شرکت دانش‌بنیان یا متمرکز بر دانش(Knowledge enterprise) به شرکت‌هایی گفته می‌شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی‌ناپذیر از دارایی اساسی آنهاست و درواقع آنها یکی از محورهای اساسی در اقتصاد دانش بنیان و رشد و توسعه جوامع امروز بشمار می‌آیند.
به موجب آیین نامه مربوطه، شرکت‌های دانش بنیان، موسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به‌منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه(شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان (به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط) تشکیل می شود.
تاسیس شهرک علمی و تحقیقاتی، مرکز رشد فناوری و پارک علم و فناوری در اصفهان در دهه ۸۰ نخستین زمینه‌های رسمی شکل‌گیری شرکت‌های دانش بنیان در کشور را به وجود آورد و امروز، این شرکت‌ها در سراسر کشور و ۴۳ پارک علم و فناوری مستقر و فعال هستند.
بنابر آمار اعلام شده از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حدود پنج هزار شرکت دانش بنیان در کشور فعال است که از میان آنها حدود چهار هزار و ۵۰۰ شرکت به‌طور رسمی به‌عنوان دانش بنیان ثبت شده و مجوز گرفته‌اند که ۵۶ درصد از آنها تولیدی و ۴۴ درصد نوپا هستند.
بیشتر این شرکت ها در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد فناوری مستقر و فعالند و حمایت‌های مختلفی از جمله از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از آنها برای تجاری سازی محصولاتشان صورت می گیرد.
شرکت‌های دانش بنیان از مزایایی همچون معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، تخفیف خدمت‌های آزمایشگاهی، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی تا سقف سه میلیارد ریال، تسهیلات نظام وظیفه و بسیاری از حمایت‌های دیگر بهره‌مند می‌شوند.
حمایت‌هایی که از این شرکت ها در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری صورت می گیرد شامل ارائه خدمات ارزش افزوده بالا برای کسب مهارت، تامین منابع مالی و تجهیزات تخصصی، کارگاهی و آزمایشگاهی، اخذ مجوز و استاندارد و کمک به برندسازی و ورود به بازارهای بین المللی است.
بسیاری از این حمایت‌ها در سایه قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات صورت می‌گیرد.
این قانون توسط معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری تدوین و در سال ۸۹ در مجلس تصویب شد که سرآغاز گسترده‌ترین برنامه دولت برای حمایت از شرکت‌ها و موسسه های دانش بنیان در سال‌های اخیر بود.
بر اساس این قانون، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مختلف نزدیک به ۱۱۰ برنامه را برای حمایت از شرکت‌ها و موسسه های دانش بنیان و فناور در کشور در دست اجرا دارند.
این برنامه‌ها از طریق توانمند کردن شرکت‌ها، توسعه بازار محصول‌های دانش بنیان و صادرات آنها و ارائه خدمات تخصصی می توانند زمینه دستیابی به اهداف اقتصاد مبتنی بر دانش و اقتصاد مقاومتی را محقق کنند.
این حمایت‌ها به سه دسته تقسیم شده است که شامل برنامه‌های حمایتی ذیل قانون، برنامه‌های حمایتی با همکاری سایر دستگاه های اجرایی و برنامه های حمایتی ذیل برنامه جامع توسعه کسب و کار شرکت‌های دانش بنیان است.
برنامه‌های حمایتی ذیل قانون شامل ۵۴ برنامه از جمله تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی، معافیت‌ها و حمایت‌های مالیاتی و گمرکی، استقرار شرکت‌ها، بیمه تامین اجتماعی و حمایت از ساخت داخل کالاهای دانش بنیان است.
برنامه‌های حمایتی با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی نیز شامل ۳۵ برنامه از جمله تسهیلات سربازی کارکنان شرکت‌های دانش بنیان، فن بازار ملی ایران، شرکت های دانش بنیان و دانشگاه‌ها، حمایت از ورود شرکت‌ها به بورس، واگذاری اراضی شهرک‌های صنعتی، بسته حمایتی شرکت های دانش بنیان حوزه سلامت، تامین مالی و تسهیلات، تامین نیروی انسانی کارآمد و گواهی کاربری نهایی برای کانال خرید برجام است.
