مسکن مهر و یارانه چه بر سر ونزوئلا آورد؟!

نگاهی به آنچه دولت عوام‌گرای ونزوئلا طی یک دهه بر سر اقتصاد خود و نفت جهانی آورد!

بحران در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا، تثبیت شده و شرایط اسفبار آن پایان نزدیکی ندارد. 10 نفر فقط به‌خاطر حمله به نانوایی توسط پلیس به‌ضرب گلوله کشته شدند و این درحالی‌ست که در این کشور دولتی سوسیالیست! و طرفدار یارانه دارد اما این آشوب و ورشکستگی ملی، ابعادی جهانی هم دارد و این ابعاد در نخستین مرحله گریبان اوپک و بازار نفت را خواهد گرفت.
دهه گذشته میلادی ونزوئلا با اتکا به پول کلانی که از قیمت بالای 100 دلار نفت به‌دست می‌آورد، بدون توجه به ترازهایی که تولید نفت برای این کشور داشت، اقدام به توزیع پول به جای ثروت در جامعه کرد و به جای تمرکز بر اشتغال و سرمایه‌گذاری‌های بنیادین، نان را به قیمت ارزان به سفره‌ها برد اما این وضعیت با افول ستاره‌ نفت در بازار جهانی، منجر به یک سقوط آزاد کم‌نظیر در تاریخ جهان شد. نفت ونزوئلا از سنگین‌ترین نفت‌های موجود در جهان است و برای فروش و استفاده آن در پالایشگاه‌ها، نیاز به ترکیب این نفت با نفتی مشابه اما سبک است. در شرایط معمول، ونزوئلا نفت سبک را از آمریکا خریداری و با نفت خود ترکیب و سپس می‌فروشد. تا سال‌های نخستین به‌قدرت رسیدن هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری فقید این کشور، بخش بزرگی از استخراج نفت در ونزوئلا بر عهده شرکت‌های آمریکایی بود و از این رو مشکل چندانی هم برای تأمین نفت سبک وجود نداشت اما با رویکرد عوام‌گرایانه چاوز، امکان بازپرداخت بدهی بابت نفت سبک وجود نداشت و اصل و فرع درآمد نفتی صرف ساخت مسکن مهر و انواع کمک‌هزینه‌های این کشور می‌شد تا جاییکه اختلافات مالی با شرکت‌های آمریکایی منجر به مصادره دارایی‌های آنها توسط کاراکاس و به‌دنبال آن خروج آمریکایی‌ها از صنعت نفت ونزوئلا شد.
در نگاه نخست، این یک مسئله ملی و شاید افخارآمیز باشد اما در پشت دلارهای نفتی کلان، فاجعه‌ای در کمین بود. از سال 2006 به این‌سو، روند تولید نفت ونزوئلا به‌دلیل گران بودن نفت سبک و، نپرداختن دیون خرید نفت و نبود مشتری برای نفت سنگین تولیدی، کاهشی دائمی داشته و اکنون یک میلیون بشکه کمتر از حداکثر تولید آن زمان است. از سوی دیگر حاشیه صادرات نفت این کشور نیز تغییری خطرناک کرده است. این خطر بیش از هر چیز، اوپک و طرح کاهش تولید را تهدید می‌کند.
به‌دنبال ورشکستگی خزنده اما در ظاهر مطلوب و اجتماعی، مردم ونزوئلا روزبه‌روز فقیرتر شدند و حمل و نقل جاده‌ای و درخواست‌های صنعتی برای سوخت نیز همراه با تولید نفت این کشور کاهشی فزاینده داشته است. این کاهش در سال‌های نخست، موجب تعدیل کمبود ناشی از نفت سبک و خروج آمریکا را فراهم کرد اما اکنون به چالشی جدی تبدیل شده که حتی در سطح تولید 2/2 میلیون بشکه در روز نیز، ونزوئلا نفت مازاد کافی برای صادراتی بیش از گذشته دارد. از سوی دیگر، برآوردهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که در سال 2017 برآیند سه نمودار تولید ناخالص ملی، سطح درآمد و تولید نفت در ونزوئلا نشان‌دهنده این است که تقاضای داخلی برای نفت سقوطی عمودی و شدیدتر از یک دهه قبل را تجربه می‌کند اما تولید نفت این کشور نهایتا 15 درصد کاهش خواهد یافت که این به‌معنی فوران نفت ونزوئلا به سوی بازاری‌ست که هم‌اکنون با وجود کاهش 1/8 میلیون بشکه از تولید روزانه اوپک،‌ باز هم توانسته مازاد عرضه خود را حفظ کند. این وضعیت در شرایطی که تولید نفت ونزوئلا به 1/5 میلیون بشکه در روز کاهش یابد، حتی بدتر هم خواهد شد چرا که تقاضای داخلی این کشور سقوطی شدیدتر دارد.
روزگاری دولت ایران 7000 واحد و روسیه 10000 واحد مسکونی برای ارائه در طرحی شبیه به مسکن مهر در ونزوئلا سفارش گرفتند و چاوز با پیراهنی «سرخ» وعده چیزهای مجانی و ارزان به ملت می‌داد. از آن روز تاکنون 10 سال گذشته و حتی مرگ چاوز هم نتوانست این کشور را از ورطه پوپولیسم نجات دهد. دولت ونزوئلا این‌روزها مردمی را که از فرط گرسنگی به نانوایی‌ها یورش می‌برند، به گلوله می‌بندد و بازهم خطاب به همان مردمی که لباسشان به خون عزیزانشان رنگین شده، شعارهای دهان‌پر کن ناسیونالیستی پرتاب می‌کند.