شماری از پزشکان اصفهان در گفت و گو با ایرنا، احیای سبک زندگی سالم را بهترین راهکار مقابله با اعتیاد و افتادن افراد در این دام خانمانسوز برشمردند و تاکید کردند: آگاهی‌بخشی در مورد تاثیرات سوء مصرف مواد مخدر بر اندام‌های بدن می‌تواند، زنگ هشدار را برای معتادان به صدا درآورد و تلنگری باشد که معتادان به اعتیاد خود پایان دهند.
مغز مهمترین عضو بدن و مرکز اصلی فعالیت‌های پیچیده انسان است که عملکردهای مختلف را هماهنگ می‌کند. هر قسمتی از این اندام، مسوول اقدام خاصی در فرد است. مصرف مواد مخدر، به مرور زمان بر عملکردهای مختلف مغز تأثیر می‌گذارد و به شکل‌های مختلف، آن را مختل می‌کند.
تاثیر مصرف موادمخدر بر مغز بسیار مُخرب است، به‌عنوان نمونه اعتیاد به تریاک به تشدید افسردگی، اختلال در میل جنسی و اختلال خواب منجر می‌شود. مصرف حشیش نیز باعث بروز توّهم، بیخوابی، اضطراب، حملات اضطرابی "پانیک" شده و در درازمدت "آتروفی مغزی" ایجاد می‌کند و به بی‌انگیزگی عمومی فرد می‌انجامد.
پزشکان معتقذند: نقش مصرف مواد مخدر در درمان بیماری‌های اعصاب مانند اثر قرص‌های مُسکن در درد ناشی از عفونت دندان است که با مصرف قرص مُسکن، درد بطور موقت ساکت می‌شود ولی میکروب و عفونت مربوط به آن پیشرفت می‌کند و ریشه دندان را می‌پوساند.
یک متخصص مغز و اعصاب به ایرنا گفت: مصرف موارد مخدر می‌تواند تاثیرات مُخربی بر مغز گذاشته و باعث از دست‌رفتن حافظه، قدرت تصمیم‌گیری و اختلال حواس شود، ضمن اینکه مخدرهای صنعتی و شیمیایی نیز عوارض بسیاری برای سلامت بدن به‌ویژه سلامت مغز دارند.
دکتر مرضیه رحیمی افزود: اعتیاد به مواد مخدر از بسیاری جهات، هم در کوتاه‌مدت و هم در درازمدت، بر مغز تاثیر می‌گذارد.
وی اضافه کرد: بسیاری از مواد مخدر بخصوص مواد استنشاقی دارای اثرات سمی هستند که می‌توانند نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی مغز را بکشند و زمانی که این سلول‌ها می‌میرند، به احتمال زیاد دیگر دوباره احیا نمی‌شوند.
رحیمی یادآور شد: تاثیر موارد مخدر تنها روی مغز نیست بلکه تقریبا تمام اندام‌های بدن را درگیر می‌کند برای نمونه مصرف طولانی‌مدت این مواد باعث بروز صدمات زیاد به کبد نیز می شود و نتایج مطالعات نشان می‌دهد که در میان مصرف‌کنندگان تریاک، سکته‌های مغزی و قلبی، سرطان‌ها و مرگ ناشی از بیماری‌های گوارشی ۸۶ درصد افزایش دارد ولی با توجه به اهمیت مغز، پیامدهای جبران ناپذیر این عضو بیشتر است.
وی ادامه داد: هرچند در اغلب موارد، تغییراتی که اعتیاد به مواد مخدر در مغز ایجاد می‌کند، می‌تواند دائمی نباشد، اما برخی از این تغییرات می‌تواند تا چندین سال دوام بیاورد.
به گفته این متخصص مغز و اعصاب، برای کسانی که مصرف مواد مخدرشان را قطع کرده‌اند و می‌کوشند بهبود یابند، این تغییرات درازمدت، اراده آنها برای پاک ماندن را سخت‌تر می کند.
