به گفته مسئولان و کارشناسان، معضل فرونشست زمین در بیشتر استان های کشور به ویژه در مناطق مرکزی از جمله اصفهان، یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و سمنان قابل مشاهده و نگران کننده شده است.
فرونشست عبارت است از فرورریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد. به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می تواند با بردار اندک افقی همراه باشد، گفته می شود.
مهمترین عوامل فرونشست زمین در کشور، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی، نفت و گاز و توسعه کشاورزی عنوان شده و به نظر می آید خشکسالی یک دهه اخیر و برداشت بیش از حد مجاز از سفره های آب زیر زمینی این پدیده را تشدید کرده است.
استان اصفهان که در منطقه مرکزی و اقلیم نیمه خشک و خشک قرار دارد نیز در چند سال اخیر با این چالش مواجه شده و به گفته کارشناسان، پدیده فرونشست در این خطه خود را بیشتر در دشت مهیار، کاشان، حبیب آباد، سجزی، گلپایگان، داران، دامنه و مناطق شمال کلانشهر اصفهان نشان داده است.
برخی از کارشناسان نشست زمین در دشت مهیار ( در شهرستان شهرضا) را حدود ۴۰ سانتی متر و در کلانشهر اصفهان حدود ۱۵ سانتی متر اعلام کردند و سطح آب زیرزمینی در دشت مهیار که یکی از قطب های کشاورزی استان اصفهان به شمار می آمد بیش از ۷۰ متر در یک دوره ۱۵ ساله کاهش یافته است.
در چند سال اخیر مواردی از فرونشست زمین و ترک خوردگی واحدهای مسکونی و مکان هایی مانند فرودگاه در استان اصفهان گزارش شد از جمله اراضی جنوبی فرودگاه بین المللی شهید بهشتی، گلشهر، اردستان، روستای پرمه حیدرآباد در بخش چنارود چادگان، شهر دامنه شهرستان فریدن و مناطق شمالی و عاشق آباد در کلانشهر اصفهان.
درحالی که مسئولان استان اصفهان موضوع فرو نشست زمین را در دستور کار خود قرار داده و راهکارهایی مانند مقابله با برداشت های غیر مجاز از منابع آب زیر زمینی را در پیش گرفته اند، صدای بحرانی بودن خطر فرونشست زمین در کلانشهر اصفهان به گوش می رسد.
مدیر بخش زلزله و رانش زمین مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی، وضعیت کلانشهر اصفهان از نظر خطر فرونشست زمین را بحرانی اعلام کرد و گفت: فرونشست زمین در ۴۰۵ دشت کشور از حد بحرانی عبور کرد با این حال در صورتی که قصد اولویت بندی مناطق فرونشست را داشته باشیم جنوب و جنوب غرب تهران تا منطقه شهریار اشتهار و ورامین و شهر اصفهان، مناطق بحرانی از نظر تاثیر این معضل بر زیرساخت‌های شهری، شریان‌های حیاتی و سامانه‌های حمل و نقل هستند که باید هر چه زودتر مورد توجه ویژه قرار بگیرند.
علی بیت اللهی در گفت و گو با ایرنا افزود: در استان اصفهان در مناطقی از شهر و شمال شهر اصفهان فرونشست به یک معضل عمده تبدیل شده به طوری که در مجاورت فرودگاه و حتی در حاشیه ورزشگاه نقش جهان شکاف‌های حاصل از فرونشست روی زمین خود را نمایان کرده و فرونشست برای این شهر یک خطر بسیار جدی است.
آثار فرونشست زمین در شمال اصفهان رو به افزایش است
تعدادی از کارشناسان و استادان دانشگاه در اصفهان تاکید دارند که آثار فرونشست زمین در نقاط مختلف استان به ویژه کلانشهر اصفهان خود را بیشتر از گذشته نشان می دهد و این موضوع را می توان در ترک خوردگی دیوارها و باند فرودگاه بین المللی شهید بهشتی دید.
یک عضو هیات علمی گروه زمین شناسی دانشگاه اصفهان گفت: فرونشست در بیشتر دشت های ایران به غیر از شمال کشور به چالش جدی تبدیل شده و در استانمان در برخی شهرها مانند دامنه و تعدادی از روستاها تخریب زیادی ایجاد کرده است.
همایون صفایی در گفت و گو با ایرنا افزود: از نظر کلانشهرها و شهرهای بزرگ، تهران و اصفهان نسبت به سایر شهرها در وضعیت بحرانی تری قرار دارند و مطالعات مختلف از جمله ماهواره ای این موضوع را نشان می دهد.
وی با بیان اینکه آثار فرونشست زمین در مناطقی مانند همدان که سنگ های آهکی دارند به یک باره خود را نشان می دهد و چاله های بزرگی به وسعت ده ها متر ایجاد می شود، اظهار داشت: این موضوع در مناطقی مانند اصفهان صدق نمی کند و آثار فرونشست زمین به مرور زمان پدید می آید.
صفایی با اشاره به اینکه آثار فرونشست زمین در کلانشهر اصفهان بیشتر در شمال این خطه مانند ملک شهر و عاشق اصفهانی و به صورت جزیی در باند فرودگاه بین المللی شهید بهشتی هویدا شد، اضافه کرد: در این مناطق شاهد ترک خوردگی در دیوار ساختمان ها و حیاط واحدهای مسکونی هستیم که می تواند به تدریج باعث به هم خوردن تَراز آسانسورها و شکستن لوله های آب و فاضلاب شود.
این استاد دانشگاه، بهترین راهکار برای معضل فرونشست زمین را مدیریت مصرف آب های زیرزمینی خواند و خاطرنشان کرد: در سال های گذشته به دلیل کاهش نزولات جوی و خشکسالی، برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی و حفر چاه ها و عمق آنها افزایش یافت.