همچنین برنامه‌های حمایتی شامل ۳۱ برنامه از جمله برنامه جامع توسعه کسب و کار شرکت‌های دانش‌بنیان شامل برنامه های توسعه صادرات و مشاوره‌هاست.
علاوه بر حمایت‌هایی که به این شکل و بر اساس آیین نامه‌های سراسری صورت می گیرد در هر استان نیز پارک‌های علم و فناوری برنامه‌های مختلفی را برای حمایت از آنها اجرا می کنند.
در استان اصفهان که حدود ۱۰ درصد از شرکت‌های دانش بنیان کشور را در خود دارد، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، بزرگترین مجموعه حمایتی از این شرکت ها به شمار می‌آید.
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به‌عنوان نخستین سازمان موسس مراکز رشد و پارک های علم و فناوری در کشور، فعالیت اجرایی خود را از سال ۱۳۸۰ با هدف حمایت و هدایت شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان آغاز کرد و اکنون حدود ۵۲۰ شرکت دانش بنیان با اشتغال حدود هفت هزار دانش آموخته دانشگاهی در آن مستقر هستند.
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان دارای یک مرکز رشد مقدماتی، ۱۰ مرکز رشد فناوری و سه پارک علم و فناوری شیخ بهایی، ابوریحان و غیاث‌الدین کاشانی است.
صادرات شرکت‌های دانش بنیان مستقر در این شهرک از رقم یک میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به رقم ۴.۷ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ رسید و نرخ موفقیت یک شرکت تازه تاسیس در آن ۷۰ درصد و در خارج از شهرک ۱۰ درصد است.
معاون پشتیبانی فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با اشاره به انواع خدمات و حمایت‌های این مجموعه از شرکت‌های دانش بنیان گفت: این شهرک ۲ رسالت مهم شامل بسترسازی و خدمات رسانی به کسب و کارهای دانش بنیان در قالب هسته‌های فناور و شرکت‌های خصوصی ثبت شده دارد.
سید مهدی حجازی در گفت و گو با ایرنا افزود: این خدمات مراحل مقدماتی شامل جذب، پذیرش و استقرار شرکت‌ها تا ایجاد ایده‌ها و کسب و کارهای دانش بنیان را شامل می شود و پس از آن نیز ۱۶ نوع خدمت مختلف برای حمایت از هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش بنیان ارائه خواهد شد.
وی، ارائه فضای اداری و کارگاهی به درخواست واحد متقاضی، ارائه خدمات عمومی از جمله سیستم‌های مخابراتی، تاسیساتی، اختصاص تابلو، کدپستی، حفاظت و امنیت، نظافت، طراحی و صدور کارت شناسایی، خدمات رایانه‌ای، رستوران، برچسب تردد خودرو، اتاق جلسه و سیستم حمل و نقل را از دیگر خدمات ارائه شده به شرکت‌های دانش بنیان مستقر در این شهرک عنوان کرد.
حجازی با اشاره به ارائه خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله مرکز داده و اینترنت به شرکت‌ها اضافه کرد: خدمات کتابخانه ای نیز از جمله خدمت‌های ارائه شده به این شرکت هاست به‌طوریکه شهرک از طریق انعقاد تفاهمنامه با برخی از مراجع علمی بزرگ و معتبر و کتابخانه‌ها به شبکه آنها متصل است و امکان استفاده از طرح‌هایی مانند امانت بین کتابخانه‌ای غدیر وجود دارد.
وی، ارائه خدمات پایگاه‌های داده‌های علمی از طریق اتصال به پایگاه های معتبر بین‌المللی مانند اشپرینگر و برخی پایگاه های داده داخلی، اتصال به سامانه اطلاع رسانی مناقصات و مزایده ها، خدمات مشاوره ای در بخش های حقوقی، بازاریابی، بازرگانی، بیمه، مالیات، کار، تامین اجتماعی، ثبت اختراع، راهبر بازاریابی فروش و راهبر فرابورس را از دیگر اقدام‌های این شهرک عنوان کرد.
معاون پشتیبانی فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی با هدف افزایش توان مدیریتی و آشنایی با اصول راه‌اندازی کسب و کارهای نوپا، تاکید کرد: یکی از مهمترین خدمات و حمایت های ارائه شده، خدمات مالی در قالب اعتبارات است.
