دکتر رضا شیرزادی روز دوشنبه همزمان با روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی (پنجم اوت میلادی یا چهاردهم مرداد خورشیدی) در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: چهاردهم مرداد علاوه بر یادآوری تصویب اعلامیه حقوق بشر در سازمان کنفرانس اسلامی، در تاریخ ایران سالروز قیام مشروطیت در ۱۴ مرداد ۲۸۵ نیز است.
وی ادامه داد: کشورهای اسلامی اعلامیه ۲۵ ماده ای حقوق بشر اسلامی معروف به بیانیه قاهره را در مقابل اعلامیه جهانی حقوق بشر تصویب کردند و وجه مشخصه این اعلامیه مدنظر قرار دادن شرایط بومی، تاریخی و فرهنگی کشورهای مسلمان است.
وی اضافه کرد: اگرچه این اعلامیه در مواردی با اعلامیه جهانی حقوق بشر مشترک است اما در بخش هایی هم فاصله می گیرد و ارزش های اسلامی و فرهنگی خاص کشورها را مطرح می کند.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج خاطرنشان کرد: جای بسیار خوشحالی و خوشبختی است که جهان اسلام از انفعال خارج شده و یک اعلامیه حقوق بشری را به تصویب رسانده و در سرلوحه کار خود قرار داده است.
شیرزادی افزود: با این وجود چالش های پیش روی اعلامیه حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی وجود دارد که از سال ها پیش تاکنون مطرح است.
وی با تبیین چالش های پیش روی این اعلامیه گفت: با وجود تصویب اعلامیه حقوق بشر اسلامی، این سند هنوز در بسیاری از کشورهای اسلامی معرفی نشده و جنبه لازم الاجرا پیدا نکرده است.
استاد دانشگاه آزاد ادامه داد: شاید این موضوع به منازعات و مشکلات ناشی از نابسامانی‌ها و کشمکش های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بین کشورهای اسلامی بازگردد که مانع معرفی عمومی این سند شده است.
وی ادامه داد: نکته دوم اینکه سند یادشده در مجامع علمی کشورهای مسلمان دیده نشده، به طوری که آثار چندانی در چهارچوب این سند تهیه نشده و به عنوان طرح های علمی مورد توجه جدی قرار نگرفته است. وی تصریح کرد: به طور معمول یک مفهوم زمانی عمومیت پیدا می کند که آثار علمی و کارشناسی جدی درباره آن منتشر شود و به تبیین موضوع بپردازد.
شیرزادی اظهار داشت: سومین چالش پیش روی حقوق بشر اسلامی این است که رویه قضایی کشور های مسلمان هم این حقوق را هنوز به رسمیت نشناخته و آن را اجرا نمی‌کند، بنابراین لازم است اقداماتی در دولت ها، ملتها و پس از آن در سایر کشورها در راستای به رسمیت شناختن، تبیین و اجرایی کردن حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی صورت گیرد.
وی ادامه داد: البته در اقدامی ارزشمند در حوزه علمی، از سال ۱۳۹۷ در دروس رشته تحصیلی علوم سیاسی در ایران یک درس به نام حقوق بشر اسلامی تعریف شده است.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج درباره معرفی منابع علمی مرتبط با حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی گفت: یکی از منابع علمی ارزشمند در این خصوص کتابی از اسماعیل منصوری لاریجانی است که تا پیش از مهر ۱۳۹۸ از توسط انتشارات بوستان کتاب در قم منتشر می شود.
شیرزادی افزود: این کتاب یکی از آثار ارزشمندی است که هم به بحث حقوق بشر نگاه دارد و هم چارچوب حقوق بشر اسلامی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد و تفاوت و الزامات حقوق بشر اسلامی را به خوبی تبیین می‌کند.
وی ادامه داد: جا دارد آثار متعدد دیگری هم در این چارچوب تدوین و نگارش شود اما در برهه کنونی اثر یادشده می‌تواند مبنا باشد و مطالعات تکمیلی صورت گیرد.
وی اظهار امیدواری کرد با برگزاری نشست هایی با حضور دانشمندان و اندیشمندان کشورهای مسلمان، اعلامیه حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی تبیین و اجرا شود روزی شاهد جشن پذیرش همگانی این اعلامیه باشیم.
تفاوت معنادار حقوق بشر اسلامی با غربی
مدرس دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور استان البرز نیز گفت: ابتدایی و اساسی ترین حقوقی که هر فرد به طور ذاتی و به صرف انسان بودن از آن بهره مند می شود مواردی از جمله برابری، عدالت، حق زندگی شایسته، تحصیل و رعایت کرامت انسانی است که فارغ از نژاد، ملیت، جنسیت، مذهب، رنگ و زبان به انسانها تعلق می گیرد و در قالب حقوق بشر شناخته می شود.
