به گزارش ایرنا، برخی پژوهشگران بر این باورند سنت خانه تکانی ایرانیان که همه ساله پیش از فرا رسیدن نوروزگاه و تحویل سال انجام می شود، از باور دینی و معادشناسی کهن جشن فروردیگان ریشه گرفته است.
ایرانیان باستان بنا به رسمی کهن پیش از حلول سال نو و فرارسیدن فروردین و عید نوروز، خانه های خود را پاکیزه می کردند و از غبار زمستانی می زدودند.
به گفته مورخان، ایرانیان باستان معتقد بودند در آستانه فرودین ماه ارواح درگذشتگان به خانه خویشان خود در این دنیا نزدیک می شوند، از این رو روزهای پایانی هر سال، ایام جشن فروردیگان یا جشن فَروَهَرها نامیده می شد که در آن روان درگذشتگان نیک رفتار در آستانه فروردین ماه برای دیدار با خویشاوندان و بستگان در قید حیات خود از آسمان بسوی زمین باز می‌گردند و پس از مدتی توقف و اطمینان یافتن از حال و روز ایشان دوباره به جایگاه خود می روند، اعضای خانواده برای پذیرایی از ارواح درگذشتگان کارهایی را انجام می دادند که یکی از آن ها تمیز کردن خانه یا خانه تکانی بود.
اسناد تاریخی همچنین حاکی از آن است از میان تاریخ نگاران ایرانی پس از اسلام ابوریحان بیرونی و محمود گردیزی در توصیف اعیاد زرتشتی از جشن فروردیگان و سنت خانه تکانی یاد کرده‌اند.
برخی دیگر از مورخان پیشینه رسم خانه تکانی را به تقویم ایران نسبت می دهند، آنها معتقدند ایران باستان شامل 12 ماه سی روزه بود که در پایان سال پنج روز باقی می ماند که به آن' پنجه دزدیده شده' می گفتند که آن را فرصتی می دانستند، برای نبرد با تیرگی ها و آلودگی ها تا با روان و ظاهری پاک و تمیز وارد سال نو شوند.
ایرانیان باستان، 'پنجه ی دزدیده شده' را مقارن با سالگرد خلقت انسان نیز می دانستند از این رو تلاش می کردند با تمیزی درون و برون، سالگرد خلقت خود را جشن بگیرند.
زمان های قدیم در خانه تکانی ها ظرف های سفالین مستعمل و خراب، مانند کوزه ها را هم می شکستند و با ظرف های نو جایگزین می کردند.
خانه تکانی در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان نیز برگزار می شود.
این رسم دیرین که نماد پاکیزگی و دوری از ناپاکی در نزد ایرانیان باستان بوده است پس از فراز و فرود های تاریخ همچنان در آستانه نوروز انجام می شود.
**تکاپویی سخت و نفس گیر
انباشت غبارها، بی نظمی ها و به هم ریختگی های یک ساله که در روزهای پایانی سال مدام خود نمایی می کند حالا خبر از آغاز تکاپویی سخت و نفس گیر برای رسیدن به منظری آراسته و مرتب می دهد.
یک بانوی سالخورده که خود را نیره افروز به ایرنا معرفی می کند با بیان اینکه خانه تکانی شب عید، باید از مدت ها قبل از رسیدن لحظات سال تحویل انجام شده باشد، افزود: در گذشته کارها بر اساس هر اتاق تقسیم می شد و از آنجا که خانه تکانی چند هفته ای زودتر آغاز می شد بانوی خانه به اندازه کافی فرصت داشت که مجبور نباشد تمام کارها را پیوسته انجام دهد.
این در حالی است که کارشناسان بر این باورند خانه تکانی باید بدون عجله و فشار روحی و بر اساس برنامه از پیش تعیین شده انجام شود.
** فرصتی برای آموزش مشارکت گروهی
بسیاری از کارشناسان بر این باورند خانه تکانی هرگز به معنای آن نیست که بانوان و مادر خانواده به تنهایی آن را انجام دهند.
