هر سال با آغاز فصل سرما، شیوع بیماری های فصلی و مصرف برخی داروها در بیماران، نیاز آنان به خون دوچندان می‌شود، از این رو ذخائر فرآورده‌های خونی با کاهش محسوس همراه است.
ایران سالانه به ۲/۵ میلیون واحد خون نیاز دارد. اصفهان در کنار استان های آذربایجان شرقی، مازندران، تهران، فارس و خراسان رضوی یکی از نقاط کشور است که بیشترین نیاز به خون را دارد.
به گفته مسئولان، سالانه نزدیک به ۴۰۰ هزار واحد فرآورده‌های خون در استان اصفهان تولید می‌شود. در کشور از هر یک هزار نفر ۲۵ نفر و در اصفهان به ازای هر یک هزار نفر ۲۷ نفر خون اهدا می‌کنند.
به طور میانگین روزانه ۵۰۰ نفر برای اهدای خون به مراکز انتقال خون استان اصفهان مراجعه می‌کنند و این منطقه رتبه چهارم را در بین استان‌ها در این زمینه دارد.سال گذشته ۱۶۳ هزار و ۲۸۹ نفر در استان اصفهان داوطلب اهدای خون بودند که از ۱۲۸ هزار و ۵۰۴ نفر از آنها خونگیری شد.از این تعداد ۶۱.۵ درصد اهداکننده مستمر بودند و ۱۱.۵ درصد خون های اهدایی نیز از گروه های خونی با RH منفی بوده است.
در چهار ماه نخست امسال ۵۸ هزار نفر در استان اصفهان داوطلب اهدای خون بودند که ۴۶ هزار و ۵۰۰ نفر از آنها به دلیل داشتن شرایط اهدا، موفق به اهدای خون شدند.
۹۶.۵ درصد اهداکنندگان خون در استان اصفهان را مردان و تنها سه درصد اهداکنندگان خون را بانوان تشکیل می‌دهند که این میزان از میانگین جهانی و کشوری بسیار پایین تر است.
۶۰ درصد اهداکنندگان خون در استان اصفهان مستمر هستند. سن اهداکنندگان خون نیز بین ۳۰ تا ۴۰ سال است.
به اذعان کارشناسان، هر کیسه خون جان سه نفر را نجات می دهد. پلاسما، پلاکت و گلبول قرمز سه فرآورده‌ای که از یک کیسه خون استخراج می شود برای درمان بیماران نیازمند جراحی، هموفیلی، سرطان، زنان باردار، نوزادان نارس و سوانح رانندگی به کار می‌رود.
در زمان حاضر گروه خونی ۹۰ درصد از اهداکنندگان خون کشور مثبت و فقط گروه خونی ۱۰ درصد از اهداکنندگان خون کشور منفی است، همچنین گروه خونی حدود ۳۴ درصد اهدا کنندگان کشور O مثبت و به میزان فراوان است اما گروه خونی AB منفی با یک درصد جزو کمیاب ترین گروه‌های خونی در کشور محسوب می شود.
اصفهان با کمبود ذخائر خون مواجه است
مدیرکل انتقال خون اصفهان با بیان این مطلب از عموم مردم و نهادها برای اهدای خون دعوت کرد.
مجید زینلی در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: در زمان حاضر ذخیره خونی در این استان به ۲/۵ تا سه روز رسیده درحالیکه در روزهای معمول این میزان برای هفت روز است.
وی با بیان اینکه در فصل‌های سرد سال تعداد مراجعه‌کنندگان و میزان اهدای خون کاهش می‌یابد، افزود: در این روزها، آلودگی هوا نیز مزید بر علت شده و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از میزان اهدای خون در اصفهان کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: این در حالی است که نیاز به خون و فرآورده‌های آن در مراکز درمانی و اتاق های عمل و بیمارانی مانند تالاسمی، هموفیلی و دیالیزی مانند روزهای معمول به قوت خود باقی است.
