پایگاه خبری جماران: باران ستوده-اکبر بیاتی: یک تحلیلگر اقتصادی می گوید، «آقای جواد صالحی اصفهانی از آمریکا در گزارشی اعلام کرده که قدرت خرید ایرانیان در دو سال گذشته، هفت درصد افزایش یافته است. به نظر من، همانقدر که رئیسی در مورد روحانی بی انصاف است اینها هم در مورد رئیسی بی‌انصاف هستند. رشد اقتصادی از سال ۹۸ تا به حال مستمرا مثبت بوده و هست. ایران شاید یگانه اقتصاد جهان باشد که در چهار سال رشد اقتصادی پی در پی مثبت را به ثبت رسانده است».
گفت و گوی جماران با سعید لیلاز را در ادامه می‌خوانید:
کسری بودجه وفساد نظام بانکداری عامل تورم
* در شرایط کنونی تداوم تحریم‌ها موجب افزایش تورم در جامعه شده که زندگی را بر مردم سخت کرده است. تداوم این وضعیت چه تبعاتی دارد؟
اصلی ترین عامل تورم در ایران رشد نقدینگی است. شاید باورش سخت باشد اما رکورد رشد نقدینگی در ایران متعلق به سال ۵۴ است. این در حالی است که آن زمان ایران، تحریم نبوده و ضمن داشتن بهترین رابطه با آمریکا، بحران ارزی هم تجربه نمی‌کرد. در حال حاضر آرژانتین با ۱۳۶ درصد تورم، متورم ترین اقتصاد جهان است، این در شرایطی است که نه جنگ را تجربه کرده و نه بحران و نه تحریم را .ترکیه نرخ تورم ۵۳ درصدی را دارد اما اصلا بحرانی را تجربه نمی کند. سوریه و افغانستان تورمی کمتر از ایران دارند اما با امریکا همکاری ندارند. به همین دلیل نمی‌توان افزایش تورم را ناشی از عامل تحریم به تنهایی دانست بلکه عامل رشد نقدینگی، به مراتب مهمتر است.
* تورم دو رقمی که دیگر قابل انکار نیست ؟
شما توجه کنید که تحریم یک بار به ما تورم می‌دهد آن هم وقتی است که درآمد ارزی به یک باره از صد میلیارد دلار به بیست میلیارد دلار می‌رسد، یک تورم شدید را ایجاد می‌کند اما سال بعد که دیگر نباید تورم داشته باشید. البته در صورتی که پول چاپ نکنید ! علت تورم دوچیز است یک کسری بودجه و دیگری فساد نظام بانکداری . البته عامل دوم را بسیاری از اقتصاددانان پنهان می‌کنند زیرا هرکدام مشاور یک بانک هستند. به همین دلیل حجم مطالب تولید شده در مورد فساد بانکداری بسیار ناچیز است.
* شما یک بار در مصاحبه‌ای به سهم فساد از چاپ پول اشاره کردید...
این سهم، در واقع سهم ناترازی شبکه بانکی است. این سخن در واقع اظهار نظر جناب آقای همتی رییس وقت بانک مرکزی بود. من سال 1398 از ایشان سوال کردم که سهم ناترازی شبکه بانکی در تورم چقدر است که ایشان به دو سوم اشاره کردند. آقای دکتر سیف هم همین نکته را تایید کردند و آقای دکتر خاندوزی هم اشاره کردند که اگر این سهم پنجاه درصد بیشتر نباشد، کمتر نیست. داستان این است که شبکه بانکی به برخی افراد وام می‌دهد، وامی که از روز اول بانک می‌داند که قرار نیست آن را پس بگیرد. در نتیجه بانک کم می‌آورد؛ چون پول را از دیگری گرفته و ناچار است به فرد دیگری سود بدهد. در چنین شرایطی یا باید اعلام ورشکستگی کند با اینکه باید پول قرض بگیرد. حتی بانک حاضر است تا وام با بهره ۳۶ درصدی از بانک مرکزی را قبول کند، چون نمی‌خواهد اصل و فرع پول را پس بدهد.
