یک استاد جامعه‌شناسی و تحلیلگر مسائل اجتماعی رفتارهای خشن را بروز و ظهور درونی ساختار اجتماعی عنوان کرد.
به گزارش ایلنا، محمدمهدی لبیبی، نویسنده، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ارتباط با بروز خشونت در جامعه، اظهار داشت: در مسائل اجتماعی، آنچه که در سطح جامعه دیده می‌شود، جنبه‌های مختلف رفتار فردی و میان فردی است.
وی افزود: رفتارهایی که هر روز در جامعه دیده می‌شود از طرز نشستن در تاکسی و اتوبوس و اجازه ندادن به دیگران تا نگاه خیره و یا رعایت نکردن ادب در کلام و رفتار نامناسب، همگی به گونه‌ای نشان از بروز رفتار خشن در جامعه است.
وی در تعریف ابتدایی خشونت با اشاره به اینکه این پدیده در جامعه با اشکال مختلفی چون کلامی، فیزیکی و عاطفی به وجود می آید، اظهار داشت: بی توجهی به یک فرد، ابتدایی‌ترین خشونت و ارتکاب قتل می‌تواند به عنوان بحرانی‌ترین رفتار، محسوب شود. بنابراین برای تعریف خشونت باید به جنبه‌های مختلف توجه داشت که عمدتا به مسائل فردی و جامعه، مربوط می شود. بنابراین افرادی که رفتار خشن انجام می‌دهند و یا در معرض خشونت قرار می‌گیرند، قربانیان ساختار اجتماعی جامعه هستند لذا در معرض فشار بحران، ضربه می زنند و یا در مقابل آن، ضربه خواهند خورد.
خشونت متفاوت در جامعه مدرن
این استاد دانشگاهی با اشاره به خشونت نمادین که "پیر بوردیو" جامعه شناس فرانسوی مطرح کرده است، تصریح کرد: امروز تنها رفتارهایی مانند زد و خورد در تعریف خشونت، کافی نیست بلکه رفتار نامرئی که بر اعصاب و روان دیگران، فشار و ضربه وارد کند، دردهایی در درون فرد ایجاد می کند که حتی دلیل تحمل آن برای خودش هم قابل بیان نیست.
لبیبی افزود: اگر بخواهیم فرد را در جامعه امروزی ارزیابی کنیم می توانیم از اطلاعات و اخباری که با گوشی همراه به او می رسد نیز استفاده کنیم. همه اطلاعاتی که در طی شبانه روز به فرد می رسد می تواند حالت هایی از اضطراب، ایجاد می کند. این حالت می تواند از بالا رفتن قیمت یک کالا، مشکلات کاری، تزلزل شغلی، مسائل حاد خانوادگی و موارد دیگر ناشی شود و چون ورودی این اطلاعات در زندگی روزمره زیاد است، می تواند منجر به ایجاد استرس شود و بروز آن، همان خشونت هایی خواهد بود که ما در گوشه و کنارمان می بینیم و می شنویم.
لبیبی با اشاره به اشکال متفاوت خشونت در جامعه صنعتی و مدرن، گفت: سختی و رنج هایی که افراد را در جامعه امروزی تحت الشعاع خود قرار می دهد با دغدعه های جامعه ساده گذشته، فرق می کند. امروز ممکن است ناراحتی آدمها نسبت به گذشته، معنی و مفهوم خاصی نداشته باشد. به عنوان مثال خاموشی گوشی همراه، ممکن است مورد اعتراض دیگران قرار بگیرد در حالی که در گذشته معنایی ناشناخته داشته است.
وی ادامه داد: مثال دیگر استفاده از تلفن همراه، معنی آنلاین بودن و انتظار اطلاعاتی است که به صورت لحظه ای می رسد. این داده ها از طرفی برای تبادل اطلاعات و به روز بودن خوب است و از طرف دیگر، انتظار لحظه به لحظه رسیدن اخباری که ممکن است ناگوار باشد، استرسی ناخوشایندی به همراه دارد درحالی که در جامعه سنتی، سرعت مخابره اطلاعات بسیار کمتر از جامعه مدرن است. بنابراین برای ورود اطلاعات لحظه ای، زمان پردازش وجود ندارد و باعث ایجاد استرس و اضطراب می شود.