علی حدادی افزود: مفهوم حقوق بشر هرچند در جهان باستان در معنای امروزی خود نبود اما در گذر زمان با پیشرفت جوامع شکل های جدیدی به خود گرفت و جزو دغدغه های اصلی جوامع بشری شد، به طوری که در سده نوزدهم میلادی و با تشکیل سازمان ملل متحد یکی از وظایف این سازمان حفظ کرامت انسانی و توجه به مسائل حقوق بشری عنوان شد.
وی ادامه داد: پس از جنگ جهانی دوم و جنایات صورت گرفته نیز اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد تصویب سازمان ملل متحد قرار گرفت.
مدرس دانشگاه اظهار داشت: هرچند حقوق بشر و رعایت کرامت انسانی با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر و پس از آن قطعنامه های متعدد از مقوله های اساسی جامعه جهانی به شمار می رفت اما نبود ابعاد دینی و معنوی زندگی انسان و نپرداختن به جنبه های غیر مادی به طور محسوس در آن احساس می شد.
حدادی افزود: توجه به جنبه های مادی صرف و طبیعی حقوق بشر بدون در نظر گرفتن شریعت نمی توانست انسان را به سوی کمال، سعادت و کرامت که هدف غایی هر انسانی است سوق دهد، از این رو کشورهای اسلامی بر آن شدند در چارچوب سازمان کنفرانس اسلامی قواعدی را با توجه به شریعت اسلام تدوین و تصویب کنند.
وی ادامه داد: با نگاهی به حقوق بشر اسلامی می توان دریافت که این مدل از حقوق بشر با پیوند حقوق طبیعی و زمینه های گوناگون زندگی و هچنین توجه به ابعاد دینی و دنیوی با ایجاد انسجام و سازگاری درونی، نظام حقوقی خود را پیراسته و استوار کرده و بیش از پیش کرامت انسان را در جوانب مختلف در نظر گرفته است.
این حقوقدان با بیان اینکه کرامت انسانی از منظر اسلام بر دو نوع است، گفت: نخست کرامت ذاتی انسان که صفتی جهان شمول دارد و بر حسب انسان بودن به هر فردی تعلق می گیرد و دوم که همان وجه تمایز حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر غربی است کرامت اکتسابی می باشد که مقید به عقل و عقیده انسان ها است.
حدادی افزود: تفکیک کرامت انسانی به ذاتی و اکتسابی از آنجایی است که خداوند سبحان به صراحت فرموده اند همه انسانهای این کره خاکی از نسل آدم ابوالبشرند، کرامت ذاتی بخشیده ایم و خشکی و دریا را در اختیار همه آدمیان قرار داده تا رزقی پاکیزه از آن به کف آرند و خمیر مایه حیات خویش قرار دهند و علاوه بر آن انسانها می توانند به واسطه علم و ایمان و سایر کمالاتی که می توان در پرتو عقل کسب کرد بر بسیاری از موجودات برتری و فضیلت حقیقی پیدا کنند.
وی با بیان اینکه قائل شدن به چنین مقام و منزلتی برای انسان، نشان از تعالی شخصیت انسان در نظام حقوقی اسلام دارد، ادامه داد: رعایت کرامت انسان در این نظام حقوقی تا آنجا پیش رفته که عملی را که به شخصیت افراد لطمه وارد آورد ممنوع دانسته است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: غیبت، تجسس، عیب جویی، مسخره کردن، طعنه زدن، سخن چینی و تهمت مواردی است که به آبروی انسان لطمه وارد کرده و به همین دلیل از آنها نهی شده است.
مدرس دانشگاه گفت: در برخی موارد که هتک آبروی مسلمان و صدمه به شخصیت اجتماعی او منجر می شود اسلام جبران آن را لازم دانسته و برای آن مجازات نیز تعیین کرده است.
حدادی تصریح کرد: حریت و آزادی که از آرمان ها و اصول مترقی بشر و به نحو عالی نماینده کرامت انسان است پیش از آنکه جوامع غربی حقوق بشر را بشناسند مورد تاکید و تایید اسلام بوده است.
وی افزود: مواردی از این دست کم نیست و به این ترتیب می توان تفاوت معناداری میان کرامت انسانی در حقوق بشر اسلامی و حقوق بشر غربی یافت.
امروزه اعلامیه جهانی حقوق بشر به علت نادیده گرفته شدن ابعاد معنوی و دینی انسان ها و تنها پرداختن به جنبه های صرف مادی و طبیعی حیات بشری مورد قبول کشورهای اسلامی نیست.
بنابراین این کشورها بر آن شدند در چارچوب سازمان کنفرانس اسلامی قوانین و مقرراتی را برای جنبه حقوق بشری بر اساس شریعت اسلام تدوین و تصویب کنند.
به همین دلیل سازمان کنفرانس اسلامی در ۱۳۸۷ خورشیدی به پیشنهاد ایران، ۱۴ مرداد همزمان با سالروز تصویب اعلامیه اسلامی حقوق بشر را به عنوان روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی نامگذاری کرد و قرار شد که کشورهای اسلامی هر سال این روز را در سطح ملی گرامی بدارند.
۷۵۳۲/ ۶۱۵۵
