برخی از این افراد که بیشترشان زن هستند به همراه کودکان خُردسال خود، ساعت‌ها در کنار پیاده‌روهای آلوده می‌نشینند و دستِ نیازشان را بسوی دیگران برای دریافت پولی که هم‌اینک جزو آلوده‌ترین اشیاء محسوب می‌شود، دراز می‌کنند.
تعدادی دیگر از این قشار برای یافتن کالاهای بازیافتی در لابلای انبوه زباله‌ها می‌چرخند و در این میان کودکان نحیفی که به "کودکان کار" لقب گرفته‌اند، در شرایط جولان این بیماری خطرناک، بدون هیچ پوشش پیشگیرانه‌ای در سطح چهارراه‌ها و خیابان‌ها به فروش گل، آدامس، شکلات، جوراب و دیگر اجناس خُرد می‌پردازند.
بر اساس آمار موجود، تاکنون بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ کودک کار در شهر اصفهان شناسایی شده‌اند که البته که با توجه به شیوه دشوار آمارگیری از آنان، این آمار چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و گمانه‌ها آمار بیشتری را به اذهان متبادر می‌کند.
هرچند تکدی‌گری به‌عنوان یک آسیب اجتماعی، همواره از چالش‌های مهم و تهدیدکننده عرصه سلامت اجتماعی محسوب می‌شده که نیازمند توجه و تَدبُر متولیان بوده است ولی در مواقعی مانند بروز بحران در حوزه سلامت، بی‌توجهی به این آسیب، بخودی خود می‌تواند موجب زایش مشکلات معتنابه دیگری در سطح جامعه شود، بخصوص اینکه این افراد از یکسو خود در معرض شدید ابتلا به بیماری قرار دارند و از سوی دیگر ناقلانی برای انتقال ویروس به سایر افراد جامعه هستند.
این همه در حالیست که در شرایط عادی، نیروهای انتظامی با همکاری شهرداری و بهزیستی، اقدام به جمع‌آوری مُتکدیان و انتقال آنها به مراکز ساماندهی می‌کردند ولی با توجه به محدودیت امکانات بهزیستی برای پذیرش افراد جدید، در این مدت این اقدام هم صورت نگرفته است.
تفاوت نگرش طبقات جامعه به موضوع بحران
رییس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران معتقد است که بحران‌ها برای هر طبقه جامعه با معیار خاصی تعریف می‌شوند که بر اساس آن، نگرش و رفتار آنها را ثابت یا متغیر می‌کند.
کوروش محمدی در گفت و گو با ایرنا افزود: واقعیت این است که برخی از اقشار جامعه به لحاظ درآمد یا سطح و طبقه اجتماعی، آنقدر درگیر مسائل معیشتی، فقر و گرفتاری روزمره خود هستند که شاید بحرانی به نام کرونا هیچگاه در نظر آنها بزرگتر از مشکلات دیگرشان به چشم نیاید و محلی از اعراب نداشته باشد.
به گفته این جامعه‌شناس، برای این افراد، سطح محرومیت، فقر و نواقص زندگی، سنگین‌تر از بحران سلامت است زیرا سطح رفاهی و خدماتی زندگی آنها، قبل و بعد از کرونا تفاوت چندانی ندارد و آنها همیشه در معرض خطرات و لطمات حوزه سلامت بوده و هستند.
محمدی با بیان اینکه بحران برای هر فردی شرایط خاصی را تداعی می‌کند، گفت: این مساله سبب می‌شود که عده‌ای با مواجه شدن با یک بحران دچار ترس و اضطراب شوند و برخی دیگر بی‌محابا و بی‌پروا، به زندگی پُرمشغله و سخت خود ادامه دهند.
وی تصریح کرد: خانواده‌هایی که همواره دغدغه معیشت بدون هرگونه خدمات بیمه‌ای و رفاهی دارند و در قالب مُتکدی، کودک کار، زن و یا مرد سرپرست خانوار هستند، درواقع کرونا را نه به مثابه یک تهدید برای سلامت خود یا دیگران بلکه به‌عنوان یک مزاحم برای امرار معاش خود تلقی می‌کنند.
