نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد براساس ارزیابی غلظت کل عناصر در رسوبات رودخانه زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان و براساس شاخص آلودگی عناصر نقره(Ag) ، مس( Cu) و روی (Zn) در نمونه‌های رسوب بعد از تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب اصفهان دارای شاخص آلودگی بسیار بالایی هستند.
به گزارش ایسنا، پیدایش و تجمع مراکز شهری، صنعتی و کشاورزی در اطراف رودخانه‌ها باعث شده که دامنه تاثیر فعالیت‌های انسان به رودخانه و منابع آب‌های سطحی نیز کشیده شود. در این گونه موارد به دلیل سهولت دسترسی، رودخانه‌ها به یکی از دریافت‌کننده‌های اصلی فاضلاب‌های شهری، رواناب‌های خیابان‌ها، پساب‌های صنعتی و کشاورزی تبدیل شده‌اند. محققان در پژوهشی با عنوان ارزیابی آلودگی و پتانسیل تحرک عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانه زاینده‌رود انجام شده این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که رسول حمصیان اتفاق، کارشناسی ارشد گرایش زمین‌شناسی زیست محیطی دانشگاه شهید باهنر کرمان، مهدی خراسانی پور، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان و شهباز رادفر استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام داده‌اند، آمده است:« هر چند رودخانه‌ها قادرند بخشی از آلاینده‌های ورودی را خودپالایی کنند؛ اما در اثر تداوم این فرآیند فلزات بالقوه سمی در رسوبات بستر رودخانه تجمع می‌یابند.زاینده رود یکی از بزرگترین رودخانه‌های مرکزی ایران است که به تالاب گاوخونی منتهی می‌شود. در این پژوهش شناسایی و تعیین روند تغییرات عناصر بالقوه سمی و تعیین شدت آلودگی بر مبنای مقادیر زمینه طبیعی منطقه در رسوبات زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان و همچنین تعیین پتانسیل خطر و زیست دسترس‌پذیری برخی از این عناصر در نمونه‌های آلوده با استفاده از روش استخراج گزینشی یک مرحله ای مدنظر قرار گرفته است. »
در این پژوهش، به منظور دست‌یابی به الگوی مشخصی از روند انتقال عناصر، تعیین منابع آلاینده و همچنین مشخص کردن محل‌های نمونه‌برداری، ابتدا رودخانه زاینده‌رود به سه بخش شامل محدوده قبل از شهر، داخل شهر و بعد از شهر اصفهان تقسیم و بازدیدهای میدانی در چندین مرحله انجام شد.
مشاهدات میدانی حاکی از آن بود که منابع آلاینده مختلفی در طول رودخانه وجود دارند که پساب‌های صنعتی، کشاورزی و انسانی و همچنین رواناب‌های شهری را به داخل رودخانه تخلیه می‌کنند. پس از بازدیدهای میدانی، نمونه‌های رسوب سطحی از میانه رودخانه ( در زمانی که رودخانه به دلیل بسته شدن سد زاینده‌رود خشک بود) نمونه‌برداری شدند.
در هر ایستگاه، حدود دو کیلوگرم نمونه رسوب در کیسه‌های پلاستیکی ضخیم پلی‌اتیلنی برداشت شد. در تحقیق حاضر از تعداد ۲۴ نمونه برداشت شده، دو نمونه به عنوان نمونه‌های زمینه برداشت شدند. در انتخاب نمونه زمینه سعی شد تا لایه سطحی به دلیل احتمال آلودگی‌های جوی کنار زده شود و سپس از رسوبات نمونه‌برداری شود.
نمونه‌های دارای رطوبت در هوای آزاد و دمای اتاق خشک شدند.تمام نمونه‌های رسوب با استفاده از الک‌های پلاستیکی و پارچه‌ای تا قطر کمتر از ۸۰ میکرون الک شدند. برای تعیین غلظت کل عناصر نمونه‌های رسوب تا قطر کمتر از ۲۰۰ مش( ۷۴ میکرون) در آزمایشگاه پودر شدند.
