ایجاد اشتغال فرایند و مقوله‌ای فرابخشی و فراسازمانی است؛ اشتغال‌زایی و تلاش برای رفع مشکل بیکاری فقط وظیفه یک سازمان یا نهاد خاص مانند تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیست بلکه همه دستگاه‌ها باید در این زمنیه فعالیت و همکاری کنند.
البته در این خصوص مأموریت‌هایی به مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی محول شده است؛ سیاستگذاری ، برنامه ریزی، راهبری، پایش و نظارت به منظور تنظیم روابط کار مبتنی بر رعایت اصل سه جانبه گرایی، حفظ و صیانت از نیروی کار، ایجاد تعادل در بازار کار و حمایت از پایدارسازی مشاغل و برقراری عدالت اجتماعی در حوزه‌های بیمه‌ای، حمایتی و توانمندسازی با رعایت اصول جامعیت، کفایت و فراگیری مبتنی بر قانون بیمه‌گری از جمله این ماموریت‌ها به شمار می آید.
برخی اهداف کلان این وزارت نیز شامل صیانت از نیروی کار با تأکید بر ارتقای بهره‌وری نیروی کار، ایجاد تعادل در بازار کار، توسعه و ارتقای شاخص‌های رفاه اجتماعی، کاهش نرخ بروز آسیب‌های اجتماعی، گسترش و ارتقای بیمه‌های اجتماعی، پایداری و تعادل بین منابع و مصارف صندوق‌های بیمه اجتماعی و ارتقای کارآمدی نظام اداری و بهبود اثربخشی نقش حاکمیتی وزارت متبوع در راستای انجام این ماموریت‌ها است.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تثبیت فرایند کسب و کار مولد، شناسایی و معرفی فرصت‌های اشتغال به متقاضیان واقعی، مهارت آموزی به جویندگان کار و تعامل و همراهی سازنده با مراجع مرتبط را از جمله سیاست‌های این وزارت عنوان و اضافه کرده که ادارات کل استانی در راهبری این سیاست‌ها نقش عمده ای بر عهده دارند.
محمد شریعتمداری تاکید کرده که ادارات کل علاوه بر فراهم‌سازی امکان مشارکت حداکثری در چارچوب ماموریت‌های خطیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اهتمام جدی به منظور حفظ اشتغال موجود و امنیت شغلی کارگران، صیانت از سرمایه های انسانی و تعادل در نظام جبران خدمت کارگران و حمایت از شرکت‌های تعاونی با اولویت دانش‌بنیان از طریق همکاری‌های موثر با مراجع استانی به عمل آورند.
با توجه اهمیت حوزه تعاون، کار و رفاه اجتماعی، برای انجام گفت و گوی اختصاصی به سراغ حسین فلاح‌نژاد مدیرکل این مجموعه در استان البرز رفتیم؛ گفت و گویی ۴۵ دقیقه ای که در فضایی صمیمی انجام شد و مدیرکل با ارائه گزارش فعالیت‌ها و آمارهای مختلف از ارتقای شاخص‌های مرتبط با دستگاه متبوع خود در البرز در دولت تدبیر و امید خبر داد.
ایرنا: لطفا مختصری از سوابق خود در حوزه تعاون، کار و رفاه اجتماعی بگویید.
فلاح‌نژاد: سال ۱۳۸۹ از مجموعه آموزش و پرورش به عنوان معاون اداری و مالی وارد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان البرز شدم و حدود ۷-۶ ماه بعد سه وزارتخانه تعاون، کار و امور اجتماعی و رفاه در قالب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادغام شدند. در آن برهه ۲ معاونت امور اجتماعی و اشتغال اداره کل جدید را بر عهده گرفتم. مدتی بعد با تفکیک حوزه اشتغال و امور اجتماعی بار دیگر حدود ۶ سال به عنوان معاون امور اجتماعی کردم تا سال ۱۳۹۷ که ۹ ماه سرپرستی معاونت روابط کار را بر عهده گرفتم. از ۲۴ مرداد ۱۳۹۸ سرپرست اداره کل شدم تا ۱۱ دی ۱۳۹۸ که حکم مدیرکلی را دریافت کردم. در واقع، از مجموع پنج حوزه معاونت اداره کل سابقه فعالیت در چهار حوزه به طور مستقیم دارم.