زینلی با بیان اینکه امسال تعداد اهداکنندگان خون با سرد شدن هوا از اوائل آبان رو به کاهش رفت، خاطرنشان کرد: اهداکنندگان مستمر حدود ۶۰ درصد از کل مراجعه‌کنندگان به مراکز انتقال خون را تشکیل می‌دهند و ما بیشتر با کاهش در تعداد اهداکنندگانی که برای دفعه نخست یا به‌طور موردی مراجعه می‌کنند، مواجه هستیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا برخی مسائل اجتماعی و شایعه‌ها در این زمینه تاثیرگذار بود، تاکید کرد: تنها عامل کاهش میزان اهدای خون، رغبت کمتر مردم در این روزهای سرد و آلوده برای خارج شدن از خانه است وگرنه افرادی که به مراکز انتقال خون مراجعه می‌کنند به آنها اطمینان و اعتماد دارند.
مدیرکل انتقال خون اصفهان با اظهار نگرانی از اینکه با سردتر شدن هوا در روزهای آینده بازهم میزان اهدای خون کاهش یابد، اضافه کرد: با کاهش ذخیره‌های خونی، همه محصولات خونی مانند پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز نیز کم می‌شود.
مدیرکل انتقال خون استان اصفهان ابراز نگرانی کرد که تا چند سال آینده با چالش کمبود فرآورده‌های خونی مواجه خواهیم بود.
وی افزود: در عصر کنونی در حوزه خون با چالشی روبه رو هستیم که جامعه به سمت پیری جمعیت پیش می‌رود که این امر خود موجب کاهش آمار اهدای خون می‌شود و در کنار آن مصرف فرآورده های خونی نیز برای این جمعیت مسن افزایش می‌یابد.
اهدای خون هیجانی نباشد
مدیرکل انتقال خون استان اصفهان افزود: اهدای خون نباید به صورت مناسبتی و هیجانی باشد بلکه با پذیرفتن این مهم که بیماران در هر شرایطی نیازمند به خون هستند باید برای اهدای خون اقدام شود.
وی در ادامه با بیان اینکه بخش آفرز اصفهان از دو سال پیش فعالیت خود را آغاز کرد گفت: دو فرآورده خونی به روز دنیا شامل پلاکت آفرزیس و پلاسما آفرزیس که در کشورهای توسعه یافته تولید می‌شود در اصفهان تولید می‌شود که فرآورده هایی راهبردی است.
وی با تاکید بر اینکه در این مدت سه هزار و ۵۰۰ واحد خونی در اصفهان تولید شده است افزود: در روش آفرزیس اهداکننده فقط پلاسما یا فقط پلاکت اهدا می‌کند و خون دوباره به رگ‌های فرد اهداکننده باز می‌گردد.
مدیرکل انتقال خون استان اصفهان افزود: با استفاده از این روش‌ها حجم پلاسمای دریافتی بالا رفته و هر فرد سالیانه می‌تواند ۲۴ بار پلاسما اهدا کند در صورتی که در اهدای خون هر فرد بین سه تا چهار بار در سال امکان اهدای خون را دارد.
وی با اشاره به اینکه زمان نگهداری پلاکت بین ۳ تا ۵ روز است، خاطرنشان کرد: سال گذشته ۲ هزار واحد پلاکت تولید شد که این امر موجب رفع چالش‌ها و نگرانی‌ها برای تامین پلاکت در استان شد.
زینلی همچنین به راه‌اندازی مرکز جدید انتقال خون در شاهین‌شهر اشاره و خاطرنشان کرد: این مرکز برای دسترسی بیشتر اهدا کنندگان در روزهای زوج از ساعت هشت تا ۱۳ فعال است.
وی افزود: در کلان‌شهر اصفهان مرکز انتقال خون خواجو از ساعت هفت و نیم تا ۱۶ و مرکز عاشق اصفهانی از ساعت هفت و نیم تا ۱۳ و در شهرهای خمینی‌شهر، نجف‌آباد، خوانسار، گلپایگان، کاشان، نائین، شهرضا و زرین‌شهر مراکز انتقال خون به صورت نیمه وقت آماده ارائه خدمات به مردم است.
