قاچاق، خودروسازان و دیگر هیچ/ سهم بالای خودروسازان وطنی در مصرف سوخت/ قاچاق بنزین به صرفه است؛ آنقدر که قاچاقچیان کف دریا لوله می کشند!

پایگاه خبری جماران، کیاوش حافظی: مجلس جلو سهمیه بندی بنزین را گرفت، اما کماکان برای رفتن به پمپ بنزین باید کارت سوخت به همراه داشته باشید. مسئولان می گویند بازگشت کارت سوخت برای جلوگیری از قاچاق سوخت است. اما وقتی با کارت سوخت محدودیتی برای بنزین زدن نیست منتفی شدن سهمیه بندی بنزین چگونه می خواهد جلوی قاچاق را بگیرد؟ سال گذشته ایرانی ها روزانه 88 میلیون لیتر بنزین مصرف کرده اند اما طبیعتا فقط با حدس و گمان می توان قاچاق سوخت را پیش بینی کرد. با این حال عوامل دیگری در بالابودن مصرف بنزین وجود دارد که یکی از آنها کیفیت خودروهای داخلی است.  

برخی گزارش ها از رکورد بالای مصرف روزانه بنزین در ماه گذشته حکایت دارند. ایرانی ها در فروردین 98 به طور متوسط روزی 91 میلیون و 200 هزار لیتر بنزین مصرف کرده اند. هرچند به خاطر تعطیلات نوروزی و میزان بالای مسافرت ها این رقم شاخص مناسبی به نظر نمی رسد اما آمار سال گذشته مصرف بنزین در داخل کشور از 90 میلیون لیتر فاصله زیادی ندارد. نمودار زیر میانگین مصرف روزانه بنزین در طی سال های گذشته را نشان می دهد.

ایران از پیشروهای مصرف بنزین جهان

بر اساس آمار‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میانگین مصرف روزانه بنزین در جهان در سال ۲۰۱۸، چیزی در حدود ۲ میلیون و ۷۵۵ میلیون بشکه معادل ۴۳۸ میلیون لیتر بنزین در روز بوده است. آمریکا با مصرف روزانه ۱.۴۸ میلیارد لیتر آمار بالاترین مصرف بنزین در جهان را دارد. بر اساس جمعیت ایالات متحده سرانه مصرف بنزین در این کشور 4.39 است. این آمار برای ایران در سال ۲۰۱۸، ۸۷ میلیون لیتر در روز بوده است. سرانه مصرف بنزین در ایران عددی معادل 0.73 به دست آمده است. اما نکته اینجاست که در ایران به ازای هر هزار نفر 240 دستگاه خودرو وجود دارد. در مقابل از هر هزار نفر آمریکایی 833 نفر خودرو دارند. 

کارشناسان می گویند خودروهای ایران دو برابر استاندارد جهانی مصرف بنزین دارند. در سال‌های گذشته ایران روزانه بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین وارد می کرد. با راه اندازی فاز‌های پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس و چند طرح دیگر واردات بنزین متوقف شد. اما گفته می شود اگر افزایش مصرف بنزین با شتاب کنونی ادامه یابد، سه سال دیگر نیاز به یک پالایشگاه جدید به مقیاس پالایشگاه ستاره خلیج فارس خواهیم داشت.

مسئولان می گویند بخش زیادی از مصرف روزانه بنزین به دلیل ارزانی سوخت به خارج از مرزها قاچاق می شود. با این حال فقط درباره این عدد و رقم ها تخمین زده می شود. همین امر طرفداران  سهمیه بندی بنزین را زیاد کرده بود. یکی از رسانه ها در هفته گذشته از دومین سهمیه بندی بنزین بعد از سال 86 خبر داد. بنا بر آنچه این رسانه اعلام کرده بود قرار بود به هر خودرو ماهانه 60 لیتر بنزین سهمیه و به قیمت هزار تومان داده شود و هزینه آزاد بنزین دو هزار و 500 تومان به فروش برسد. با این حال این مطلب تکذیب شد و مجلس نیز مخالفت خود با موضوع سهمیه بندی بنزین را اعلام کرد. اما فقط موضوع قاچاق نیست که پای سهمیه بندی را به میان بحث و جدل ها باز کرد.

هفت میلیون تومان یارانه به پرمصرف ها

قیمت بنزین، مصرف و تفاوت قیمت تمام شده و قیمت کنونی آن در جایگاه های سوخت یک بحث همیشگی است. بنزین در جایگاه های سوخت همچنان یک سوم یک بطری آب معدنی هزینه دارد. اما منتقدان وضعیت کنونی همواره بر این تاکید می کنند که این وضعیت بیشتر به کام ثروتمندان و افراد پرمصرف است. اخیرا اردشیر دادرس رئیس انجمن صنفی جایگاه داران سی. ان. جی به ایلنا گفته بود: بر اساس آخرین آمار هر ایرانی ۳۰۸  لیتر بنزین در  سال سهمیه دارد این در حالی است که ۲۵ درصد از مردم از بنزین استفاده می‌کنند یعنی از ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور ۲۲ میلیون خودرو داریم، این انصاف نیست که این رقم از یارانه فقط به خودروداران تعلق بگیرد.