وی ادامه داد: مصرف‌کنندگانی که مصرفشان را قطع کرده‌اند، مایل‌اند دوباره به مسیر قبلی خود بازگردند و ممکن است برخی از آنها حتی تا چندین مرتبه هم در این راه شکست بخورند و شروع به استفاده مجدد کنند.
وی با تاکید براین که بهبود اعتیاد، همیشه امکانپذیر است، گفت: توان‌بخشی کامل نیازمند تلاشی بزرگ از طرف خود شخص و دوستان و بستگان اوست، استفاده از دارو نیز بسیار موثر است و معتادان می‌توانند به متخصصان مغز و اعصاب مراجعه و از داروهای موثر تجویزشده استفاده کنند تا به درمان کامل برسند اما نباید فراموش کرد که حل پدیده اعتیاد مشکلی است که فقط با زور و جُرم‌انگاری حل نمی‌شود بلکه باید از طریق راه‌های علمی با آن مواجه شد.
دارنده بورد تخصصی مغز و اعصاب تاکید کرد: مسوولان فرهنگی باید با جدیت بیشتر نسبت به اطلاع‌رسانی در باره عوارض اعتیاد بر اندام‌ها اقدام کنند و با نشر اطلاعات تاثیر سوء مصرف مواد مخدر بر اندام‌های حیاتی مانند مغز، اقشار جامعه را در قبال این پدیده شوم آگاه سازند.
دکتر رحیمی خاطرنشان کرد: مواد مخدر بعد از مصرف وارد سیستم ارتباطی مغز شده و به‌دلیل شباهت با انتقال‌دهنده‌های عصبی، جایگزین آنها می‌شوند و این جایگزینی در دریافت و پردازش اطلاعات اختلال ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: شباهت ساختار شیمیایی مواد مخدر با انتقال‌دهنده‌ها سبب می‌شود تا نورون‌های مغزی آنها را به‌عنوان انتقال‌دهنده شناسایی کنند و اجازه دهند تا وارد سلول‌های عصبی شده و آنها را تحریک کنند.ورود این مواد باعث می‌شود تا مغز بطور طبیعی تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی را کاهش دهد و برای انتقال پیام‌های خود نیازمند وجود مواد مخدر باشد.
وی یادآور شد: برخی مواد نیز نظیر مواد محّرک همچون آمفتامین و کوکائین باعث می‌شوند تا نورون‌های مغزی به مقدار زیادی انتقال‌دهنده تولید کنند و میزان آنها از حالت طبیعی خارج کنند.در این وضعیت، پیام‌های قوی‌تری در مغز ایجاد شده و فعالیت‌های ارتباطی آن نیز مختل خواهند شد، به همین دلیل است که پس از مصرف مواد حالاتی نظیر سرخوشی، لذت و شادی با شدت بسیار قوی‌تری اتفاق می‌افتد.
دکتر رحیمی، اعتیاد را یکی از مشکلات مهم جوامع امروزی دانست که تاثیرات جسمی و روانی زیادی روی افراد معتاد برجا می‌گذارد.
وی گفت: مواد مخدر بر مراکز مهم تصمیم‌گیری مغز مانند 'کورتکس پری فرونتال' و 'استریاتوم ' اثر کرده و فرآیند تصمیم گیری در افراد معتاد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
وی تاکید کرد: هنگام درمان اعتیاد، علاوه بر توجه به درمان جنبه‌های فیزیکی و ظاهری اعتیاد، لازم است به اثرات مغزی آن مانند مختل‌شدن مسیرهای تصمیم‌گیری در افراد معتاد نیز توجه کرد زیرا برای ترک اعتیاد و بازگشت این افراد به زندگی عادی و قدم گذاشتن در مسیر خودباوری و موفقیت لازم است مراکز شناختی مغز مانند مراکز تصمیم‌گیری به‌درستی عمل کند و این لزوم پیگیری درمان زیر نظر پزشک متخصص را دوچندان می‌سازد.
