پایگاه خبری جماران: اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در مراسم گرامیداشت بیست و دومین سالروز ملی صادرات با بیان اینکه در شرایط خاصی قرار گرفته‌ایم و در این شرایط باید با یکدیگر صادقانه صحبت کنیم، اظهار کرد: باید سیاست‌ها را گام به گام جلو ببریم و ما نمی‌توانیم با توجه به شرایطی که داریم، یک مرتبه از اقتصادی که در آن یارانه وجود دارد، به سمت اقتصاد آزاد حرکت کنیم بلکه باید یک سیاست مدیریت شده داشته باشیم تا بتوانیم متناسب با شرایط جامعه به این سمت حرکت کنیم.
به بهانه همین سخنان، خبرنگار جماران به سراغ یکی از اقتصاددان کشور رفته و نظر وی را درباره سیاست‌های اقتصادی دولت جویا شده است که مشروح آن در ادامه می‌آید:
دکتر بهمن آرمان در گفت و گو با خبرنگار جماران درباره این جمله معروف اسحاق جهانگیری که گفته بود «نمی توان یک شبه اقتصاد یارانه‌ای را به اقتصاد آزاد تبدیل کرد» گفت: در ابتدا باید دید که آیا عزمی در کلیت نظام برای حل مشکلات اقتصادی کشور وجود دارد یا خیر؟ زیرا در ساختار سیاسی کشور، رئیس‌جمهور دارای اختیارات محدودی است چه رسد به معاون اول او، متاسفانه من در دادن پاسخ مثبت به این سوال دچار تردید هستم.
وی افزود: مطالبی هم که آقای جهانگیری بیان کرده به نوعی پاک‌کردن صورت مسأله است. زیرا دولت می‌توانست طبق قانون، یارانه‌ها را هدفمند کرده یا قیمت فرآورده های نفتی را به تدریج تا پایان برنامه پنجم، به قیمت فاب خلیج‌فارس برساند و یا اینکه اصل 44 قانون اساسی را اجرا کرده و به بخش خصوصی میدان دهد. از آن مهم‌تر قانون رفع موانع تولید را اجرا کند که متاسفانه هیچکدام آنها را انجام نداده است.
نمی توان با سیاست‌های پوپولیستی مردم را راضی نگه داشت
وی افزود: همانگونه که نمی‌توان هیچ بیماری را برای همیشه زیر چادر اکسیژن نگه داشت، در ایران نیز نمی‌شود به صرف سیاست‌های پوپولیستی مردم را راضی نگه داشت. این کار را آقای احمدی‌نژاد کرد و تلاش کرد تا با پخش یارانه به تمام مردم، آنها را راضی نگه دارد. اما امروز همان مبلغی که به عنوان یارانه پرداخت می شد، معادل کمتر از 5 دلار و کمتر از یک باک بنزین است.
این اقتصاددان در ادامه گفت: چنین سیاست‌هایی در جهان امروز شکست خورده است. من دو مورد را عنوان می‌کنم که از آنها در اصطلاحات اقتصادی با عنوان «شوک درمانی» نام می‌برند. زمانی اقتصاد شوروی سابق یا همان روسیه فعلی، مملو از مصنوعی نگه داشتن اقتصاد بود. همه چیز در ظاهر ارزان ولی نایاب بود. بدین معنا که ارزش یک دلار کمتر از ارزش یک روبل بود.
آرمان افزود: اما زمانی که رئیس‌جمهور جدید در شوروی روی کار آمد، یک روز اعلام کرد که از فردا صبح هرگونه یارانه‌ای باید حذف شده و قیمت‌ها به حالت طبیعی بازگردد. نتیجه اینکه به یکباره ارزش هر دلار حتی به 100 روبل نیز رسید. در ایران اما دولت همواره نرخ ارز را به شکل مصنوعی پایین نگه داشته و از آن به عنوان یک دستاورد نام برده، در حالی که منطق اقتصادی نظر دیگری دارد.
