خشکسالی بی سابقه در استان اصفهان و چالش در تامین آب حتی در بخش آشامیدنی و بهداشت، تاکیدی دوباره بر اجرای طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود و احیای این رودخانه به عنوان اصلی‌ترین منبع آب مرکز کشور است.
به گزارش جماران، ایرنا نوشت: بر اساس آمار و ارقام منتشر شده میانگین بارندگی سال آبی ۱۴۰۰ تا کنون رقمی حدود ۱۳۴ میلیمتر بوده که از حد نُرمال بارندگی کشور بسیار پایین‌تر است، این مساله زمانی که با افزایش دمای هوا، افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به آب و همچنین نیاز روزافزون بسیاری از تولیدکنندگان به آب، چالش بزرگتری را ایجاد کرده است.
کاهش شدید منابع آبی نه تنها فعالیت‌هایی مانند کشاورزی را تحت تاثیر قرار داده است بلکه تامین آب آشامیدنی در بسیار از نقاط کشور را با تنگنا روبه رو کرده است و از طرفی خطر نابودی محیط زیست را به ما گوشزد می‌کند.
در استان اصفهان شرایط وخیم تر است زیرا نه تنها امسال بلکه دهه‌ها کمبود منابع آب در آن تاکید شد اما راهکار عملیاتی برای آن در نظر گرفته نشد.
زاینده‌رود به طول افزون بر ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد، این رودخانه که نقشی اصلی و مؤثر در پایداری محیط زیست، تامین آب آشامیدنی، حیات محیط زیست، رونق کشاورزی، اقتصاد و گردشگری منطقه مرکزی و هستی تالاب گاوخونی دارد، در دهه‌های اخیر به‌دلیل برداشت غیرقانونی در بالادست، انتقال آب به حوضه دیگر، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها، به یک رودخانه با جریان دوره‌ای تبدیل و در پایین دست اغلب در فصول گرم با خشکی مواجه شده است.
در همین پیوند استادیار گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان اعتقاد دارد که پدیده خشکسالی امسال جای جای کشورمان را در بر گرفته و به ویژه در فلات مرکزی ایران به عنوان وسیع‌ترین منطقه با شرایط به نسبت شدیدتری همراه بوده است.
علیرضا گوهری در گفت و گو با ایرنا افزود: مقایسه آمارها با یکدیگر نشان می‌دهد که پس از چند سال مجدد خشکسالی‌ها به طور گسترده‌ای سراغ کشورمان آمده و منطقه مرکزی ایران و استان اصفهان نیز از تبعات آن در امان نمانده است.
کاهش ۴۰ درصدی بارش های فلات مرکزی ایران
وی تصریح کرد: ثبت بارش حدود ۸۴ میلی متری در فلات مرکزی ایران و در نظر گرفتن اینکه در دراز مدت این میزان ۱۴۰ میلیمتر بوده است نشان می‌دهد که ۴۰ درصد در این بخش کاهش بارندگی داشتیم که در رقم قابل توجهی برای این منطقه به شمار می‌رود.
این پژوهشگر منابع آب تصریح کرد: تحلیل و بررسی بارش‌ها در سال جاری نشان از کاهش ۵۷ درصدی نسبت به سال قبل دارد که همین امر حساسیت سامانه‌های آبی در کل کشور و فلات مرکزی ایران را به دنبال داشته است.
نبود نگاه جامع به موضوع آب
استادیار گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: یکی از معضلاتی که در دهه‌ها گریبانگیر منابع آبی کشور را گرفته، نبود یک نگاه جامع و کامل به مدیریت منابع آب و نگریستن به آن بطور راهبردی نظام‌مند بوده است که همین امر بهره‌وری پایین در مصارف را به دنبال داشته و سوء مدیریت‌ها در دراز مدت، افزایش بارگذاری‌ها و پیدا نکردن منابع آب جدید را به همراه داشته است.
گوهری افزود: نبود مدیریت علمی و نظام‌مند سبب شده که خشکسالی‌ها ما را بسیار آب آسیب‌پذیر کند و از سوی دیگر منابع آب زیرزمینی که می‌توانستیم آن را به عنوان یک حساب پس‌انداز و یا کمک فنری در نظر بگیریم آنقدر با ضعف روبرو شده اند که دیگر جوابگوی نیازهای ما نیستند.
معضل بی آبی فقط مختص کشاورزان نیست
وی اضافه کرد: سال‌های قبل مشکل آب فقط مختص کشاورزان شرق اصفهان بود اما در سال جاری مشاهده می‌کنیم که معضلات آب نه تنها برای کشاورزان بلکه برای دیگر شهروندان از جمله در بخش آب آشامیدنی نیز رخ داده است.
