مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز سازمان انرژی اتمی در ۲ زمینه عمده تحقیقاتی «تولید رادیو داروها و کشاورزی هسته ای» فعالیت می کند. رادیوداروها به طور خاص برای تشخیص بیماری ها از طریق اسکن های تخصصی و همچنین درمان بیماری هایی همچون سرطان استفاده می شود.
قائم مقام مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز روز شنبه به خبرنگار ایرنا گفت: مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز قطب و تنها مرکز تولید رادیوداروهای سیکلوترونی در کشور است که این داروها از کرج به تمام مراکز پزشکی هسته ای کشور ارسال می شود.
وی از جمله این رادیوداروها سیکلوترونی را رادیوداروی تالیوم، گالیوم و کریپتون عنوان کرد و افزود: سه نوع رادیو داروی برای پزشکی هسته ای تولید می کنیم که تولید سالانه آن حدود ۲۲۰۰ میلی کوری است.
مرکز البرز تنها تولیدکننده رادیوداروی FDG در کشور است
امروزه یک سیستم جدید تصویربرداری در دنیا به نام «پزیترون امیشن توموگرافی» یا «پت» PET در دنیا راه اندازی شده که پنج یا 6 مرکز در کشور وجود دارد که از این دستگاه تصویربرداری استفاده می کنند.
قائم مقام رییس مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز گفت: رادیوداروی استفاده شده برای این دستگاه FDG نام دارد که تامین کننده آن در کشور مرکز البرز می باشد و به علت نیمه عمر کوتاهی که دارد و زمان خیلی کوتاهی از زمان تولید برای مصرف آن فرصت هست، هر زمانی که بیمارستان ها نیاز دارند به ما سفارش می دهند و با نهایت سرعت تولید و ارسال می شود.
کاردان بیان داشت: رادیوداروهایی که در مرکز البرز تولید می شود، تاکنون به پنج کشور طی سال های ۹۵-۹۴ صادر شده ولی به دلیل مشکلاتی که به خاطر تحریم به وجود آمد، صادرات این محصول دچار مشکل شده است.
وی گفت: محصولات تولیدی توسط مرکز البرز از استانداردهای بسیار بالایی برخوردار است یعنی قابل رقابت با تمام محصولات بین المللی است.
کاردان ادامه داد: در دنیا استانداردهای خاصی برای رادیوداروها الزام شده است که استاندارد مهم آن GMP نام دارد که به همین منظور تاسیسات جدیدی را سال ۱۳۹۶ در این مرکز افتتاح کردیم که با این استاندارد مطابقت داشته باشد و به رونق صادرات کمک کند.
امروزه یکی از عمده ترین تحقیقات در موضوع پزشکی هسته ای است که در این زمینه فناوری هسته ای برای تولید 2 نوع دارو استفاده می شود که یکی در بخش تشخیص همچون روش های تصویربرداری است و دیگری در درمان بیماری ها به خصوص سرطان است.
کاردان خاطرنشان کرد: عموم مردم با رادیولوژی برای تشخیص بیماری آشنا هستند، در رادیولوژی یا سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تشخیص بیماری بهره می گیریم ولی در رادیو تراپی از پرتوها برای درمان استفاده می کنیم.
وی افزود: برخلاف آن چیزی که در عکسبرداری اشعه ایکس اتفاق می افتد که منبع اشعه خارج از بدن قرار گرفته و بیمار بین اشعه و فیلم قرار می گیرد در تصویربرداری هسته ای برای اینکه می خواهیم از اعضای داخلی بدن تصویربرداری کنیم رادیودارو ر ا از طریق بلع یا تزریق وارد بدن بیمار کرده که در قسمت مورد نظر مثلاً قلب می نشیند و اشعه ساطع شده از طریق این رادیودارو و اسکن قلب مکانیزم عملکرد قلب مورد بررسی قرار می گیرد.
وی تصریح کرد: به طور کلی تولید ۲ نوع رادیو دارو در دنیا مرسوم هست که یکی رادیوداروهای تولید شده به وسیله راکتورهای هسته ای و دیگری تولید شده توسط سیکلوترون یا شتاب دهنده ها می باشد.
