تولید برق از طریق انرژی‌های خورشیدی یکی از قابل دسترس ترین منابع تولید انرژی در قرن 20 و 21 در سطح جهان می‌باشد. میزان تابش نور خورشید در کشورهای مختلف با توجه به عرض جغرافیایی آنها متفاوت است از این رو معیاری به نام "کمربند تابش جهانی" کشورهای پرتابش با میزان ساعات مناسب را مشخص می‌کند. با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در کمربند تابش جهانی، دارای زاویه تابش بسیار مناسب و ساعات تابش کافی در سال، یکی از بهترین مناطق در این امر می‌باشد.
خوشبختانه ایران با وجود روزهای زیاد آفتابی (حدود 300 روز در بیشتر مناطق ایران) استعداد خوب و منحصر به فردی برای تبدیل انرژی خورشیدی به برق را دارا است. بیش از دوسوم سطح کشور ایران، نزدیک به دو هزار ساعت آفتاب را در طول سال تجربه می‌کنند نشانه دیگری از این پتانسیل عظیم در تبدیل انرژی خورشیدی به نیروی برق در ایران است. در برنامه‌های چشم‌انداز توسعه نیز این توانایی طبیعی دیده شده است تا آنجایی که در برنامه چهارم توسعه میزان 2 گیگاوات و در برنامه پنجم نزدیک به 5 گیگاوات انرژی تجدید پذیر (خورشیدی، بادی، هیدرولیک و ...) باید به شبکه برق سراسری اضافه شود اما متأسفانه میزان تولید انرژی‌های تجدید پذیر به خصوص خورشیدی بسیار کمتر از حد پیش بینی شده اجرایی شد.
اما علت عدم تحقق این پیش بینی و رسیدن به چشم انداز چیست؟
یکی از دلایل اصلی نرسیدن به این میزان از تولید برق از طریق انرژی خورشیدی به میزان پیش بینی شده در برنامه پنجم شاید عدم حمایت دولت‌ها و دستگاه‌های اجرایی از این پتانسیل خدادادی ایران است. هرچند که هزینه اجرای یک نیروگاه خورشیدی با توجه به میزان تولید از یک نیروگاه گازی و سیکل ترکیبی متفاوت است اما عدم حمایت جهت سرمایه‌گذاری داخلی و مشکلات پیش رو جهت ورود سرمایه‌گذاران خارجی این فرصت طلایی جهت بهبود محیط زیست و کنترل آلودگی‌های زیست محیطی از بین برده است. از طرفی تلاش‌های خوبی از سمت وزارت نیرو و سازمان انرژی‌های تجدید پذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) جهت خرید تضمینی برق در این زمینه صورت گرفته است اما عدم حمایت از سرمایه‌گذاری که کلید اصلی این فعالیت‌هاست تمام این تلاش‌ها را کم رنگ کرده است.
دلیل دیگر می‌توان به سرمایه‌گذاری اندک از طریق شرکت‌های خارجی در این مقوله اشاره کرد هر چند تعدادی پروژه با شرکت‌های اروپایی در چند سال اخیر کلید خورد و سروصدای فراوانی به پا کرد اما میزان پتانسیل موجود در کشور عزیز ایران با این میزان سرمایه‌گذاری‌ها همخوانی ندارد.
علت دیگر نرسیدن به چشم‌انداز توسعه می‌تواند اختصاص پروانه‌های احداث نیروگاه خورشیدی به افراد و شرکت‌هایی که توانایی سرمایه‌گذاری و پرداخت هزینه‌های اولیه این گونه پروژه‌ها را ندارند، دانست. با این کار فضای مناسب و زمان را از متقاضیانی که دارای سرمایه و آمادگی احداث نیروگاه را دارند، صلب می‌شود.
نکته جالب و قابل ذکر دیگر این است که برخی بانک‌های داخلی که درروند دریافت فاینانس و باز کردن LC برای شرکت‌های متقاضی نقش دارند، قرارداد خرید تضمینی برق (PPA) که توسط وزارت نیرو جمهوری اسلامی ایران امضا و تائید شده است را قبول ندارند!
راهکار پیش رو کشور ما در مقوله انرژی‌های تجدید پذیر و به خصوص انرژی خورشیدی حمایت بیش تراز سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی همچنین کم تر کردن گمرکات جهت واردات تجهیزات خورشیدی است. در کنار این موارد توسعه زیر ساخت‌ها جهت احداث بیشتر کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولید پنل و اینورتر های خورشیدی می‌تواند کشور ایران را در این زمینه خودکفا و به قطب تولید تجهیزات خورشیدی در منطقه تبدیل کند.
در نهایت با توجه به آلودگی‌های محیط زیست که توسط نیروگاه‌های که سوخت فسیلی مصرف می‌کنند، این گونه کم لطفی‌ها در رابطه با نیروگاه‌های خورشیدی جای بسی سؤال و تعجب دارد. هر نیروگاه یک مگاواتی خورشیدی می‌تواند سالانه آلودگی معادل 5000 خودرو را با جلوگیری از سوخت فسیلی کاهش بدهد. نیروگاه‌های خورشیدی با جلوگیری از تولید کربن بیشتر توسط سایر نیروگاه‌ها که موجب گرمایش جهانی می‌شوند و سایر آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌تواند نوید داشتن محیط زیست سالم تر و پاک تر را بدهند. از طرفی با توجه به افزایش روزافزون نیاز انسان به برق برای برطرف نمودن تمامی نیازهای خود، شاید انرژی خورشیدی بهترین پیشنهاد برای جوامع باشد.
*کارشناس ارشد محیط زیست