ملانصرالدین انگشترش را در اتاق گم کرده بود، اما در حیاط دنبالش می‌گشت. وقتی دلیلش را پرسیدند، گفت: «من در اتاق چشمم خوب نمی‌بیند.» اقتصاددانان و سیاستمداران و مردم عادی همه در حال پیدا کردن انگشتر در حیاط هستند در حالی که آن را در اتاق گم کرده اند . درک این پیچیدگی سخت نیست شما این نکته را مدنظر قرار دهید که منابع ارزی افغانستان بعد از اینکه از سلطه آمریکا خارج شد به یک باره نصف شد. بخصوص اینکه در حال حاضر به شدت در حال مبارزه با مواد مخدر هستند.آنها موفق شدند، چون چاپ پول را متوقف کردند.
وفور منابع عامل از بین رفتن انضباط مالی
* می‌توان این برآورد را داشت که تمام کشورهای با تورم بالا با موضوع فساد ساختاری دست و پنجه نرم می کنند ؟
بله و البته حکمرانی بد و ناکارآمد. البته امریکا پارسال رکورد تورم که نه درصد بود را شکست. زمانی که ناچار شد تا به افراد چک کرونا بدهد. بخش زیادی از تورم جهانی به دلیل کرونا است. البته همان سال ما به آقای روحانی پیشنهاد دادیم که نباید نگران تورم باشد و باید از اقشار آسیب‌پذیر در برابر بحران کرونا حمایت کرد. من معتقدم که وضع ما الان نسبت به دو سال پیش بهتر شده است. مساله تورم، کمی رشد اقتصادی و تحریم نیست. مساله نفتی بودن اقتصاد است. چون کشورهای نفتی از جمله عربستان ،امارات و عراق نیز پایین جدول رشد اقتصادی قرار گرفتند. در پژوهش صادقانه و علمی می‌توان این نکات را متوجه شد . وفور منابع موجب بد شدن حکمرانی می‌شود. چون وفور موجب می‌شود که انضباط از بین برود.
برخلاف تمام تصورات از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ایران منفی 9 درصد رشد داشته است؛ در حالی که رکورد ایران در صادرات نفت شکسته شد. در دوره خاتمی رشد اقتصادی ایران بالای متوسط جهان بوده است .تاثیر دموکراسی و حکمرانی کاملا در بهبود اقتصادی اثر خود را نشان داد .من کشورها را عمدتا از چهار قاره، از بین نفتی‌ها، در حال توسعه و همسایگان انتخاب کردم. به هر حال ما باید با هم ردیفان خودمان مقایسه شویم چون کشورهای پیشرفته، رشد کمی دارند.
نکته جالب اینجاست که قهرمان رشد جهان ویتنام است. که نفتی نیست و کاملا بدون وابستگی و بعد از مبارزه با امپریالیسم با تلاش به این مرحله رسیده است.
کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت
* ریشه انتقادات شما به برخی از اقتصاددانان بیشتر به چه دلیل است؟
متاسفانه برخی اقتصاددانان چنان شیفته بن سلمان شده اند که به دروغ یا اشتباه آماری متوسل می‌شوند. در کل 25 سال تا پایان ۲۰۲۲، GDP تولید ناخالص داخلی سرانه به قیمت دلار ثابت ایران ۵ درصد رشد داشته و عربستان دو درصد. این آمار بانک جهانی است و آمار من نیست. در کل ۳۲ سال GDP سرانه به قیمت جاری دلار ایران ۱۳۸ درصد رشد کرده عربستان ۸۲درصد. این در حالی است که ایران دو موج شدید تحریم را پشت سر گذاشته است. وابستگی اقتصاد به نفت در ایران در سال ۲۰۲۲، ۱۸ درصد و عربستان ۲۴ درصد بوده است. در سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳رشد اقتصادی ایران در هفت سال 12.8 درصد و عربستان 12.5 درصد بوده است.
ردیف کردن آمار برای توجیه بهبود وضعیت اقتصادی
* اما سخنان شما با شواهد موجود در کشور ما و عربستان همخوانی ندارد ؟
شما مثل احمدی نژاد برخورد می‌کنید! وقتی به احمدی نژاد گفتند که گوجه فرنگی گران است گفت که در خانه ما ارزان است از اینجا خرید کنید. من بحثم علمی است. بحث ما با تکیه با آمار و ارقام و بی‌طرفانه و البته دلسوزانه است .
