سازمان ملل پیش بینی کرده است که تعداد افراد سالمند بالای ۶۰ سال در سال ۲۰۲۵ دو برابر خواهد شد و جمعیت سالمندان از ۶۰۰ میلیون نفر به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر و تا سال ۲۰۵۰ این جمعیت به ۲ میلیارد نفر خواهد رسید.
بر اساس نتایج سرشماری های دهه اخیر، جمعیت سالمندی در کشورمان نیز در حال افزایش است به طوریکه اکنون حدود ۹.۶ درصد از جمعیت را افراد سالمند تشکیل می دهند و طبق پیش بینی ها تا حدود ۱۰ سال آینده سهم آنها از جمعیت کشور به نزدیک ۳۰ درصد خواهد رسید.
تعاریف مختلفی برای سالمند وجود دارد اما طبق تعریف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سالمند به فرد بالای ۶۰ سال گفته می شود.
حدود هشت میلیون نفر از جمعیت کشور در زمان حاضر سالمند محسوب می شوند هرچند این رقم در استان‌های مختلف با پراکندگی همراه است، به عنوان نمونه در گیلان حدود ۱۳ درصد جمعیت سالمند هستند و این رقم در استان سیستان و بلوچستان حدود ۶ درصد است.
طبق آخرین آمار حدود ۱۰.۷ درصد از جمعیت استان اصفهان را سالمندان تشکیل می دهند و جمعیت پرشمار ۵۵۰ هزار نفری آنان می طلبد که از طرفی تمهیدات و امکانات ویژه ای برای این بخش از جامعه اتخاذ شود تا وضعیت بهتری برای زندگی داشته باشند و از طرف دیگر با توجه به افزایش تعداد آنها در سال های نزدیک، زیرساخت های لازم برای رفع نیازهایشان فراهم شود.
کارشناسان تاکید دارند که توجه جدی به ساماندهی، حمایت و ارتقای کیفیت زندگی و سلامت سالمندان امری اجتناب ناپذیر می باشد زیرا امروزه در بیشتر جوامع، جمعیت به سرعت در حال سالمند شدن است و سالخوردگی به عنوان یک مساله مهم و چالشی برای آینده در دنیا مطرح می شود.
همچنین با توجه به افزایش امید به زندگی و ارائه انواع خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی در کشورمان می توان با برنامه ریزی آینده نگرانه، روزهایی با حداقل مشکلات برای سالمندان را در سال های پیش رو رقم زد.
کارشناسان اعتقاد دارند که مسئولان باید از هم اکنون به دنبال برنامه ریزی و اقدام برای افزایش رفاه و ایجاد زیرساخت های مناسب جهت بهبود وضعیت زندگی سالمندان باشند که این امر نیازمند مشارکت همه دستگاه‌ها و نهادهای متولی است هرچند به گفته تعدادی از آنها، هنوز برنامه ریزی و تمرکز کافی در این زمینه صورت نگرفته است و باید با اقدامی عاجل برای ساماندهی آن گام برداشت.
روند سالمندی در اصفهان نگران کننده است
نسبت جمعیت سالمندان در استان اصفهان در مقایسه با میانگین کشوری بالاتر و حدود ۱۰.۷ درصد است در حالیکه این رقم در کشور ۹.۶ درصد می باشد و همین آمار و ارقام، هشداری برای مسئولان و همچنین مردم است تا مباحث جمعیتی و اتخاذ راهکارهای مناسب برای حل چالش های احتمالی ناشی از پیر شدن جامعه را در پیش بگیرند.
مدیر گروه سلامت خانواده مرکز بهداشت اصفهان با بیان اینکه نرخ باروری در کشور و استان اصفهان در سال های اخیر کاهش یافته است، گفت: روند سالمندی جمعیت به سرعت رو به رشد و نگران کننده است.
نرخ باروری در استان اصفهان ۱.۷۵ و کمتر از سطح جانشینی جمعیت است. نرخ باروری جانشینی ۲.۱ است یعنی اگر نرخ باروری زیر این عدد باشد در آینده جمعیت رو به پیری می رود و دچار رشد منفی جمعیت می شویم.
راحله صادق در گفت و گو با ایرنا افزود: بر اساس آمارهای جهانی تعداد جمعیت سالمند در بسیاری از کشورها از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۳۰ میلادی بین ۱.۵ تا ۲ برابر افزایش می یابد اما ایران از معدود کشورهایی است که این رشد در آن بالاتر و درصد سالمندان حدود سه برابر خواهد شد یعنی از ۱۰ به ۳۰ درصد جمعیت می رسد.