در ایران، دولت‌ها همواره نرخ ارز را به شکلی مصنوعی پایین نگه داشتند
وی گفت: همین مورد پس از روی کارآمدن آقای مٌرسی به عنوان رئیس‌جمهور مصر روی داد و او نیز اعلام کرد که از فلان روز به روی حامل‌های انرژی نظیر نفت، بنزین و گازوئیل هیچ‌گونه یارانه‌ای پرداخت نخواهد شد. وی اعلام کرد ما یارانه پرداخت نمی‌کنیم و به جای آن، منابع مالی به دست آمده را صرف سرمایه‌گذاری‌های مولد می‌کنیم. با آنکه در ابتدا اعتراض‌هایی صورت گرفت، اما در نهایت مردم وقتی دیدند صرفه‌جویی‌های ناشی از قیمت بنزین یا فرآورده‌های نفتی منجر به ساخت طرح چند میلیارد دلاری تعریض کانال سوئز و آن‌هم تنها در 4 سال شد که علاوه بر اشتغال ده‌ها هزار نفر برای مصر، 3 میلیارد دلار درآمد ناشی از افزایش شمار کشتی‌های عبوری به وجود آورد، آرام شدند.
آرمان افزود: در ایران، دولت‌ها همواره نرخ ارز را به شکلی مصنوعی پایین نگه می‌داشتند که نتیجه آن افت چشمگیر ارزش پول ملی در چند ماه اخیر است. بدون درک این واقعیت که چنین سیاستی خواست کشورهای غربی است. زیرا نرخ پایین ارز، واردات و حتی قاچاق هر کالایی را اقتصادی، و تولید هر کالایی در کشور را غیر اقتصادی می کند. بنابراین این‌گونه مطالبی که آقای جهانگیری عنوان می‌کند، بیشتر جنبه توجیهی دارد. آقای جهانگیری مگر در اطراف خود تیم اقتصادی دارد که چنین اظهارنظرهایی می‌کند؟
اگر دولت به مردم روی بیاورد؛ بی تردید مردم حمایت خواهند کرد
وی با اشاره به اینکه اظهارات اخیر معاون اول رئیس‌جمهور بیشتر جنبه‌ای عامیانه داشت، گفت: از تریبون جماران به آقای جهانگیری توصیه می کنم که به منظور ساخت 200 هزار واحد مسکونی برای اقشار کم درآمد، اوراق مشارکت منتشر کنند. همان گونه که در دوره مصدق و شاه صورت گرفت. به نحوی که منابع مورد نیاز اصلاحات ارزی، از طریق اوراق قرضه 5ساله اصلاحات ارزی تأمین شد و تأمین منابع مالی مورد نیاز برای شهرداری تهران، جهت خرید زمین‌های عباس آباد، از طریق انتشار اوراق قرضه 7ساله این اراضی تأمین شد. پس از انقلاب نیز پروژه بسیار بزرگ دیگری به نام پروژه نواب، از همین طریق تامین مالی شد.
این اقتصاددان گفت: اگر دولت طرح‌هایی را به طور مشخص مطرح کند و به مردم روی بیاورد؛ بدون تردید مردم حمایت خواهند کرد. ولی نه با این ساختار مدیریتی ضعیفی که وجود دارد. زیرا ساختار فعلی مدیریتی کشور، متاثر از فضای اطلاعاتی و امنیتی شدید است، به طوری که افراد کاردان و کسانی که می توانند به اقتصاد کشور سامان ببخشند، اصولاً حتی مورد پرسش هم قرار نمی‌گیرند چه رسد به حضور در مراکز تصمیم گیری.
