به گزارش ایرنا، نهج البلاغه دیباچه ای از حکمت ها و سخنان نغز، شیوا و اسرارآمیز است که تازگی و تنوع موضوعی آن بسیاری از دانشمندان و صاحبنظران را در طول سالیان دراز شگفت زده کرده است.
نهج البلاغه از زبان بزرگ سخنور تاریخ که کلامش سرآمد همه کلام هاست بر روی صفحات دل ها و فطرت ها نقش بسته است، از این رو از آن به 'فوق کلام المخلوق و دون کلام الخالق' تعبیر کرده اند.
اکنون در آستانه نوروز، این عید باستانی فرازهایی در این کتاب ارزشمند به چشم می آید که حامل پیام ها و نکته های بسیار است که با مناسبت های این روزها بی ارتباط نیست.
**بهار، کلاس مخصوص
فصل بهار یکی از مهم ترین موضوعاتی است که امام علی (ع) نکته های مهمی مانند رستاخیز، معاد و تحول را بطن آن برای مخطب تحلیل کرده است.
این سخن از ایشان که ' هر فصلی یک کلاسی است و فصل بهار یک کلاس مخصوص است' این ادعا را ثابت می کند.
امام علی(ع) در خطبه 115 می فرماید: 'خدایا رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر آب و گیاهان خوش منظر شاداب بر ما نازل فرما، بارانی درشت قطره بر ما فرو فرست که مردگان را زنده و آنچه از دست ما رفته به ما بازگرداند. '
به گفته صاحبنظران در این سخن که مصداق آن در قرآن نیز آمده است، امام علی (ع) علاوه بر اشاره به برخی مواهب خدادادی طلب باران ، نظام طبیعت و دگرگونی نباتات به خوبی بیان شده است.
در جای دیگری از نهج البلاغه(خطبه 185،) امام علی(ع می فرمایند ': خدایی که ابرهای سنگین را ایجاد و باران های پی در پی را فرستاد، و سهم باران هر جایی را معین فرمود، زمین های خشک را بیاری کرد، و گیاهان را پس از خشکسالی رویاند'
چگونگی پیدایش فصل ها و آغاز رستاخیز طبیعت مهم ترین پیام این توصیف زیبا از بارش های بهاری است.
اهمیت طبیعت پاک و شادابی حاصل از طبیعت گردی نیز در حکمت 14 امام علی (ع) آمده است که فرمود :' نگاه کردن به سبزه موجب شادابی است'.
**پاسداشت آیین ها و سنت ها
در کتاب نهج البلاغه در نامه شماره 53 حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر می نویسد: اگر سرزمینی را فتح می‌کنید سنت های پسندیده را کنار نگذارید و حفظ کنید و حتی آن را تبلیغ کنید.
این سخن حضرت علی(ع) بنا به اظهار کارشناسان نشان می‌دهد که دین اسلام بویژه مکتب تشیع نگاه خاص و ویژه‌ای به بحث آیین‌های ملی بخصوص نوروز دارد.
در کتاب شیخ صدوق از حضرت علی(ع) نقل شده است: نوروز را پاس بدارید، روایتی از اسماعیل پسر حماد نوه امام ابوحنیفه (نعمان بن ثابت) آمده است که می‌گوید ایرانیان برای حضرت علی(ع) فالوده (پالوده) آماده کردند، بر پایه این گزارش تاریخی، پدربزرگ ابوحنیفه برای امام علی(ع) فالوده آورد و آن حضرت این خوراکی ایرانی را پسندید. فرمود این چیست؟ گفتند ای امیرالمؤمنین امروز نوروز است. فرمود، هرروز ما را نوروز سازید.
غیر از این روایات، درباره نوروز نیز گفته می شود روز 18 ذی الحجه سال دهم هجری که به عنوان روز عید غدیر خم است بنابر روایات تاریخی با نوروز تقارن پیدا کرده بود.
**سفر، تمرین وارستگی
حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: هرگاه روزگار بر یکی از شما دشوار شد، پس، از سرزمین خود خارج شود و بیهوده خویش و خاندانش را با غصه خوردن غمگین نکند.