دادرس افزود: اگر برای هر خودرو حدود ۴ لیتر مصرف روزانه در نظر بگیریم، در سال ۱۴۴۰ لیتر بنزین مصرف می‌شود، اگر این رقم ۱۴۴۰ لیتر مصرف را ضربدر ۵ هزار تومان سوبسید مابه التفاوت بنزین دولتی و صادراتی کنیم نتیجه ۷ میلیون تومان در سال است که دولت بابت هر خودرو سوبسید بنزین می‌پردازد که ۱۴ برابرِ ۵۴۰ هزار تومان یارانه‌ای است که سالانه به هر ایرانی تعلق می‌گیرد.

دولت چاره ای جز احیای کارت سوخت ندارد

جلیل سالاری قائم مقام اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در همایشی در دانشگاه علم و صنعت با اشاره به زمان حذف کارت سوخت گفته: وقتی کارت سوخت حذف شد، شاهد رشد نامتعارف مصرف بنزین هستیم. الان اگر مصرف ۲۰ میلیون متر مکعبی سی‌ان‌جی را کنار بگذاریم، قطعا در بنزین نیز وابسته بودیم و حتما باید کار واردات بنزین را انجام می‌دادیم.

سالاری تأکید کرد: اگر کارت سوخت احیاء نشود حتما دچار واردات بنزین می‌شویم، به طوری که در گذشته نیز شاهد واردات بنزین به کشور بودیم و روزانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین به کشور وارد می‌شد. امروز ناچاریم به عقب بازگردیم زیرا قیمت بنزین بسیار بالاتر از آن چیزی است که امروز عرضه می‌شود و دولت چاره‌ای ندارد که کارت سوخت را احیا کند.

اگر CNG راه اندازی نمی شد بعد از آمریکا بزرگترین وارد کننده بنزین دنیا بودیم

در این میان استفاده از سوخت CNG در برخی خودروها توانسته از روند فزاینده افزایش مصرف خودرو بکاهد. حمید قاسمی، مدیر طرح سی ان جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران را دومین کشور عرضه کننده انرژی ارزان در جهان می داند.

او شنبه گذشته در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران گفت: اگر روند کنونی تولید خودرو و مصرف سوخت در کشور ادامه پیدا کند، نیازمند ۲۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت پالایش و ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت توزیع فرآورده‌های کشور هستیم و اگر صنعت CNG در کشور راه اندازی نمی‌شود ۵ سال پیش بعد از کشور آمریکا بزرگترین وارد کننده بنزین در دنیا بودیم.

سهم بالای خودروسازان وطنی در مصرف سوخت

طبیعتا یکی از عوامل بالا بودن مصرف بنزین در کشور به سبک زندگی مردم و استفاده از خودوی شخصی به جای وسایل حمل و نقل عمومی برمی گردد. اما منصفانه نیست که همه آن را به پای سبک زندگی مصرف کننده بنویسیم. از یک طرف وسایل حمل و نقل عمومی جاذبه کاهش استفاده از خودروی شخصی را فراهم نمی کند و از طرف دیگر باید بخش اعظم هدررفت انرژی را به پای تولیدکنندگان نوشت؛ تولیدکنندگان خودروهای داخلی که به خاطر هزینه های تبلیغاتی خود صدای منتتقدان آنها ضعیف تر به گوش می رسد.

متوسط مصرف بنزین خودروهای داخلی به ازای هر صد کیلومتر رانندگی 7 و نیم لیتر است. این عدد دو لیتر بالاتر متوسط جهانی مصرف بنزین است؛ یعنی شرکت هایی که به غول های خودروسازی شهرت پیدا کرده اند در سوزاندن سوبسیدی که دولت برای بنزین می دهد فعال اند، بگذریم که خود به خود سهم بالایی هم در آلودگی هوا دارند. پژو ٤٠٥ و پراید که جزو پرتیراژ‌ترین خودروهای داخلی است، به اندازه ‌لکسوس ‌NX٢٠٠t‌ و مرسدس بنز ‌C٢٠٠‎ بنزین می‌سوزانند. پژو ۴۰۵ ‌جی‌ال‌ایکس با حجم موتور ۱۸۰۰ سی‌سی مصرف سوختی معادل 8.3 لیتر دارد. مدل جی‌ال‌ایکس دوگانه‌سوز 9.69 لیتر در ۱۰۰ کیلومتر می‌سوزاند. این اعداد نشان می دهد که خودروسازی های وطنی روی شرکت های چینی که مصرف سوخت بالای خودروهایشان در جهان شهره عام و خاص است را نیز سفید کرده اند. به این ترتیب به نظر میرسد که قبل از سهمیه بندی مجدد سیاستمداران باید راهی برای باک خودروسازی ها پیدا می کردند.