استادیار گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: بازگشایی زاینده رود و جاری سازی آن تا شرق اصفهان را شاهد هستیم اما باید به این نکته توجه شود که اگر بارندگی‌ها در زمان مناسب پاییز رخ ندهد در آن روزها ممکن است با مشکلات دیگری نظیر کاهش منابع آب آشامیدنی روبرو شویم.
توجه به ایجاد راهبرد «امنیتِ آب، غذا و انرژی»
گوهری اظهارداشت: بدون شک برای برون رفت از این مشکل باید ایجاد راهبرد «امنیتِ آب، غذا و انرژی» را با همدیگر و به صورت توأم لحاظ کنیم، مدیریت منابع آب باید جای خود را به دنبال راهبرد فوق بدهد و برای حل پیچیدگی حوضه آبریز زاینده رود باید راه حل‌ها با اجزای مختلف در نظر گرفته شود.
همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در این پیوند گفت: سال جاری یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها در نیم قرن اخیر به شمار می‌رود و میانگین کل بارش‌ها در استان اصفهان ۱۰۷ میلیمتر گزارش شده است که در مقایسه با سال‌های گذشته و متوسط بلند مدت حدود ۳۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
منصور شیشه‌فروش در گفت و گو با ایرنا افزود: کمبود بارش‌ها در مناطق سرشاخه‌های زاینده‌رود نیز به طور محسوس احساس می‌شود به طوری که کاهش ۴۰ درصدی بارندگی‌ها در این مناطق سبب کمبود منابع آبی سطحی و زیر سطحی شده است.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر افزایش دما نسبت به سال‌های گذشته معضل دیگری را در استان ایجاد کرده و تبخیر را به شدت بیشتر و رطوبت خاک را به شدت کمتر کرده است که خود دلیلی بر افزایش تنش آبی در استان اصفهان به شمار می‌رود.
۸۰ درصد استان اصفهان درگیر خشکسالی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اظهارداشت: بر اساس آمار و ارقام و تحلیل‌ها شدت خشکسالی فعلی در ۱۰ سال اخیر از یک سو و حتی از نگاهی دیگر و از حیث شدت در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده به طوری که ۸۰ درصد مناطق استان اصفهان درگیر خشکسالی بلندمدت است.
شیشه‌فروش ادامه داد: یکی دیگر از تنگناهایی که در سال جاری با آن روبه‌رو خواهیم بود شروع دیرهنگام بارش‌های پاییزی است به این معنا که از نیمه دوم پاییز به بعد امکان بارندگی‌ها وجود دارد و قبل از آن با نبود بارش‌ها تداوم خشکسالی و تنش آبی در استان اصفهان به طور محسوسی احساس خواهد شد و ادامه خواهد یافت.
وی درباره سدهای استان گفت: ذخیره تمامی سدهای مخزنی استان اصفهان از جمله زاینده رود، خمیران و کوچری حدود ۵۳ درصد نسبت به متوسط بلند مدت کاهش دارد.
آبرسانی با تانکر به ۳۲۰ روستا و ۳۰ نقطه شهری
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان درباره آبرسانی در استان اظهارداشت: اکنون آبرسانی سیار به وسیله تانکر در ۳۲۰ روستای استان و در ۳۰ نقطه کلانشهر اصفهان انجام می‌شود و بیش از قبل اهمیت اجرای سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ برای آبرسانی کامل را نشان می‌دهد.
شیشه‌فروش خاطرنشان کرد: اکنون در استان اصفهان ۴.۳ مترمکعب کسری آب آشامیدنی وجود دارد و همین امر سبب می‌شود که افت فشار و یا قطعی آب در بسیاری از مناطق استان در طول شبانه روز رخ دهد.
وی با اشاره به فعالیت‌هایی برای حل مشکلات آبی استان تصریح کرد: در طول یک سال گذشته حدود ۳۰۰ کیلومتر از شبکه فرسوده آب استان اصفهان اصلاح شد و توسعه مخازن آب و هوشمندسازی شبکه را شاهد بودیم اما باز هم مشکلات کمبود آب در استان اصفهان به قوت خود باقی است و اجرای هرچه سریعتر طرح‌های انتقال آب و تکمیل سامانه دوم آبرسانی اصفهان را تاکید می‌کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در ادامه خاطرنشان کرد: از آنجا که وضعیت آب استان اصفهان در شرایط تنش است بنابراین گروه‌های ناظر و بازرس را به صنایع اعزام کردیم تا در قالب برنامه‌هایی در مصرف آب صرفه جویی کنند و به این طریق آب در مناطق شهری و روستایی و برای آشامیدنی و بهداشتی تامین شود.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر مرمت برخی از چاه‌ها و قنوات در دستور کار قرار گرفت تا از این منابع آبی نیز برای تامین بخشی از آب آشامیدنی مردم در برخی شهرستان‌ها استفاده شود.