وی، این خدمات را شامل ۲۰۰ میلیون ریال اعتبار خدماتی برای واحدهای مستقر در مراکز رشد به‌منظور کمک به تامین تجهیزات اداری و تقویت بنیه مالی ابتدایی، ۴۰۰ میلیون ریال اعتبارات تحقیقاتی برای تولید نیمه صنعتی در آزمایشگاه،۴۰۰ میلیون ریال اعتبار توانمندسازی، یک میلیارد ریال تسهیلات نیمه صنعتی سازی، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال تسهیلات تجاری‌سازی و ۵۰۰ میلیون ریال تسهیلات ضروری اعلام و اضافه کرد: شهرک در قالب تفاهمنامه با صندوق پژوهش و فناوری استان اصفهان و دانشگاه تهران، زمینه اعطای تسهیلات به شرکت ها را فراهم کرده است.
حجازی با اشاره به خدمات دفتر انتقال فناوری توضیح داد: ارزشگذاری بر روی فناوری‌ها برای فروش دانش فنی، داوری اختراعات، راهنمایی برای ثبت اختراعات و تجاری سازی و ارزیابی فناوری شرکت‌ها به‌منظور دریافت تسهیلات از جمله اقدام‌های این دفتر است.
وی، خدمات آزمایشگاهی در ۱۳ آزمایشگاه زیست فناوری، نانو فناوری، انرژی، فیلتراسیون، الکترونیک، متالوگرافی، ساخت و تولید، عملیات حرارتی، مواد پیشرفته، خواص مکانیکی مواد، شیمی و مهندسی با تعرفه‌های پایین را از دیگر حمایت‌ها از شرکت های دانش بنیان عنوان و خاطرنشان کرد: فراهم کردن بخشی عمده ای از این خدمات از طریق منابع عمومی و دولتی صورت می گیرد و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم در این زمینه با نگاه مثبت برای تامین آنها همکاری می کنند.
حجازی با بیان اینکه بخش عمده ای از خدمات به بودجه عمومی کشور وابسته است، تصریح کرد: ممکن است با تغییراتی در زمان بندی تخصیص بودجه‌ها، پرداخت آنها با تاخیر مواجه شود اما ما تلاش می‌کنیم که شرکت‌های دانش بنیان کمترین آسیب را در این بخش ببینند.
وی با تاکید براینکه کمترین پیچیدگی در ضوابط و قوانین شهرک برای حمایت از این شرکت‌ها وجود دارد، افزود: تامین منابع مالی از چالش های مهم ماست و شرکت‌های دانش بنیان نیز برای دریافت این حمایت‌ها از جمله تسهیلات بانکی با مشکلاتی مانند قوانین بانک‌ها، ضمانتنامه‌ها و قوانین بیمه ای مواجهند که لازم است تسهیل بیشتری در این امور صورت گیرد.
رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد: قوانین محکمی برای حمایت از شرکت های دانش بنیان وجود دارد و همه بخشنامه‌های دولتی، حامی آنها هستند و اگر مشکلی در استان وجود داشته باشد از طریق تعامل و رایزنی حل خواهد شد.
جعفر قیصری با بیان اینکه کشورمان تجربه زیادی در این زمینه ندارد، افزود: لازم است در مواردی که بین قانونگذار و مجری اختلاف وجود دارد، مسائل حل و فصل و شفاف‌سازی شود.
وی افزود: همچنین ایجاد پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد و خلاقیت و شکوفایی در شهرستان‌های مختلف با توجه به ظرفیت و توانمندی آنها می تواند زمینه حمایت مالی و معنوی از گسترش شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور را فراهم کند.
قیصری با بیان اینکه تسهیلات و حمایت مالی خوبی نیز برای واحدهای فناور و شرکت‌های دانش بنیان در سراسر استان وجود دارد، خاطرنشان کرد: صندوق پژوهش و فناوری اصفهان در گذشته منابع مالی محدودی داشت اما سال ۹۷ سرمایه و خط اعتباری آن با اعتبارات صندوق شکوفایی و نوآوری و مشارکت دولت و بخش خصوصی افزایش یافت.
رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان گفت: میزان منابع تخصیص یافته به صندوق پژوهش و فناوری استان در سال جاری ۴۰۰ میلیارد ریال است و شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور برای ورود به فعالیت های اقتصادی مانند مناقصه‌ها و تامین مواد اولیه می توانند از این اعتبارات در قالب تسهیلات با نرخ سود ۴ تا ۱۱ درصد استفاده کنند.