مخدرها به بروز افسردگی یا توهم منجر می‌شوند
دکتر جعفر مهوری نیز در این پیوند اظهار داشت: مواد مخدر به روش‌های بسیار متنوعی بر مغز انسان تاثیر می‌گذارند به عنوان نمونه "اکستازی" که یک ماده مخدر شناخته می‌شود می‌تواند سلول‌هایی را که در پوسته مغز قرار دارند، از بین ببرد و فرایندهای تفکر را قطع کند. کوکائین، هروئین و دیگر مواد نیز مغز را به طریقی دیگر تغییر می‌دهند.
وی با بیان اینکه مشکلات مغز و اعصاب از جمله شایعترین عوارض مصرف مواد مخدر است، اظهار داشت: انواع مواد مخدر با تاثیرگذاشتن بر عملکرد مغز باعث بروز حالت نشئگی و لذت مقطعی می‌شوند و به همین دلیل مصرف طولانی مدت آنها، مشکلات اساسی در کارکرد مغز و اعصاب ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: استفاده طولانی‌مدت از مواد مخدر، روانگردان‌ها یا آرام‌بخش‌ها باعث ایجاد تغییرات ماندگار در مغز شده و می‌تواند به بروز افسردگی یا توهم منجر شود به علاوه وابستگی عاطفی فرد معتاد به مصرف مواد مخدر بسیار شدید بوده و در مواردی ممکن است تا آخر عمر در وجود وی باقی بماند.
عضو هیات علمی علوم پزشکی اصفهان یادآور شد: این تأثیرات مغزی تا جایی پیش می‌رود که فرد دچار وابستگی به مواد می‌شود و بدون‌اینکه اراده‌ای از خود داشته باشد به مصرف مواد مخدر ادامه می‌دهد و در نهایت این وابستگی سبب می‌شود تا در صورت مصرف نکردن مواد مخدر، عملکردهای مغزی او بطورکل مختل شود.
دکتر مهوری افزود: عوارض جانبی مصرف مواد مخدر به‌تدریج باعث بروز مشکلات روانی می‌شود، به‌عنوان مثال مصرف درازمدت مواد مخدر باعث کاهش میل و قوای جنسی و در نهایت بروز مشکلات روانی و حتی مشکلات خانوادگی و طلاق می‌شود.
وی ادامه داد: حشیش در کسانی که دچار بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنیا هستند باعث تشدید علائم و عود بیماری و مواد محرکی مانند شیشه، کوکائین، قرص‌های اِکس سبب بروز توهم، هذیان، بیخوابی، رفتارهای خطرناک، رفتارهای تهاجمی و پرخاشگری، بیقراری و بیخوابی می‌شوند و مصرف این مواد به تشدید علائم دوقطبی، اضطراب و اسکیزوفرنیا و عود سریع آن می‌انجامد.
این پزشک متخصص تاکید کرد: مصرف مواد روان‌گردان باعث تشدید بیماری‌های مغز و اعصاب می‌شود هرچند در مراحل اولیه مصرف مواد، فشار افکار بیمارگونه کمتر می شود ولی با معتاد شدن بیمار نه‌تنها این افکار و افسردگی کمتر از قبل نخواهد شد بلکه اعتیاد باعث عمیق‌تر شدن آنها می شود و در این حالت بیمار هنگامی به درمانگاه مراجعه می‌کند که هم از وجود بیماری اعصاب رنج می‌برد و هم از ادامه اعتیاد خسته شده است.
احیای سبک زندگی سالم، بهترین راهکار مقاله با اعتیاد
یک روانپزشک، احیای سبک زندگی سالم را بهترین راهکار مقابله با اعتیاد و آلوده‌شدن افراد بیشتر در این دام خانمانسوز برشمرد و بر ضرورت استفاده از ظرفیت سمن‌ها و جمعیت‌های مردمی برای مقابله با اعتیاد تاکید کرد.
دکتر آزاده مشایخی گفت: افراد جامعه می‌بایست با آسیب‌های ناشی از مصرف مواد مخدر آشنا شوند و اگر جوانی به هر دلیل به‌سوی این مواد گرایش یافت، باید این موضوع بررسی و در باره آن چاره‌اندیشی شود.
