توجه به اصول و مبانی ایمنی در کارگاههای ساختمانی با رویکرد ایمنی در گودبرداری های شهری، در شرایطی که سالیانه تلفات جانی و مالی بسیار تکان دهنده ای بدلیل گودبرداری های غیر اصولی رخ میدهد حائز اهمیت است. از آنجایی که ایمنی در وهله اول مخاطبش انسان است، به میزانی که در جامعه ای جان انسانها ارج و بها میابد این واژه نیز بها یافته و از درجه اهمیت اعتبار برخوردار میگردد. بشر امروز رفته رفته به جایگاه ایمنی در محیط زندگی و کار پی برده و برای حفظ آسایش و روان خویش به شدت به آن محتاج است. ایمنی ( safety )در هر زمینه‌ای اعم از پزشکی، صنعت و مواردی از این قبیل به عنوان شاخه‌ای از علم شناخته شده است و به تجزیه و تحلیل عوامل مخاطره‌آمیز می‌پردازد و راهکارهای کنترل و کاهش آنرا پیگیری می‌کند. ایمنی اگر چه ممکن است به طور صد در صد و مطلق حاصل نشود ولیکن وضعیتی است که در آن میزان خطر پذیری، ارزیابی شده و حدود قابل قبول آن شناسایی و برای رهایی و پیشگیری از خطرات احتمالی، نسبت به آن برنامه ریزی و تمهیداتی معمول می گردد. اما بی تردید مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار و رسالت ایجاد باورپذیری در این مهم ؛ مستقیماً به عهده مدیران سطوح عالی نهادهای حاکمیتی و سازمان های ذیربط ست.
مبحث ایمنی در گودبرداری از منظر شهرسازی و حرکت به سمت توسعه شهری و نیاز مبرم به بهره برداری از فضاهای زیرزمینی چه برای ایجاد شبکه های ارتباطی و حمل و نقلی درون شهری در مورد احداث راه ها، تونلها و ساخت و توسعه مترو به منظور جذب ترافیک های سنگین روی زمینی، چه در مورد استفاده از تراکم های زیرزمینی و احداث طبقات پارکینگ جهت تأمین توقفهای موقتی وسایط حمل و نقل درون و برون شهری، امروزه برای بشر امری اجتناب ناپذیر بوده و اولین گام در این مسیر طراحی و عملیات اجرای مهندسی دقیق و به صورت ایمن گودبرداریها، حفاری و خاکبرداری های پروژه های ساختمانی و عمرانی می باشد. از همین منظر شاید بتوان به طور قطع گفت رویکرد به ایجاد تراکم های روی زمینی از جمله خیابان و آزاد راه های طبقاتی در کلان شهر هایی نظیر تهران حرکتی به غایت انحرافی است.
بنابراین ارتقاء جایگاه ایمن سازی در پروژه های عمرانی درون شهری در راستای توسعه پایدار و تامین رفاه و آسایش شهروندان بدون داشتن دلهره و تلفات و آزار های ناشی از همجواری و تردد در محاذات پروژه های توسعه شهری امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان در خصوص اهداف و توصیه های ایمنی به درستی به موضوعاتی نظیر : تأمین ایمنی، بهداشت، سلامت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه، ارتقای کیفیت و افزایش عمر مفید ساختمان، حاکمیت قانون و الزام آور بودن مقررات اشاره شده و از همه مهمتر اینکه توجه شود مقررات تدوین شده به خودی خود متضمن کیفیت ساختمانها نیستند بلکه ایجاد نظامی کارآمد برای اعمال و کنترل این مقررات و نظارت مستقیم و عالی ضروری است. به قول وزیر محترم راه و شهرسازی اگر مفهوم کنترل را از قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان حذف کنیم، وجود این قانون بیهوده و عبث می گردد.
گودبرداری عمیق ساختمانها به ویژه در بافت موجود شهری همیشه از دغدغه‌های ذهنی مهندسان بوده است. به طوری که مصالح و زمان صرف شده برای پایدارسازی ایمن دیواره گودهای عمیق، ممکن است هزینه های قابل توجهی را به پروژه‌ها تحمیل نماید. بدین‌ترتیب مهندسان متعددی در دهه‌های اخیر بر روی روشهای گودبرداری و مسائل فنی و اجرایی مربوط به آن تحقیق نموده و بسته به شرایط مختلف پروژه، راهکارها و روشهای خاصی را تجربه کرده و آنها را در جامعه مهندسی منعکس نموده‌اند. از همین رو توجه به رویکرد کشورهای توسعه یافته در زمینه صنعتی سازی، ارتقاء جایگاه صنعتی سازی در صنعت احداث از جمله ایجاد توسعه صنعتی در روش های پایدارسازی گودبرداریها امری واجب به نظر میرسد.
از طرفی طراحی و اجرای روشهای گودبرداری و پایدارسازی جداره های گودها در مناطق شهری، خاص افراد با تجربه‌ای است که نه تنها اشراف به تئوری روشهای مذکور دارند، بلکه از لحاظ اجرایی مشکلات آنها را نیز تجربه نموده‌اند. گودبرداری از این جهت که "عدم قطعیتهای بسیاری در شناسایی شرایط تحت‌الارضی هر ساختگاهی" وجود دارد و به طور کلی در طراحی آن با مصالح غیرهمگن با مشخصات متغیری روبرو هستیم کاری بس پیچیده و دشوار می‌نماید. بدین‌ترتیب لازم است در هر مورد روشهایی اتخاذ شود که ضریب اطمینان قابل قبولی را در مقابل خطرات گسیختگی و ناهنجاری‌های ژئوتکنیکی داشته باشد. هرچند ممکن است هزینه بیشتری از این بابت به پروژه تحمیل نماید.
-------------------------------------------
* کارشناس رسمی دادگستری
عضو انجمن مهندسی ژئوتکنیک ایران