*البته این انتقاد هم به شما وارد است که در برابر بیان اینکه تورم کمر مردم را شکسته است یک سری آمار ردیف می‌کنید ؟
آقای جواد صالحی اصفهانی از آمریکا در گزارشی اعلام کرده که قدرت خرید ایرانیان در دو سال گذشته، هفت درصد افزایش یافته است. به نظر من، همانقدر که رئیسی در مورد روحانی بی انصاف است اینها هم در مورد رئیسی بی‌انصاف هستند. رشد اقتصادی از سال ۹۸ تا به حال مستمرا مثبت بوده و هست. ایران شاید یگانه اقتصاد جهان باشد که در چهار سال رشد اقتصادی پی در پی مثبت را به ثبت رسانده است .
به جای جذب سرمایه‌گزار خارجی دنبال حفظ سرمایه داخلی باشید
*در شرایطی که سرمایه‌گذاران خارجی از سرمایه‌گذاری در ایران به دلیل شرایط کشور، استقبال نمی‌کنند و در برابر با رشد حیرت انگیز سرمایه‌گذاری در عربستان مواجه هستیم چطور می‌توان رشد اقتصادی ایران را راستی‌آزمایی کرد؟
بین سال ۹۴ تا ۹۸ صد میلیارد دلار فرار سرمایه از ایران اتفاق افتاده است، در چنین شرایطی نباید به دنبال جذب 4 تا 5 میلیارد سرمایه گذاری خارجی بود. اصلا مساله ما این نیست. شما اگر جلوی فرار سرمایه را بگیرید، اصلا نیازی به سرمایه گذاری خارجی ندارید. من که مخالف سرمایه گذاری خارجی در ایران نیستم؛ اما شما یک مورد نشان بدهید که سرمایه خارجی بدون سرمایه داخلی وارد ایران یا هر کجای دیگری از جهان ، شده باشد. در حالی که سرمایه گذار داخلی در حال فرار از ایران است یک فرد یا شرکت خارجی در ایران سرمایه گذاری نمی‌کند. چنین چیزی محال است مثل اینکه شما مهمان خانه ای شوید که صاحبخانه در حال فرار از خانه باشد.
* شما از زمان آقای هاشمی تا کنون و حتی پیشتر در نظام اقتصادی کشور مسئولیت داشتید مسائل به این مهمی وجود دارد اما چرا تاکنون تدابیری برای آن در نظر گرفته نشده است ؟
البته کارهای زیادی انجام شده است. من سالها پیش گفتم که بناپارتیسم بخشی از مسائل ایران را حل می‌کند ، اما همان زمان همه من را متهم به ترویج نظامی‌گری کردند، اما من پیش‌بینی کردم و درست از آب درآمد. آقای رئیسی در اقتصاد نسبتا موفق بوده است .یکی از مشکلات ما به رسمیت شناختن مالکیت است که تاکنون به قوت خود باقی مانده است!
* شما بر این باورید که آقای رییسی در حوزه اقتصاد موفق بوده است ؟
نسبتا هیچ حوزه ای وجود ندارد که نسبت به دوسال گذشته وضعیتش بهتر نشده باشد .
یکدستی حاکمیت و جنگ اوکراین عامل موفقیت دولت رئیسی
* این موفقیت به خاطرعملکرد دولت رئیسی بوده است یا شرایط بین‌المللی؟
در این موفقیت نمی‌توان تشکیک کرد، چون به قدری می توان آمار ارائه کرد که جای شبهه‌ای باقی نمانده و فرد غرق می‌شود. تا الان هیچ فردی جواب من را به صورت مستدل نداده بلکه همه به من فحش دادند. هیچ فردی نمی‌گوید که شما به این دلایل اشتباه کردید بلکه به من تهمت می زنند که خودش را فروخته است. این موفقیت دو علت اساسی دارد که خارج از کنترل آقای رئیسی است. یکدست شدن حاکمیت اولین عامل است که خیلی به آنها کمک کرده و کار را پیش برده است. منتقدان یا اینکه نمی‌توانند این نکته را ببینند یا اینکه مصلحت اشان ایجاب نمی‌کند که این دستاورد را ببینند.عامل دوم جنگ اوکراین است به طور کلی بعد از سقوط اشرف غنی در افغانستان تمام تحولات بین المللی به نفع ایران بوده است.جنگ اوکراین نقطه کلیدی‌اش بود که دیگر شرایط را به قبل بازنمی‌گرداند.