کاردان گفت: در موضوع درمان هم تقریبا نیمی از بیماران سرطانی نیاز دارند که با اشعه یا پرتو درمان شوند به این روش «پرتودرمانی» گفته می شود.
وی با بیان اینکه خیلی از مراکز بیمارستانی هستند که از این روش استفاده می کنند، خاطرنشان کرد: سازمان جهانی بهداشت و آژانس بین المللی انرژی اتمی به صورت مشترک یک شبکه ای از آزمایشگاه ها در سطح ملی و منطقه ای راه انداخته اند زیرا برای درمان لازم است تا مقدار اشعه ای که برای درمان به بیماران داده می شود به طور خیلی دقیق اندازه گیری شود.
کاردان گفت: در این شبکه آزمایشگاهی به طور سالانه مورد نظارت و برنامه های مقایسه ای کالیبراسیون قرار می گیرد و این اطمینان وجود دارد که دقت اندازه گیری آن ها بالا است و در یک سطح بین المللی کار می کنند.
وی افزود: تنها مرکز در کشور که عضو این شبکه جهانی است آزمایشگاه های دزیمتری استاندارد یا SSDL مرکز البرز است.
به طور تقریبی تمام رادیوداروهای مصرفی در کشور توسط سازمان انرژی اتمی تولید می شود. اکنون حدود ۱۹۰ مرکز پزشکی هسته ای در کشور فعالیت دارند که سازمان انرژی اتمی رادیو دارو در اختیار آنها قرار می دهد.
کاردان افزود: سالانه حدود یک میلیون نفر از خدمات ۱۹۰ مرکز پزشکی هسته ای کشور استفاده می کنند که براین اساس از فناوری هسته ای و کاربرد پرتوها برای زندگی روزمره مردم بهره می گیریم.
فعالیت حدود ۶۰ مرکز رادیوتراپی درمان بیماران سرطانی در کشور
در ۶۰ مرکز رادیوتراپی کشور که برای درمان بیماری سرطان با پرتوها فعال هستند به طور دوره ای به همکاران مرکز البرز مراجعه کرده و مقدار پرتو تابیده شده را به طور دقیق اندازه گیری می کنند.
کاردان گفت: همچنین دستگاه هایی در مراکز صنعتی و پزشکی هسته ای استفاده می شوند که برای اندازه گیری پرتو و دز فردی و یا محیطی می باشند که این دستگاه ها باید هر ساله در مرکز استاندارد کالیبره و تنظیم شوند تا مطمئن شویم مقدار اندازه گیری شده دقیق است.
ساخت تنها مرکز یون درمانی غرب آسیا در البرز
وی یکی دیگر از فعالیت ها در حوزه درمان بیماری ها را ساخت تنها مرکز یون درمانی یا بیمارستان هسته ای غرب آسیا دانست و گفت: این مرکز برای درمان بیماران سرطانی در البرز در حال ساخت است.
مرکز یون درمانی در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ با حضور رییس سازمان انرژی اتمی، وزرای امور خارجه و بهداشت و درمان کلنگ زنی در البرز شد.
این مرکز که با همکاری مرکز مداسترون اتریش در حال ساخت است می تواند سالانه حدود یک هزار بیمار سرطانی را پذیرش و درمان کند.
کاردان در ادامه با بیان اینکه درصدد هستیم تا تومورهای سرطانی را به طور دقیق و بدون آسیب به بافت های سالم همجوار تومور در مرکز البرز از بین ببریم، گفت: در این روش امکان درمان و موفقیت خیلی بالایی وجود دارد.
وی افزود: هدف رادیوتراپی از بین بردن فقط تومور است و اینکه بافت سالم را سالم نگه داریم به خصوص زمانی که تومور در جایی هست که در کنارش اعضای حیاتی مثل ریه و کلیه و قلب وجود دارد.
برای انجام دقیق این کار ابتدا دز اشعه را به طور دقیق محاسبه می شود که تا چند سال پیش برای اندازه گیری پرتوهای استفاده شده از اشعه گاما استفاده می شد ولی با پیشرفت روشها از شتاب دهنده های الکترونی استفاده می کنند که هم الکترون و هم اشعه ایکس را برای درمان تولید می کنند.
