پژوهشی درباره سهم آلاینده‌های اصفهان انجام نشده است آمار غلط درباره آلودگی خودروها

سال‌های سال است که غبار آلودگی چتر دودزای خود را بر سر اصفهانی‌ها گسترده است و حرف‌ها، طرح‌ها و برنامه‌ها هنوز که هنوز است راه تنفسی در روزهای سرد و غبارآلود پاییز و زمستان نگشوده‌اند.

مسئولان معتقدند اجرای طرح جامع کاهش آلایندگی اصفهان تاثیر فراوانی در کاستن از بار آلودگی هوای اصفهان داشته است اما مسئله اساسی این است که هنوز تاثیر این طرح برای مردم نصف جهان محسوس نیست، شاید دلیل امر این باشد که بسیاری از نهادهایی که در طرح مذکور نقش دارند هنوز به شکل کامل به وظایف مطرح در طرح جامع کاهش آلایندگی اصفهان عمل نکرده‌اند که البته کمبود اعتبار از جمله دلایل دخیل در این امر بیان شده است. موضوعی که در شرایط حساس آلودگی اصفهان که سلامت مردم در اولویت قرار دارد بیشتر به یک بهانه‌ شباهت دارد.

از سویی اشتباه رسانه‌ها در تخصیص رتبه یک سهم آلایندگی هوای اصفهان به خودروها موجب شده است تا تحقیق در ارتباط با سهم دیگر آلاینده‌ها مانند کارخانه‌ها و صنایع کمرنگ شود، این در حالی است که به گفته رئیس امور آزمایشگاه‌های محیط زیست اصفهان هنوز پژوهش در ارتباط با سهم دقیق عوامل آلاینده مانند خودرو، کارخانه‌ها و غیره کامل نشده است و آمار و درصدهایی که این روزها مبنای اظهار نظر بسیاری از مسئولان در رسانه‌ها قرار می‌گیرد تنها در ارتباط با مبحث سوخت است.

در واقع خودروها سهم نخست آلایندگی هوا را در ارتباط با مبحث سوخت دارند اما در مجموع اینکه کدام عامل بیشترین تاثیر را در آلودگی هوای اصفهان داشته است هنوز به شکل دقیق و علمی مشخص نشده است.

گفت‌وگو با بابک صادقیان رئیس امور آزمایشگاه‌های استان اصفهان در ارتباط با آلودگی هوای اصفهان و تاثیر طرح‌ها و برنامه‌های این سازمان در کاهش آلودگی هوای اصفهان می‌خوانید:

آقای صادقیان! در سال‌های اخیر توسط رسانه‌ها مبحث سهمِ نخست خودروها در ایجاد آلایندگی مطرح و به یکی از پرکاربردترین مثال‌های مسئولان در توجیه و یا بیان دلایل آلودگی هوا تبدیل شده است، این مطلب تا چه میزان مورد تایید علمی و پژوهشی قرارگرفته است؟

این موضوع که بارها توسط رسانه‌های استان مطرح و در صحبت‌های مسئولان نیز درباره سهم نخست خودروها در آلودگی هوا مورد تاکید قرار گرفته است تنها از منظر آلودگی سوختی بررسی شده است، درحالیکه برای سنجش دقیق سهم هر یک از عوامل در آلودگی هوای اصفهان باید بحث سوخت و فرآیندهای سوختی هر دو مورد مطالعه قرار گیرد.

بر این اساس دو پروژه مطالعاتی با موضوع سهم‌بندی منابع آلاینده، حدود ۵ ماه است با نظارت محیط زیست استان مورد پژوهش قرار گرفته که هر دو این عوامل یعنی هم بحث سوخت و هم فرآیند در آن مطرح است و نتایج آن تا دو سال آینده مشخص می‌شود.

بدین ترتیب سهم منابع مختلف نیروگاهی، پالایشگاه، حمل نقل عمومی ، آلایندگی خودروها و موتورسیکلت‌ و غیره به شکل جداگانه رصد، استخراج و منتشر خواهد شد. درخواست ما از رسانه‌ها و منابع مختلف اطلاع‌رسانی این است که تا زمان تکمیل این پروژه آمار و یا درصدی در این باره معیار اظهار نظر قرار نگیرد تا یک گزارش کامل و کارشناسی شده از یک مرجع علمی مانند محیط زیست در این ارتباط منتشر شود.

به نظر می‌رسد میزان روزهای آلوده پاییز امسال بسیار بیشتر از سال گذشته است و این امر نگرانی‌هایی برای مردم ایجاد کرده است، این مطلب تا چه اندازه صحت دارد؟

طبق آمار سرانگشتی تعداد روزهای پاک، سالم و ناسالم در محدوده سال گذشته قرار دارد با این تفاوت که روزهای اینورژن به آبان‌ماه منتقل شده است و تعداد روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس در این ماه تاحدودی بیشتر بود اما در بازه کلان تعداد روزهای پاک و سالم در هشت‌ماهه امسال نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است.

