قطار شهری (مترو) سامانه‌ای برای جابه‌جایی حجم انبوهی از مسافران شهری با قدمت بیش از ۱۵۰ سال در دنیاست که در بافت درون شهری به طور عمومی به شکل زیرزمینی و در بافت بین شهری یا حومه‌ای به‌صورت همسطح به جابه‌جایی مسافر می‌پردازد؛ نخستین قطار شهری در کشورمان سال ۷۷ در تهران راه‌اندازی شد.
فعالیت قطار شهری در کلانشهر افزون بر ۲ میلیون نفری اصفهان پس از کش و قوس فراوان از سال ۹۴ آغاز شد و تاکنون از سه خط پیش بینی شده برای این شهر، خط یک قطار شهری از شمال تا جنوب به طول ۲۰ کیلومتر و با ۲۰ ایستگاه راه‌اندازی شده است.
فعالیت این خط از مهر سال ۹۴ با راه‌اندازی تعدادی از ایستگاه‌ها آغاز شد تا این که به مرور زمان ۲۰ ایستگاه آن از شمال تا پایانه مسافربری صُفه واقع در جنوب کلانشهر اصفهان راه‌اندازی و وارد سرویس خدمات‌رسانی شد.
در زمان حاضر فقط خط یک قطار شهری در اصفهان فعالیت دارد و عملیات اجرایی خط دوم که شرق را به غرب این کلانشهر متصل می‌کند در حال اجراست.
ماه به ماه و سال به سال به تعداد مسافران خط یک قطار شهری اصفهان افزوده شد به طوری که تعداد آنها از حدود ۸۰ هزار نفر در پاییز به حدود یکصد هزار نفر در روز در اسفند پارسال رسید که بدون شک سهمیه‌بندی بنزین نقش بسزایی در افزایش تعداد مسافران آن در ماه‌های پایانی سال گذشته داشت.
قطار شهری اصفهان در سال‌های اخیر بویژه پس از سهمیه‌بندی بنزین، نقش بسزایی در جابه‌جایی مسافران و گردشگران این کلانشهر به دلیل گذر آن از محور میانی شمال به جنوب داشت و بسیاری از مردم برای امور مختلف مانند رفتن به محل کار، مدرسه و دانشگاه از آن استفاده می‌کردند اما پس از شیوع بیماری کرونا و با توجه به مصوبه ستاد استانی مقابله با کرونا، فعالیت خط یک قطار شهری اصفهان از بیست و چهارم اسفند پارسال متوقف شد و هنوز هم تصمیمی برای ادامه کار آن گرفته نشده است.
در چند روز گذشته، یکی از اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان به مناسبت روز ملی ایمنی در حمل و نقل، مباحثی را در باره ایمنی ایستگاه‌های خط یک قطار شهری اصفهان مطرح و تاکید کرد که این خط آبستن حوادث بسیار است.
هفتم اردیبهشت به‌عنوان "روز ایمنی حمل و نقل" نامگذاری شد.
رییس کمیسیون حمل و نقل و فناوری اطلاعات شورای اسلامی شهر اصفهان در یکی از جلسه‌های شورا با بیان اینکه برخی از سیستم‌های هوشمند ایمنی در قطار شهری نصب نشد، گفت: یکی از مسائلی که پس از افتتاح خط یک قطار شهری بارها مورد تاکید قرار گرفت، تکمیل زیرساخت‌های آن بود که بنظر می‌آید با رویکرد توسعه‌ای مدیران شهری، احداث و راه‌اندازی خط دوم قطار شهری در اولویت قرار گرفته و خط یک به نوعی رها شده است.
امیراحمد زندآور با اشاره به اینکه تعدادی از مهمترین تجهیزات خط یک قطار شهری اصفهان هنوز نصب نشده و از این رو آبستن حوادث بسیار است، خاطرنشان کرد: این خط پس از گذشت چند سال از زمان افتتاح دارای موارد نقص بسیاری است.