ایرنا: وضعیت اشتغال و نرخ بیکاری به عنوان مهمترین دغدغه مردم و مسوولان در البرز چگونه است؟
فلاح‌نژاد: اینکه اشتغال دغدغه مردم و مسوولان است نکته مهمی محسوب می‌شود. اشتغال حق طبیعی همه افرادی است که می‌توانند شاغل شوند و مسوولان باید این شرایط را فراهم کنند. برای تحقق این مهم، یا باید افراد توانمند شوند تا خود اشتغالی داشته باشند، یا شرایطی برای آنها فراهم شود که زیر نظر کارفرما به فعالیت بپردازند. طی سال‌های اخیر به موضوع کاهش نرخ بیکاری توجه ویژه ای شده است. نرخ بیکاری البرز در بهار ۹۷، ۱۵.۶ درصد بود که در بهار ۹۸ به ۱۴.۱ رسید، در تابستان هم از ۱۳.۸ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۱۳ درصد در سال ۹۸ رسید و در پاییز ۹۸ نیز نرخ بیکاری با کاهش سه درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۷ به ۱۳ درصد رسیده است.
فعالیت‌های فصلی بر آمار بیکاری تاثیر می‌گذارد به طوری که در تابستان با توجه به اثر کشاورزی در ایجاد اشتغال به طور طبیعی باید نرخ بیکاری کاهشی‌تر باشد. آمار مربوط به اشتغال توسط مرکز آمار ارائه می‌شود و روش‌های خاص خود را دارد. جمعیت فعال استان البرز ۹۱۷ هزار نفر است که هر ۹ هزار شغل به طور تقریبی یک درصد نرخ بیکاری را کاهش دهد.
ایرنا: راهکار ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری چیست؟
فلاح‌نژاد: ایجاد اشتغال نیازمند سرمایه‌گذاری است و در استان البرز سرمایه گذاری خوبی داریم.برای ایجاد اشتغال یا باید سرمایه‌گذاری‌های جدید صورت گیرد که در حال انجام است، یا واحدهای نیمه فعال، فعال و واحدهای تعطیل، نیمه فعال شوند، یعنی باید اتفاقی رخ بدهد که واحدهای راکد یا تعطیل به واحد نیمه فعال و فعال تبدیل شوند و واحد فعال نیز به دنبال گسترش باشد؛ تحقق این موارد با سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال جدید همراه خواهد بود. در این زمینه تلاش زیادی می‌شود و تیم اقتصادی استانداری و در رأس آن استاندار و معاونت اقتصادی، به همراه ادارات مرتبط با صنعت مانند اداره کل صنعت، معدن تجارت و شهرک های صنعتی و شرکت‌های خدمات‌رسان مانند آب، برق و گاز، و جهاد کشاورزی تلاش می کنند اما در این بین موضوع مهاجرت قابل توجه است.
تلاش برای کاهش نرخ بیکاری البرز در حالی است که این خطه یکی از مهاجرپذیرترین استان‌های کشور محسوب می‌شود. به طور معمول افرادی که مهاجرت می‌کنند به دنبال یافتن شغل هستند، یعنی از نقاط مختلف کشور افرادی وارد استان البرز و به خصوص شهر کرج می شوند که به دنبال شرایط بهتر هستند. برخی شهرهای کشور مهاجرفرست هستند اما البرز به طور معمول مهاجرت معکوس ندارد.
نمی‌توان گفت که مهاجرت به طور کلی منفی است، یک تضارب فرهنگی داریم و اتفاقاتی هم در کنار آن رخ می‌دهد اما به لحاظ بیکاری، درصد زیادی از افرادی که وارد استان می‌شوند باید شغل جدیدی در استان یا اطراف استان برای خود مهیا کنند، به همین دلیل بخشی از فرصت‌های شغلی ایجادشده توسط آنها پر می شود.
نکته دیگر اینکه میزان ورودی نیروی کار جدید نسبت به میزانی که از سیستم خارج می شوند بیشتر است. ازکار افتادگی یا بازنشستگی سبب خارج شدن نیرو از سیستم می‌شود. تعداد بازنشسته‌های البرز از تعداد ورودی‌های جدید به حوزه کار کمتر است، بنابراین همیشه تقاضایی برای ورود افراد جدید، مهاجر و تازه وارد به فضای کار وجود دارد که رسیدن به آمار تک رقمی بسیار دشوار است؛ چون نمی‌توان درهای استان را بست و از ورود افراد جلوگیری کرد؛ افراد جدید باید وارد بازار کار شوند ما هم تلاش می‌کنیم که فرصت‌های شغلی بهتر ایجاد کنیم.