کارشناس مطالعات خانواده در این خصوص به ایرنا گفت: خانه تکانی فرصتی است که مادران می توانند با یک تقسیم کار منطقی زمینه مشارکت سایر اعضای خانواده را نیز فراهم کنند.
فریده خلیلی به کارکرد افزایش توان کار تیمی در فرایند خانه تکانی اشاره کرد و افزود: از کودکان بخواهید خودشان تخت های خود را مرتب کرده، اسباب بازی ها، کتاب‌ها و لوازم دیگر را جمع کرده و پس از گرد گیری قفسه ها، سر جای خود بگذارند، این کار نه تنها باری از دوش شما برمی دارد، بلکه عادات خوبی به فرزندانتان می آموزد.
به گفته وی فرزندانی که به طور مستقل در کارهای خانه کمک می کنند از اعتماد به نفس بیشتری در سال های بعد برخوردار خواهند شد.
** خانه تکانی و سلامت روان
محققان به نتایج جالبی در خصوص اثرات خانه تکانی بر سلامت اندیشه و روان افراد خانواده دست یافته اند.رسم خانه تکانی به قدری جذاب و جالب است که خارجی‌ها نام 'تمیزکاری بهاری' را بر آن نهاده اند.
نتایج این پژوهش ها نشان می دهد خانه تکانی تاثیرات مثبتی مانند ضد افسردگی، تنفس بهتر، حال خوش، مبارزه با مریضی و تاثیر بر خلق و خو و روحیه فرد دارد.
یک جامعه شناس در این خصوص به ایرنا گفت: جابه جایی وسایلی که مدت ها در یک مکان ثابت بوده اند نشاط اعضای خانواده را به دنبال دارد.
رضا احسانپور ادامه می داد: دور انداختن وسایل اضافی وابستگی اعضا به تعلقات را کاهش می دهد که این مساله به آنها کمک می کند تجارب جدید را آسانتر تجربه و انطباق پذیری با شرایط جدید را راحت تر درک کنند.
وی قدرت برهم زدن نظم نظم فعلی و ایجاد نوع جدیدی از نظم و بهبود خلاقیت افراد را از مزایای دیگر خانه تکانی برشمرد.
پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که روزانه 20 دقیقه تمیز کردن خانه، سلامت روان را تضمین می کند. این درحالی است که اگر نو کردن ها و خرید لوازم خانگی برای تنوع دادن به ظاهر خانه و تغییر دکوراسیون، مستلزم آن باشد که فرد مشکل مالی پیدا کند یا زیر بار قرض برود و در نتیجه دچار استرس شود، خانه تکانی می تواند پیامد عکس بر سلامت روان داشته باشد.
**نگاه مثبت اسلام به نظافت و پاکیزگی
در شرع مقدس إسلام؛ جاروب زدن و پاکیزه نمودن حیاط خانه را مستحب شمردند، اولیاء خدا دوست نداشتند ظرف ها را به صورت ناشسته رها کنند، لذا می فرمایند : شب ها پیش از خواب، روی ظرف ها را بپوشانید.
پیامبر گرامی اسلام (ص) نظافت را از ایمان دانستند و مؤمن را پاک و نظیف و کسی که رعایت نظافت می کند؛ از مؤمنین و نشانه های ایمان او بر شمردند، به این معنا که اگر نظافت را کامل رعایت نکند، ایمان کاملی هم ندارد.
**دردهای پنهان خانه تکانی
پزشک جراح و ارتوپد و فوق تخصص تعویض مفصل زانو و لگن در این خصوص به ایرنا گفت : هر ساله در ایام عید نوروز بانوان زیادی به علت عدم رعایت نکات لازم در خصوص خانه تکانی به مطب مراجعه می کنند.
ˈسعید یزدان بخش افزود: شیوه های نادرست و غلط خانه تکانی باعث شده که مشکلات اسکلتی و استخوانی برای بانوان در این ایام به وجود آید که تنها راه حل این مشکل توجه بیشتر بانوان به خانه تکانی درست و با احتیاط کامل می باشد.