امام علی(ع) در روایتی از افراد می‌خواهند به سفری نروند که بیم آن می‌رود به نماز یا دینشان لطمه بخورد.
انتخاب همسفر در اسلام بسیار مهم شمرده شده و حضرت علی(ع) در نامه 31 نهج البلاغه خطاب به فرزندشان فرمود: «قبل از مسافرت، از رفیق و همسفرت سؤال کن و اطلاع بیاب، و قبل از تهیه مسکن از همسایه‌ات آگاه شو» در واقع تأکید شد که پیش از سفر، همسفر مناسبی پیدا کنید زیرا مسافرت تنهایی مکروه است.
امام علی(ع) شب پیمایی را دوست نداشتند، ایشان هنگام سحر سفر خود را آغاز می کردند و کسانی را هم که قصد عزیمت به جایی دیگر را داشتند، به سفر در ساعت های صبح سفارش می کردند.
یکی از مهم ترین آموزه ای که در کلام امام علی(ع) درباره سفر می توان دریافت این است که ایشان همواره به سفر عظیم یعنی سفر آخرت اشاره کرده اند، در خطبه 223 نهج البلاغه می خوانیم: 'از امکانات دنیا برای آخرت بهره گیر و وسایل سفر آخرتت را فراهم ساز.'
به عقده تحلیلگران به دلیل همین توصیه است که مسافرت نوعی تمرین برای وارستگی از تعلقات و تکیه بر توشه اندک، سختی کشیدن و گذران چند روز با محدودیت های خاص تعبیر شده است.
در سال 37 هجری که امام علی (ع) به سوی شام سفر آغاز کرد، این نیایش(خطبه 46) را در حالی که پا در رکاب نهاد زمزمه نمود 'خدایا از سختی سفر، و اندوه بازگشتن، و روبرو شدن با مناظر ناگوار در خانواده و مال و فرزند، به تو پناه می برم، پروردگارا تو در سفر همراه ما و در وطن نسبت به بازماندگان ما سرپرست و نگهبانی، و جمع میان این دو را هیچ کس جز تو نتواند کرد، زیرا آن کس که سرپرست بازماندگان است نمی تواند همراه مسافر باشد و آن که همراه و هم سفر است سرپرست بازماندگان انسان نمی تواند باشد.'
امام علی (ع) در این خطبه در واقع آنچه فکر یک مسافر را به خود مشغول می دارد، بیان کرد: نخست مشکلات سفر است ، دوم چگونگی بازگشت است که آیا انسان پیروزمند و با دست پرباز می گردد و یا شکسته حال و با دست خالی و سوم نگرانیهای مربوط به خانواده و خانه و اموال است، امام از تمام این مشکلات و امور نگران کننده به خدا پناه می برد، و حل همه آنها را از خدا می خواهد.
**پیوند با خویشاوندان، بازتاب هنر و خرد
امام علی (ع) در نامه 31 نهج البلاغه می فرمایند' بسا دوری که از هر نزدیکی نزدیکتر است و بسا نزدیکی که از هر دوری از آدمی دورتر است، غریب کسی است که دوستی نداشته باشد.'
این کلام مولای متقیان به گفته تحلیلگران انعکاس دهنده اهمیت توانمندی انسان در دوست یابی است.
علی(ع) در خطبه 33 فرمود: 'ای مردم! هیچ کس هر اندازه هم ثروتمند باشد، از خویشان (ایل و عشیره ) خود و حمایت عملی و زبانی آن ها از خویش بی نیاز نیست، آنان بزرگ ترین گروهی هستند که از انسان پشتیبانی می کنند و پراکندگی و پریشانی او را از بین می برند و در مصیبت ها و حوادثی که برایش پیش می آید بیش از همه به او مهربان و دلسوزند،نام نیکی که خداوند برای انسان در میان مردم پدید می آورد بهتر است از مال و ثروتی که وی برای دیگران باقی می گذارد،هان! مبادا از خویشاوند نیازمند خود روی برتابید و از دادن اندک مال به او، که اگر ندهید چیزی بر ثروت شما نمی افزاید و اگر بدهید چیزی کم نمی شود، دریغ نکنید، هر که از خویشان خود دست کشد، یک دست از آنان بازگرفته، اما دست های فراوانی از خود کنار زده است و آن کس که با قوم و خویشان خود نرم خو و مهربان باشد، دوستی و محبت همیشگی آنان را به دست آورد.'