ایرنا: سهم اشتغال البرزی‌ها در بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات چگونه است؟
فلاح‌نژاد: البرز با داشتن سه هزار و ۵۰۰ واحد صنعت، استان صنعتی محسوب می‌شود. این استان قطب کشاورزی هم است، یعنی در برخی از محصولات به ویژه محصولات باغی جزو استان‌های تاثیرگذار کشور است. به لحاظ اشتغال سه درصد سهم اشتغال استان در بخش کشاورزی، حدود ۴۲ درصد در بخش صنعت و حدود ۵۵ درصد در حوزه خدمات است.
در حوزه کشاورزی صادرکننده‌های خوبی در استان داریم و در برخی محصولات به لحاظ میزان برداشت در سطح هکتار جزو رکورددارهای کشور محسوب می‌شویم. درست است که سهم اشتغال ما در حوزه کشاورزی سهدرصد است اما کارایی استان در این بخش بالا است.
استان البرز در حوزه صنعت حدود ۱۵۰ نشان (برند) ملی دارد که نقش مهمی در اقتصاد کشور دارند. در حوزه مواد غذایی از جمله ماکارونی و آرد و همچنین بخش داروسازی قطب کشور هستیم که سبب شده تا صنعت البرز مهم باشد.
سرمایه گذاران علاقه مند به سرمایه گذاری در بخش صنعت استان هستند که این موضوع چند دلیل مهم دارد: یکی اینکه البرز در نزدیکی تهران واقع شده و بازار مصرف خیلی خوب دارد. فعالان استان البرز مزایای تهران را ندارد اماهزینه‌های این شهر را ندارد. هزینه‌های البرز نسبت به تهران پایین‌تر است؛ از طرفی دسترسی بزرگراه‌های البرز فوق‌العاده است به طوری که به چند استان دسترسی بزرگراهی و آزادراهی دارد که بسیار مهم است.
بحث فرودگاه پیام در توسعه صنعت استان البرز بسیار موثر است. خوشبختانه طی چند سال اخیر به‌خصوص بعد از استان شدن البرز به نظر می‌رسد مسوولان استان به اهمیت ویژه فعالیت فرودگاه پیام پی برده‌اند به طوری که در سال‌های اخیر نقش آفرینی فرودگاه در حوزه صنعت و توسعه آن به شدت محکم شده و تاثیر گذاری آن اکنون مشخص است.
در حوزه خدمات هم وضع به همین روال است؛ نکته جالبی که در بررسی کشورهای پیشرفته می توان به آن اشاره کرد اینکه کشورهایی که در حوزه صنعتی، صنعتی‌تر از ایران هستند و سهم عمده‌ای در بازار دنیا دارند سهم عمده‌ای از اشتغال آنها در حوزه خدمات است؛ در ایران هم یکی از راه‌هایی حل مشکل اشتغال، توجه به حوزه خدمات است که هرچند وضعیت خوبی دارد ولی باید بهتر شود.
نکته‌ای که در حوزه خدمات وجود دارد این است که اگر بتوانیم افراد را توانمند کنیم می‌توانند با یک سرمایه کمتر وارد حوزه خدمات شوند، برای خود کسب و کار شروع کند و بدون تحمیل هزینه‌های اضافی برای خود، خانواده و نظام دولتی کسب و کاری برای خود راه اندازی و خدمت ارائه کنند. برای ایجاد هر شغل در حوزه صنعت باید بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه صورت گیرد اما این رقم در حوزه خدمات بسیار پایین‌تر است.
ایرنا: درباره طرح اشتغال مهارت‌محور توضیح دهید.
فلاح‌نژاد: مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ توسط بانک جهانی انجام شد که مقایسه‌ای بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. بر این پایه، افرادی که در کشورهای در حال توسعه به دنبال یافتن شغل هستند نخستین تمایلشان یافتن شغل زیر نظر کارفرما است اما در کشورهای توسعه یافته افراد جویای کار در وهله نخست به دنبال این هستند که برای خود کسب و کاری فراهم کنند.
مطالعه‌های طرح اشتغال مهارت محور به طور همزمان و مشترک توسط سازمان فنی و حرفه ای و وزارت کار انجام شد. در این طرح به هر دو مسیر توجه شد، یعنی اگر قرار شد فردی زیر نظر کارفرما کار کند دولت باید چه وظیفه‌ای ایفا کند و اگر فردی تمایل و توانمندی داشت برای خودش کسب و کار ایجاد کند چه بستری فراهم شود. در مورد نخست، از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ مطالعه‌ای با عنوان «طرح تکاپو» در استان صورت گرفت که منجر به گزارش بیش از ۱۰۰ صفحه ای حاصل از مطالعات میدانی، کتابخانه‌ای و اطلاعاتی گردآوری‌شده از دستگاه‌های مختلف شد. بر پایه نتایج این مطالعه، ۱۵ رسته شغلی فعالیتی اولویت‌دار در استان مشخص شد که با اضافه شدن گردشگری و انبارداری و سردخانه به ۱۷ رسته رسید و به عنوان مزیت نسبی استان در ایجاد اشتغال لحاظ شد.