وی از جمله این موارد را نصب نشدن آسانسورها در تعدادی از ایستگاه‌ها، نصب نشدن سیستم‌های هوشمند ایمنی، راه اندازی نشدن سیستم‌های تهویه هوشمند و نفوذ آب به داخل ایستگاه‌ها و تونل، اعلام و برای رفع این موارد تاکید کرد که تکمیل خط یک مطابق استانداردها در اولویت قرار گیرد و پیگیری لازم برای تامین قطعات یدکی سیستم‌های موجود و رفع اشکال آنها در اسرع وقت انجام تا در نهایت با تکمیل خرید ناوگان، این خط به عملکرد واقعی خود نزدیکتر شود.
ضوابط ایمنی قطار شهری چیست؟
قطار شهری به عنوان راه‌آهن زیرزمینی یکی از اجزای اصلی شبکه‌های حمل و نقل در جهان است که این سیستم نیاز به ایجاد یک محیط ایمن و بهداشتی برای مسافران و کارکنان خود و حراست از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده دارد و برای این کار از فناوری‌های روز استفاده می‌شود.
این سیستم حمل و نقل می‌تواند با خطرات مختلفی از جمله حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و رانش زمین و وقایع انسانساز مانند آتش‌سوزی، شیوع بیماری، برخورد قطارها با یکدیگر، گیرافتادن مسافران لای درِ قطار، سقوط از پله برقی، برق گرفتگی و شوک الکتریکی، تهدیدهای تروریستی، نشت مواد شیمیایی، اجتماعات، سر و صدا و مخاطرات روانشناختی مانند خشونت و اضطراب کاری، روانی و اجتماعی مواجه شود.
از مهمترین تجهیزاتی که برای مقابله با این خطرها و حفظ ایمنی افراد و امنیت سیستم‌ها در قطار شهری نیاز است می‌توان به دوربین مدار بسته، تلفن اضطراری، کنترل تردد بوسیله سیستم‌های الکترونیکی، کنترل درها و گیت‌های ورودی و خروجی، سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، سیستم آسانسورها و پله برقی، سیستم تهویه مطبوع و سیستم برق اضطراری اشاره کرد.
هر یک از این عوامل نیز دارای دستورها و ضوابط ایمنی مشخصی است از جمله اینکه در ابتدا و انتهای پله برقی دکمه توقف(STOP) قرار گرفته است که تنها در مواقع اضطراری با فشردن آن می‌توان پله برقی را متوقف کرد یا اینکه در سیستم اعلان و اطفا حریق، در قسمت‌های مختلف ایستگاه از قبیل سکوها و سالن فروش بلیت، آشکارسازهای دودی به منظور کشف سریع دود و حریق نصب شد و به منظور اعلام سریع آتش‌سوزی به مرکز کنترل ، شاسی‌های قرمز رنگ اعلام حریق بر روی دیواره سکوی ایستگاه نصب شده که با فشردن پوشش شیشه‌ای آن می‌توان مرکز کنترل را از وقوع حریق مطلع کرد.
کارشناسان ایمنی و حمل و نقل معتقدند که با توجه به ویژگی‌های خاص قطار شهری از جمله تعداد زیاد مسافران لازم است همه مخاطراتی که ایمنی آن را تهدید می‌کند بررسی و برای آن تمهیدات مورد نیاز اندیشیده شود.
با وجودی که حوادث قطار شهری در کشورمان نسبت به سایر وسایل حمل و نقل عمومی کمتر بوده است اما باید این نکته را نیز در نظر داشت که همواره باید احتمال وقوع هر حادثه‌ای اعم از طبیعی یا انسان ساز را در نظر گرفت که یکی از نمونه‌های بارز آن حوادث آبان سال گذشته بود که ناآرامی‌ها به داخل تعدادی از ایستگاه‌های قطار شهری کلانشهر اصفهان کشیده شد و تجهیزات و امکانات بسیاری آسیب دید و حتی خدمات رسانی قطار شهری به دلیل خسارت‌های وارد آمده برای چند روز متوقف شد.
برخی از کارشناس حوزه حمل و نقل در گفت و گو با ایرنا از مهمترین موارد ایمنی که باید در قطار شهری اصفهان مورد توجه قرار گیرد را آب‌بندی نبودن تونل‌ها و نشت آب، تکمیل نبودن برخی ورودی‌های ایستگاه‌ها بویژه در بخش پله برقی و آسانسور و تکمیل نبودن برخی از پله‌های فرار و اضطراری عنوان و تاکید کردند که قطار شهری از مکان‌های مهم و حساس در شهرها محسوب می‌شود و باید همه مسائل امنیتی و ایمنی آن را در کنار هم دید.