ما می‌توانیم دوره گذاری را تجربه کنیم که منجر به فعال شدن بخش ریالی اقتصاد ایران می‌شود
وی گفت: اگر بخواهند مسائل واقعی کشور را حل کنند، حتی در شرایط فعلی نیز این امری شدنی است. رهبر‌معظم‌انقلاب نیز گفتند که ما باید تحریم‌ها را پشت سر بگذاریم. البته اینکه ما با جهان قطع رابطه کنیم، ناشدنی است. ولی می‌توانیم دوره گذاری را تجربه کنیم که منجر به فعال شدن بخش ریالی اقتصاد ایران می شود. مانند بخش مسکن، ساخت آزادراه‌ها و راه آهن و ... که همگی شدنی هستند. نمونه بارز آن را می‌توان در مدیریت فعلی شهر تهران دید که برای ساخت مترو، اقدام به انتشار 7هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت کرد.
آرمان اظهار کرد: این اوراق توسط مردم خریداری شدند، در نتیجه پول به پیمانکاران تزریق و منجر به سرعت گرفتن امور و رونق اشتغال در این بخش شد. در حالی که پول ناشی از پرداخت یارانه به فرآورده‌های نفتی برای چه به قاچاق و خروج گسترده سوخت از کشور منجر شده و میزان مصرف بنزین در یک روز را به 120میلیون لیتر رسانده است.
این اقتصاددان در ادامه گفت: گفتنی است که بخش اعظمی از این بنزین به علت سیاست های مشکوک وزارت نفت و مافیای واردات بنزین از خارج تامین می‌شود. همین سیاست‌های پوپولیستی که ادامه سیاست‌های احمدی‌نژاد است، بودجه عمرانی در سال 97 به صفر رسانده و ایران به گواه رسانه های خارجی به یک کارگاه بزرگ سازندگی تبدیل شده بود.
درد مردم این نیست که به آنها یارانه تعلق می گیرد یا نه
وی بیان کرد: معاول اول رئیس‌جمهور باید توضیح دهد که چرا کارگاه‌های ساختمانی ما تعلیق شدند و رقم بیکاران کشور افزایش داشته است. درد مردم این نیست که به آنها یارانه تعلق گیرد یا نه؟ بلکه درد آنها نداشتن کار و درآمدی پایدار است. اگر درآمد پایداری وجود داشته باشد، بدون شک نیازی به پرداخت یارانه نیست. مگر در سایر کشورها یارانه پرداخت می‌کنند؟ اگر هم یارانه‌ای پرداخت شود؛ صرفاً برای مواردی خاص مانند پرداخت یارانه به زنان بی‌سرپرست است.
کسی در جهان وجود ندارد که نرخ تورم واقعی در ایران را رقمی معادل 12 درصد یا نرخ بیکاری در ایران را 13 درصد ببیند. نرخ واقعی بیکاری بالای 40 درصد است که اگر بیکاری پنهان را نیز به آن اضافه کنیم، این رقم به مراتب بالاتر خواهد رفت.
آرمان با بیان اینکه متاسفانه در ایران همه مردم یارانه‌بگیر هستند، گفت: منبع مالی عظیمی که باید صرف سازندگی کشور می‌شد، به افزایش طرف تقاضا در کشور تبدیل شده است. آقای جهانگیری مرتباً در سخنرانی‌های خود تاکید می‌کند که باید بخش خصوصی تقویت شود. ولی این فعل باید متوجه چه کسی باشد؟ صرف حرف‌زدن از تقویت این بخش بی‌معناست. باید دانست کدام واحدی بوده که به بخش خصوصی واقعی واگذار شده است؟
حرف‌های آقای جهانگیری تکراری بود
وی با طرح این پرسش که چرا قانون بهبود فضای کسب و کار که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، اجرایی نمی‌شود، گفت: باید پرسید که درکدام کشور دنیا سود اختصاص داده شده شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری مجدد، مشمول مالیات می‌شود؟ این حرف ها از سوی کارشناسان اقتصادی بارها مطرح شده، ولی سازمان بورس و اوراق بهادار در راس امور که بایستی مجری چنین سیاستی باشد، افرادی را قرار داده که علم کافی در این رابطه ندارند و به تنها چیزی که فکر می‌کنند جایگاه شغلی خودشان و درآمد و امتیازهای ناشی از آن است.