الکترون و ایکس از گاما قابلیت بهتری دارند یعنی کنترل بهتری روی آن ها داریم تا دقیق روی تومور متمرکز شوند ولی بهترین و قابل کنترل ترین روش استفاده از یون ها برای درمان هست یعنی استفاده از پروتون یا کربن که دقت درمان را فوق العاده افزایش می دهد.
وی افزود: در مرکز ملی یون درمانی از یک شتاب دهنده سینکروترون برای شتاب دادن پروتون و کربن برای درمان بیماران استفاده می شود.
وی بیان داشت: همچنین عملیات ساخت یک بیمارستان در کنار این مرکز پیش بینی شده است.
تولید ارقام مختلف کشاورزی با استفاده از پرتوها و فناوری هسته ای
قائم مقام مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز گفت: یکی از بخش های این مرکز ، پژوهشکده کشاورزی هسته ای است که به طور متمرکز تنها مرکز تحقیقاتی در کشور هست که در زمینه کاربرد پرتوها و فناوری هسته ای در کشاورزی فعالیت می کند.
وی با بیان اینکه یکی از مهم ترین فعالیت های این پژوهشکده در زمینه اصلاح انواع گیاهان اعم از کشاورزی و زینتی است، به طور مثال گندم نسبت به شوری خاک بسیار حساس است که پژوهشکده کشاورزی هسته ای این مرکز ارقام گندمی را تولید کرده که نسبت به شوری خاک مقاوم بوده به طوریکه حتی در مناطق حاشیه کویر مرکزی می توانند کشت شوند.
ارقامی از برنج تولید شده که نسبت به ارقام معمولی مورد استفاده در کشور نیاز به آب کمتری برای رشد دارند ضمن اینکه نسبت به بعضی از آفات نیز مقاوم هستند. همچنین نمونه هایی از گیاهان زینتی همچون کاکتوس توسط محققان مرکز تحقیقات هسته ای کشاورزی البرز تولید شده که نسبت به گونه های هم نوع خود دارای شکل های خاصی می باشند.
فعالیتی دیگر مرکز تحقیقات هسته ای البرز در زمینه تغییر در روش تولید ماهیان خاویاری است ، نوع ماده ماهیان خاویاری از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است که محققان با استفاده از فناوری هسته ای کاری می کنند تا تخم های این ماهی ها بیشتر ماده باشد.
وی تاکید کرد که این روش تولید از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است زیرا این روش تولید ماهی به خصوص ماهی خاویاری ارزش افزوده و بازده اقتصادی خیلی بالایی برای کشور به وجود می آورد.
دکتر کاردان همچنین به روش های هسته ای در کنترل و مبارزه با آفات کشاورزی اشاره کرد و گفت: یکی از آفات خیلی مشهور مگس مدیترانه ای است که به مرکبات آسیب زیادی می زند.
در روش های معمول برای کنترل این گونه آفات از محصولات شیمیایی استفاده می شود که ضمن اینکه به محیط زیست آسیب می زند منجر به مقاوم شدن آفات نیز می شود ولی در روش هسته ای تخم این حشرات را پرورش داده و با استفاده از فناوری هسته ای آن ها را عقیم می کنیم و بعد در طبیعت رها کرده این مگس ها پس از جفت گیری دیگر نسل بعدی برای آن ها وجود نخواهد داشت یعنی تعداد این حشرات را در طبیعت کنترل کرده و اجازه گسترش و افزایش نسل را به آن ها نمی دهیم.
وی افزود: با محاسبات خاصی حشرات رها شده کنترل می شود و چرخه طبیعی حیات را تغییر نمی دهیم و کاملا با محیط زیست سازگار است.
کاردان با بیان اینکه این روش برای کرم گلوگاه انار هم انجام شده، افزود: این کارها مستلزم یک دوره طولانی تحقیق است که مقدار پرتو که در هر آزمایش و تحقیق تابانده می شود باید به طور دقیق محاسبه و اثراتش دیده شود تا تخریبی ایجاد نکند، مرحله بعد آزمایش در یک باغ و سپس آزمایش در یک منطقه می باشد.
فعالیت های مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز با زندگی روزمره مردم سروکار دارد.