این جامعه شناس ضمن اشاره به اینکه بسیاری از رفتارهای خشن خانوادگی به دلیل موضوع لحظه ای نبوده و درگیری ذهنی گذشته، باعث بروز آن می شود، عنوان کرد: اگر از یک قاتل دلیل ارتکاب جرم را جویا شویم، علت را نمی داند و این ندانستن، علت کمبودهای بسیار و رنج های درون فردی است که با موضوع پیش پا افتاده ای، تبدیل به قاتل جنایتکار شده است.
خشونت تک علیتی نیست
لبیبی با تاکید اینکه نباید ساده لوحانه یا تقلیل گرایانه از کنار ماجرا، گذشت، گفت: تصور اینکه خشونت در اثر کم طاقتی افراد، حادث می شود، دلیل کافی نیست چراکه تاریخچه و شیوه زندگی افراد در شرایط اجتماعی و اقتصادی، تاثیر بسزایی دارد. در واقع مجموع عوامل، منجر به ایجاد رفتار خشن، خواهد شد و امروزه در حوزه جامعه شناسی، اعتقاد بر این است که هیچ رفتاری، تک علیتی نیست.
نویسنده کتاب "جامعه خشن" با اشاره به اینکه فقر، طلاق و یا اعتیاد تنها عوامل خشونت نیستند، ادامه داد: مجموعه عوامل، ظرفیت افراد را به نقطه ای می رساند که با سرریز شدنش، رفتار خشن نسبت به دیگران، شکل می گیرد.
این کارشناس در حوزه جامعه شناسی با تاکید بر اینکه رفتار هر فرد در خانواده شکل می گیرد، بیان کرد: شخصیت خشن از کودکی و در خانواده، شروع می شود. رفتارهای پرخاشگرانه فیمابین پدر و مادر، باعث می شود تصور اعمال خشونت برای کودک، رفته رفته عادی شود چراکه در تصور کودک این رفتار بین اعضای خانواده، امر بدیهی و طبیعی، بوده است.
وی با تاکید تاثیر نظام آموزشی، خاطرنشان کرد: انواع برخورد تند دانش آموزان و یا رفتار اولیای مدرسه که با بی احترامی همراه شود، عزت نفس و خودباوری کودکان را زیر سوال می برد که این هم زمینه ساز شکل گیری خشونت، خواهد بود.
لبیبی با یادآوری جامعه پذیری، گفت: در این مرحله آدمها چگونه زندگی کردن را یاد می گیرند. اگر احساس کنند در جامعه نمی توانند بدون اعمال خشونت زندگی کنند، یاد می گیرند خودشان هم رفتار خشن داشته باشند. وقتی افراد با لطف و صمیمیت برخورد کنند و در جواب، رفتار تند و نامناسب ببینند به تدریج یاد می گیرند همرنگ جماعت شده و رفتاری مانند دیگران داشته باشند. در چنین شرایطی احساس می کنند در مسیر انتخاب رفتار جامعه، نه ضربه می خورند و نه ضرر می کنند لذا تقویت رفتارهای ناخواسته و یکرنگی با جامعه خشن در حفاظت و بقای آنها، موثر خواهد بود.
این استاد دانشگاه تاکید کرد که در تحلیل جامعه شناسی لازم است همه عوامل در نظر گرفته شود و تنها به ابعاد فقر، اختلافات خانوادگی و مشکلات روابط اجتماعی، بسنده نکرد چراکه نمی تواند دلایل وجود این فضا شود.