بهمن آرمان در ادامه گفت: این گونه سخنان تکراری است و مردم او را برای بر باد دادن 700 میلیارد دلار مورد شماتت قرار می دهند. ما از این مدل حرف‌ها زیاد شنیدیم. زمان آقای احمدی‌نژاد هم از این حرف ها می‌زدند. ولی در نهایت دیدیم که تمام آنچه رشته بودیم، در حال حاضر پنبه شد.
وی با اشاره به نرخ رسمی تورم در کشور گفت: نرخ تورم در کشور دارای یک چارچوب خاص است و این چارچوب از طریق محافل بین‌المللی تعیین می‌شود. ولی میزان اعتبار ارقام اعلام شده از سوی دولت‌ها و به ویژه دولت ایران، حتی پیش از انقلاب با ضریب خاصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. یعنی کسی در جهان وجود ندارد که نرخ تورم واقعی در ایران را رقمی معادل 12 درصد یا نرخ بیکاری در ایران را 13 درصد ببیند. نرخ واقعی بیکاری بالای 40 درصد است که اگر بیکاری پنهان را نیز به آن اضافه کنیم، این رقم به مراتب بالاتر خواهد رفت.
دولت باید کار را به کاردان بسپارد
این اقتصاددان در ادامه گفت: اگر دولت قصد دارد کاری انجام دهد، باید کار را به کاردان بسپارد. امروز بنگاه‌های بزرگ اقتصادی ما در دست افرادی هستند که نه دانش کافی و نه انگیزه لازم برای انجام کار را دارند. ولی همین افراد برای 80 میلیون شهروند داخل ایران و حدود 10 میلیون ایرانی خارج از کشور، تصمیم‌گیری می‌کنند. به عنوان مثال؛ آنچه در بنگاه های بزرگ اقتصادی ما نظیر فولاد، پتروشیمی و مس اتفاق می‌افتد، به روی زندگی تک تک ما ایرانیان بازتاب دارد و مشخص نیست چرا اداره چنین بنگاه‌هایی را بر اساس مکانیزم‌های جناحی و نه شایسته سالاری به افرادی ناتوان، منفعل و بی انگیزه واگذار شدند.
وی با ذکر یک مثال گفت: من مدیر یکی از بنگاه‌های بسیار بزرگ اقتصادی کشور را می‌شناسم که حرف‌هایش در حد یک کودک هم نیست. متاسفانه این نمونه‌ها کم نیستند، باید دید آن بخش‌هایی از اقتصاد که به بخش خصوصی واقعی واگذار شده چه عملکردی داشته و در واحدهای بزرگ اقتصادی که در اختیار دولت قرار دارد، چه اتفاقی افتاده است. با این مدیرانی که در رأس بنگاه‌های بزرگ اقتصادی قرار داده شدند، نمی‌شود کاری کرد.
سود متعلقه به سرمایه‌گذاری مجدد بایستی مانند همه کشورها، معاف از مالیات باشد
بهمن آرمان افزود: سازمان امور مالیاتی یا وزارت اقتصاد ما نمی‌داند که برای تشویق بخش تولید، سود متعلقه به سرمایه‌گذاری مجدد بایستی مانند همه کشورها، معاف از مالیات باشد. رئیس سازمان امور مالیاتی ما می‌گوید که تصمیم داریم نرخ مالیات بر شرکت‌ها را از 25 درصد به 20 درصد برسانیم. در حالی که همین نرخ در کشور پیشرفته‌ای چون انگلستان، 15 درصد است. سازمان بورس هم در عمل ناتوان از درک رسالت اصلی خود است که باید تامین‌کننده منابع مالی بنگاه‌های اقتصادی باشد، در عمل این‌گونه نیست.