وی خاطرنشان کرد : یکی از دردها و ناراحتی های شایع در بانوان در زمان خانه تکانی ˈتنیس آلبوˈ یا درد یا ناراحتی در ناحیه آرنج است.
یزدان بخش یادآور شد : بانوانی که زیاد تی می کشند و یا ظرف می شویند بیشتر به این درد و ناراحتی مبتلا می شوند و بیشترین زمان بروز این ناراحتی ایام عید و زمان خانه تکانی منازل می باشد.
به گفته وی بانوانی که آرتروز و ساییدگی مهره های گردن دارند، انجام هرگونه حرکات سنگین و خانه تکانی برای آنان مضر است
این پزشک جراح ارتوپدی افزود: افراد با سابقه کمردرد نیز نباید اشیا و وسایل سنگین خانه را جابجا کنند و در صورتی که این کار را انجام می دهند ابتدا زانوها را خم کرده سپس اثاثیه و وسائل سنگین را جابجا کنند.
بررسی ها حاکی از آن است عارضه احساس درد و ناراحتی در مچ دست، بیماری شایع در ایام خانه تکانی است که مهم ترین علت آن استفاده زیاد از دست ها برای شستشو در طول شبانه روز است.
**خانه تکانی بدون هدرفت آب
با تغییر برخی از روش های نادرست مصرف آب و با استفاده از ابزارهای کاهنده مصرف ، می توان نیازهای خود را بدون آنکه آب زیادی در خانه تکانی هدر رود برآورده کرد.
با توجه وضعیت بحرانی آب استان و کمبود بارندگی در سال جاری ، توجه به راه های صرفه جویی در مصرف آب ضروری است.
کارشناسان و مسوولان توصیه می کنند شهروندان از مصرف بی رویه و غیر اصولی آب اجتناب کنند .
به پیشنهاد آنان بهتر است برای شستشوی فرش از قالیشویی و خودرو از کارواش استفاده شود.
از دیگر روش های ساده برای جلوگیری از هدر رفتن آب به گفته کارشناسان استفاده از ظرفیت کامل ماشین لباسشویی، کاشت گیاهان کم آب خواه ، استفاده از جارو برای نظافت حیاط به جای استفاده از آب است.
همچنین پزشکان معتقدند به هنگام استفاده از شوینده های شیمیایی، استفاده از ماسک بسیاری ضروری است و وجود هواکش و بازکردن پنجره ها در این زمینه می تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی ها جلوگیری کند.
** موسم تکاندن دل از غبار روزمرگی
'خانه تکانی با آن که بر خلاف اسمش باعت تکان دادن خود خانه نمی شود، اما آیینی است که چیزهای زیادی را در خانه تکان می‌دهد.'
این سخن حسین قاضیان؛ جامعه شناس و پژوهشگر ، کافی است که مهم ترین کارکرد خانه تکانی یعنی تحول و تغییر را بپذیریم.
بهار تولد شوق، امید و حرکت است.زدودن گرد کهنگی و دوباره نظم دادن به وسایل خانه، در عین حالی که حرکتی نمادین است، برای فراموش کردن غم، اندوه و قهر و دشمنی و جایگزینی شادی، پاکی و پاکیزگی انجام می شود.
لازم است که در آستانه سال جدید همانگونه که به نظافت و سلامت زندگی می اندیشیم و خانه تکانی می کنیم، به سلامت دل و دین هم بیندیشیم و دل را هم خانه تکانی کنیم.
افراد در سال جدید و با آغاز سال نو، به طور معمول از کدورت ها، کینه ها، حسدها و رقابت های غیر منطقی اجتناب می کنند و سال جدید را با نگاه نو به جهان آغاز می نماید.
سنت خانه تکانی مهمترین آیین دیرین ایرانیان برای استقبال از سال نو و نخستین اقدام آنان به رسم معهود در پایان سال برای استقبال از بهار می باشد که با گذر از پیچ و خم تاریخ، هنوز هم هر ساله در آستانه عید و استقبال از نوروز در استان اصفهان همچون سایر نقاط کشورمان انجام می شود.
