گروه اقتصاد و درآمد: با گذشت چند روز از نوسان شدید در بازار ارز، قیمت دلار در آخرین روزهای هفته گذشته اندکی کاهشی شد. اکنون برخی از فعالان بازار معتقدند که بازار ساز با ارزپاشی، بازار را تا حدی نزولی کرده و ابراز امیدواری می کنند قیمت‌ها در رکوردهای تازه تثبیت نشود و به محدوده هفته‌های گذشته بازگردد. بانک مرکزی نیز در واکنشی دیرهنگام نسبت به انتقادات برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس مبنی بر اینکه اگر اقدامات لازم در مقطع ابتدایی جهش و صعود نرخ دلار صورت پذیرد و این موضوع درمان و نرخ دلار به وضعیت ۱۰ روز قبل بازمی گردد، اما اگر افزایش نرخ دلار به کانال ۶۰ هزار تومان ماندگار شود، همه وضعیت اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت، اطمینان خاطر داد این نوسانات با ثبات شرایط امنیتی و سیاسی در منطقه کمتر می‌شود و بانک مرکزی هم از ابزارهای پولی برای ایجاد ثبات در بازار ارز استفاده می‌کند.
روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار، تا 40درصد پیش بینی شده بود
دکتر پیمان مولوی، دانش آموخته حسابداری و اقتصاد مالی از دانشگاه Essex انگلستان و دبیر کل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران، در گفت و گو با جماران ، درباره علل نوسانات قیمت دلار در روزهای گذشته، خاطرنشان کرد: اواخر سال 1401، براساس برآوردی که برای سال 1402 داشتیم، با سناریوی تورم 40 تا 45درصدی، میانگین موزون 365 روزه نرخ دلار، رقمی حدود49 تا 50 هزار تومان بود که نمودار زنگوله ای آن می توانست در بازه ای تا 10درصد بالاتر و یا پایین تر، بین 55 هزار تومان و 45هزار تومان، حرکت کند. بنابراین مشخص بود از ابتدای سال، روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار می توانست حدود 40درصد باشد که تقریبا به آن عدد رسید.
اعلام موفقیت در تثبیت نرخ دلار، همراه با واقعیت نبود
وی افزود: با اینکه دلار هنوز روی 58هزار تومان است، رقم متوسط 365 روزه آن از 51 هزار تومان بالاتر نرفته و زیر آن است. بنابراین اینکه بانک مرکزی مدتها جشن می گرفت و با دستاورد سازی، اعلام می کرد که در حال تثبیت نرخ هستیم، همراه با واقعیت نبود. رقم دلار، همان نرخی بود که دلار می توانست بر طبق تورم داشته باشد.
افزایش قیمت دلار بیشتر از سناریوهای پیش بینی شده است
این اقتصاددان گفت: آن زمان سناریوهایی که برای سال آینده، یعنی سال 1403، درنظرگرفته می شد، این بود که اگر تورم در ایران در کانال 40درصد و تورم آمریکا حدود 3درصد باشد، مجددا سال آینده هم تا 37درصد کاهش ارزش ریال را خواهیم داشت. اما اکنون دلار به سمت مرزهای جدیدی می رود و بانک مرکزی هم هیچ اقدامی را در رابطه با آن، صورت نداده است.
در عرض کمتر از دو هفته، 20درصد ارزش ریالمان از بین رفته است
دولت و رییس کل بانک مرکزی هیچ توضیحی درباره علل ارائه نکردند
مولوی با بیان اینکه متاسفانه در عرض کمتر از دو هفته، 20درصد ارزش ریالمان از بین رفته است، در تشریح علل این پدیده اظهار داشت: یا بانک مرکزی این وضعیت را رها کرده است، یا اینکه افزایش قیمت خود خواسته بود و یا اینکه اکنون توان مدیریت شرایط را ندارند. در هر سه حالت، با این اقدام، سیگنال بسیار بدی به اقتصاد داده شد و دولت و رییس کل بانک مرکزی به مردم، رسانه‌ها و تحلیلگران هیچ توضیحی درخصوص چرایی آن ارائه نکردند.