وی یادآور شد: ۵۵ درصد خانواده‌ها دیرهنگام و سه تا پنج سال بعد از اعتیاد فرزند خود، از این موضوع مطلع می‌شوند که همین امر نیز تعمیق ابعاد این معضل در جامعه را بدنبال دارد.
وی جامعه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال کشور را بیشترین رده سنی در معرض آسیب ناشی از پدیده شوم اعتیاد ذکر کرد و گفت: باید علاوه بر مقابله با عرضه و توزیع مواد مخدر، از راهکارهای علمی تجویز دارویی پزشکان متخصص مغز و اعصاب و روانپزشکان بهره برد.
مشایخی افزود: بیماری‌های اعصاب و روان ناشی اختلالاتی است که در تنظیم مواد شیمیایی مغز ایجاد می‌شود و به‌تبع آن برخی از مسیرهای عصبی که مانند مدارهای الکتریکی عمل می‌کنند، کارایی خود را از دست می‌دهند و با مصرف دارو و انجام مشاوره به‌ویژه توام شدن درمان دارویی و غیردارویی سیستم اعصاب و مدارهای الکتریکی آن کار طبیعی خود را بدست می‌آورند و بدنبال آن بیمار احساس کاهش اضطراب، افسردگی، افکار مزاحم، کاهش توهم، بهبود خواب و اشتها را کسب می‌کند.
دکتر مشایخی ادامه داد: مصرف مواد مخدر اثرات مُخربی روی کارکرد مدارهایی الکتریکی مغز دارد. با مصرف مواد، بیمار بصورت موقت احساس خوبی بدست آورده و علائم بیماری‌های اعصاب تخفیف می یابد ولی در درازمدت نه‌تنها بیماریش بهبود نیافته بلکه به بیماری دیگری به نام اعتیاد هم دچار می‌شود.
این روانپزشک یادآور شد: حدود ۶۰ درصد از بیماران معتاد به مواد مخدر دچار یکی از اختلالات مربوط به مغز و اعصاب هستند که شایعترین آن افسردگی است در صورتی که فرد فقط دچار بیماری اعصاب مانند افسردگی باشد می‌تواند با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک آن را در مدت یک و نیم تا سه ماه مهار کند ولی چنانچه افسردگی با اعتیاد توام شود در این صورت باید راهکار دوگانه‌ای بکار گرفت زیرا بیمار با دو بیماری افسردگی و اعتیاد مواجه است.
وی اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر را از دیگر راهکارهای مقابله با این آسیب اجتماعی توصیف کرد و افزود: افراد جامعه باید نسبت به آسیب‌های ناشی از مصرف مواد مخدر آگاه شوند، زیرا اگر فردی به هر دلیلی به‌سوی این مواد خانمانسوز گرایش یافت دارد، باید ابعاد این مساله بررسی و برای آن چاره‌اندیشی شود.
وی تاکید کرد: برخی از مواد روان‌گردان باعث علائم جدید روانی یا تشدید آن می‌شوند.
دکتر مشایخی، اصلاح باورهای نادرست در باره اعتیاد را ضروری دانست و تصریح کرد: برخی به‌ویژه جوانان، این باور غلط را دارند که می‌توانند مصرف مواد مخدر را کنترل یا ترک کنند.
در کل ایران میزان مصرف مواد مخدر ۱۴.۵۴ درصد جمعیت را دربرگرفته که به‌دلیل قرار داشتن کشورمان در مسیر تولید و ترانزیت مواد مخدر هنوز ادامه دارد و روزبه‌روز هم بر تعداد آن افزوده می شود.
مصرف‌کنندگان مواد مخد در ایران اغلب کسانی‌اند که تریاک مصرف می‌کنند چرا که باور دارند این ماده افیونی برای سلامت مفید است که انگاره کاملا غلطی است.
بر اساس اعلام شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر اصفهان، هم‌اکنون در این استان یکصد هزار معتاد وجود دارد.