وی بیان کرد: آزادراه‌ها در کشورهای مختلف دیگر از طریق دولت‌ها ساخته نمی‌شوند، بلکه از طریق جمع‌آوری پس‌اندازهای اندک مردم ایجاد می‌شوند. از این رو، بزرگترین پروژه ساختمانی قرن بیستم به نام «تونل زیردریایی مانش»، به طول 55 کیلومتر که ظرف مدت 6 سال ساخته شد. از طریق عرضه سهام به 220 هزار نفر انجام شد و میانگین خریداران سهام این کشور تنها 7500 سهم بوده است. یعنی دارندگان پس اندازهای اندک.
این اقتصاددان ادامه داد: جالب توجه اینکه در زمان وزارت آقای جهانگیری در وزارت صنایع و معادن، با سود بردن از مشارکت مردمی و گردآوری پس اندازهای اندک مردم، شرکت توسعه صنایع روی ایران به صورت سهامی عام، با جذب 131 هزارنفر سهامدار تاسیس شد که در حال حاضر بر مبنای آمار بورس تهران، سومین شرکت از نظر تعداد سهامدار است.
هدف آقای روحانی از جلسه با اقتصاددانان، گرفتن راهکار از آنها نبود
آرمان افزود: باید پرسید که آیا چنین مدلی نمی‌تواند در ایران اجرا شود؟ آیا نمی‌توان پروژه هایی در این سطح نظیر احیای دریاچه ارومیه، انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران یا مجهز ساختن کشت‌زارها به آبیاری مدرن را از طریق عرضه سهام و سایر اوراق بهادار پیش برد؟ برای جلب توجه مصداقی معاون اول رئیس‌جمهور یادآوری این واقعیت ضروری است که در حال حاضر ایران به علت نداشتن زیرساخت‌های ترابری لازم از پتانسیل خود برای ترانزیت کالا برخوردار نیست.
این اقتصاددان گفت: اگر دولت بتواند پروژه‌هایی مانند آزادراه بازرگان-بندرامام، راه آهن چابهار مشهد سرخس و آزادراه اصفهان-بندر امام را به مرحله اجرایی بگذارد و برای تامین منابع مالی خود، سرمایه‌های سرگردان را که به سوی فعالیت‌های سوداگرایانه مالی در حال حرکتند، مورد استفاده قرار دهد، دور زدن تحریم‌ها، اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی و ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی و در نهایت افزایش ضریب نفوذ سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه امکان‌پذیر است.
وی بیان کرد: در حال حاضر کشورهای آسیای میانه به بندر چابهار راهی ندارند و از طرفی دیگر با ساخت آزادراه بندرامام-بازرگان، فاصله کشورهای حوزه خلیج فارس به دروازه‌های اروپا به 1200 کیلومتر کاهش پیدا می‌کند. اگر دولت صداقت دارد، پروژه‌هایی تعیین کند و با سپردن کار به دست کاردان، اقدامات مثبتی را انجام دهد.
وی با اشاره به جلسه اخیر رئیس‌جمهور با برخی اقتصاددانان گفت: متاسفانه از افرادی که در صحنه اقتصادی کشور صاحب‌نظر هستند و محافل بین‌المللی از گفته‌های آنها استفاده می‌کنند و از همه مهم‌تر دارای گرایش‌های سیاسی نبوده و صرفاً تکنوکرات هستند از جمله بنده، دعوت به عمل نیامده بود. این کاری که آقای رئیس‌جمهور کرد هیچ فرقی با کاری که احمدی‌نژاد انجام داد، نداشت.
وی در پایان گفت: آقای احمدی‌نژاد نیز 54 اقتصاددان که به او نامه نوشته بودند را دعوت کرد و بلافاصله آنها را از دانشگاه اخراج کرد! آقای روحانی نیز هدفش از این جلسه گرفتن راهکار از این اقتصاددانان نبود. زیرا اگر به دنبال راهکار بود، باید روش دیگری را انتخاب می‌کرد که از افرادی که دعوت شده بودند برنمی‌آید.
می‌توانید دیدگاه دکتر محمد طبیبیان در این رابطه را نیز اینجا بخوانید.