به باوربسیاری از کارشناسان مذهبی مهرورزی، دوستی و حفظ پیوندهای خویشاوندی نمود عینی هنرمندی و خردمندی به صورت توامان است.
حضرت علی(ع) در نامه 31 نهج البلاغه درباره شیوه رفتار با دوستان شایسته، می افزاید: 'آن گاه که برادرت [و دوستت] با تو قطع رابطه می کند، تو با او بپیوند، وقتی او از تو قهر می کند، تو با وی مهر بورز و به او نزدیک شو، هرگاه او به تو بخل می ورزد، تو بذل و بخشش کن، هر وقت او تندی نشان می دهد، تو نرم باش و هرگاه او خطا می کند، عذرش را بپذیر و چنان باش که گویا تو غلام اویی و او صاحب نعمت بر توست، (البته) مبادا اینها را در غیر جای مناسب انجام دهی یا چنین لطف و بزرگواری را با نااهل داشته باشی!'
این سخن با سنت نیکوی کنار زدن کینه ها در نوروز و استحکام الفت و دوستی مطابق است.
از سوی دیگر در فرهنگ اسلامی، مهمان حبیب خداست و احترام به او یک ارزش محسوب می شود. مهمان نوازی امام علی(علیه السلام) نیز در روایات بسیاری مورد توجه قرارگرفته است. در روایتی آمده است که روزی امام علی(ع) را نگران یافتند، چون سبب را پرسیدند، فرمود: 'هفت روز است که مهمانی برای وارد نشده و ترس من از این است که خداوند مرا مورد بی مهری خود قرار داده باشد.'
وجود نکته های ریز و درشت در دریای بیکران حکمت های نهج البلاغه نشانه کارآمدی و به روزبودن دانش مولای متقیان با وجود گذر از قرن های متمادی است، فرازهای سراسر آموزه که بازخوانی و تحلیل آن بازگشت به تعالیم غنی تربیت اسلامی را به دنبال خواهد داشت.
6026/9861
انتهای پیام نهج البلاغه از زبان بزرگ سخنور تاریخ که کلامش سرآمد همه کلام هاست بر روی صفحات دل ها و فطرت ها نقش بسته است، از این رو از آن به 'فوق کلام المخلوق و دون کلام الخالق' تعبیر کرده اند.
اکنون در آستانه نوروز، این عید باستانی فرازهایی در این کتاب ارزشمند به چشم می آید که حامل پیام ها و نکته های بسیار است که با مناسبت های این روزها بی ارتباط نیست.
**بهار، کلاس مخصوص
فصل بهار یکی از مهم ترین موضوعاتی است که امام علی (ع) نکته های مهمی مانند رستاخیز، معاد و تحول را بطن آن برای مخطب تحلیل کرده است.
این سخن از ایشان که ' هر فصلی یک کلاسی است و فصل بهار یک کلاس مخصوص است' این ادعا را ثابت می کند.
امام علی(ع) در خطبه 115 می فرماید: 'خدایا رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر آب و گیاهان خوش منظر شاداب بر ما نازل فرما، بارانی درشت قطره بر ما فرو فرست که مردگان را زنده و آنچه از دست ما رفته به ما بازگرداند. '
به گفته صاحبنظران در این سخن که مصداق آن در قرآن نیز آمده است، امام علی (ع) علاوه بر اشاره به برخی مواهب خدادادی طلب باران ، نظام طبیعت و دگرگونی نباتات به خوبی بیان شده است.
در جای دیگری از نهج البلاغه(خطبه 185،) امام علی(ع می فرمایند ': خدایی که ابرهای سنگین را ایجاد و باران های پی در پی را فرستاد، و سهم باران هر جایی را معین فرمود، زمین های خشک را بیاری کرد، و گیاهان را پس از خشکسالی رویاند'
چگونگی پیدایش فصل ها و آغاز رستاخیز طبیعت مهم ترین پیام این توصیف زیبا از بارش های بهاری است.