* چطور این ارزیابی را دارید؟
ایران در حال فروش نفت بوده و صادرات و واردات خوبی دارد.
انتقاد از واژه مفت فروشی برای فروش نفت
* اما بسیاری از کارشناسان ترجیح می دهند که از واژه مفت فروشی برای فروش نفت استفاده کنند ؟
کجای فروش نفت ما، مفت فروشی است؟ میزان فروش نفت هر چقدر بوده است الان چهار برابر شده است!.
* اینکه این روسری قیمتش پنجاه هزار تومان باشد اما شما آن را ده هزار تومان بفروشید و آن را دستاورد بزرگ بدانید در واقع مفت‌فروشی نیست؟
اما ما الان به جای یک روسری چهارتا روسری می فروشیم.
* اینکه شما چند برابر روسری را با قیمت کمتر بفروشید تا پول فروش با تعداد روسری سابق یکی شود که نباید به عامل افتخار تبدیل شود زیرا عقلانی و اقتصادی نیست؟
من با دقت واژه‌ها را انتخاب می‌کنم. تصریح دارم که هیچ حوزه ای در اقتصاد ایران وجود ندارد که نسبت به دو سال قبل وضعیتش بهتر نشده باشد. من با ابن حرف مخالفم چون از این تخفیف‌ها خبری نیست. تقاضای جهانی برای نفت خام افزایش یافته است دلیل دیگر مخالفت من، افزایش واردات است. واردات امسال ایران ده میلیارد دلار بیشتر از سال قبل شده است. سطح تجارت خارجی ایران از رکورد سال ۹۶ بیشتر شده است. واردات ایران به شدت افزایش یافته است. این نکته را مدنظر قرار دهید که واردات نیازمند ارز است. متاسفانه افرادی که مخالف دیدن حقیقت هستند ، چنان جو بدی درست می‌کنند که نتوان واقعیات را نشان داد . یکی از دوستان سرمقاله ای نوشته و افزایش واردات را نشانه فروپاشی دانسته در حالیکه افزایش واردات نشان دهنده رونق است. تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۱ به سطح 1396 رسید که ۲۰۰ میلیارد دلار بود.
کشتی تولید به گل ننشسته !
* البته می‌توان این استنباط را داشت که کشتی تولید در کشور به گل نشسته است؟
نه . چون همه کالاهای وارد شده، کالای واسطه ای است. تولید فولاد و خودرو در حال افزایش بود و کشاورزی در حال افزایش است سال ۱۴۰۱ برای اولین بار ساختمان از رکود خارج شد.اقتصاد بدون نفت ایران پنج سال است که مستمرا رشد دارد.
* پس شما دورنمای اقتصادی کشور را مثبت می‌دانید؟
ببینید هیچ یک از بحران‌های بنیادین اقتصاد ایران حل نشده است. یکی دو مورد به صورت جزئی حل شده و در امور جاری حرکت رو به جلویی ایجاد شده است، اما مسائل اساسی همچنان حل نشده باقی مانده است. من در اردیبهشت ۹۹ یک مصاحبه کردم و گفتم :«که اگر تا مرداد و شهریور دوام بیاوریم واقعا جسته ایم!» شما این نکته را مدنظر قرار دهید که ایران تحت بزرگترین فشار تحریم‌های بشر بوده است . این حرف خیلی غرورآفرین بوده و این دستاورد متعلق به ملت ایران است. در تاریخ تحریم‌های بشر تحریمی به شدت ایران اعمال نشده است . تحریم روسیه در برابر تحریم ما شبیه یک شوخی است.چون تحریم های ثانویه در آن وجود ندارد. حتی سوئیفت هم برایش بسته نشد ولی در ایران حتی امکان انتقال یک دلار هم وجود ندارد چون بلافاصله در نیویورک همه از آن مطلع می‌شوند. ایران اولین تحریم شدید در عصر مدرن IT را تجربه کرده است .