سپس این ۱۷ رسته شغلی با سازمان فنی و حرفه‌ای مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد فعالیت در این رسته‌ةای شغلی نیازمند آموزش ۴۰ رشته مهارتی در فنی حرفه ای است؛ این موضوع برای افرادی است که می‌خواهند زیر نظر کارفرما فعالیت کنند.
نکته دوم، طرح پیشنهاد تقاضامحور شدن آموزش‌های سازمان فنی و حرفه‌ای بود به این ترتیب که کارفرما نیاز خود را درخصوص نیروی کار اعلام می‌کند و افراد بر این پایه آموزش دیده و معرفی می‌شوند.
در بخش دیگر، برای افرادی که خودشان می‌خواهند کسب و کار راه‌اندازی کنند تسهیلات خود اشتغالی فرام می‌شود. مقدار این تسهیلات هرساله توسط وزارت کار برای استان‌ها تعیین می شود و تقسیم آن به بودجه‌ای که دولت در اختیار این وزارتخانه قرار می دهد بستگی دارد. افراد دارای گواهینامه‌های مهارت فنی و حرفه ای می‌توانند از این تسهیلات استفاده و برای خودشان کسب و کاری راه‌اندازی کنند.
در بحث اشتغال مهارت‌محور، یکی از مبادی اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی است، این موضوع برای نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی هه دیده شده، به طوری که افراد زیر پوشش خود را پس از آموزش‌های لازم معرفی می کند.
امسال در اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی البرز ۶۰ میلیارد ریال تسهیلات در بخش مشاغل خانگی داشتیم که از این رقم ۳۰ میلیارد ریال توسط بانک توسعه تعاون و ۳۰ میلیارد ریال توسط بانک رفاه کارگران در حال پرداخت است.
در بحث گسترش، سیاست استان این است که در همه پتانسیل ها توانمندی ها در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات استفاده کنیم. مزیت نسبی در سر حوزه است هر دستگاه موظف شده در حیطه مسوولیت خود این کار را انجام دهد متولی کشاورزی جهاد کشاورزی تلاش می‌کند از ناحیه تسهیلات تبصره ۱۸ در جهاد فراهم کند، اداره کل صنعت معدن و تجارت و شرکت شهرک‌های صنعتی در حوزه صنعت تلاش می‌کند اگر حوزه کشاورزی و صنعت و تقویت شود طبیعی است که این برای پایدار ماندن نیاز به خدمات دارد بنابراین با رشد و گسترش حوزه کشاورزی و صنعت می‌توان گفت که حوزه خدمات هم به طور حتم وضعیت بهتری خواهد گرفت.
ایرنا: تعامل بخش دولتی و خصوصی در حوزه سرمایه‌گذاری و کارآفرینی البرز چگونه است؟
فلاح‌نژاد: نکته بسیار مهمی که در استان البرز داریم و شاید در استان‌های دیگر به این معنا وجود نداشته و یا کمتر باشد این که تمام فعالیت‌های اقتصادی در استان برای بخش خصوصی است. ما شرکت دولتی به معنای آنچه که در جامعه مصطلح است در استان البرز نداریم. همه فعالیت‌های ما و ایجاد اشتغال توسط بخش خصوصی است. اما یک نکته بسیار مهم وجود دارد به نظر من اتفاقی که در استان البرز رخ داده و مهم است اینکه دسترسی مردم و بخش خصوصی ما به مسئولان در استان البرز خیلی خوب است.
نکته دیگر اینکه اکثر افرادی که در استان البرز مسوولیت پذیرفتند مراحل رشد خود را از حوزه کارشناسی تا مسوولیت ارشد در سازمان خود طی کردند و به مسائل و مشکلات آشنا هستند. تیم اقتصادی استانداری و در رأس آن استاندار نیز مسائل را به خوبی رصد می‌کنند و پیگیر هستند؛ می‌توان گفت اتفاقاتی که در استان البرز رخ می‌دهد حاصل هم‌افزایی بین بخش خصوصی و بخش دولتی است، این که مسوولان استان بیاینات رهبر معظم انقلاب درباره اینکه بخش خصوصی و تولیدکنندگان ما افسران جنگی هستند که بر ما تحمیل شده، پذیرفته‌اند و به آن عمل می کنند. البته این به معنای اینکه در بخش دولتی هیچ مشکلی نداریم نیست، بلکه تلاش‌ها در راستای رفع موانع است.
