به گزارش ایرنا، بیش از چهار دهه از طرح بحث الگوی جامع کشت در کشورمان می گذرد با توجه به نقش حیاتی بخش کشاورزی در اقتصاد ملی، اشتغالزایی و تأمین غذای جامعه، لازم است که از منابع و ابزار های تولید در این بخش به بهترین نحو ممکن استفاده شود تا ضمن کاهش در مصرف این منابع، سود آوری و رفاه کشاورزان افزایش یابد.
الگوی کشت عبارت است از تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار، مبتنی بر سیاست های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره گیری بهینه از ظرفیت های منطقه ای با رعایت اصول اکوفیزیولوژیک تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست.
برآینده ها نشان می دهد ، ایران دارای رتبه چهارم از بین 45 کشوری است که در معرض خشکسالی شدید قرار دارد به طوری که به اذعان کارشناسان در بازه 120 ماه اخیر منتهی به تیرماه سال جاری، 97 درصد مساحت ایران به خشکسالی 'انباشته و بلندمدت' دچار شده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان، کشور به شرایط ورشکستگی آبی رسیده است و در حالی که اجازه مصرف بیش از 40 درصد آب تجدیدپذیر در دنیا داده نشده، اما ایران 110 درصد از آب تجدیدپذیر خود را مصرف می کند.
در واقع میزان آب تجدید پذیر کشور 88 میلیارد متر مکعب و میزان مصرف 97 میلیارد متر مکعب است که این زنگ خطری برای منابع آبی کشور است.
خشکسالی کشور بنا به اظهارات مسوولان امر در 70 سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشکسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشکسالی با کم شدن نزولات جوی و کمبود آب های زیرزمینی و سطحی مواجه می شویم.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب(IWMI) کشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال 2025، 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی، خانگی و صنعت است. اما در حالی که فقط 15 درصد زمین های کشاورزی در جهان، آبی بوده و 85 درصد بقیه به صورت دیم کشت می شود در ایران 90 درصد تولیدات کشاورزی از طریق کشت آبی و فقط 10 درصد از طریق دیم است.
برآیندها نشان می دهد سفره های زیرزمینی کشور سالانه حدود هفت تا هشت میلیارد مترمکعب بیلان منفی دارند که به همین منظور در برنامه ششم توسعه به دولت تکلیف شده حداقل 11 میلیارد مترمکعب در منابع آبی کشور تا پایان برنامه سالانه صرفه جویی شود.
بنابراین در چنین شرایطی تدبیر آسان، حیاتی و زودبازده، حفظ و استفاده بهینه از منابع آب موجود است، از آنجا که مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار بیشتر از سایر بخش هاست، بهره وری مصرف آب در این بخش از مهمترین شاخص های در برنامه ریزی های کلان مصرف اصولی آب به شمار می رود، از راه های بهره وری مصرف آب می توان به استفاده از روش های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت اشاره کرد.
به باور کارشناسان، کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا، کاهش گازهای گلخانه ای و توجه به انرژی های نو و توجه به طرح های آمایش سرزمین در بلند مدت می تواند در کاهش اثرگذاری این پدیده بر زندگی بشر در ابعاد مختلف تاثیرگذار باشد.
کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا و موقعیت جغرافیایی علاوه بر کاهش مصرف آب می تواند دوام مشاغل از این دست را تا ده ها سال آینده تضمین کند.
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها، بازنگری در الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.
گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی کشت اختلاف نظری وجود ندارد، اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را مخصوصا در استان هایی که کاشت محصولات خاصی در طول سال های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
تعیین کشت جایگزین و میزان استقبال بهره برداران از دغدغه های این طرح در راستای حفظ تولید و تامین معیشت کشاورزان است.
کشت خودسرانه و بدون برنامه ریزی، یکی از نمودهای آشکار کشاورزی سنتی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران است، الگویی که نه تنها برای تعادل بازار آسیب زاست بلکه تاکید بر کشت یک یا چند محصول برای منابع آبی، اکوسیستم و خاک نیز آسیب های زیادی به دنبال دارد.
برآیند آمارهای ارایه شده، با اصلاح الگوی کشت، تولید محصولات باغی در یک هکتار تا حدود 50 درصد نسبت به کشاورزی سنتی افزایش می یابد و در مصرف آب هم سالانه صرفه جویی 200 هزار لیتر در ثانیه در 10 هزار متر مربع عرصه کشاورزی شاهد خواهیم بود.
به گفته کارشناسان از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می کند که اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
صاحبنظران معتقدند کشاورزی دانش محور، یکصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای کشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ کنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می رود.
با توجه به وضعیت موجود و بحرانی بودن شرایط منابع آبی کشور و بالا بودن مصرف آب در کشاورزی سنتی ، علاوه بر اصلاح شیوه های آبیاری، توسعه کشت محصولات نیازمند به آب کمتر یا به عبارتی تغییر الگوی کشت مورد تاکید کارشناسان است.