اقتصاد ایران به مثابه یک موجود زنده
* شما اشاره کردید که ایران از«شدیدترین تحریم جامعه بشری» به سلامتی عبور کرده ،مهمترین علت آن چیست ؟
اقتصاد ایران تنوع زیادی دارد. اول اینکه به نظر من اقتصاد ایران اساسا تحریم پذیر نیست .
*مهمترین دلیل چیست ؟
وقتی قیمت دلار افزایش یافت، آرایش جدیدی در کشور شکل گرفت. در جهان برخلاف ایران جنگ بر سر کاهش نرخ ارز است. وقتی نرخ ارز ملی کاهش یابد، صادرات افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، تولید لوازم خانگی بیش از دو برابر شده است زیرا شما برای خرید فریزر خارجی باید 200 میلون تومان پول پرداخت کنید اما با قیمتی کمتر و کیفیت متوسط می‌توانید فریزر ایرانی خریداری کنید. حجم تولیدات کشاورزی به ۱۵۰ میلیون‌تن رسیده است. اقتصاد ایران همچون یک موجود زنده در حال واکنش نشان دادن است.
آقای رئیسی مقررات کسب و کار را بسیار تسهیل کرد. بخش اعظم کسب و کار تولید شده مربوط به این اصلاحات بوده است. من در دولت روحانی عضو کمیسیون بودم اما در دو سال یک سانتیمتر جلو نرفتیم. مهمترین دلیل این بود که یک دستگاه مسئول خارج از دولت، زیر بار حذف «گواهی عدم سو پیشینه» از یک کله‌پزی نمی‌رفت . اما در دولت رییسی به‌دنبال یکدست شدن، در اسرع وقت این الزام برداشته شد. حتی گرفتن کارت بازرگانی هم شرط گواهی عدم سوپیشینه ندارد. مهمتر اینکه تمام این فرایند در عرض دوساعت قابلیت انجام دارد. دستاورد بسیار مهم دیگر دولت رییسی، افزایش درآمد مالیات است.
تحقق دموکراسی در گرو بهبود مالیات‌ستانی
* البته این نحوه مالیات گرفتن بیشتر موجب شده که اقتصاد زیرزمینی شکل بگیرد همچنانکه از پزشکان تا دستفروشان همه تقاضای کارت به کارت وجه به کارت فرد دیگری را دارند ؟ اصولا یا دستگاه پوزی وجود ندارد یا در حال خاک خوردن است؟
بله اما به مرور این فرار مالیاتی دشوارتر می‌شود. قبلا گردن کلفتی می‌کردند اما الان شرایط متفاوت شده است . بیهوده نیست که حجم مالیات ستانده شده در دو سال ،چهار برابر شده است. اگر شما دنبال دموکراسی در این کشور هستید باید از شیوه اخذ مالیات و جلوگیری از فرار مالیاتی استقبال کنید. دولتی که نیاز به مالیات نداشته باشد هرگز حرف طبقه متوسط خود را گوش نمی‌دهد.به همین دلیل من مخالف برجام هستم زیرا وقتی دولت‌ها به درآمد برسند دیگر مطالبات مردم برایشان اهمیتی ندارد.به هر حال افزایش مالیات‌ستانی دولت بدون تشدید فشار بر تولید و فرودستان یک واقعیت روشن است.
* در مورد نظام مالیات‌ستانی و تامین اجتماعی انتقادات زیادی مطرح می‌شود که بسیاری آن را ترمز بخش تولید می‌دانند؟
بله ممکن است که درست باشد اما از قدیم بوده است .اقتصاد ایران یکی از پر رونق ترین اقتصادها بوده است. متوسط رشد اقتصادی عربستان در هفت سال گذشته از متوسط رشد اقتصادی ایران اندکی کمتر است. رشد اقتصادی روسیه با همه تحریم‌ها امسال از متوسط اتحادیه اروپا پنج برابر بیشتر است.
