یکی از زیباترین آداب و رسوم مردم ایران خرید سوغاتی یا همان تحفه سفر است، این سوغات با نام های دیگر راه آورد و هم معنا با ارمغان و هدیه نشان می دهد که در سفرها بر اینکه به یاد عزیزان بوده ایم و به اصطلاح جای آن ها در این سفر خالی بوده است.
استان اصفهان جدا از تنوع زیست محیطی و اقلیمی با بیش از 22 هزار بنا و اثر تاریخی که یکهزار و 850 مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر به ثبت جهانی رسیده، در دل خود مجموعه ای بی نظیر از سوغاتی ها را جای داده است.
صنایع دستی این استان همچون خاتم ، مینا، منبت، قلم زنی روی انواع فلزات شهرت جهانی دارند، شورای جهانی صنایع دستی، روز چهاردهم شهریور 94، اصفهان را از بین شش شهر جهان که نامزد ثبت جهانی صنایع دستی شده بودند به عنوان شهر جهانی صنایع دستی برگزید، صنایع دستی نصف جهان از اصلی ترین سوغاتی های این منطقه به شمار می رود.
*** گز
کمتر کسی را می توان یافت که گز را نشناسد، این ماده شیرین معروف ترین سوغات دیار نصف جهان به عنوان یک شیرینی با شهرت جهانی، با ذائقه اکثر مردم سازگار است و مورد توجه بسیاری از مسافران قرار می گیرد.
ماده اولیه این شیرینی مطبوع،ˈگزانگبینˈ(ریشه ی گیاهی به نام بته یا درخت گز) در دامنه کوه ها رشد می کند، محصول این درخت که دانه های زردرنگ دارد، در اوایل پاییز آماده برداشت می شود.
پس از برداشت این دانه، برای تمیز و جداکردن برگ و مواد دیگر، از غربال آهنی استفاده می‌شود و مواد ناخالص را غربال می‌کنند تا دانه‌های گز از غربال عبور کند و مواد اضافی باقی بماند.
نیمی از مواد مصرفی گز مرغوب، دانه ی گیاه گز و نیمی دیگر شکر، مغز پسته یا بادام و مواد دیگر است.
گز در اقسام متعدد شاملˈ آردی، لقمه ای، برشی و سکه ایˈ است و نوع دیگر آن که در جعبه‌های کوچک فلزی به فروش می‌رسد، گز موسوم بهˈانگشت پیچˈ است که بدلیل عدم استفاده از مغز پسته و بادام، برای سالخوردگان مناسب است.
*** پولکی
«پولکی» از جمله شیرینی های سنتی، قدیمی و معروف اصفهان است که امروزه جای خود بیش از گذشته باز کرده است، پولکی به جای حبه قند در کنار چای استفاده می شود، البته این موضوع در خانه های اصفهانی ها به چشم می خورد، اما با اینحال مسافران بسیاری پولکی را بعنوان سوغات با خود به شهر و دیارشان می برند.
پولکی حاصل فرآیند تولید نبات است، هنگام تولید نبات شیره ای به جا می ماند و پس از جوشاندن در دمای بالای 160 درجه سانتیگراد در سینی بزرگی ریخته شده و دیگر افزودنی ها مانند پسته، گل محمدی، زنجبیل، لیمو عمانی، نارگیل به آن افزوده می شود.
پس از این کارها خمیری به دست می آید و بعد از ورز دادن آن زیر غلطک مخصوص ساخت پولکی عبور داده می شود تا شکل های دایره یا بیضی شکل گیرد.
در همایش سراسری ثبت که در سال 91 برگزار شد شورای سیاست‌گذاری ثبت آثار ملی، روش تولید سنتی پولک و نبات اصفهان را در فهرست میراث معنوی ثبت کرد.
*** قلمکاری
قلمکاری یکی از صنایع دستی اصفهان است که از دوره مغول ها در ایران مرسوم وعمر پرشکوه این صنعت در زمان صفویه بود و در اواسط عصر قاجاریه بتدریج از رونق آن کاسته شده است.
در زمان سلطنت شاه عباس، این صنعت رونق بسزایی یافت و بیشتر لباس های مردانه و زنانه از پارچه های قلمکار تهیه می شد.