به گفته آنها حفاظت از سازه‌های زیرزمینی از جمله تونل قطار شهری به‌علت شرایط خاک و آب‌های زیرزمینی ضروری است و باید در انتخاب روش آب‌بندی دقت لازم را به عمل آورد.
سال گذشته برخی از مسافران قطار شهری اصفهان شاهد ریزش آب از سقف ایستگاه انقلاب بودند که موجب نگرانی آنها در باره ایمنی این ایستگاه و تونل شد اما مسوولان قطار شهری از کنترل نشتی آب خبر دادند و گفتند: مشکلی از نظر ایمنی در این ایستگاه و در کل خط یک قطار شهری اصفهان وجود ندارد.
مسوولان قطار شهری اصفهان همچنین خاطرنشان کردند: ایستگاه‌های انقلاب و سی و سه پل، ۲ ایستگاه خط یک قطار شهری اصفهان است که زیر سطح آب‌های زیرزمینی قرار می‌گیرد و به‌دلیل بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی این اتفاق بوجود آمد.
تکمیل ایمنی قطار شهری اصفهان به ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد
طرح این مسائل در باره ایمنی قطار شهری اصفهان پس از پنج سال از راه‌اندازی آن در حالی انجام می‌شود که به گفته رییس کمیسیون حمل و نقل و فناوری اطلاعات شورای اسلامی شهر اصفهان، افتتاح قطار شهری در سال ۹۴ ضابطه‌مند بود اما برخی از طرح‌های تکمیلی آن به مرور زمان انجام شد.
زندآور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در برخی موارد طرح‌هایی که افتتاح می‌شود با ۹۰ درصد ظرفیت آن است و در باره ۱۰ درصد مابقی آن می‌گویند که تکمیل خواهد شد.
وی با بیان اینکه تاکید ما در باره قطار شهری اصفهان مسائل استاندارد و ایمنی آن است، اظهارداشت: با بررسی‌هایی که در باره این سرویس حمل و نقل عمومی داشتیم نواقصی را به‌صورت مشهود مشاهده کردیم و در باره ضرورت رفع آنها در جلسه شورای شهر تذکر دادم.
زندآور با تاکید مجدد بر اینکه خط یک قطار شهری اصفهان در بحث تجهیز و مسائل ایمنی، آبستن حوادث ناگواری است، گفت: استانداردسازی ورودی‌ها و آسانسورها، نفوذ آب به تونل و آبگرفتگی و تهویه هوا از مهمترین مسائلی است که باید به آن توجه شود.
وی با اشاره به اینکه مسائل مختلفی دست به دست هم داد تا مسائل ایمنی و استانداردسازی تجهیزاتی مانند آسانسورها هنوز تکمیل نشده باشد، تصریح کرد: ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا خط یک قطار شهری اصفهان بطور کامل ایمن شود که این پول باید از محل مناسب و قانونی از جمله بودجه شهرداری یا اوراق مشارکت هرچه زودتر تامین شود.
رییس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر اصفهان با تاکید براینکه زیرساخت‌های قطار شهری اصفهان مانند واگن و ریل ها مشکلی ندارند، افزود: اما باید ایمن سازی تاسیسات و فضای فیزیکی آن هرچه زودتر کامل شود.
مدیرکل استاندارد استان اصفهان در باره نظارت بر تاسیسات و تجهیزات قطار شهری توضیح داد: آسانسور مشمول استاندارد اجباری است و این اداره کل با همکاری شرکت‌های بازرسی در حال بررسی آنهاست.
غلامحسین شفیعی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ۴۸ دستگاه آسانسور در قطار شهری اصفهان مورد بررسی و کنترل قرار می‌گیرد، تاکید کرد: تا زمانی که این آسانسورها تاییدیه لازم را اخذ نکنند اجازه فعالیت ندارند.
سیستم‌های هوشمند از کسری‌های قطار شهری اصفهان است
برغم دغدغه برخی کارشناسان و مسوولان در باره ایمنی و استانداردسازی قطار شهری اصفهان، مدیرعامل سازمان قطار شهری این دیار تاکید کرد که کلیات ایمنی در این سرویس حمل و نقل عمومی رعایت می‌شود و در حد استفاده، قابل قبول است.