لاینحل ماندن مشکلات بنیادین اقتصاد
* البته به همان نسبت حقوق مردم کفاف این هزینه‌های زندگی را می‌دهد؟
این حرف دیگری است من نگفتم اقتصاد ایران مشکل ندارد. اقتصاد ایران مشکلات زیادی دارد؛ اما مشکلات لاینحل نیست در واقع همه وابسته به داخل است.
* شما در سخنان خود با این نکته اشاره کردید که تحریم ها نمی‌تواند به اقتصاد کشور آسیب بزند. این اظهارات مشابه سخنان برخی از مدیران هست که قبل از حضور در قدرت از بلااثر بودن تحریم‌ها سخن می‌گویند اما بعد از حضور در قدرت نظراتشان عوض می‌شود؟ همچنانکه آقای رییسی هم همین را مطرح کرد . در این مورد نظری دارید؟
اگر آقای رئیسی این را گفته اشتباه کرده است. بحث سیاستمداران نباید به بحث علمی گره بخورد. اینکه بگوییم هیچ تاثیری ندارد ، کلا اشتباه است. چون همه پدیده‌ها بر هم اثر می‌گذارند. به نظر من تحریم‌های تعیین کننده است اما عامل اولیه نیست. همچنانکه وقتی تحریم‌ها برداشته شود قیمت‌ها کاهش نمی‌یابد، اما مشکلات بنیادین اقتصاد کشور همچون «رشد نقدینگی» از سال 1349 شروع شده است.
* مهم این است که رشد اقتصادی ایران در زندگی شهروندان ایرانی ملموس نیست اما در زندگی شهروندان عربستانی ملموس هست و آنها احساس رفاه دارند ؟ این آمار هم در ردیف آمارهایی قرار می‌گیرد که دولت مرتب ارائه می‌کند اما مردم آن را سر سفره خود حس نمی کنند ؟
اول اینکه دیده می‌شود و شما اشتباه می‌کنید، چون تولید خودروی ما ۲۲ درصد رشد داشته است . رکورد سینمای ایران و سفرهای شمال و واردات شکسته شد، اینکه گفته شود که تاثیری نداشته دروغ است، چون رشد مصرف به طرز وحشتناکی بالا رفته است. اما اینکه چرا این ملموس نیست چهار عامل دارد که سه تا مادی و یکی ذهنی است. اولین عامل، بخش مهمی معطوف به جبران عقب ماندگی قدرت خرید در گذشته است. هنوز قدرت خرید مردم به سال 1392 نرسیده است. علت دوم این است که رشد آن اندک و بطئی است چون سالی چهار درصد در حال رشد است و احساس نمی‌شود. بخش زیادی از این مشکلات ناشی از کرونا است. ما در زمستان 1397 ظرف نه ماه تحریم‌های ترامپ را پشت سرگذاشتیم اما با کمال تاسف وارد پاندمی کرونا شدیم. ایران یگانه کشور جهان است که همزمان تحریم و کرونا را تجربه کرد ، اما عظمت این موفقیت، هیچگاه نه توسط اپوزیسیون و نه توسط حاکمیت درک نشد.
* در واقع می‌توان گفت بخش از این موفقیت جز کارنامه آقای روحانی محسوب می‌شود؟
دولت آقای روحانی موفق بوده است؛ هرچند یک میلبون بار بیشتر می‌توانست موفق باشد. از زمستان ۹۸ تاکنون ایران در حال رشد اقتصادی است. اگر پاندمی رخ نمی داد، رشد اقتصادی ایران خیلی سریعتر به حالت اولیه بازمی‌گشت. بریتانیا بعد از گذشت چهار سال ، به حالت قبل از کرونا بازگشت. اما من تاسف میخورم که روزنامه نگاران به این ملت رحم نکردند و تحلیل‌های اشتباه ارائه کردند. درتابستان ۱۴۰۰ به رکورد رشد تولید ناخالص داخلی 1396 رسیدیم. اما بریتانیا دو سال بعد از ایران توانست مشکلات کرونا را پشت سر بگذارد. عامل سوم این است که شکاف طبقاتی در ایران زیاد شده اشت. این باعث می‌شود که توده مردم رشد را کمتر احساس کنند. البته دراین موضوع در حال جبران شدن است دولت رییسی گامهای خوبی برداشته است.