در آن زمان، محل های مخصوصی برای تهیه لباس درباریان در بازار قیصریه اصفهان وجود داشت و پارچه های قواره ای قلمکار را که در اصطلاح آن روز ˈدلگهˈ نامیده می شد، از این مکان ها بدست می آوردند.
***میناکاری
در دوران قاجاریه، میناکاری به مقدار کم در ایران وجود داشته است و اشیایی مانند سرقلیان، کوزه قلیان، کوزه و بادگیر قلیان را به مینا مزین می کردند، رواج صنعت این صنعت در اصفهان از دوران پهلوی و حدود سال 1310 هجری شمسی است. این هنر صنعت به وسیله یکی از استادان هنرمند و بنام اصفهان یعنی استاد شکرالله صنیع زاده بسط و توسعه یافت و شاگردانی در این مکتب تربیت شدند که هر یک کانون دیگری در هنر مینا بوجود آوردند.
بیشتر اشیایی که میناکاران فعلی به بازار عرضه می کنند، شامل گوشواره، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری، بشقاب مینا، گلدان مینا به اندازه های مختلف، تابلوهای بزرگ و کوچک میناکاری است.
روی اشیای طلایی و نقره ای هم می توان میناکاری کرد، اما میناکاری بیشتر روی مس انجام می شود.
*** فیروزه کوبی
فیروزه کوبی، یکی از معدود رشته های صنایع دستی ایران است که سابقه تاریخی چندانی ندارد، با این حال ظرافت، زیبایی و ذوق هنری سازندگان آن باعث شده، شرایط یک محصول خوب صنایع دستی را داشته باشد.
قدمت فیروزه کوبی به حدود 70سال قبل می رسد و در آن زمان صنعتگری بنام یوسف حکیمان معروف به محمدرضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی نظیر دستبند، گل سینه و گوشواره را آغاز کرد.
حدود 20 سال بعد، این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد.
هم اکنون صنعت دستی فیروزه کوبی تنها در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته نیز همچون تولید آن محدود هستند.
*** منبت
منبت به معنای کنده کاری همراه با خلل و فرج روی چوب است که هم اکنون در گوشه و کنار ایران بویژه شهرهای گلپایگان و اصفهان با نقوش اصیل همچون اسلیمی و ختایی رونق زیادی دارد.
در نوعی از این هنر، بجای آنکه زمینه چوب را کنده کاری کنند و نقش مورد نظر را برجسته سازند، چوب های مختلف را با رنگ های گوناگون طبیعی آن بریده و پهلوی هم قرار می دهند، این کار شباهت زیادی به هنر موزاییک دارد.
در این گونه جدید، از چوب های شمشاد برای رنگ زرد و عناب برای رنگ قرمز استفاده می کنند.
زمینه کار بیشتر از چوب گردو و یا ریشه درختان جنگلی است که خود دارای نقوش زیبایی هستند.
*** ملیله
یکی از رشته های صنایع دستی اصفهان که از ارزش هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به ظرافت و دقت زیادی دارد، ملیله سازی است و فرآورده های تولیدی صنعتگران این رشته، نمایانگر ذوق سرشار آنان است.
باید به این نکته توجه کرد که در تولید برخی فرآورده ها همچون گل سینه و گوشواره تنها ملیله سازان دخالت ندارند، بلکه از میناسازان و زرگران نیز استفاده می کنند و در مقابل انجام عمل به آنان کارمزد می دهند.
*** قالی اصفهان
اصفهان در زمان صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی بود، در این شهر تعداد زیادی کارگاه وجود داشت که در آن قالی های زربفت بافته می شد.
تعداد رنگ های انتخاب شده در قالی های اصفهان بسیار محدود است، گره قالی های اصفهان فارسی است، رنگ های طبیعی بسیار کم مصرف می شود و بیشتر در قالی های خوب از رنگ های شیمیایی دندانه ای استفاده می شود.
در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی وجود دارد. روی این دارها، قالی و قالیچه ها طرح شاه عباسی و سایر طرح های اصفهان بافته می شود.
رنگ های بکاررفته در آنها نباتی است و بیشتر از روناس، قارا، اسپرک، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر استفاده می شود.
199 رشته صنایع دستی در استان اصفهان وجود دارد و هنرمندان این خطه دو سوم صنایع دستی کشور را خلق می کند.