اهمیت طبیعت پاک و شادابی حاصل از طبیعت گردی نیز در حکمت 14 امام علی (ع) آمده است که فرمود :' نگاه کردن به سبزه موجب شادابی است'.
**پاسداشت آیین ها و سنت ها
در کتاب نهج البلاغه در نامه شماره 53 حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر می نویسد: اگر سرزمینی را فتح می‌کنید سنت های پسندیده را کنار نگذارید و حفظ کنید و حتی آن را تبلیغ کنید.
این سخن حضرت علی(ع) بنا به اظهار کارشناسان نشان می‌دهد که دین اسلام بویژه مکتب تشیع نگاه خاص و ویژه‌ای به بحث آیین‌های ملی بخصوص نوروز دارد.
در کتاب شیخ صدوق از حضرت علی(ع) نقل شده است: نوروز را پاس بدارید، روایتی از اسماعیل پسر حماد نوه امام ابوحنیفه (نعمان بن ثابت) آمده است که می‌گوید ایرانیان برای حضرت علی(ع) فالوده (پالوده) آماده کردند، بر پایه این گزارش تاریخی، پدربزرگ ابوحنیفه برای امام علی(ع) فالوده آورد و آن حضرت این خوراکی ایرانی را پسندید. فرمود این چیست؟ گفتند ای امیرالمؤمنین امروز نوروز است. فرمود، هرروز ما را نوروز سازید.
غیر از این روایات، درباره نوروز نیز گفته می شود روز 18 ذی الحجه سال دهم هجری که به عنوان روز عید غدیر خم است بنابر روایات تاریخی با نوروز تقارن پیدا کرده بود.
**سفر، تمرین وارستگی
حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: هرگاه روزگار بر یکی از شما دشوار شد، پس، از سرزمین خود خارج شود و بیهوده خویش و خاندانش را با غصه خوردن غمگین نکند.
امام علی(ع) در روایتی از افراد می‌خواهند به سفری نروند که بیم آن می‌رود به نماز یا دینشان لطمه بخورد.
انتخاب همسفر در اسلام بسیار مهم شمرده شده و حضرت علی(ع) در نامه 31 نهج البلاغه خطاب به فرزندشان فرمود: «قبل از مسافرت، از رفیق و همسفرت سؤال کن و اطلاع بیاب، و قبل از تهیه مسکن از همسایه‌ات آگاه شو» در واقع تأکید شد که پیش از سفر، همسفر مناسبی پیدا کنید زیرا مسافرت تنهایی مکروه است.
امام علی(ع) شب پیمایی را دوست نداشتند، ایشان هنگام سحر سفر خود را آغاز می کردند و کسانی را هم که قصد عزیمت به جایی دیگر را داشتند، به سفر در ساعت های صبح سفارش می کردند.
یکی از مهم ترین آموزه ای که در کلام امام علی(ع) درباره سفر می توان دریافت این است که ایشان همواره به سفر عظیم یعنی سفر آخرت اشاره کرده اند، در خطبه 223 نهج البلاغه می خوانیم: 'از امکانات دنیا برای آخرت بهره گیر و وسایل سفر آخرتت را فراهم ساز.'
به عقده تحلیلگران به دلیل همین توصیه است که مسافرت نوعی تمرین برای وارستگی از تعلقات و تکیه بر توشه اندک، سختی کشیدن و گذران چند روز با محدودیت های خاص تعبیر شده است.
در سال 37 هجری که امام علی (ع) به سوی شام سفر آغاز کرد، این نیایش(خطبه 46) را در حالی که پا در رکاب نهاد زمزمه نمود 'خدایا از سختی سفر، و اندوه بازگشتن، و روبرو شدن با مناظر ناگوار در خانواده و مال و فرزند، به تو پناه می برم، پروردگارا تو در سفر همراه ما و در وطن نسبت به بازماندگان ما سرپرست و نگهبانی، و جمع میان این دو را هیچ کس جز تو نتواند کرد، زیرا آن کس که سرپرست بازماندگان است نمی تواند همراه مسافر باشد و آن که همراه و هم سفر است سرپرست بازماندگان انسان نمی تواند باشد.'