یکی از تبعاتی که فرونشست زمین در شهرهای بزرگ دارد و کارشناسان و استادان دانشگاه نسبت به آن هشدار می دهند در بخش تاسیسات مختلف از جمله آب و فاضلاب و پُل هاست.
به گفته مدیر روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان، شبکه های آب و فاضلاب از تاسیسات آسیب پذیر بر اثر فرونشست زمین است که خسارات سنگین و حتی جبران ناپذیری را به ساختار شهری وارد می کند.
سید اکبر بنی طبا در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه شبکه فاضلاب نسبت به سایر تاسیسات در عمق پایینتری در زمین قرار دارد، افزود: اگر فرونشست زمینه استمرار پیداکند با توجه به قدیمی بودن و عمر ۵۰ ساله شبکه فاضلاب کلانشهر اصفهان، امکان شکستگی لوله ها و وارد شدن خسارت به آن وجود دارد.
وی تاکید کرد: شکستگی و خسارت شبکه فاضلاب در شهرهای بزرگی مانند اصفهان، تبعات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی خواهد داشت.
غلامحسین شفیعی مدیرکل استاندارد استان اصفهان نیز به ایرنا گفت که فرونشست زمین اگر منجر به نشست ساختمان ها و دیوارهای آن شود باعث تغییر وضعیت ریل های آسانسورها و آسیب دیدن آنها می شود.
فرونشست زمین در شهرهای بزرگ هزینه های سنگینی تحمیل می کند
معاون برنامه ریزی سازمان آب منطقه ای اصفهان درباره فرونشست زمین به ایرنا گفت: این پدیده در شهرهای بزرگی مانند تهران و اصفهان به دلیل جمعیت زیاد، موقعیت سازه های زیربنایی، ساخت و سازها و پُل ها هزینه های سنگینی به مردم و دولت تحمیل خواهد کرد.
بابک ابراهیمی افزود: مناطق بسیاری در کشورمان دچار فرونشست زمین هستند اما اینکه شهرهایی مانند تهران و اصفهان با وضعیت بحرانی اعلام می شوند به دلیل تاثیر این پدیده بر روی سازه های شهری و تبعات جبران ناپذیر آن است.
وی با بیان اینکه سطح آب های زیرزمینی در اصفهان، برخوار و حبیب آباد به شدت کاهش یافته است، اظهار داشت: در مناطقی مانند قزوین که سنگ کف آهکی دارند، فرونشست زمین خود را به صورت فرو چاله ای و حفره های چند ده متری نشان می دهد اما در اصفهان به صورت تدریجی خواهد بود.
ابراهیمی با اشاره به اینکه هنوز بسیاری از مناطق کشورمان به ویژه در مرکز با پدیده خشکسالی و کمبود منابع آبی رو به رو هستند، برداشت از سفره های آب زیرزمینی با حفر و عمیق تر چاه ها همچنان انجام می شود، تاکید کرد: بهترین کار در شرایط حاضر این است که اجازه ندهیم روند برداشت آب از سفره های زیرزمینی افزایش یابد تا فرونشست زمین ثابت نگه داشته شده و وضعیت بدتر نشود.
فرونشست زمین در دستور کار مدیریت بحران اصفهان است
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر اینکه فرونشست زمین به طور جدی در دستور کار این بخش قرار دارد، اظهار داشت: جلسه هایی از سال های گذشته در قالب کارگروه تخصصی با حضور مسئولان دستگاه های اجرایی مربوطه مانند آب منطقه ای، راه و شهرسازی، بنیاد مسکن و جهاد کشاورزی برای پیگیری این موضوع برگزار شده است.
منصور شیشه فروش با بیان اینکه اصفهان از ۲۰ سال گذشته در معرض کم آبی قرار داشت و به مرور زمان سفره های زیرزمینی تحت فشار برداشت های بی رویه قرار گرفتند، افزود: مهیار شهرضا، برخوار، گلپایگان، کاشان، آران و بیدگل، دامنه، داران و اصفهان از جمله مناطق استان هستند که بیشتر با این معضل مواجهند.
وی با اشاره به اینکه جاری نبودن آب در زاینده رود نیز این پدیده را تشدید کرده است، گفت: راهکارهای زیادی برای حل این معضل در پیش گرفته شده است از جمله اینکه آب منطقه ای اصفهان موظف به کنترل برداشت آب در دشت های ممنوعه، پُر کردن چاه های غیر مجاز و نصب کنتور هوشمند در چاه های مجاز شد.
شیشه فروش با بیان اینکه جهاد کشاورزی اصفهان نیز موظف به تغییر الگوی کشت و کاهش کشت گیاهان با مصرف بالای آب شد، تصریح کرد: سازمان های زمین شناسی و نقشه برداری نیز موظف به انجام کارهای مطالعاتی و تهیه اطلس فرونشست زمین در استان شدند که تا کنون برای شهرستان برخوار و شهر دامنه این کار انجام شده است.
وی ادامه داد: راه و شهرسازی، بنیاد مسکن و نظام مهندسی ساختمان نیز موظف به طراحی الگوهای ساخت و ساز ایمن و مقاوم در برابر اثر فرونشست زمین شدند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با تاکید بر اینکه جبران آثار ناشی از برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی زمان بسیاری نیاز دارد، گفت: لازم است دستگاه های اجرایی مختلف برای حل مشکل فرونشست زمین برنامه ریزی داشته باشند و گزارش برنامه های خود را اطلاع رسانی کنند.
۳۰۱۱/۶۰۲۶/