بانک مرکزی بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود
به گفته نویسنده کتاب «رقص بازارها»؛ بانک مرکزی باید بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود. اگر بانک مرکزی، از ابتدا سیاست تثبیت را مطرح نمی کرد و مانند همه جای دنیا، اعلام می کرد تا زمانی که توانایی کنترل تورم را نداشته باشد، نمی تواند قدرت ریال را حفظ کند و باید همه کمک کنند که کنترل تورم ممکن شود، به وظیفه خود عمل کرده بود و کسی نمی توانست از این دیدگاه به بانک مرکزی انتقادی داشته باشد. در این شرایط، بانک مرکزی سیاست خود را روشن کرده بود و گفته بود تا زمانی که تورم کنترل نشود، کاهش ارزش ریال ادامه دارد.
وی افزود: اما بانک مرکزی مانند اسلاف خود، به شعار و اقدامات ایذایی روی آورد، که نتیجه آنها را تحت عنوان تثبیت اعلام کردند، اما خروجی آن این شده اکه اکنون سکه، خودرو و دیگر کالاها با دلار 58هزار تومانی تطبیق پیدا می کند و متاسفانه همچنان در گفتمان بانک مرکزی، با تلاش برای نادیده گرفتن مساله، آنچه رخ می دهد را به «بازار غیررسمی» منتسب می کنند! این چه بازار غیررسمی است که زندگی همه و از جمله شخص وزیر اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد و باز اسم آن را «بازار غیررسمی» می گذارند! چه زمانی باید قبول کنند که چیزی به نام قدرت برابری ریال با هر ارز دیگری وجود دارد و تا زمانی که تورم کنترل نشود در میان مدت و در بلندمدت کاهش ارزش ریال حتمی است.
چرا ماه های پایانی سال همواره شاهد این تکانه ها هستیم!
مولوی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید بر کنترل تورم متمرکز شود، یادآورشد: اینکه چرا ماه های پایانی سال همواره شاهد این تکانه ها هستیم، را باید از مدیریت اقفتصادی کشور پرسید که چرا مکرر در شبهای عید و در آخر سال و پس از تصویب بودجه این اتفاق می افتد و هر ساله در همین مقطع، یک باره جهشی در قیمت دلار داریم! باید پاسخ دهند که چرا این مساله رخ می دهد!
چرا باید میلیونها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه مان کنترل شود!
این کارشناس اقتصاد درخصوص برخی گمانه زنی ها در رابطه با افزایش قیمت دلار به دلیل جبران کسری بودجه برای 1403، گفت: هیچ گاه متوجه نمی شوم چرا کشوری باید عامدا از ارزش پول خود بکاهد تا کسری بودجه اش را جبران کند. چرا باید میلیونها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه مان کنترل شود! چرا مردم و فعالان اقتصادی باید هزینه عدم بهره وری، ناکارآمدی ها، هزینه های غیرضروری، معافیت های مالیاتی غیرمتعارف را بپردازند! این وضعیت که منجر به التهاب در بازارهای دیگر هم می شود، بسیار نگران کننده است. مگر دلیل کسری بودجه این نیست که رشد اقتصادی نداریم! متوسط رشد ریالی 12سال اخیر ما از صفر به سمت یک درصد متمایل شده است. نقدینگی در این 12 سال، 22 برابر شده است و تورمی که ایجاد کرده، ناخودآگاه بر روی همه چیز از جمله بودجه تاثیرگذار بوده و شکاف بودجه را هم بالاتربرده است.
بانک مرکزی توضیح دهد، آیا نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می شود
ممکن است برای کمک به شرکتها تصمیم به افزایش نرخ دلار گرفته باشند
وی با تاکید بر اینکه روسای بانک مرکزی باید توضیح دهند، آیا این نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می شود و یا خیر! و چرا در این شرایط، قیمت ارز را رها کرده اند، گفت: در هر حال ما خارج از سیستم به این مساله نگاه می کنیم و تصمیم برای افزایش قیمت دلار، علل دیگری نیز می تواند داشته باشد. شرکتها به دلیل مساله نرخ تسعیر و مابه التفاوت نرخ ارز از افزایش نرخ دلار نفع می برند. می تواند این مساله هم علت افزایش نرخ دلار باشد؛ چرا که ما در یک اقتصاد شدیدا ذی نفعانه زندگی می کنیم.