از مجموع 602 رشته صنایع دستی شناسایی شده در جهان 370 رشته در ایران به ثبت رسیده و از این تعداد 196 رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور اصفهان است که تاکنون 400 هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شده اند.
6022/ 6020
انتهای پیام استان اصفهان جدا از تنوع زیست محیطی و اقلیمی با بیش از 22 هزار بنا و اثر تاریخی که یکهزار و 850 مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر به ثبت جهانی رسیده، در دل خود مجموعه ای بی نظیر از سوغاتی ها را جای داده است.
صنایع دستی این استان همچون خاتم ، مینا، منبت، قلم زنی روی انواع فلزات شهرت جهانی دارند، شورای جهانی صنایع دستی، روز چهاردهم شهریور 94، اصفهان را از بین شش شهر جهان که نامزد ثبت جهانی صنایع دستی شده بودند به عنوان شهر جهانی صنایع دستی برگزید، صنایع دستی نصف جهان از اصلی ترین سوغاتی های این منطقه به شمار می رود.
*** گز
کمتر کسی را می توان یافت که گز را نشناسد، این ماده شیرین معروف ترین سوغات دیار نصف جهان به عنوان یک شیرینی با شهرت جهانی، با ذائقه اکثر مردم سازگار است و مورد توجه بسیاری از مسافران قرار می گیرد.
ماده اولیه این شیرینی مطبوع،ˈگزانگبینˈ(ریشه ی گیاهی به نام بته یا درخت گز) در دامنه کوه ها رشد می کند، محصول این درخت که دانه های زردرنگ دارد، در اوایل پاییز آماده برداشت می شود.
پس از برداشت این دانه، برای تمیز و جداکردن برگ و مواد دیگر، از غربال آهنی استفاده می‌شود و مواد ناخالص را غربال می‌کنند تا دانه‌های گز از غربال عبور کند و مواد اضافی باقی بماند.
نیمی از مواد مصرفی گز مرغوب، دانه ی گیاه گز و نیمی دیگر شکر، مغز پسته یا بادام و مواد دیگر است.
گز در اقسام متعدد شاملˈ آردی، لقمه ای، برشی و سکه ایˈ است و نوع دیگر آن که در جعبه‌های کوچک فلزی به فروش می‌رسد، گز موسوم بهˈانگشت پیچˈ است که بدلیل عدم استفاده از مغز پسته و بادام، برای سالخوردگان مناسب است.
*** پولکی
«پولکی» از جمله شیرینی های سنتی، قدیمی و معروف اصفهان است که امروزه جای خود بیش از گذشته باز کرده است، پولکی به جای حبه قند در کنار چای استفاده می شود، البته این موضوع در خانه های اصفهانی ها به چشم می خورد، اما با اینحال مسافران بسیاری پولکی را بعنوان سوغات با خود به شهر و دیارشان می برند.
پولکی حاصل فرآیند تولید نبات است، هنگام تولید نبات شیره ای به جا می ماند و پس از جوشاندن در دمای بالای 160 درجه سانتیگراد در سینی بزرگی ریخته شده و دیگر افزودنی ها مانند پسته، گل محمدی، زنجبیل، لیمو عمانی، نارگیل به آن افزوده می شود.
پس از این کارها خمیری به دست می آید و بعد از ورز دادن آن زیر غلطک مخصوص ساخت پولکی عبور داده می شود تا شکل های دایره یا بیضی شکل گیرد.
در همایش سراسری ثبت که در سال 91 برگزار شد شورای سیاست‌گذاری ثبت آثار ملی، روش تولید سنتی پولک و نبات اصفهان را در فهرست میراث معنوی ثبت کرد.
*** قلمکاری
قلمکاری یکی از صنایع دستی اصفهان است که از دوره مغول ها در ایران مرسوم وعمر پرشکوه این صنعت در زمان صفویه بود و در اواسط عصر قاجاریه بتدریج از رونق آن کاسته شده است.
در زمان سلطنت شاه عباس، این صنعت رونق بسزایی یافت و بیشتر لباس های مردانه و زنانه از پارچه های قلمکار تهیه می شد.
در آن زمان، محل های مخصوصی برای تهیه لباس درباریان در بازار قیصریه اصفهان وجود داشت و پارچه های قواره ای قلمکار را که در اصطلاح آن روز ˈدلگهˈ نامیده می شد، از این مکان ها بدست می آوردند.