وی اظهار داشت: با توجه به شیب تند افزایش جمعیت در دهه ۶۰ و کاهش نرخ باروری و تعداد افراد متولد شده در کشور در سال های اخیر با پدیده سالمندی در سال های آینده مواجه می شویم که نیازها و هزینه هایی مانند اقتصادی و معضلات اجتماعی برای نگهداری سلامتی و درمان و توانبخشی را افزایش می دهد.
صادق، تاکید کرد: لازم است دستگاه های اجرایی مختلف به ایجاد زیرساخت های متناسب با نیازهای سالمندان و بهبود فضاهای شهری اقدام و با توجه به جمعیت روز افزون افراد سالمند، شرایط مناسب برای زندگی آنها در بخش های مختلف مانند حمل و نقل، فضاهای فرهنگی و تفریحی، درمان، توانبخشی و انواع خدمات را فراهم کنند.
درآمد، بهداشت و درمان و حمل و نقل، مهمترین نیاز سالمندان
مدیر گروه سلامت خانواده مرکز بهداشت اصفهان گفت: بر اساس آخرین تحقیقات، مهمترین نیازهای سالمندان در کشور، درآمد است که ۶۰ درصد آنها این موضوع را اعلام کردند.
صادق افزود: اولویت های سالمندان در کشورمان مباحث درآمدی، بیمه ای و تامین نیازهای مالی و پس از آن، تامین نیازهای بهداشتی و درمانی و حمل و نقل است.
وی همچنین، مهمترین مشکلات سالمندان در استان اصفهان را اختلالات خواب، فشار خون، اختلالات مرتبط با شناخت (حافظه)، افسردگی و بیماری های اسکلتی عنوان کرد.
صادق با اشاره به اینکه وزارت بهداشت، مراقبت رایگان از سالمندان در قالب ارائه بسته های خدمات بهداشتی و تشکیل پرونده الکترونیک سلامت را در دستور کار خود دارد، خاطرنشان کرد: شبکه های بهداشت در سراسر کشور به شناسایی بیماری های قلبی عروقی، سرطان، مشکلات ستون فقرات، اسکلتی، بینایی، افسردگی و مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل در بین سالمندان می پردازند و در صورت تشخیص به مراکز درمانی معرفی می شوند.
وی، داشتن افراد سالمند سالم و توانمند را مهمترین هدف وزارت بهداشت خواند و اضافه کرد: برای تحقق آن لازم است مردم سبک زندگی سالم را در پیش بگیرند و به مسائلی مانند تغذیه سالم، تحرک و پرهیز از رفتارهای پر خطر مانند مصرف مواد مخدر، الکل، نمک زیاد و روابط خارج از عرف خانوادگی توجه کنند.
صادق ادامه داد: همچنین همکاری بین بخشی برای حل مشکلات سالمندان و ارتقای سطح زندگی آنها ضروری است که تشکل های مردمی و خیریه ها نیز می توانند در این زمینه مشارکت خوبی داشته باشند.
وی با بیان اینکه نهم مهر هر سال به عنوان روز جهانی سالمند نامگذاری شده است، گفت: با توجه به اهمیت این موضوع در کشورمان از سوم تا نهم مهر به عنوان هفته سالمند، برنامه های متنوع آموزشی، بهداشتی و فرهنگی اجرا می شود.
مدیر گروه سلامت خانواده مرکز بهداشت اصفهان، شعار امسال روز جهانی سالمند را " فرصت های برابر برای همه سنین " عنوان و اضافه کرد: وزارت بهداشت برنامه های خاصی در این هفته اجرا و مشکلات سالمندان را شناسایی می کند که یکی از این برنامه ها در اصفهان، آموزش و ارائه خدمات بهداشتی در قالب طرح های محله محور است به طوریکه از ظرفیت و همکاری رابطان سلامت محله ها استفاده می شود.
پیر شدن شهرستان های اصفهان
بررسی آمارهای جمعیت شناسی در استان اصفهان نشان می دهد که تعدادی از شهرستان های آن به دلایل مختلف از جمله کاهش نرخ باروری، کم توجهی به برقراری توازن منطقه ای و مهاجرت به سمت پیر شدن حرکت کردند و باید این موضوع جدی گرفته شود.
به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان، در سال های اخیر با پدیده پیر سال شدن برخی از شهرستان ها مواجه شده ایم به این معنی که سهم جمعیت بالای ۶۵ سال آن از سایر گروه های سنی فزونی گرفت و نرخ رشد منفی جمعیت دارند.