زنان اصفهان، در اهدای خون مشارکت کنند
در سال ۱۳۹۴ در ایران از ۲ میلیون و ۸۳ هزار و ۹۱۴ واحد خون اهدایی، فقط ۹۱ هزار و ۳۱۹ واحد سهم بانوان بود که نشان می دهد فقط ۴.۳۸ درصد از سهم اهدای خون در کشور مربوط به بانوان است این در حالی است که مطالعات گسترده در ایران و سایر کشورهای جهان نشان می دهد به دلیل گرایش کمتر بانوان به رفتارهای پرخطر و توجه بیشتر به داشتن زندگی سالم، خون اهدایی بانوان از سالم‌ترین منابع خونی است.
همچنین بانوان به عنوان رکن اصلی خانواده می توانند با مشارکت در اهدای خون، علاوه بر ترویج رفتارهای انسان دوستانه، در آموزش فرزندان و شرکت در عرصه فعالیت های خداپسندانه گام مهمی در افزایش مشارکت خانواده ها در اهدای خون داشته باشند. از نظر علمی نیز هرچه انتقال خون به سمت زنان پیش برود، با انتقال خون سالم تری روبرو خواهیم بود.
متخصصان دلیل این ادعا را این گونه توصیف کرده اند که در همه جای دنیا از جمله کشور ما میزان شیوع بیماری هایی همچون هپاتیت B و C و HIV و سفلیس در میان خانم‌ها بسیار پایین تر از آقایان است و جمعیت زنان از نظر داشتن رفتارهای پر خطر مانند سابقه اعتیاد، اعتیاد تزریقی و تماس جنسی نامطمئن در مقایسه با جمعیت مردان، جامعه سالم‌تری است.
مدیرکل انتقال خون اصفهان در این رابطه به ایرنا گفت: زنان در کشور تصورات غلط در خصوص فقر آهن و کم خونی دارند و این در حالی است که قبل از اهدای خون از همه اهداکنندگان آزمایشات لازم انجام می شود.
به گفته وی ۹۶.۵ درصد از اهدا کنندگان خون در استان اصفهان مرد و فقط ۳.۵ درصد زن هستند.
زینلی اضافه کرد: مشارکت بانوان این استان در اهدای خون کمتر از میانگین کشوری است که افزایش آن نیازمند فرهنگ سازی است.
وی میانگین سهم مشارکت بانوان کشور در اهدای خون را هفت درصد اعلام کرد و افزود: خانم های اصفهانی در این امر خیر و خداپسندانه، سهم نزدیک به سه درصدی دارند.
زینلی با اشاره به این که بانوان استان های غربی کشور با ۱۲ درصد، در بین بانوان بیشترین مشارکت را در زمینه اهدای خون دارند، ادامه داد: این میزان مشارکت در جهان ۵۰ درصد است و نشان می دهد همچنان باید برای فرهنگ سازی جهت مشارکت بانوان در اهدای خون تلاش کنیم.
مدیرکل انتقال خون اصفهان یکی دیگر از علل کاهش مشارکت بانوان در اهدای خون را اعتقاد به وجود کم خونی دانست و گفت: سازمان انتقال خون افرادی را که با کم خونی مواجه هستند وارد چرخه انتقال خون نمی کند و خانم ها از این نظر مطمئن باشند زیرا افزون بر اهمیت انتقال خون، سلامت اهدا کننده برای این نهاد مهم است.
وی با بیان این که ۲۰ درصد مراجعه کنندگان به مراکز خونگیری موفق به اهدای خون نمی شوند، اضافه کرد: بیشتر بانوان به دلیل نداشتن فشار خون لازم در مراکز خونگیری موفق به اهدای خون نشدند و دلیل آن کم خونی نبوده است.
زینلی با بیان این که قبل از سال ۹۴ سهم مشارکت بانوان اصفهان در اهدای خون ۲.۶ درصد بود، ادامه داد : این میزان به دلیل آموزش های چهره به چهره در سال های گذشته به بیش از سه درصد افزایش یافته است.