محققان در این پژوهش می‌گویند:« ارزیابی غلظت کل عناصر در رسوبات رودخانه زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان براساس شاخص آلودگی نشان می‌دهد که عناصر نقره(Ag) ، مس( Cu) و روی (Zn) در نمونه‌های رسوب بعد از تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب اصفهان دارای شاخص آلودگی بسیار بالایی هستند. این نتایج همچنین نشان می‌دهد که عناصر S، Pbو As نیز درجاتی از غنی‌شدگی با منشا انسانی را نشان می‌دهند. بیشترین غنی‌شدگی‌ها در پایین‌دست رودخانه زاینده‌رود و پس از عبور از شهر اصفهان ایجاد شده‌اند که علت آن می‌تواند به دلیل تخلیه رواناب‌های شهری آلوده و همچنین تخلیه پساب‌های نیمه تصفیه‌شده و تصفیه‌نشده تصفیه‌خانه جنوب اصفهان به داخل رودخانه زاینده‌رود باشد.»
در این مطالعه آمده است:« براساس نتایج حاصل از روش‌های تفکیک شیمیایی یک مرحله‌ای عناصر با منشا آلودگی انسانی درصد تحرک و زیست دسترس‌پذیری بالاتری را نسبت به عناصر با منشا طبیعی در رسوبات نشان می‌دهند. این موضوع به ویژه برای اکوسیستم پایین دست رودخانه زاینده‌رود و هم چنین مزارع کشاورزی که از آب زاینده‌رود در حوضه پایین دست برای کشاورزی استفاده می‌کنند بسیار حائز اهمیت است.»
بنا بر آن چه در این مقاله آمده است محاسبه شاخص تحرک و کد ارزیابی خطر در نمونه‌های استخراج گزینشی تک‌مرحله‌ای نشان می‌دهد که ۵۰ درصد از جامعه آماری عناصرمس(Cu) وگوگرد( S) دارای فاکتور تحرک نسبی بیشتر از ۳۰ درصد بوده و خطر بالایی دارند. همچنین ۵۰ درصد از جامعه آماری عناصر سرب، منگنز و روی فاکتور تحرک بین نسبی بین ۱۰ تا ۳۰ درصد داشته و خطر متوسطی دارند. عناصر وانادیم(V) و نیکل(Ni) دارای خطر کم و عنصر آهن نیز براساس شاخص تحرک نسبی محاسبه شده بدون خطر ارزیابی می‌شود.
این پژوهش در دومین شماره هفتاد و دومین دوره نشریه "محیط‌زیست طبیعی" منتشر شده است.
انتهای پیام
انتهای پیام به گزارش ایسنا، پیدایش و تجمع مراکز شهری، صنعتی و کشاورزی در اطراف رودخانه‌ها باعث شده که دامنه تاثیر فعالیت‌های انسان به رودخانه و منابع آب‌های سطحی نیز کشیده شود. در این گونه موارد به دلیل سهولت دسترسی، رودخانه‌ها به یکی از دریافت‌کننده‌های اصلی فاضلاب‌های شهری، رواناب‌های خیابان‌ها، پساب‌های صنعتی و کشاورزی تبدیل شده‌اند. محققان در پژوهشی با عنوان ارزیابی آلودگی و پتانسیل تحرک عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانه زاینده‌رود انجام شده این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که رسول حمصیان اتفاق، کارشناسی ارشد گرایش زمین‌شناسی زیست محیطی دانشگاه شهید باهنر کرمان، مهدی خراسانی پور، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان و شهباز رادفر استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام داده‌اند، آمده است:« هر چند رودخانه‌ها قادرند بخشی از آلاینده‌های ورودی را خودپالایی کنند؛ اما در اثر تداوم این فرآیند فلزات بالقوه سمی در رسوبات بستر رودخانه تجمع می‌یابند.زاینده رود یکی از بزرگترین رودخانه‌های مرکزی ایران است که به تالاب گاوخونی منتهی می‌شود. در این پژوهش شناسایی و تعیین روند تغییرات عناصر بالقوه سمی و تعیین شدت آلودگی بر مبنای مقادیر زمینه طبیعی منطقه در رسوبات زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان و همچنین تعیین پتانسیل خطر و زیست دسترس‌پذیری برخی از این عناصر در نمونه‌های آلوده با استفاده از روش استخراج گزینشی یک مرحله ای مدنظر قرار گرفته است. »
در این پژوهش، به منظور دست‌یابی به الگوی مشخصی از روند انتقال عناصر، تعیین منابع آلاینده و همچنین مشخص کردن محل‌های نمونه‌برداری، ابتدا رودخانه زاینده‌رود به سه بخش شامل محدوده قبل از شهر، داخل شهر و بعد از شهر اصفهان تقسیم و بازدیدهای میدانی در چندین مرحله انجام شد.
