشکلاتی است که امروز در ارتباط با بیابانی شدن داریم و کمبود آب، خشکسالی ها و موارد متعددی که گرفتارش شدیم را از بی توجهی به مسایل منابع طبیعی کشور تلقی می کنیم.
وی گفت: در سال های 61 و 62 مکاتباتی که با وزیر وقت وزارت کشاورزی و سایر مسئولین داشتیم نشان می دهد که اگر بی توجهی ها به مباحث منابع طبیعی و محیط زیست ادامه پیدا کند ما با مشکلات بیشتر و حادتری مواجه خواهیم شد، لذا هر چه زودتر از نظر ساختاری و هم از نظر تخصصی و علمی و فنی و هم از نظر قوانین و مقررات باید به نحوی عمل شود که این سازمان به عنوان یک سازمان بالادستی به حساب بیاید.
میرمحمدی افزود: یعنی دستگاه های دیگر با اعمال نظر این سازمان و سازمان محیط زیست بتوانند عمل کنند زیرا اینها هم جنبه اجرایی و هم نظارتی دارند و اگر سایر فعالیت ها با ضوابط و قوانین حاکم بر طبیعت و محیط زیست همخوانی نداشته باشد طبیعی است که دخالت های نابجا ممکن است صورت بگیرد و مشکلات بیشتری را فراهم کند.
وی اظهار داشت: حفاظت، احیا وتوسعه منابع طبیعی جزو سیاست های کلی سازمان جنگل ها و مراتع و وزارت منابع طبیعی قبل از انقلاب بوده است در حالیکه تخریب زیاد جنگل ها نشان دهنده این امر است که امر حفاظت به درستی انجام نشده است.
وی با اشاره به اجرای طرح های احیای منابع طبیعی، گفت: اقداماتی در این حوزه انجام شده ولی در قبال تخریب هایی که صورت گرفته رقم قابل توجهی را نمی تواند داشته باشد.
وی به طرح های توسعه ای منابع طبیعی نیز اشاره کرد و افزود: توسعه منابع طبیعی می توانیم بگوییم نداشتیم برای اینکه اگر جنگل ها و مراتعمان وسعتش بیشتر می شد می گفتیم توسعه انجام شده ولی عمدتا بر روی کارهای حفاظتی و احیایی تلاش شده و کار درستی هم انجام شده ولی در قبال اقدامات تخریبی و بی توجهی هایی که به عمل آمده و تخصیص های منابع نادرستی که صورت گرفته طبیعی است که اقدامات سازمان جنگل ها و مراتع و محیط زیست در مقایسه با تخریب ها خیلی قابل قبول نمی تواند باشد برای اینکه روند تخریب خیلی سرعت بیشتری داشته تا روند حفاظت و احیا.
میرمحمدی با بیان اینکه علیرغم وضع موجود باید هرچه زودتر جلوی ضررهای بعدی را بگیریم، گفت: این یک ضرورتی است که باید هم باور مسئولین را در این زمینه داشته باشیم و هم باور عمومی را و اگر ما بتوانیم باور مسئولین کشور را در این جهت اعم از اجرایی، قضایی و قانون گذاری جلب کنیم و بتوانیم تمام مردم را به نحوی از طریق تمام شبکه های ارتباطی آگاه کنیم و باید باور لازم را در مردم بتوانیم ایجاد کنیم و مشارکت عمومی در رابطه با حفاظت و احیاء منابع طبیعی و حفظ محیط زیست جلب کنیم.
** آفات و بیمارها یکی از محصولات خشکسالی در جنگل ها
رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خشکسالی بر روی ضعف های فیزیولژیک درختان اثرگذار است که به همین دلیل طغیان آفات و بیماری های درختان را در سطح وسیع شاهد هستیم که از مهم ترین عوامل آن، تغییر اقلیم و خشکسالی ها می باشد.
هادی کیادلیری افزود: از طرف دیگر چون دستبردهای زیادی به منابع طبیعی و جنگل ها زدیم و دستکاری های زیادی کردیم این آثارپذیری و طغیان آفات و بیماری ها ایجاد شده است.
وی اظهار داشت: تغییر اقلیم و گرم شدن زمین باعث شد که در سطح وسیعی طغیان آفات و بیماری ها را داشته باشیم به طور مثال در یکی دو دهه اخیر و به ویژه در 6-5 سال اخیر در شمال کشور در حدود 300 هزار هکتار از جنگل ها طغیان آفات و بیماری ها را داشتیم.
وی گفت: 126 هزار هکتار از این جنگل های گرفتار شده به آفات وبیماری ها به گونه های خارجی مبتلا شده اند که باعث مرگ و میر درختان در سطوح وسیعی شد.
کیادلیری با بیان اینکه این آفات وبیماری ها از کشورهای خارجی به طرق مختلف همچون بذر، مرز مشترک و محصولات چوبی وارد ایران شده اند، افزود: در زاگراس هم همین مساله را داریم که خشکسالی باعث شد درختان به شدت به ضعف فیزیولوژیک مبتلا شده و دچار زوال اکوسیستم شویم که همزمان شاهد طغیان آفات و بیماری ها هم باشیم.
وی یکی دیگر از محصولات خشکسالی را شدت یافتن آتش سوزی ها در جنگل ها دانست و ادامه داد: یکی از دلایل اصلی آتش سوزی ها افزایش دما و کاهش رطوبت است که فوق العاده در آتش سوزی اثرگذار است به طوریکه 2 تا 3 برابر میزان آتش سوزی افزایش یافته است.
وی اضافه کرد: نه تنها در تکرار آتش سوزی ها افزایش داشته ایم بلکه در شدت و حدت آن ها و الگوهای زمانی آن ها تغییر ایجاد شده به طوریکه تغییر این الگوهای زمانی و مکانی برای ما هشدار دهنده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز گفت: با وجود اینکه در سال آبی قرار داریم، تاکنون میزان ذخیره سد کرج (امیرکبیر) به 59 درصد و سد طالقان به 60 درصد رسیده که امید است در زمستان امسال با بارش برف این ذخایر ارتقا پیدا کند.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز میزان ذخیره آب سدهای کرج و طالقان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 8 درصدی داشته است.
داود نجفیان افزود: اکنون 51 درصد از ظرفیت سد کرج و 60 درصد از ظرفیت سد طالقان پر شده است.
به گفته این مقام مسئول، مجموع بارندگی ها از ابتدای سال آبی 97-96 تا کنون 157.7 میلی متر بوده است به طوریکه میزان بارندگی در سال آبی جاری 21 درصد کاهش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد، که با بررسی های صورت گرفته نسبت به دراز مدت متوجه خواهیم شد میزان بارندگی با کاهش 27 درصدی در درازمدت مواجه بوده است.
اکنون 51 درصد سد کرج پر از آب است که این امر نسبت به سال قبل 8 درصد کاهش داشته و طبق بررسی‌های صورت گرفته 60 درصد سد طالقان پر آب شده است.
6156/1535
کپی شد