***میناکاری
در دوران قاجاریه، میناکاری به مقدار کم در ایران وجود داشته است و اشیایی مانند سرقلیان، کوزه قلیان، کوزه و بادگیر قلیان را به مینا مزین می کردند، رواج صنعت این صنعت در اصفهان از دوران پهلوی و حدود سال 1310 هجری شمسی است. این هنر صنعت به وسیله یکی از استادان هنرمند و بنام اصفهان یعنی استاد شکرالله صنیع زاده بسط و توسعه یافت و شاگردانی در این مکتب تربیت شدند که هر یک کانون دیگری در هنر مینا بوجود آوردند.
بیشتر اشیایی که میناکاران فعلی به بازار عرضه می کنند، شامل گوشواره، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری، بشقاب مینا، گلدان مینا به اندازه های مختلف، تابلوهای بزرگ و کوچک میناکاری است.
روی اشیای طلایی و نقره ای هم می توان میناکاری کرد، اما میناکاری بیشتر روی مس انجام می شود.
*** فیروزه کوبی
فیروزه کوبی، یکی از معدود رشته های صنایع دستی ایران است که سابقه تاریخی چندانی ندارد، با این حال ظرافت، زیبایی و ذوق هنری سازندگان آن باعث شده، شرایط یک محصول خوب صنایع دستی را داشته باشد.
قدمت فیروزه کوبی به حدود 70سال قبل می رسد و در آن زمان صنعتگری بنام یوسف حکیمان معروف به محمدرضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی نظیر دستبند، گل سینه و گوشواره را آغاز کرد.
حدود 20 سال بعد، این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد.
هم اکنون صنعت دستی فیروزه کوبی تنها در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته نیز همچون تولید آن محدود هستند.
*** منبت
منبت به معنای کنده کاری همراه با خلل و فرج روی چوب است که هم اکنون در گوشه و کنار ایران بویژه شهرهای گلپایگان و اصفهان با نقوش اصیل همچون اسلیمی و ختایی رونق زیادی دارد.
در نوعی از این هنر، بجای آنکه زمینه چوب را کنده کاری کنند و نقش مورد نظر را برجسته سازند، چوب های مختلف را با رنگ های گوناگون طبیعی آن بریده و پهلوی هم قرار می دهند، این کار شباهت زیادی به هنر موزاییک دارد.
در این گونه جدید، از چوب های شمشاد برای رنگ زرد و عناب برای رنگ قرمز استفاده می کنند.
زمینه کار بیشتر از چوب گردو و یا ریشه درختان جنگلی است که خود دارای نقوش زیبایی هستند.
*** ملیله
یکی از رشته های صنایع دستی اصفهان که از ارزش هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به ظرافت و دقت زیادی دارد، ملیله سازی است و فرآورده های تولیدی صنعتگران این رشته، نمایانگر ذوق سرشار آنان است.
باید به این نکته توجه کرد که در تولید برخی فرآورده ها همچون گل سینه و گوشواره تنها ملیله سازان دخالت ندارند، بلکه از میناسازان و زرگران نیز استفاده می کنند و در مقابل انجام عمل به آنان کارمزد می دهند.
*** قالی اصفهان
اصفهان در زمان صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی بود، در این شهر تعداد زیادی کارگاه وجود داشت که در آن قالی های زربفت بافته می شد.
تعداد رنگ های انتخاب شده در قالی های اصفهان بسیار محدود است، گره قالی های اصفهان فارسی است، رنگ های طبیعی بسیار کم مصرف می شود و بیشتر در قالی های خوب از رنگ های شیمیایی دندانه ای استفاده می شود.
در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی وجود دارد. روی این دارها، قالی و قالیچه ها طرح شاه عباسی و سایر طرح های اصفهان بافته می شود.
رنگ های بکاررفته در آنها نباتی است و بیشتر از روناس، قارا، اسپرک، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر استفاده می شود.
199 رشته صنایع دستی در استان اصفهان وجود دارد و هنرمندان این خطه دو سوم صنایع دستی کشور را خلق می کند.
از مجموع 602 رشته صنایع دستی شناسایی شده در جهان 370 رشته در ایران به ثبت رسیده و از این تعداد 196 رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور اصفهان است که تاکنون 400 هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شده اند.
6022/ 6020
کپی شد