چه برنامه‌هایی در راستای کاهش آلودگی هوای اصفهان در نظر گرفته‌شده است؟

هم اکنون مصوبات دولت در ارتباط با هشت کلان شهر آلوده اصفهان در حال اجرا است و برنامه ‌جامع کنترل کیفی هوای اصفهان نیز همچنان در حال پیگیری است.

برنامه ‌جامع کنترل کیفی هوای اصفهان چندسالی است که در دست اجراست، این برنامه تاثیری در کاهش آلاینده‌های جوی اصفهان داشته است؟

ما خودمان نیز پیش‌بینی نمی‌کردیم که تا این اندازه این برنامه در کاهش آلاینده‌های جوی موثر باشد، مطابق آمار تعداد روزهای پاک و سالم تا پایان سال ۹۵ نسبت به سال ۹۲ که این برنامه آغاز شد حدود ۲.۷ برابر افزایش یافته که نشانه تاثیر قابل ملاحظه اجرای برنامه‌های این طرح است.

بحث ساماندهی واحدهای کوچک و سنتی آلاینده مانند ریخته‌گری و کوره‌های آجر و گچ از اولویت‌های مهم سازمان محیط زیست در راستای اجرای طرح جامع کنترل کیفی هوای اصفهان است که نیاز به ایجاد زیرساخت‌هایی برای انتقال این واحدها به خارج از شهر و همکاری برخی دستگاه‌های بین بخشی دارد که امیدواریم با جلسات مختلف در استانداری اصفهان هماهنگی‌های لازم انجام‌ شود تا به راهکارهایی با قابلیت اجرایی بیشتر در این ارتباط پرداخته شود.

اما در بحث کوره‌های آجر و گچ یکی دو سالی است که رایزنی‌هایی انجام و قول‌هایی از سوی مسئولان مطرح شد که گویی هنوز به نتیجه نرسیده است، چه مشکلی مانع از اجرای درست این بخش از برنامه جامع کنترل کیفی هوا شده است؟

مشکل اصلی این است که پراکندگی و تعداد این واحدهای کوچک بسیار زیاد است، از سویی این واحدها به عنوان یکی از بنگاه‌های کوچک اقتصادی مشغول کار هستند و بر این اساس جابجایی آنها نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم است.

در واقع نمی‌توان تنها با قوه قهریه با این واحدها مقابله کرد و باید در اجرای چنین اموری اثرات اجتماعی و اقتصادی را نیز در کنار دیگر مسایل مانند اثرات زیست محیطی مدنظر داشته باشیم هرچند وظیفه سازمانی ما حکم می‌کند که برخوردهای قانونی لازم را در زمان تخلف‌های زیست محیطی داشته باشیم که تاکنون نیز همین روند انجام شده است.

در سال‌های گذشته سازمان محیط زیست اعلام کرد، لیست نهادهایی که به وظایف تعیین شده در برنامه ‌جامع کنترل کیفی هوای اصفهان عمل نکرده‌اند را منتشر می‌کند، عملکرد دستگاه‌های مختلف را پس از چهار سال چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما لیست ارگان‌هایی را در اختیار داریم که تا ۹۵ درصد به وظایف خود در برنامه ‌جامع کنترل کیفی هوای اصفهان عمل کرده‌اند و نهادهایی نیز عملکردی پایین‌تر از ۶۰ درصد داشتند، البته این امر را نمی‌توان ناشی از کم‌کاری این نهاد دانست چراکه حجم و وزن کاری آنها با یکدیگر متفاوت است، به طور مثال وظایفی که برای یک نهاد مشخص شده است بسیار سنگین است به نوعی که در ۱۰ بخش مختلف که هر یک شامل پروژه‌های مختلف و سنگین است، باید فعالیت داشته باشد.

این نوع فعالیت بسیار زمان بر است چراکه انجام بخشی از این وظایف نیازمند ایجاد زیرساخت‌هایی است، بر این اساس فعالیت چنین ارگانی را نمی‌توان با نهادی دیگر مقایسه کرد که تنها یک وظیفه با عنوان آموزش و اطلاع رسانی داشته است.

این مطلب بدان معناست که ارگان یا نهادی در اصفهان نداریم که به شکل عمدی از انجام وظایف خود در این بخش سر باز زده باشد؟

در سال ۹۳ عزم خوبی میان نهادهای اجرایی استان برای اجرای برنامه جامع کنترل کیفی هوای پاک برقرار شد، اگر امروز کم و کاستی در این زمینه وجود دارد یا دارای توجیهاتی بخشی مانند عدم تامین اعتبار است و یا به ماهیت کار مانند نیاز به ایجاد زیرساخت برمی‌گردد بدین معنا است که این فعالیت‌ها در درازمدت به نتیجه می‌رسد.

در واقع ما در همه محورها به نتیجه لازم و پیشرفت‌های مدنظر دست پیدا نکردیم و منکر این موضوع نیستیم که مشکلاتی در ارتباط با اجرای کامل برنامه‌های این طرح وجود داشته اما این امر به دلیل مقاومت مدیر یک نهاد و یا به شکل عمدی، نبوده است.

48