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری استان اصفهان نیز از نهادهای دولتی و خصوصی خواست که در افزایش سرمایه و منابع این صندوق کمک کنند تا حمایت بیشتری از شرکت‌های دانش بنیان صورت گیرد.
احمد ورد افزود: منابع مالی صندوق نوآوری و شکوفایی کشور به میزان ۹ برابر سرمایه صندوق‌های پژوهش و فناوری استان‌ها در اختیار آنها قرار می گیرد بنابراین هرچه سرمایه صندوق های پژوهش و فناوری بیشتر باشد منابع مالی بیشتری به آنها برای ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان، فناور و استارتاپ‌ها(شرکت های نوپا) تعلق می‌گیرد.
وی اظهار داشت: سرمایه فعلی صندوق پژوهش و فناوری استان اصفهان حدود ۷۰ میلیارد ریال است که قابل قبول نیست و دستِ کم باید تا پنج برابر افزایش یابد.
ورد تصریح کرد: سرمایه صندوق اصفهان دستِ‌کم باید به ۲۰۰ میلیارد ریال برسد تا بتواند با جذب یکهزار و ۸۰۰ میلیارد ریال اعتبار بخوبی از شرکت‌های دانش بنیان حمایت کند.
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری اصفهان، نیاز شرکت های فناور و دانش بنیان استان را حدود ۲ هزار میلیاد ریال خواند و تاکید کرد: با افزایش سرمایه، جهش خوبی در بخش دانش بنیان و فناوری استان خواهیم داشت.
دبیر انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان نیز با بیان اینکه انواع خدمات و حمایت‌ها از شرکت‌های دانش بنیان از حدود ۲۰ سال گذشته تاکنون ارائه می شود، تاکید کرد: در زمان حاضر نیاز به بازنگری و بازبینی آنها داریم.
سیدیاسر معین‌الدینی با بیان اینکه گروه‌بندی شرکت‌های فناور بر اساس معیارهای کسب و کار آنها باید صورت گیرد، افزود: این کار در زمان حاضر به‌طور ضعیف انجام می‌شود و بیشتر ۲ دوره مرکز رشد و پارک علم و فناوری مطرح است که یک دسته‌بندی قدیمی محسوب می شود.
وی با تاکید براینکه لازم است این دسته‌بندی‌ها، به روزرسانی شده و بر اساس شاخص‌هایی مانند گردش مالی، طول عمر شرکت، نوع صنایع و فناوری‌ها و معیارهای کسب و کار انجام شود، اضافه کرد: بدون شک، میان یک شرکت با ۲ هزار میلیارد ریال گردش مالی با شرکتی دیگر با یکهزار میلیون ریال تفاوت بسیاری است و نوع خدمات ارائه شده به آنها باید تفاوت داشته باشد.
معین‌الدینی با اشاره به اینکه بیشتر خدمات و حمایت‌های ارائه شده در سال های گذشته متمرکز بر شرکت‌های نوپا بود، تصریح کرد: لازم است گستره فناوران و کسب و کارهای نو در سطح استان دیده شود و بر اساس آن دسته‌بندی صورت گیرد.
به گفته وی، برای حمایت موثر از شرکت های دانش بنیان بهتر است از عناصر توانمند غیرحاکمیتی و ظرفیت بخش خصوصی، صنف‌ها و تشکل‌های فعال نیز استفاده شود زیرا بسیاری از کشورها به این سمت حرکت کرده‌اند.
دبیر انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان گفت: چگونگی ارائه خدمات و حمایت‌ها در زمان حاضر پاسخگوی نیاز کشور نیست و نیاز به ساختارهای مدرن و به روز رسانی شده داریم.
انجمن شرکت‌های دانش بنیان استان‌اصفهان در سال ۹۴ با هدف ایجاد انسجام بین این شرکت‌ها در استان تاسیس شد.
استان اصفهان دارای بیش از ۵۰۰ شرکت دانش بنیان، یک شهرک علمی و تحقیقاتی، سه پارک علم و فناوری و بیش از ۱۰ مرکز رشد است.
۳۰۱۱/۶۰۲۷