باز هم تاکید بر اجرای طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود
شیشه‌فروش تاکید کرد: شرایط کنونی در استان اصفهان بیش از قبل اهمیت اجرای طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود را نشان می‌دهد و امیدواریم با تخصیص اعتبارات کافی شاهد بهره برداری از آنها و در نهایت احیای زاینده رود باشیم.
" کوهرنگ ۳" و "بهشت آباد " در زمره طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود است که پس از سال‌ها همچنان نیمه تمام باقی مانده است.
عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد که تاکنون محقق نشده است.
سد کوهرنگ سه که تاکنون حدود ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است بر اساس پیش‌بینی انجام شده امسال آبگیری می‌شود و عملیات ساخت این سد ۲ قوسی به ارتفاع ۱۲۰ متر تا سال آینده به اتمام خواهد رسید.
طرح دیگر انتقال آب از بهشت‌آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱. ۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه 'شلمزار' (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۳ سال پیش مطالعات این طرح مشتمل بر یک سد بتنی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد.
اجرای طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان برای تامین آب شرب
اجرای طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان طرح مهم مرتبط با آب در این خطه است، در توضیح اهمیت این پروژه حیاتی که دیگر طرح مهم تامین‌کننده آب به شمار می‌رود باید بدانیم که اکنون آب آشامیدنی اصفهان از سامانه تصفیه خانه باباشیخعلی در غرب استان و از طریق تونل ۱۸ کیلومتری تامین می‌شود که ظرفیت انتقال آن بالغ بر ۱۰. ۵ مترمکعب آب بر ثانیه است.
مطابق گزارش‌های شرکت آب و فاضلاب استان، نیاز کنونی استان ۱۵ مترمکعب بر ثانیه است، بنابراین کمبود قابل توجه آب آشامیدنی در این دیار در بسیاری از روزها وضعیت را به حالت هشدار در می‌آورد.
سامانه اول این تصفیه‌خانه (بابا شیخعلی) آب ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا در استان اصفهان تامین می‌کند، اما رشد جمعیت و افزایش استفاده شهروندان، احتمال نقص در این تصفیه‌خانه و وقوع هرگونه اتفاق ناگوار و توقف فعالیت آن، سبب خواهد شد که تامین آب آشامیدنی مردم این خطه با مشکل و حتی بحران رو به رو شود.
این تصفیه‌خانه یکی از بزرگترین تصفیه‌خانه‌های آب ایران به شمار می‌رود که در کیلومتر ۴۵ جاده اصفهان- شهرکرد و در جوار شهر زاینده‌رود واقع شده است، آب این تصفیه خانه در ابتدایی‌ترین نقطه، از سد زاینده‌رود و پس از آن از سد چم آسمان در فاصله هشت کیلومتر بالاتر از این مجموعه به‌وسیله کانال سرپوشیده تامین می‌شود.
بررسی اجمالی حوادث پیش آمده درسال‌های گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال و مشکل مواجه کرد، ضرورت احداث و بهره برداری از سامانه دوم آبرسانی این خطه را دو چندان می‌کند.
ظرفیت انتقال این طرح ۹. ۵۷ مترمکعب بر ثانیه است، سامانه نامبرده از ۲۷ کیلومتر تونل تشکیل شده و یک تصفیه خانه و خطوط انتقال دارد که آب را به مخازن نگهداری آب پیلاف در مجاورت دانشگاه صنعتی اصفهان و مخزن گَوَرت در شرق اصفهان منتقل می‌کند.
به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان، خط اضطراری سامانه دوم آبرسانی این استان با ظرفیت۱.۸ متر مکعب آب در ثانیه مرداد امسال به بهره برداری می‌رسد.
حجت الله غلامی افزود: با بهره برداری از این خط اضطرار که حدود یکهزار و ۸۰۰ لیتر در ثانیه آب به ظرفیت شبکه آبرسانی اصفهان اضافه می‌کند، بسیاری از مشکلات مربوط به کمبود آب آشامیدنی در شهرهای بزرگ استان حل خواهد شد.
وی با بیان اینکه تاکنون ۴۶ کیلومتر لوله گذاری در این طرح آبرسانی اجرا شده است، اظهار داشت: فقط یکهزار متر از لوله گذاری آن باقی مانده که امید است با تکمیل آن، خط اضطرار این سامانه تا نیمه مرداد امسال بهره برداری شود.