' محمد رضا لعلی' با بیان اینکه اگر سهم جمعیت بالای ۶۵ سال در جامعه ای بیش از ۱۰ درصد باشد یعنی به سمت پیر شدن حرکت می کند، افزود: این سهم در شهرستان های اردستان ۱۲.۶، خوانسار ۱۲.۴ ، بویین و میاندشت ۱۲.۳، گلپایگان ۱۰.۱۰ و نایین ۱۰.۹ درصد است که بالاترین سهم پیرسالی را دارند.
لعلی در گفت و گو با ایرنا، میانگین سهم افراد بالای ۶۵ سال از جمعیت استان را ۷.۰۵ درصد اعلام و خاطرنشان کرد: این سهم در شهرستان اصفهان نیز ۷.۱ درصد است.
وی، کمترین سهم سالمندان از جمعیت را مربوط به شهرستان های خمینی شهر و برخوار با ۵.۶ ، فلاورجان ۵.۸، لنجان ۶.۱ و مبارکه و نجف آباد با ۶.۲ درصد خواند.
کاهش جمعیت فعال با پیر شدن جامعه
کارشناسان یکی از تبعات افزایش سهم سالمندان و پیر شدن جوامع را کاهش جمعیت فعال و نرخ مشارکت اقتصادی می دانند که نگرانی هایی را بابت افزایش هزینه ها و روند توسعه در آینده ایجاد می کند.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان، جمعیت فعال را بین ۱۵ تا ۶۵ سال دانست و گفت: زمانی که جمعیت فعال اقتصادی کاهش یابد به این معناست که یا کودکان و نوجوانان تا ۱۴ سال افزوده شدند یا افراد میانسال.
لعلی افزود: از طرفی با توجه به اینکه نرخ باروری در کشورمان کاهش یافته و رشد جمعیت ما بالا نیست، افزایش قابل توجهی در رده سنی کودکان و نوجوانان نخواهیم داشت بلکه این جمعیت پیر جامعه است که بیشتر می شود.
این کارشناس با تاکید بر اینکه پیر شدن جمعیت در هر جامعه ای باعث ایجاد هزینه می شود، تصریح کرد: افراد سالمند درآمدی ندارند و ناچار به هزینه کردن از پس انداز خود هستند از طرفی هزینه های نگهداری و درمانی آنها افزایش می یابد، مصرف کننده هستند و مولد به شمار نمی آیند.
وی، پایین ترین نرخ مشارکت اقتصادی در زمان حاضر را در شهرستان های خور و بیابانک با ۶۵.۱ ، اردستان ۶۶.۸ و آران و بیدگل با ۶۸.۳ درصد عنوان و اضافه کرد: بالاترین سهم جمعیت فعال در شهرستان اصفهان با ۷۲.۹ درصد و پس از آن شاهین شهر و میمه با ۷۲.۴ درصد است که عمده ترین دلیل آن مهاجرپذیری و صنعتی بودن این مناطق است.
جمعیت استان اصفهان بیش از پنج میلیون و ۲۳۰ هزار نفر در ۲۴ شهرستان است که حدود ۶.۴۱ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهد و رخ رشد جمعیت در این استان ۱.۱۳ درصد است.
شهرهای دوستدار سالمند، نیاز اساسی کشور
مناسب سازی زیرساخت های مختلف برای پاسخگویی به نیازهای روز افزونی که با پیر شدن جمعیت در آینده خود را نشان می دهد از الزام هایی است که سیاستگزاران و برنامه ریزان باید به سمت آن حرکت کنند.
در این پیوند، مفاهیمی مانند شهر دوستدار سالمند از سوی نهادهای بین المللی از جمله صندوق جمعیت سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی، مطرح و بر تحقق آنها تا سال ۲۰۳۰ میلادی، تاکید شد.
همچنین توسعه شهرهای دوستدار سالمند از موثرترین روش‌های سیاست‌گذاری برای پاسخگویی به پیر شدن جمعیتی عنوان شده است.
با توجه به اینکه نسل حاضر سالمندان در مقایسه با نسل‌های قبل، فعال تر شده‌اند و یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر حفظ این تحرک، چگونگی ساختار شهر است، محیط شهر و ساختمان‌های عمومی تأثیر بسزایی بر تحرک، جابه‌جایی، خودکفایی و به‌طور کلی کیفیت زندگی افراد سالمند دارد.