کیفیت بنزین ایران در سطح خوبی قرار دارد

البته ممکن است خودروسازی ها بخواهند توپ را در زمین وزارت نفت و کیفیت بنزین بیندازند. اما یک کارشناس انرژی در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: این شایعات زمانی مطرح بود. اما اکنون کیفیت بنزین ایران در سطح خوبی قرار دارد. ما بنزین یورو 4 و یورو 5 تولید می کنیم و از نظر کیفیت مشکلی نداریم. دست کم در خاورمیانه جزو کشورهای پیشرو هستیم.

حسن مرادی، کارشناس انرژی معتقد است: هم استانداردهای خودرو و هم سبک زندگی عوامل مهمی در بالا بودن مصرف بنزین در کشور هستند. از یک طرف خودروهای ما با استداردهای جهان فاصله جدی دارند و بهینه نیستند. از طرف دیگر سبک زندگی مردم را نمی توان نادیده گرفت. بسیاری از مردم به ویژه طبقات ضعیف به خاطر اینکه امکانات مناسب ندارند از خودرو به عنوان وسیله ای برای تفریح و گردش استفاده می کنند. قیمت بنزین هم در مقایسه با سایر اقلام مناسب است و همین موضوع باعث هدررفت آن می شود. مساله دیگر این است که ما مدیریت مسکن نداریم. اگر هر روز بخواهیم از کرج به تهران بیاییم و برگردیم می توانیم حساب کنیم که خودروی ما چقدر بنزین مصرف می کند. اگر قیمت بنزین مقرون به صرفه نباشد مسکن دورتر انتخاب نمی کنیم.

تصمیم مجلس مقطعی و از روی ناچاری بود

مرادی با اشاره به تصمیم مجلس برای منتفی شدن سهمیه بندی بنزین گفت: تصمیم مجلس بیشتر پاک کردن صورت مساله بود. باید به مجلس حق داد که در فضای فعلی هر نوع حرکت رادیکالی می تواند عوارضی داشته باشد و برای مردم مشکلاتی ایجاد کند. اما راه حل این نیست که بدون سهمیه بندی فقط از کارت سوخت استفاده کنیم. در این صورت هر کس به هر اندازه ای که می خواهد از بنزین استفاده می کند و این موضوع می تواند به قاچاق منجر شود. راه حل مجلس یک راه حل مقطعی و از روی ناچاری بود. ما باید در درازمدت باید برای مساله بنزین، قاچاق و هدررفت آن فکری شود وگرنه دود آن به چشم مردم می رود و این مردم هستند که در نهایت ضرر می کنند. بنابراین باید ساز کاری فراهم شود که سهمیه مشخصی به مردم داده شود و اگر قرار است کسی مازاد آن را مصرف کند با قیمت بالاتری آن را تهیه کند.

این کارشناس انرژی ادامه داد: درباره قاچاق بنزین ارقام مختلفی گفته شده است. روزانه چندین میلیون بشکه در روز قاچاق می شود و حتی ممکن است میزان قاچاق در فصول مختلف فرق کند.

قاچاق بنزین به صرفه است؛ آنقدر که قاچاقچیان کف دریا لوله می کشند!

هر میزان که قیمت آزاد بنزین افزایش پیدا کند به همان میزان از قاچاق کسر می شود. اما پیشنهاد من این است که اگر ما در کشور بنزین مازاد داریم، خود دولت ساز کاری تهیه کند و با کامیونت های طراحی شده که بنزین را به کشورهای همسایه عرضه کند و یا اصلا با تانکر به پمپ بنزین های شهرای اطرافمان در کشورهای همسایه بفروشد. البته باید ساز کار گمرکی نیز برای این کار دیده شود. به جای اینکه کوله بر بخواهد با زحمت بنزین را از مرزها خارج کند خود دولت  صادر کند و این هزینه به جیب دولت برود.

او ادامه داد: کوله برها از قاچاق سوخت یک سود جزئی می برد اما باندهای مافیایی از کف دریا لوله میکشند و سوخت قاچاق می کنند. قاچاق بنزین بسیار قاچاق پرسودی محسوب می شود. بنابراین باید برای این کار فکری کرد.

مرادی در پاسخ به اینکه با دونرخی یا آزاد شدن قیمت بنزین با مسائلی مثل تورم چه می توان کرد گفت: این مسائل ناشی از کنترل نداشتن دولت است. دولت چون کنترل ندارد، تورم ساختگی اضافه می شود. در حالی که اگر دولت ساز  کار معرفی کند می تواند جلوی آن را بگیرد چرا که سهمیه خودروهای کرایه ای و گازسوزها محفوظ بوده است دولت می تواند جلوی افزایش کرایه تاکسی ها را بگیرد تا مردم دغدغه ای نداشته باشند. بنابراین می شود مشکل را تا حد زیادی حل کرد.