این آسیب‌شناس اجتماعی افزود: اگر بحث سلامت برای این افراد از درجه اهمیت بالایی برخوردار نیست به معنای آن است که هیچگاه دغدغه سلامت نتوانسته است جایگزین دغدغه‌های روزمره دیگر آنها شود.
رییس کمیسیون اجتماعی و محیط زیست شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار داشت: با این وجود در این کمیسیون از همان روز اول شیوع ویروس کرونا با همکاری مدیریت شهری و با همدلی اعضای شورای شهر، ستاد ویژه مقابله با کرونا تشکیل شد.
وی ادامه داد: در کنار برنامه گندزدایی و ایمنی شهر و سیستم حمل و نقل عمومی، توزیع اقلام بهداشتی اعم از ماسک، دستکش و محلول شوینده در مناطق حاشیه نشین شهر و بین کودکان کار و دیگر افراد نیازمند جامعه صورت پذیرفت.
محمدی، تشکیل ۲۰۵ شبکه اجتماعی در محلات برای حمایت آموزشی، بهداشتی و روحی و روانی از خانواده‌ها را از دیگر اقدامات این ستاد از ابتدای شروع بحران کرونا تاکنون برشمرد.
وی تصریح کرد: با این وجود باید سازمان‌های خدمات‌گری همچون بهزیستی با شناسایی و زیر پوشش قرار دادن افرادی که همواره دغدغه معیشت دارند و در دوران کرونا مشکلات اقتصادی آنها گسترش یافته و دغدغه سلامت نتوانسته است جایگزین دیگر دغدغه‌های آنها شود، با ساماندهی کودکان کار و مُتکدیان، بیش از پیش قویتر و جدی‌تر عمل کند.
مُتکدیان، درماندگان اجتماعی که ویروس کرونا برای آنها مرگ آرامی محسوب می‌شود
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان نیز بر این باور است که مُتکدیان، کودکان کار و دیگر اقشاری که در روزهای بحران کرونا در خیابان‌ها به دنبال لقمه نانی هستند را می‌توان درماندگان اجتماعی نامید که این بیماری برای آنها، درواقع مرگی آرام محسوب می‌شود.
رضا اسماعیلی در گفت و گو با ایرنا افزود: برخی از این افراد در عین وقوف به تهدیدات این بیماری، آگاهانه اصلِ ماندن در خانه را زیر پا گذاشته و نوعی مرگ آرام اما به دور از تحقیرهای اجتماعی را انتخاب کرده تا به زعم خود از جامعه انتقام بگیرند.
این پژوهشگر حوزه اجتماعی گفت: در گفت و گو با تعدادی از این افراد با طیفی مواجه شدیم که از منظر روانشناختی، جامعه‌شناسی و فرهنگ دینی، جای مطالعه و بررسی خاص دارند زیرا در بین دو رفتار خودکشی یا تداوم زندگی مرارت بارشان، در شرایط یاس و ناامیدی هستند.
اسماعیلی ادامه داد: آنان به‌دلایل گوناگون توان خودکشی را در خود نمی‌بینند و افق مثبتی هم برای فردای خود تصور نمی‌کنند و از گذشته خود و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند هم رضایت ندارند.
این استاد دانشگاه افزود: این افراد در اوج بیگانگی سیاسی و اجتماعی، احساس ناتوانی کرده و در جریان زندگی مُنفعلانه عمل می‌کنند و امروز و فردا را تکرار دیروز بی‌حاصل خود می‌پندارند.
وی اضافه کرد: آنها از شادی و نشاط بهره کافی ندارند از یکنواختی در زندگی خسته‌اند و توان تامین نیازهای اصلی خود و خانواده هایشان را هم ندارند و تجربه مُستمر شرمندگی در زندگی، آنان را از ماندن نیز بیزار کرده است.
اسماعیلی، نداشتن عزت نفس کافی و وجود افکار منفی بسیار را از دیگر ویژگی‌های این افراد برشمرد و افزود: آنها از نظر اعتقادات دینی با خدای خویش فاصله پیدا کرده‌اند و از دایره ارتباط خوشایند با دیگران برخوردار نیستند.