وی از توسعه همکاری انتقال خون استان با سازمان های مردم نهاد (سمن ها) برای افزایش مشارکت خانم ها در اهدای خون خبر داد و گفت: در طرحی ویژه، فرهنگ سازی درباره این موضوع را از مدارس و دبیرستان های استان آغاز کردیم تا بتوانیم آمار بانوان اهداکننده مستمر خون را افزایش دهیم.
زنان اهداکننده خون، از مزایای این اقدام آگاهند
رییس برنامه ریزی، جذب و نگهداری اهداکنندگان استان اصفهان گفت: در سال ۱۳۸۶ میزان اهدای خون بانوان در استان اصفهان ۳.۷ درصد بود که به ۲.۷ درصد در سال ۱۳۹۳ رسید ولی در سال ۹۷ دوباره به ۳.۴۷ درصد افزایش یافت.
زهره مسائلی با اشاره به تحقیقات و نظرسنجی‌هایی که در سال های ۸۹ و ۹۰ از بانوانی که تاکنون خون اهدا نکرده بودند و بانوان اهداکننده خون انجام شده بود افزود: از نتایج این نظرسنجی‌ها مشخص شد که افرادی که خون اهدا می‌کند اطلاعات و آگاهی کافی درباره مزایای اهدای خون دارند.
وی بیان کرد: باورهای نادرستی در جامعه گسترش یافته که بانوان کم خون و دارای ضعف جسمی هستند و نباید خون اهدا کنند و یا حتی در برخی موارد خانواده‌های این افراد اعلام مخالفت می‌کنند.
رییس برنامه‌ریزی، جذب و نگهداری اهداکنندگان تصریح کرد: بانوان باید اطمینان داشته باشند که با مراجعه به مراکز اهدای خون درصورتی که خونگیری برای آنان ضرر داشته باشد این کار انجام نخواهد شد زیرا سازمان انتقال خون سلامت فرد اهداکننده را در اولویت‌های خود قرار داده است.
وی با بیان اینکه سال ۲۰۱۰ نیمی از اهداکنندگان کشورهای اروپایی و ۳۰ درصد اهداکنندگان خون در ایتالیا را زنان تشکیل داده بودند اظهارداشت: در ایران پس از هر خونگیری از بانوان در سنین باروری، ۳۰ قرص آهن به صورت رایگان به بانوان تحویل داده می‌شود تا جبران آهن در بدن آنها سریع‌تر صورت بگیرد.
مسائلی ادامه داد: بانوان در زمان بارداری و شیردهی نباید نسبت به اهدای خون اقدام کنند و توصیه نمی‌شود.
اهدای خون، نیازمند فرهنگسازی
یک کارشناس برنامه ریزی فرهنگی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ترغیب افراد جامعه به اهدای خون نیازمند فرهنگ سازی مستمر است، افزود: زنان، کلیدی ترین گزینه در ترویج فرهنگ اهدای خون به شمار می روند، چرا که زن محور خانواده و هدایت کننده باورها و افکار اعضای آن است.
مریم فرخ زاده به وجود روحیه عاطفی بالا، دلسوزی و نوع دوستی در زنان اشاره و اضافه کرد: این خصیصه‌های انسانی چنانچه با آموزش و فرهنگسازی همراه شود نتایج قابل توجهی در افزایش میزان مشارکت زنان در اهدای خون خواهد داشت.
این متخصص برنامه ریزی فرهنگی خاطرنشان کرد: زنان همواره در تمام میدان ها بخصوص در شرایطی که حوادث ناگوار اتفاق میافتد، مشارکت فعال داشته و برای کمک و همیاری پیشگام و موثر بوده اند بنابراین در زمینه اهدای خون می توانند ورود کنند.
فرخ زاده به اهداف مد نظر در ترویج فرهنگ اهدای خون در بین زنان را منوط به هم افزایی هوشمندانه نهادهای مختلف مانند رسانه ها، آموزش و پرورش، شهرداری ها، مساجد، سمن ها و سازمان های مردمی دانست.