مشاهدات میدانی حاکی از آن بود که منابع آلاینده مختلفی در طول رودخانه وجود دارند که پساب‌های صنعتی، کشاورزی و انسانی و همچنین رواناب‌های شهری را به داخل رودخانه تخلیه می‌کنند. پس از بازدیدهای میدانی، نمونه‌های رسوب سطحی از میانه رودخانه ( در زمانی که رودخانه به دلیل بسته شدن سد زاینده‌رود خشک بود) نمونه‌برداری شدند.
در هر ایستگاه، حدود دو کیلوگرم نمونه رسوب در کیسه‌های پلاستیکی ضخیم پلی‌اتیلنی برداشت شد. در تحقیق حاضر از تعداد ۲۴ نمونه برداشت شده، دو نمونه به عنوان نمونه‌های زمینه برداشت شدند. در انتخاب نمونه زمینه سعی شد تا لایه سطحی به دلیل احتمال آلودگی‌های جوی کنار زده شود و سپس از رسوبات نمونه‌برداری شود.
نمونه‌های دارای رطوبت در هوای آزاد و دمای اتاق خشک شدند.تمام نمونه‌های رسوب با استفاده از الک‌های پلاستیکی و پارچه‌ای تا قطر کمتر از ۸۰ میکرون الک شدند. برای تعیین غلظت کل عناصر نمونه‌های رسوب تا قطر کمتر از ۲۰۰ مش( ۷۴ میکرون) در آزمایشگاه پودر شدند.
محققان در این پژوهش می‌گویند:« ارزیابی غلظت کل عناصر در رسوبات رودخانه زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان براساس شاخص آلودگی نشان می‌دهد که عناصر نقره(Ag) ، مس( Cu) و روی (Zn) در نمونه‌های رسوب بعد از تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب اصفهان دارای شاخص آلودگی بسیار بالایی هستند. این نتایج همچنین نشان می‌دهد که عناصر S، Pbو As نیز درجاتی از غنی‌شدگی با منشا انسانی را نشان می‌دهند. بیشترین غنی‌شدگی‌ها در پایین‌دست رودخانه زاینده‌رود و پس از عبور از شهر اصفهان ایجاد شده‌اند که علت آن می‌تواند به دلیل تخلیه رواناب‌های شهری آلوده و همچنین تخلیه پساب‌های نیمه تصفیه‌شده و تصفیه‌نشده تصفیه‌خانه جنوب اصفهان به داخل رودخانه زاینده‌رود باشد.»
در این مطالعه آمده است:« براساس نتایج حاصل از روش‌های تفکیک شیمیایی یک مرحله‌ای عناصر با منشا آلودگی انسانی درصد تحرک و زیست دسترس‌پذیری بالاتری را نسبت به عناصر با منشا طبیعی در رسوبات نشان می‌دهند. این موضوع به ویژه برای اکوسیستم پایین دست رودخانه زاینده‌رود و هم چنین مزارع کشاورزی که از آب زاینده‌رود در حوضه پایین دست برای کشاورزی استفاده می‌کنند بسیار حائز اهمیت است.»
بنا بر آن چه در این مقاله آمده است محاسبه شاخص تحرک و کد ارزیابی خطر در نمونه‌های استخراج گزینشی تک‌مرحله‌ای نشان می‌دهد که ۵۰ درصد از جامعه آماری عناصرمس(Cu) وگوگرد( S) دارای فاکتور تحرک نسبی بیشتر از ۳۰ درصد بوده و خطر بالایی دارند. همچنین ۵۰ درصد از جامعه آماری عناصر سرب، منگنز و روی فاکتور تحرک بین نسبی بین ۱۰ تا ۳۰ درصد داشته و خطر متوسطی دارند. عناصر وانادیم(V) و نیکل(Ni) دارای خطر کم و عنصر آهن نیز براساس شاخص تحرک نسبی محاسبه شده بدون خطر ارزیابی می‌شود.
این پژوهش در دومین شماره هفتاد و دومین دوره نشریه "محیط‌زیست طبیعی" منتشر شده است.
انتهای پیام
کپی شد