محمدرضا بنکدار در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه مسائل ایمنی در پله‌ها و آسانسورها به مرور زمان انجام می‌شود، افزود: تعدادی از آسانسورها مجوزهای استاندارد را کسب کردند و تعداد دیگری در حال گذراندن مراحل نهایی اخذ آن هستند.
وی با اشاره به اینکه هنوز در تعدادی از ایستگاه‌های خط یک قطار شهری اصفهان، پیمانکاران در حال تکمیل مسائل ایمنی و هوشمندسازی سیستم‌ها هستند، خاطرنشان کرد: این ایستگاه‌ها با قبول مسوولیت توسط پیمانکار و بازرسی مداوم آنها بهره‌برداری شده و تحت کنترل کامل است.
بنکدار با بیان اینکه برخی تجهیزات در سال‌های گذشته دارای استاندارد بود که نیاز به تمدید دارد، افزود: همه پله‌های اصلی قطار شهری استاندارد است و آب‌بندی در همه خروجی‌ها وجود دارد و در طول بهره‌برداری از سیستم تعمیر و نگهداری برخوردار است.
وی با بیان اینکه هنوز با مسائلی در باره هوشمندسازی برخی از سیستم‌ها مواجهیم، تصریح کرد: سیستم‌های هوشمند و اتوماتیک کردن یکی از کسری های قطار شهری اصفهان است که رفع آن نیاز به تامین منابع مالی دارد.
مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان توضیح داد: به‌عنوان مثال، سیستم‌های تهویه هوا و اطفا دود در قطار شهری اصفهان نصب شده اما هنوز به‌صورت دستی کار می‌کند و هوشمندسازی نشده است و هنگامی که مشکلی پیش می‌آید، سیستم اعلانی وجود دارد که آن را سریع خبر می‌دهد تا اقدام شود.
بنکدار با اشاره به اینکه دنبال تامین منابع مالی مورد نیاز برای تکمیل هوشمندسازی سیستم‌ها هستیم، خاطرنشان کرد: این موضوع جزو بودجه‌های شهرداری است و در هر سال بستگی به میزان جذب آن دارد.
وی در باره تامین امنیت در ایستگاه‌های قطار شهری گفت: پلیس مترو باید توسط نیروی انتظامی مستقر شود و تا جایی که خبر دارم دستورالعمل آن در حال تنظیم بوده و پلیس در حال اتخاذ تمهیداتی برای آن است.
وی در باره نشت آب در تونل و برخی ایستگاه‌های قطار شهری اصفهان هم اظهار داشت: سازه‌های زیرزمینی همواره با این چالش مواجه هستند اما ما پیش بینی لازم را در باره آن و هدایت آب‌های زیرزمینی کرده‌ایم.
بنکدار اضافه کرد: در ایستگاه انقلاب که سال گذشته نشت آب در آن ملاحظه شد، هنوز دیوار کاذب در آن قسمت کار نشده بود که پیمانکاران نسبت به رفع آن اقدام کردند.
وی با بیان اینکه در ۲ ماه گذشته که قطار شهری اصفهان تعطیل بود، اقدام‌هایی برای رفع نواقص آن انجام شد، افزود: هنوز تصمیم جدیدی در باره از سر گیری فعالیت آن گرفته نشده است.
شاید تعطیل شدن قطار شهری اصفهان به‌دلیل پیشگیری از شیوع بیماری کرونا، فرصت مناسبی برای مسوولان و پیمانکاران آن بود تا برای رفع نواقصی که نسبت به خطرساز بودن آنها هشدار داده شده است، اقدام کنند اما باید توجه کرد که تامین امنیت و ایمنی هزاران شهروندی که روزانه از این سرویس حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند از موارد حیاتی است که با حفظ جان و سلامت آنها ارتباط مستقیم دارد و ضروری است که تکمیل سیستم‌های ایمنی و هوشمندسازی آنها با توجه به غیرقابل پیش بینی بودن هرگونه حادثه‌ای، هرچه زودتر انجام شود.
سرویس‌های حمل و نقل عمومی از جمله قطار شهری در ترافیک و جابه‌جایی شهروندان کلانشهر ۲ میلیون نفری اصفهان نقش بسزایی دارند.