رتبه آزادی اقتصادی در ایران 160 از 165 است
مولوی با بیان اینکه رتبه آزادی اقتصادی در ایران 160 از 165 است و جزء بسته ترین اقتصادها هستیم، توضیح داد: در اقتصادهای بسته، تنها شاهد بروز اقتصادهای ذی نفعانه هستیم؛ به این معنا که ذی نفع افزایش قیمت دلار، ذی نفع دلار 4200تومانی و ذی نفع انحصار خودرو و عدم واردات خودرو و غیره داریم. اقتصاد ما اقتصادی ذینفعانه است و این افزایش قیمت دلار را هم می توان در این چارچوب بررسی کرد. بسیاری از بنگاه های ما تنها با تورم می توانند حیات داشته باشد، چرا که قابلیت رقابت ندارد.
وی با تاکید بر اینکه دولت می تواند به طور مقطعی قیمت دلار را کنترل کند و حتی می تواند قیمت امسال را برای سال بعد هم حفظ کند، میزان پایداری این قیمت را مهم دانست و گفت: تا زمانی که تورم وجود دارد در میان مدت و بلند مدت کاهش ارزش ریال ادامه خواهد داشت.
اقتصاد ایران، هر روز به سمت فقیرتر شدن می رود
دبیر کل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران ضمن تاکید بر ضرورت توجه به پیامدهای افزایش قیمت دلار در کشور، افزود: در عرض کمتر از دو هفته ، 20درصد از قدرت خرید دلاری کاهش پیدا کرده است. سیاست ارز ترجیحی نیز، با هر رقمی، جواب نداده است. متاسفانه اقتصاد ایران، هر روز به سمت فقیرتر شدن می رود و سال آینده این کاهش ارزش ریال، در کنار تورم مشکل بسیار بزرگ «سرمایه در گردش» را برای بنگاه ها ایجاد خواهد کرد. در شرایطی که سال آینده بنگاه ها، نیاز دارند سرمایه شان رشد کند، اما از آنجا که بانک مرکزی سیستم بانکی را قفل کرده و وام دهی صورت نمی گیرد، بسیاری از بنگاه ها با چالش تامین سرمایه در گردش روبرو هستند اما به دلیل ایجاد تورم ناشی از افزایش نرخ دلار، در سمت بازار هم با کاهش تقاضا روبرو می شوند.
سال آینده تورم رکودی بزرگتری خواهیم داشت
سه سناریو پیش روی اقتصاد سال 1403
مولوی با بیان اینکه سال آینده تورم رکودی بزرگتری خواهیم داشت و بنگاه ها به طور جدی تری در دو راهی بقا و تعطیلی قرار خواهند گرفت، گفت: بانک مرکزی در سناریویی خوش بینانه، معتقد است می تواند رشد نقدینگی را روی 25درصد حفظ کنم و رشد اقتصادی هم بالای 3درصد خواهد بود و تورم نیز در کانال 35 تا 40درصد قرار می گیرد. اما سناریوی میانه که امکان تحقق 50درصدی می توان به آن داد، نقدینگی در اقتصاد ایران را با حدود 30درصد رشد ارزیابی می کند، در این سناریو کانال تورم، 40 تا 45درصد است. سناریوی بدبینانه رشد نقدینگی بیش از 30درصد تا 35درصد با رشد اقتصادی حدود 2درصد است که تورم را به کانال 45 تا 50درصد می برد. همه اینها براساس میزان برآورد رشد اقتصادی و رشد نقدینگی قابل محاسبه است.
به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است
این اقتصاددان در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه ما به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است و امیدی به کاهش آن نمی رود. مگر اینکه شاهد افزایش رشد اقتصادی باشیم و سیاست پولی تغییر کند و تحول درستی همراه با گشایش در حوزه تحریمها صورت گیرد.