6026/9861
انتهای پیام ایرانیان باستان بنا به رسمی کهن پیش از حلول سال نو و فرارسیدن فروردین و عید نوروز، خانه های خود را پاکیزه می کردند و از غبار زمستانی می زدودند.
به گفته مورخان، ایرانیان باستان معتقد بودند در آستانه فرودین ماه ارواح درگذشتگان به خانه خویشان خود در این دنیا نزدیک می شوند، از این رو روزهای پایانی هر سال، ایام جشن فروردیگان یا جشن فَروَهَرها نامیده می شد که در آن روان درگذشتگان نیک رفتار در آستانه فروردین ماه برای دیدار با خویشاوندان و بستگان در قید حیات خود از آسمان بسوی زمین باز می‌گردند و پس از مدتی توقف و اطمینان یافتن از حال و روز ایشان دوباره به جایگاه خود می روند، اعضای خانواده برای پذیرایی از ارواح درگذشتگان کارهایی را انجام می دادند که یکی از آن ها تمیز کردن خانه یا خانه تکانی بود.
اسناد تاریخی همچنین حاکی از آن است از میان تاریخ نگاران ایرانی پس از اسلام ابوریحان بیرونی و محمود گردیزی در توصیف اعیاد زرتشتی از جشن فروردیگان و سنت خانه تکانی یاد کرده‌اند.
برخی دیگر از مورخان پیشینه رسم خانه تکانی را به تقویم ایران نسبت می دهند، آنها معتقدند ایران باستان شامل 12 ماه سی روزه بود که در پایان سال پنج روز باقی می ماند که به آن' پنجه دزدیده شده' می گفتند که آن را فرصتی می دانستند، برای نبرد با تیرگی ها و آلودگی ها تا با روان و ظاهری پاک و تمیز وارد سال نو شوند.
ایرانیان باستان، 'پنجه ی دزدیده شده' را مقارن با سالگرد خلقت انسان نیز می دانستند از این رو تلاش می کردند با تمیزی درون و برون، سالگرد خلقت خود را جشن بگیرند.
زمان های قدیم در خانه تکانی ها ظرف های سفالین مستعمل و خراب، مانند کوزه ها را هم می شکستند و با ظرف های نو جایگزین می کردند.
خانه تکانی در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان نیز برگزار می شود.
این رسم دیرین که نماد پاکیزگی و دوری از ناپاکی در نزد ایرانیان باستان بوده است پس از فراز و فرود های تاریخ همچنان در آستانه نوروز انجام می شود.
**تکاپویی سخت و نفس گیر
انباشت غبارها، بی نظمی ها و به هم ریختگی های یک ساله که در روزهای پایانی سال مدام خود نمایی می کند حالا خبر از آغاز تکاپویی سخت و نفس گیر برای رسیدن به منظری آراسته و مرتب می دهد.
یک بانوی سالخورده که خود را نیره افروز به ایرنا معرفی می کند با بیان اینکه خانه تکانی شب عید، باید از مدت ها قبل از رسیدن لحظات سال تحویل انجام شده باشد، افزود: در گذشته کارها بر اساس هر اتاق تقسیم می شد و از آنجا که خانه تکانی چند هفته ای زودتر آغاز می شد بانوی خانه به اندازه کافی فرصت داشت که مجبور نباشد تمام کارها را پیوسته انجام دهد.
این در حالی است که کارشناسان بر این باورند خانه تکانی باید بدون عجله و فشار روحی و بر اساس برنامه از پیش تعیین شده انجام شود.
** فرصتی برای آموزش مشارکت گروهی
بسیاری از کارشناسان بر این باورند خانه تکانی هرگز به معنای آن نیست که بانوان و مادر خانواده به تنهایی آن را انجام دهند.
کارشناس مطالعات خانواده در این خصوص به ایرنا گفت: خانه تکانی فرصتی است که مادران می توانند با یک تقسیم کار منطقی زمینه مشارکت سایر اعضای خانواده را نیز فراهم کنند.