افزایش ضریب جینی اقتصاد ایران
* چه گام‌هایی برداشته است؟
افزایش یارانه مستقیم. شواهد حکایت می‌کند که ضریب جینی ایران در حال بهبود است. عامل چهارم عامل ذهنی است که عامل فضای مجازی است. جمهوری اسلامی چون جنگ نرم را باخته است، نمی‌تواند در مورد اقداماتش تبلیغ کند. روزنامه نگاران و سلبریتی ها را ندارد و البته خودش این انتخاب را کرده و سطح منازعه را از عبدی و حجاریان به سطح سلبریتی‌ها رسانده ، چون می‌دانست که توانایی مقابله با عبدی و حجاریان را ندارد. البته شکست جمهوری اسلامی قابل پیش بینی بود چون از همان ابتدا زبان مشترکی با روشنفکران و سلبریتی‌ها وجود نداشت.
* یکی از دلایل این نارضایتی گسترده عمومی به این دلیل است که مسیری که جمهوری اسلامی برای پیشرفت انتخاب کرده با خواستها و منویات مردم همخوانی ندارد ؟این را قبول دارید؟
دعوای سیاست در جامعه در واقع دعوای دو تا ده درصد جامعه با همدیگر است. برای هشتاد درصد جامعه مقوله اساسی اقتصاد است. اگر برای هشتاد درصد اقتصاد حل شود قطعا حجاب را هم رعایت می‌کنند. ما سال 1396 برای انتخابات نظرسنجی انجام دادیم حجاب اولویت هفتم مردم بود. البته حاکمیت تمام زور و قشارش را بر روی فرهنگ متمرکز کرده است. اصلا برای حکومت حجاب اهمیت ندارد، بلکه نگاه امنیتی به حجاب داشته و مردم این حساسیت را درک کردند و به آن واکنش نشان دادند. به نظر من مساله مهم ایران اصلا حجاب نیست . اکرحجاب در ایران کاملا آزاد شود. در ایران یک جمعیت کثیر هفتاد درصدی باحجاب و یک جمعیت سی درصدی کم‌حجاب شکل می‌گیرد.
* بسته بودن درهای ایران چقدر به این نارضایتی دامن زده است ؟
نه اروپاییها بستند .درهای ایران حتی در دوران جنگ تحمیلی هم بسته نشد.
ضرورت محرمانه ماندن تراکنش‌های مالی
* شما این نکته را مدنظر قرار دهید که ایرانیان از مزایای داشتن مستر کارت و تراکنش بین‌المللی محروم هستند ؟
بله. به هر حال کشور در شرایط خاصی قرار دارد که لازم است تا این تراکنش‌ها محرمانه باقی بماند.
*یعنی شما از محرمانه باقی ماندن تراکنش‌ها دفاع می‌کنید؟
تا زمانی که تحریم وجود دارد بله باید محرمانه باقی بماند.
.رفع تحریم‌ها پیش شرط موافقت با fatf
* آیا امکان دارد که حاکمیت یکدست برخلاف تمام ادعاهای گذشته و مخالفت‌ها fatf را بپذیرد؟
اگر تحریم‌ها برداشته شود اینها fatf را می‌پذیرند. تا زمانی که تحریم ها وجود دارد من مخالف fatf هستم زیرا تمام تراکنش‌ها لو رفته و منافذ فرار از تحریم را مشخص می‌کند ما باید بتوانیم خارج از حب و بغض با هم بحث کنیم، اگر تحریم‌ها برداشته نشود اصلا پذیرش fatf فایده ندارد. رشد 5 سال اخیر هم بدون fatf به دست آمده است.
* می‌توان این تصور را داشت که روزی فرا برسد که تحریم‌ها برداشته شود ؟
امکان دارد. نظم موجود جهان به شدت در حال تغییر بوده و بعد از بحران اوکراین به شدت سرعت گرفته است.الان ایران به یکی از مراکز تاثیرگذار و کلیدی منطقه تبدیل شده است .
ایران غیر قابل دور زدن است
* اما تحولات منطقه و احداث کریدور جدید منطقه‌ای بدون حضور ایران نشان می دهد که ایران از مناسبات منطقه ای حذف شده است؟
این همه تبلیغات است تا شما را گول را بزنند. ایران از هیچ معادله‌ای قابل حذف نیست این فراز و فرودها را سه هزار سال است که می‌بینیم.