سه ویژگی اصلی شهر دوستدار سالمند، ارتقای کیفیت زندگی، ایمنی و دسترسی به خدمات است که هرکدام از این شاخص ها، دارای بخش‌های مختلفی هستند.
به گفته رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور، نزدیک به هشت میلیون نفر از جمعیت کشور سالمند هستند که برای رفاه بیشتر این جمعیت رو به رشد، مقرر شده شهر دوستدار سالمند ایجاد شود.
محسن سلمان نژاد با بیان اینکه صندوق جمعیت سازمان ملل بودجه مناسبی برای شهر دوستدار سالمند اختصاص داد، افزود: ما نیز شهر اصفهان را برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند معرفی کردیم زیرا این شهر از یک سو قطب گردشگری مسافران خارجی است و از سوی دیگر شهرداری آن همکاری عالی در این زمینه دارد.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور اظهار داشت: طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، شهرهای دوستدار سالمند باید ساختارها و خدمات خود را با نیازهای افراد مسن تر تطابق دهند.
سلمان نژاد، محیط زیست، حمل و نقل، مسکن، مشارکت اجتماعی، احترام، مشارکت مدنی و اشتغال، ارتباطات، حمایت اجتماعی و خدمات بهداشتی را از شاخص های شهر دوستدار سالمند عنوان و خاطرنشان کرد: این شاخص ها شامل فضای بیرونی یا کالبد و فیزیک شهر (که باید مستعد حضور سالمند در شهر باشد)، حمل و نقل (باید برای سالمندان مقرون به صرفه باشد و امتیازات ویژه ای برای آنها در پرداخت هزینه ها دیده شود)، مسکن (پیش بینی امتیاز ویژه برای مسکن سالمندان و سالمندان بدون مسکن) و مشارکت اجتماعی (به طرق مختلف زمینه فعالیت و حضور سالمندان در عرصه های اجتماعی فراهم شود) است.
وی ادامه داد: احترام (توجه ویژه به جایگاه سالمندان و مشورت گیری از آنها)، ارتباطات و اطلاعات (باید فناوری به گونه ای باشد که سالمندان به راحتی از آنها استفاده کنند)، اشتغال و حوزه اجتماعی و در نهایت حمایت های اجتماعی (برای سالمندانی که خود تمایل به مشارکت دارند) از دیگر شاخص های شهر دوستدار سالمند است.
معاون اجتماعی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، شهر دوستدار سالمند را منطقه ای دانست که در آن خدمات و سیاست ها به گونه ای اتخاذ شود که شاخص های زیست پذیری شهری را برای سالمندان فراهم کند.
مرتضی رشیدی در گفت و گو با ایرنا در این شهر به شاخص های مختلف مانند مشارکت های مدنی و بهداشت و درمان نیز توجه می شود، افزود: آموزش های لازم باید به مجریان برای پیاده سازی شهرهای دوستدار سالمند ارائه و از تجربه های جهانی در تدوین برنامه های عملیاتی استفاده شود.
وی با اشاره به اقدام های شهرداری اصفهان برای تحقق شهر دوستدار سالمند، اظهار داشت: تا کنون در فضاهای باز و مبلمان شهری، برنامه های سازمان فرهنگی و تفریحی، دوره های آموزشی، تبلیغات و مشارکت های اجتماعی به این موضوع توجه شده و تامین مکان هایی برای استفاده فرهنگی و ورزشی سالمندان با همکاری سایر دستگاه های اجرایی در دست اجراست.
رشیدی از چالش های پیش رو برای تحقق شهر دوستدار سالمند را نیازهای جدید ناشی از تغییر سبک زندگی مانند آپارتمان نشینی و برخی معضلات از جمله آلودگی هوا اعلام و اضافه کرد: تحقق چنین شهری و گسترش آن نیاز به عزم استانی و برداشتن گام های سریع، آگاهی مسئولان نسبت به آن و ایجاد زیرساخت های لازم توسط دستگاه های اجرایی مربوطه دارد.
وی با بیان اینکه ایجاد شهر دوستدار سالمند از ۲ سال گذشته برای اصفهان مطرح شد، خاطرنشان کرد: تا پایان امسال تفاهم نامه مربوط به آن با صندوق جمعیت سازمان ملل منعقد خواهد شد.
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر مصادف با نهم مهر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. به همین مناسبت هر سال در ایران هفته ای تحت عنوان هفته ملی سالمند تعیین و برنامه های متنوعی به همین مناسبت برگزار می‌شود که امسال از سوم تا نهم مهر بود.
۳۰۱۱/۶۰۲۶/