وی ادامه داد: این قشر رفت و شد مناسبی به مکان‌های دینی، فرهنگی هنری و اجتماعی ندارند و از روابط اجتماعی مطلوب برخوردار نبوده و در شبکه‌های ارتباطات اجتماعی هم اثربخش نیستند.
این جامعه‌شناس و محقق افزود: در یک کلام، این قشر در حالت درماندگی اجتماعی قرار گرفته‌اند و در هنگامه بحران کرونا می‌توانند با رفتارهای خویش، سهمی مُهلک و تعیین‌کننده در انتشار و انتقال این ویروس ایفا کنند.
وی تصریح کرد: اگرچه شدت این مساله در حال حاضر نسبت به کل جمعیت قابل ملاحظه نیست ولی به‌عنوان یک موضوع اجتماعی به حمایت سیاستگذاران و برنامه‌ریزان و مجریان در حوزه رفاه اجتماعی نیازمند است.
اسماعیلی هشدار داد: درغیر این صورت، درماندگان اجتماعی در شرایط جاری مواجهه جامعه با بحران کرونا، می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت اجتماعی در ابعاد جسمی و روانی باشند.
کودکان کار، آسیب‌پذیرترین قشر جامعه در ابتلا به کرونا
مسوول یک موسسه مردم نهاد حامی کودکان کار در اصفهان گفت: کودکان کار، یکی از اقشار بسیار آسیب‌پذیر در مقابل بیماری‌ها و بحران‌ها به‌ویژه ویروس کرونا هستند که باید مورد توجه و رسیدگی بیشتر قرار بگیرند.
نوید مسائلی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینکه فقر مالی، بسیاری از این کودکان را برای تامین معیشت خود و خانواده‌هایشان به خیابان‌ها می‌کشاند، افزود: در شرایط بحرانی چند ماهه اخیر،آنها بازهم در خیابان‌ها برای تامین درآمد حضور می‌یابند که این مهم از لحاظ تهدید سلامت آنها، بیش از پیش موجب نگرانی فعالان حامی حقوق کودکان کار شده است.
وی اضافه کرد: بر این اساس این موسسه از اسفند سال گذشته اقدام به تهیه لوازم پیشگیری از ابتلا به کرونا شامل ماسک و مواد ضدعفونی برای این کودکان کرده و در اختیار آنها قرار داده است.
این فعال حقوق کودکان کار در اصفهان افزود: شهرداری نیز در این مدت با دادن مقادیری محلول ضدعفونی، دستکش و ماسک موجب شده که کار توزیع این اقلام بین بالغ بر ۳۵۰ کودک کار در اصفهان صورت گیرد.
وی، آموزش نکات بهداشتی به کودکان یادشده را از طریق نیروهای داوطلب و حامیان این موسسه از دیگر اقدامات برای ایمن‌سازی کودکان کار در شرایط حاد بحران کرونا برشمرد.
این فعال اجتماعی افزود: تعدادی از نیروهای داوطلب در زمان توزیع این بسته‌ها به آموزش نکات بهداشتی به کودکان کار پرداختند و علاوه بر آن، توزیع مواد غذایی شامل برنج، روغن، حبوبات، رُب گوجه فرنگی، تُن ماهی و ماکارونی با کمک خیرین نیز بین این کودکان انجام شد.
مسائلی با اشاره به اینکه بسیاری از کودکان کار نان‌آور خانواده‌هایشان هستند، خاطرنشان کرد: در شرایط حاضر برغم حضور این کودکان برای امرار معاش خود و خانواده‌هایشان در سطح خیابان‌ها، مردم کمتر از خانه‌ها خارج می‌شوند و از این کودکان خرید نمی‌کنند که این موضوع هم مشکلات مبتلابه معیشتی آنها را دوچندان کرده است.
وی کودکان کار را در شرایط کنونی جامعه نیازمند حمایت بیشتر دانست و از مردم و مسوولان خواست تا این قشر آسیب‌پذیر را در شرایط سخت فعلی از هر لحاظ یاری و حمایت کنند.
بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعداد کل مبتلایان بیماری کووید-۱۹ در کشور به ۱۰۶ هزار و ۲۲۰ نفر و تعداد کل قربانیان آن به ۶ هزار و ۵۸۹ نفر رسیده است.