فریده خلیلی به کارکرد افزایش توان کار تیمی در فرایند خانه تکانی اشاره کرد و افزود: از کودکان بخواهید خودشان تخت های خود را مرتب کرده، اسباب بازی ها، کتاب‌ها و لوازم دیگر را جمع کرده و پس از گرد گیری قفسه ها، سر جای خود بگذارند، این کار نه تنها باری از دوش شما برمی دارد، بلکه عادات خوبی به فرزندانتان می آموزد.
به گفته وی فرزندانی که به طور مستقل در کارهای خانه کمک می کنند از اعتماد به نفس بیشتری در سال های بعد برخوردار خواهند شد.
** خانه تکانی و سلامت روان
محققان به نتایج جالبی در خصوص اثرات خانه تکانی بر سلامت اندیشه و روان افراد خانواده دست یافته اند.رسم خانه تکانی به قدری جذاب و جالب است که خارجی‌ها نام 'تمیزکاری بهاری' را بر آن نهاده اند.
نتایج این پژوهش ها نشان می دهد خانه تکانی تاثیرات مثبتی مانند ضد افسردگی، تنفس بهتر، حال خوش، مبارزه با مریضی و تاثیر بر خلق و خو و روحیه فرد دارد.
یک جامعه شناس در این خصوص به ایرنا گفت: جابه جایی وسایلی که مدت ها در یک مکان ثابت بوده اند نشاط اعضای خانواده را به دنبال دارد.
رضا احسانپور ادامه می داد: دور انداختن وسایل اضافی وابستگی اعضا به تعلقات را کاهش می دهد که این مساله به آنها کمک می کند تجارب جدید را آسانتر تجربه و انطباق پذیری با شرایط جدید را راحت تر درک کنند.
وی قدرت برهم زدن نظم نظم فعلی و ایجاد نوع جدیدی از نظم و بهبود خلاقیت افراد را از مزایای دیگر خانه تکانی برشمرد.
پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که روزانه 20 دقیقه تمیز کردن خانه، سلامت روان را تضمین می کند. این درحالی است که اگر نو کردن ها و خرید لوازم خانگی برای تنوع دادن به ظاهر خانه و تغییر دکوراسیون، مستلزم آن باشد که فرد مشکل مالی پیدا کند یا زیر بار قرض برود و در نتیجه دچار استرس شود، خانه تکانی می تواند پیامد عکس بر سلامت روان داشته باشد.
**نگاه مثبت اسلام به نظافت و پاکیزگی
در شرع مقدس إسلام؛ جاروب زدن و پاکیزه نمودن حیاط خانه را مستحب شمردند، اولیاء خدا دوست نداشتند ظرف ها را به صورت ناشسته رها کنند، لذا می فرمایند : شب ها پیش از خواب، روی ظرف ها را بپوشانید.
پیامبر گرامی اسلام (ص) نظافت را از ایمان دانستند و مؤمن را پاک و نظیف و کسی که رعایت نظافت می کند؛ از مؤمنین و نشانه های ایمان او بر شمردند، به این معنا که اگر نظافت را کامل رعایت نکند، ایمان کاملی هم ندارد.
**دردهای پنهان خانه تکانی
پزشک جراح و ارتوپد و فوق تخصص تعویض مفصل زانو و لگن در این خصوص به ایرنا گفت : هر ساله در ایام عید نوروز بانوان زیادی به علت عدم رعایت نکات لازم در خصوص خانه تکانی به مطب مراجعه می کنند.
ˈسعید یزدان بخش افزود: شیوه های نادرست و غلط خانه تکانی باعث شده که مشکلات اسکلتی و استخوانی برای بانوان در این ایام به وجود آید که تنها راه حل این مشکل توجه بیشتر بانوان به خانه تکانی درست و با احتیاط کامل می باشد.
وی خاطرنشان کرد : یکی از دردها و ناراحتی های شایع در بانوان در زمان خانه تکانی ˈتنیس آلبوˈ یا درد یا ناراحتی در ناحیه آرنج است.