کنترل خشونت در جامعه
لبیبی، تحمل پذیری را از جمله خصوصیات فردی در جامعه سالم دانست و تصریح کرد: در دوران زندگی خانوادگی، تحصیل، اشتغال و ...، آستانه تحمل افراد متفاوت است. اینکه نسبت به دیدگاه و نظر دیگران، انعطاف پذیری و صبوری پیشه کرد و مسائل و مشکلات سطحی را جدی نگرفت، از موارد مهم در این خصوص است. تحمل پذیری در بسیاری از کشورها در مدارس، آموزش داده می شود که قدرت پذیرش در بزرگسالی، بالا رود در نتیجه آرامش و رفتارهای کنترل شده که ناشی از برخورد عقلانی است در این جوامع، دیده می شود.
وی از تاکید جامعه شناسی بر کنترل زمینه های ایجاد بستر خشونت، گفت: برای کنترل خشونت، لازم است تبعیض از بین برود چراکه اگر در جامعه شایسته سالاری حاکم شود، افراد احساس عدالت خواهند داشت و در چنین شرایطی احساس می کنند توزیع امکانات در جامعه یکسان است و قانونمداری بر جامعه حاکم است.
این استاد دانشگاه، افزود: اگر در جامعه قانون، جلوی متخلف بایستد، نظم حاکم می شود و رفته رفته زمینه خشونت برداشته خواهد شد اما اگر در جامعه خلاف این رفتار باشد و حقوق شهروندی رعایت نشود، قانون اجرا نشود، تبعیض حاکم شود، سوء استفاده های مالی زیاد شود، افراد در برابر نابرابری ها، واکنش نشان داده و رفته رفته پرخاشگر می شوند، حس مسئولیت، فراموش می شود. در نهایت این تصور تداعی می شود که رفتار درست در جامعه جواب نمی دهد و به تدریج رفتار خشن، گسترش می‌یابد.
وی اظهار داشت: رفتارهای خشن با توجه به عوامل یاد شده، آدمها را به سمت تخلیه روانی می کشاند لذا برای از بین بردن این پدیده در جامعه کنونی، همه افراد جامعه مسئول هستند چراکه عامل خشونت فردی نیست و یا به علت موضوع خاص، ایجاد نمی شود.
لبیبی با یادآوری اختلالات روانی بیمارگونه، خاطرنشان کرد: خشونت آدم های بیمار روانی را باید از بحث جامعه شناسی جدا کرد چراکه این خشونت به صورت ژنتیکی و ذاتی، فرد را درگیر خود می کند و با توجه به تعداد اندک این افراد در بیشتر موارد، کنترل شده هستند. بنابراین برای بقیه افراد که معقول و سالم هستند، خشونت تحت تاثیر ساختار بیرونی، ایجاد می شود که لازم است ریشه یابی و حل شود.
کنترل خشونت در جامعه اخلاق مدار
لبیبی با اشاره به اخلاق و مذهب به عنوان دو عامل مهم در کنترل رفتار جامعه، بیان کرد: هرچقدر در جامعه، دینداری به معنای اخلاق مداری، متداول شود، جوهره دین که همان رعایت حرمت و احترام است به عنوان ارزش، شاخص خواهد شد. اهمیت اخلاق عملی از آنجا مورد توجه قرار می گیرد که آموزش جنبه های مختلف اخلاق دینی، نه تنها در بیان و کلام، که در عمل و کردار، دیده می شود بنابراین پذیرش آن منطقی و واقعی تر خواهد بود. در این صورت، ریشه های خشونت از بین رفته و زمینه رفتار نادرست، وجود ندارد و یا به ندرت خواهد بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نمی توان خشونت را به طور کامل از جامعه برداشت، تصریح کرد: این تفکر غیر عقلانی است چراکه در همه جوامع دنیا، درصدی از خشونت وجود دارد اما چیزی که مهم قلمداد می شود این است که خشونت از میزان انتظار که درصد کمی خواهد بود، فراگیر شود. در چنین شرایطی، خشونت به پدیده غیر عادی و بحرانی تبدیل می شود.