امام علی (ع) در این خطبه در واقع آنچه فکر یک مسافر را به خود مشغول می دارد، بیان کرد: نخست مشکلات سفر است ، دوم چگونگی بازگشت است که آیا انسان پیروزمند و با دست پرباز می گردد و یا شکسته حال و با دست خالی و سوم نگرانیهای مربوط به خانواده و خانه و اموال است، امام از تمام این مشکلات و امور نگران کننده به خدا پناه می برد، و حل همه آنها را از خدا می خواهد.
**پیوند با خویشاوندان، بازتاب هنر و خرد
امام علی (ع) در نامه 31 نهج البلاغه می فرمایند' بسا دوری که از هر نزدیکی نزدیکتر است و بسا نزدیکی که از هر دوری از آدمی دورتر است، غریب کسی است که دوستی نداشته باشد.'
این کلام مولای متقیان به گفته تحلیلگران انعکاس دهنده اهمیت توانمندی انسان در دوست یابی است.
علی(ع) در خطبه 33 فرمود: 'ای مردم! هیچ کس هر اندازه هم ثروتمند باشد، از خویشان (ایل و عشیره ) خود و حمایت عملی و زبانی آن ها از خویش بی نیاز نیست، آنان بزرگ ترین گروهی هستند که از انسان پشتیبانی می کنند و پراکندگی و پریشانی او را از بین می برند و در مصیبت ها و حوادثی که برایش پیش می آید بیش از همه به او مهربان و دلسوزند،نام نیکی که خداوند برای انسان در میان مردم پدید می آورد بهتر است از مال و ثروتی که وی برای دیگران باقی می گذارد،هان! مبادا از خویشاوند نیازمند خود روی برتابید و از دادن اندک مال به او، که اگر ندهید چیزی بر ثروت شما نمی افزاید و اگر بدهید چیزی کم نمی شود، دریغ نکنید، هر که از خویشان خود دست کشد، یک دست از آنان بازگرفته، اما دست های فراوانی از خود کنار زده است و آن کس که با قوم و خویشان خود نرم خو و مهربان باشد، دوستی و محبت همیشگی آنان را به دست آورد.'
به باوربسیاری از کارشناسان مذهبی مهرورزی، دوستی و حفظ پیوندهای خویشاوندی نمود عینی هنرمندی و خردمندی به صورت توامان است.
حضرت علی(ع) در نامه 31 نهج البلاغه درباره شیوه رفتار با دوستان شایسته، می افزاید: 'آن گاه که برادرت [و دوستت] با تو قطع رابطه می کند، تو با او بپیوند، وقتی او از تو قهر می کند، تو با وی مهر بورز و به او نزدیک شو، هرگاه او به تو بخل می ورزد، تو بذل و بخشش کن، هر وقت او تندی نشان می دهد، تو نرم باش و هرگاه او خطا می کند، عذرش را بپذیر و چنان باش که گویا تو غلام اویی و او صاحب نعمت بر توست، (البته) مبادا اینها را در غیر جای مناسب انجام دهی یا چنین لطف و بزرگواری را با نااهل داشته باشی!'
این سخن با سنت نیکوی کنار زدن کینه ها در نوروز و استحکام الفت و دوستی مطابق است.
از سوی دیگر در فرهنگ اسلامی، مهمان حبیب خداست و احترام به او یک ارزش محسوب می شود. مهمان نوازی امام علی(علیه السلام) نیز در روایات بسیاری مورد توجه قرارگرفته است. در روایتی آمده است که روزی امام علی(ع) را نگران یافتند، چون سبب را پرسیدند، فرمود: 'هفت روز است که مهمانی برای وارد نشده و ترس من از این است که خداوند مرا مورد بی مهری خود قرار داده باشد.'
وجود نکته های ریز و درشت در دریای بیکران حکمت های نهج البلاغه نشانه کارآمدی و به روزبودن دانش مولای متقیان با وجود گذر از قرن های متمادی است، فرازهای سراسر آموزه که بازخوانی و تحلیل آن بازگشت به تعالیم غنی تربیت اسلامی را به دنبال خواهد داشت.
6026/9861
کپی شد