یزدان بخش یادآور شد : بانوانی که زیاد تی می کشند و یا ظرف می شویند بیشتر به این درد و ناراحتی مبتلا می شوند و بیشترین زمان بروز این ناراحتی ایام عید و زمان خانه تکانی منازل می باشد.
به گفته وی بانوانی که آرتروز و ساییدگی مهره های گردن دارند، انجام هرگونه حرکات سنگین و خانه تکانی برای آنان مضر است
این پزشک جراح ارتوپدی افزود: افراد با سابقه کمردرد نیز نباید اشیا و وسایل سنگین خانه را جابجا کنند و در صورتی که این کار را انجام می دهند ابتدا زانوها را خم کرده سپس اثاثیه و وسائل سنگین را جابجا کنند.
بررسی ها حاکی از آن است عارضه احساس درد و ناراحتی در مچ دست، بیماری شایع در ایام خانه تکانی است که مهم ترین علت آن استفاده زیاد از دست ها برای شستشو در طول شبانه روز است.
**خانه تکانی بدون هدرفت آب
با تغییر برخی از روش های نادرست مصرف آب و با استفاده از ابزارهای کاهنده مصرف ، می توان نیازهای خود را بدون آنکه آب زیادی در خانه تکانی هدر رود برآورده کرد.
با توجه وضعیت بحرانی آب استان و کمبود بارندگی در سال جاری ، توجه به راه های صرفه جویی در مصرف آب ضروری است.
کارشناسان و مسوولان توصیه می کنند شهروندان از مصرف بی رویه و غیر اصولی آب اجتناب کنند .
به پیشنهاد آنان بهتر است برای شستشوی فرش از قالیشویی و خودرو از کارواش استفاده شود.
از دیگر روش های ساده برای جلوگیری از هدر رفتن آب به گفته کارشناسان استفاده از ظرفیت کامل ماشین لباسشویی، کاشت گیاهان کم آب خواه ، استفاده از جارو برای نظافت حیاط به جای استفاده از آب است.
همچنین پزشکان معتقدند به هنگام استفاده از شوینده های شیمیایی، استفاده از ماسک بسیاری ضروری است و وجود هواکش و بازکردن پنجره ها در این زمینه می تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی ها جلوگیری کند.
** موسم تکاندن دل از غبار روزمرگی
'خانه تکانی با آن که بر خلاف اسمش باعت تکان دادن خود خانه نمی شود، اما آیینی است که چیزهای زیادی را در خانه تکان می‌دهد.'
این سخن حسین قاضیان؛ جامعه شناس و پژوهشگر ، کافی است که مهم ترین کارکرد خانه تکانی یعنی تحول و تغییر را بپذیریم.
بهار تولد شوق، امید و حرکت است.زدودن گرد کهنگی و دوباره نظم دادن به وسایل خانه، در عین حالی که حرکتی نمادین است، برای فراموش کردن غم، اندوه و قهر و دشمنی و جایگزینی شادی، پاکی و پاکیزگی انجام می شود.
لازم است که در آستانه سال جدید همانگونه که به نظافت و سلامت زندگی می اندیشیم و خانه تکانی می کنیم، به سلامت دل و دین هم بیندیشیم و دل را هم خانه تکانی کنیم.
افراد در سال جدید و با آغاز سال نو، به طور معمول از کدورت ها، کینه ها، حسدها و رقابت های غیر منطقی اجتناب می کنند و سال جدید را با نگاه نو به جهان آغاز می نماید.
سنت خانه تکانی مهمترین آیین دیرین ایرانیان برای استقبال از سال نو و نخستین اقدام آنان به رسم معهود در پایان سال برای استقبال از بهار می باشد که با گذر از پیچ و خم تاریخ، هنوز هم هر ساله در آستانه عید و استقبال از نوروز در استان اصفهان همچون سایر نقاط کشورمان انجام می شود.
6026/9861
کپی شد