به گفته وی ساخت برنامه های جذاب تلویزیونی که در آن فواید اهدای خون شرح داده شود و یا افراد فعال در این زمینه معرفی شوند، همچنین جریان سازی گسترده رسانه ای در فضای مجازی و سایت های خبری راهکار کوتاه مدت ترویج مشارکت بیشتر مردم در این بخش است.
این برنامه ریز فرهنگی به اهمیت زیرساخت ها و ضروت آماده سازی زمینه ورود زنان به عرصه اهدای خون اشاره کرد و افزود: در این راستا به ایجاد فضا و امکانات برای اهدای خون بانوان کمتر توجه شده به طوری که حتی تیم های سیار ویژه انتقال خون برای بانوان وجود ندارد، این در حالی است که زنان ممکن است به دلیل مشغله ها و وظایف متعددی که بر دوش آنهاست امکان مراجعه حضوری به مراکز اهدای خون را نداشته باشند.
اثرات شگفت آور اهدای خون بر سلامت بدن
مدرس دانشگاه در گفت و گو با ایرنا به فواید اهدای خون اشاره و بیان کرد: در فرایند طبیعی، به تدریج آسیب هایی در بافت های حساس بدن مانند قلب و مغز ایجاد می شوند که به مرور زمان افزایش خواهند یافت اما با اهدای خون این آسیب ها روند کاهشی زا طی می کنند.
مسعود سلیمانی با اشاره به این که با اهدا، خون سازی بهبود می یابد، اظهارداشت: در هربار اهدا، مغز استخوان فعال تر می شود و به همین دلیل سلول های بنیادی در گردش هم افزایش می یابد و این کار باعث ترمیم بافت های قلبی و مغزی آسیب دیده می شود.
ین متخصص خون شناسی با اشاره به این که سلول های بنیادی در مغز استخوان وجود دارند و با اهدای خون آزاد می شوند، گفت: این سلول های در گردش قادر هستند آسیب های جزیی بدن را ترمیم کنند و از گسترش آن جلوگیری کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: پس از اهدای خون آزمایش هایی از جمله هپاتیت و ایدز براساس استانداردهای جهانی روی خون اهداکننده انجام می شود تا خون با اطمینان کامل به فرد نیازمند تزریق شود.
وی پلاکت، آلبومین، ایمونوگلوبولین و فاکتور هشت انعقادی را چهار فرآورده خونی پر مصرف اعلام کرد و گفت: این فرآورده ها برای حفظ سلامت و تندرستی مورد استفاده قرار می گیرند.
سلیمانی با اشاره به اینکه پلاکت های خون در اثر بیماری هایی مانند سرطان خون کاهش می یابد، گفت: این بیماران نیاز به دریافت پلاکت های خون دارند که پس از اهدای خون و جداسازی موارد مورد نیاز، به آنها تزریق می شود.
مدرس دانشگاه با بیان این که آلبومین استخراج شده از خون استفاده فراوانی در اعمال جراحی دارد، افزود: ایمونوگلوبولین برای بیماری های سخت اعم از عفونی و غیر عفونی مورد استفاده قرار می گیرد.
وی ادامه داد: خونی که باید فرآورده های آن را استخراج کنند مورد آزمایش های متعدد قرار می گیرد تا هیچگونه آلودگی اعم از ویروسی و یا انتقال بیماری ها نداشته باشد.
تاریخچه انتقال خون در ایران به سال‌های قبل از ۱۳۲۰ برمی‌گردد که بصورت پراکنده در برخی بیمارستان‌ها انجام می‌گرفت و معمولا اهداکنندگان نیز افراد حرفه‌ای بودند که در قبال دریافت وجه اقدام به اهدای خون می‌کردند.
با افزایش بیماران و تنوع بیماری‌ها، نیاز به مشتقات خون نیز ضرورت یافت و دانشگاه تهران با همکاری انستیو پاستور، مرکزی برای تهیه مشتقات خون تاسیس شد و در نهم مرداد سال ۱۳۵۳ نیز سازمان انتقال خون ایران بصورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