* نشست کشورهای منطقه برای ایجاد کریدوری بدون حضور ایران ، شاهدی بر این مدعا است که نقش ژئوپلتیکی ایران نادیده گرفته شده و ایران را حذف کردند؟
ایران غیر قابل دور زدن است و اصولا کریدور اهمیتی ندارد. اما کریدور عربستان دروغ محض است. آمریکا دنبال این بود که اگر قرار است اسرائیل و عربستان با هم مذاکره کنند ، یک پروژه را رسانه ای کنند که افکار عمومی جهان تعجب نکند . این کریدور حرف مفت است اگر شما بخواهید به پشت اروپا بروید باید از ایران یا چین(از طریق) روسیه بروید که به شمال اروپا می‌رسد یا اگر بخواهید به مدیترانه بروید باید به دریا دسترسی پیدا کنید . هند برای ارتباط به اروپا به راحتی میتواند از دریا کمک بگیرد که عاقلانه تر و کم هزینه‌تر است. ۸۰۰ میلیارد دلار کل بازرگانی هند بوده که ۱۰۰ میلیارد آن با اروپا است. هزینه حمل و نقل بین دو تا چهار میلیارد دلار است. در واقع برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری ،چرا باید چنین هزینه سنگینی را برای حمل و تقل زمینی متقبل شوند که دورتر و طولانی تر و گرانتراست. عبور از مرز زمینی بسیار گران و پر هزینه است و از طریق دریا به راحتی میتواند به بندر مارسی برسد در حالیکه این کریدور قرار است از هند به امارات، عربستان، اردن ،اسرائیل رفته و به دریای مدیترانه رفته و سپس به مارسی برسد. راه دیگر این است که از هند و از طریق دریا به مارسی برود. متاسفانه بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی در این مورد داستان سرایی می‌کنند.
* وضعیت بندر چابهار را چطور ارزیابی می‌کنید ؟
تنها بندر معاف از تحریم، چابهار بود. چون هدف آمریکا کمک رساندن به اشرف غنی بود. زیرا افغانستان هیچ راه ارتباطی به جز ایران و پاکستان ندارد البته هند بعد از سقوط اشرف غنی از چابهار خارج شد اما دوباره بازگشت . به هر حال افغانستان باید از یک مسیری، کالای خود را وارد کند.این سرمایه گذاری واقعی است که کل کشور از آن سود می‌برد.
* البته دسترسی از طریق پاکستان که راحت‌تر است؟
با پاکستان دعوا دارند. در حالیکه بند گوادر به آنها بسیار تزدیکتر است که نزدیک چابهاراست. البته یک خط راه‌آهن کشیده شده و دولت آقای روحانی پول زیادی خرج کرد. این خط آهن از چابهار به زاهدان و از زاهدان به سرخس می‌رود و کل آن منطقه ترکمنستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر کالایی که قصد ندارند از چین وارد کنند از این طریق مبادله می‌شود .
موافقت با واردات آزادانه خودرو
*شما اشاره کردید که تولید خودروی کشور چندین برابر شده است . زمانی که واردات خودرو ممنوع است و مردم مجبورند که خودروهای بی کیفیت داخلی را با قیمت نجومی خریداری کنند . حال این چه افتخاری برای ما دارد که شما اعلام کنید که خودروهای داخلی چندین برابر شده است در حالیکه بی‌کیفیت بوده و از نظر هزینه بسیار بالاتر است ؟
من معتقدم که واردات خودرو باید کاملا آزاد شود.
* در این صورت که صنعت خودرو از بین می رود و باید در کارخانه خودروسازی ایران خودرو و سایپا را تخته کرد زیرا مردم خودروی داخلی نمی‌خرند؟
نه این اشتباه است. اگر این اتفاق رخ بدهد ایران خودرو به شرکت پژو وسایپا به رنو فرانسه می‌رسد. اصلا واردات دو میلیون خودرو به ایران غیر ممکن است ایران چنین ظرفیتی ندارد. حتی با وارد کردن خودرو، تولید ماشین داخلی به صرفه است.