ایرنا: وضعیت کارگران و بیمه‌شدگان تامین اجتماعی و حمایت از آنان چگونه است؟
فلاح نژاد: وظیفه معاونت روابط کار در اداره کل، تنظیم روابط بین کارگر و کارفرما و صیانت از نیروی کار است. بخشی از این صیانت نیز توسط اداره بازرسی کار اداره‌کل صورت می‌گیرد که وظیفه‌اش مراجعه به محیط‌های کارگری، بحث حفاظت فنی و کنترل حفاظت ایمنی است، یعنی هرچه کارفرما ایمنی محور باشد به سلامت نیروی کار کمک می‌کند. در بخش دیگر واحدهای مشکل‌دار رصد می‌شوند و موضوع بیمه بیکاری بررسی می‌شود و اگر فردی مشمول مقرری بیمه بیکاری باشد تا زمان یافتن شغل جدید با یک محدودیت‌هایی زیر پوشش قرار می‌گیرد تا امورات زندگی او دچار وقفه نشود. البرز سالانه حدود ۱۶ هزار نفر مقرری‌بگیر بیمه بیکاری دارد که مقرری آنان توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.
اتفاق نویدبخش در استان البرز این است که در سال ۱۳۹۸ هر ماه تعداد افراد بیمه شده اجباری رو به رشد بود. پاییز ۱۳۹۸ برای نخستین‌بار در استان البرز تعداد بیمه شدگان اجباری تامین اجتماعی از مرز ۳۰۰ هزار نفر گذشت که نشان از رشد قابل توجه بیمه و حوزه اشتغال است. در مرداد امسال، ۲۹۴ هزار بیمه شده اجباری در استان داشتیم.
ایرنا: سخن پایانی؟
فلاح‌نژاد: در اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی علاقه‌مند به ارتباط بیشتر با رسانه‌ها هستیم؛ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان اجتماعی‌ترین وزارتخانه کشور دارای گسترده‌ترین شبکه اجتماعی کشور است و وظایف وسیعی در حوزه‌ةای مختلف از جمله در حوزه فرهنگی اجتماعی، ورزش کارگری، یارانه معیشتی بر عهده اداره کل استان سپرده شده است.
در حوزه روابط کار و تنظیم روابط کار و کارفرما در هر سال حدود ۱۱ هزار پرونده در مراجع حل اختلاف بررسی می شود و دقت این احکام به حدی است که کمتر از نیم درصد از آرای صادره در مراجع حل اختلاف در دیوان نقض می شود.
فعالیت جدیدی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با عنوان سامانه جامع روابط کار آغاز شده که معتقدم تحول و انقلابی در حوزه روابط کار است. با عملیاتی‌تر شدن این مهم در سال آینده شاهد گسترش دولت الکترونیک را در جامعه کار و کارگری هستیم و کمک شایانی به کاهش اختلافات کارگر و کارفرما خواهد کرد.
وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی باوجود اینکه در بحث اشتغال متولی ایجاد اشتغال نبود طی ۲ سال اخیر فعالیت‌های خوبی در حوزه تسهیلات روستایی اقدامات خوبی انجام داده به طوری که افزون بر ۱۸۰ میلیارد تومان از سال گذشته تاکنون تسهیلات به حوزه اشتغال روستایی تعلق گرفته و توسط اداره کل پرداخت شده است. در حوزه تعاون فعالیت‌های خوبی انجام دادیم و آنجا هم باوجود مواردی که وجود داشته سعی کردیم مسائل و مشکلات تعاونی‌ها به حداقل برسد. به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت کنونی مسکن در کشور، دوباره شاهد رونق تعاونی‌های مسکن باشیم.
در چهار حوزه مختلف شامل روابط کار، تعاون، اشتغال و حوزه فرهنگی - اجتماعی فعالیت می‌کنیم، ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در استان‌ها مستقل هستند اما سیاست‌های کلی آنها در وزارتخانه تدوین می‌شود. این مجموعه با سه دهک پایینی جامعه بیشترین سر و کار دارد و بیشترین خدمات نیز به این اقشار ارایه می‌کند.