** تغییر الگوی کشت به معنای اصلاح الگو است
قائم مقام معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی آبان امسال در «همایش تغییر الگوی کشت و روش های نوین آبیاری»با بیان اینکه هدف از این طرح تغییر کل الگوی کشت نیست بلکه اصلاح آن است، افزود: برای اصلاح الگوی کشت باید جمعی از داده ها و اطلاعات را در اختیار داشته باشیم و بر مبنای آن تغییرها را محاسبه کنیم.
جواد وفابخش ادامه داد: تغییر الگوی کشت یک کار دولتی نیست، بلکه اتاق بازرگانی، کشاورزان، انجمن های صنفی کشاورزی، معاونت امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی و کمیسیون کشاورزی در کنار هم قرار می گیرند تا یک الگوی کشت ملی را شاهد باشیم.
وفابخش با بیان این که اهتمام زیادی برای بروز رسانی دستورالعمل های تغییر الگوی کشت وجود دارد، افزود: فعالان عرصه تولید کشاورزی باید در گروه های همسان در کنار هم قرار بگیرند، چراکه نیازهای کشت و صنعت با مزرعه یک هکتاری متفاوت است.
وی با اشاره به نقش تسهیل گری دولت در طرح تغییر الگوی کشت از طریق اقدام هایی مانند ارائه آموزش به کشاورزان، تامین نهاده ها و تسهیلات ارزان قیمت بانکی و انجام عملیات اجرایی طرح به صورت آزمایشی، گفت: این اقدام ها باید زمینه ورود بذرهای جدید و همچنین تکثیر و تجاری سازی آن را نیز فراهم کند.
وی همچنین به وظایف بخش خصوصی برای طرح تغییر الگوی کشت اشاره کرد و افزود: بخش غیر دولتی با حمایت کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی می تواند سرمایه گذاران را به سمت استان جذب کند.
وی بحث پایش اثرات تغییر الگوی کشت را نیز ضروری برشمرد و افزود: به طور حتم اجرای طرح مذکور نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت، ولی تداوم آن مستلزم کنترل و مشخص شدن میزان مطلوبیت و اثربخشی آن است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییرات اقلیمی و تغییرهایی که در کمیت و کیفیت آب مصرفی تاثیر می گذارد، افزود: در تولید محصول های کشاورزی عوامل مختلفی مانند صادرات کالا و تقاضا تاثیرگذار است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییر کمی دشت های کشاورزی کشور طی نیم قرن گذشته افزود: در حالی که تعداد دشت های قابل بهره برداری کشور در سال 1347 تنها 15 مورد بوده در سال 1397 به 355 مورد افزایش پیدا کرده است.
وی با اذعان به این که میزان برداشت محصول و مصرف آب نیز به تناسب افزایش دشت ها بیشتر شده است، تصریح کرد: بر روی زندگی کشاورزان متغیرهای مختلفی مانند فناوری، وضعیت اقتصادی، سود و زیان سرمایه گذاری و تسهیلات بانکی تاثیر بسزایی دارد.
** کشت محصولات با آب بری کمتر، اصل مغفول مانده
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به منابع آب موجود در کشور در سال های 1376 تاکنون منابع آب تجدید پذیر کشور از 130 میلیارد مترمکعب به 104 میلیارد مترمکعب رسیده است.
جهانگیرعابدی کوپایی معتقد است با میزان آب موجود در کشور باید خوراک محصولات که بیشترین بازده اقتصادی دارد و محصولات با آب بری کمتر و در عین حال از ارزش بالاتری نسبت به محصولات دیگر برخوردار است استفاده شود و باید بر روی نهاده های دیگر از جمله بذر اصلاح شده، مهندسی ژنتیک و مباحث زیست فناوری کار شود تا بتوان به میزان آب مورد نیاز(130 میلیارد مترمکعب) برسیم.
وی ادامه داد : اگر در کشور آمایش سرزمین صورت می گرفت و سهم استان های مختلف در خصوص تولید موادغذایی به صورت مدون و علمی مشخص می شد بهتر می توانستیم در این حوزه عمل کنیم و در مناطق خشک و نیمه خشک کشور بسیاری از صنایع آب بر را مستقر نمی کردیم.
کارشناسان بر این عقیده اند که متاسفانه آمایش سرزمین و نیز نوع کشت از دهه های گذشته در کشور صورت نگرفته که این اقدام منجر شده تا فشارهای سیاسی تعیین کننده محل فعالیت های صنعتی باشد.
**باید بپذیریم الگوی کشت گذشته منسوخ شده است
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان و استاد تمام گروه آب در ادامه با بیان اینکه رویکردهای جدید جهانی بحث الگوی کشت را در قالب سه محور امنیت غذایی، امنیت آبی و انرژی مطرح می کنند، افزود: تجربیات جهانی نشان می دهد که توجه به یک بخش، به بخش های دیگر آسیب می زند و این سه ضلع بهم مرتبط است و نباید آن ها را از هم تفکیک کرد.
وی بیان کرد: ما باید بپذیریم الگوی کشت استان در گذشته که به طور عمده شامل محصولات راهبردی از جمله گندم، جو و ذرت بود به همان شدت گذشته نمی توان ادامه داد، به ویژه با تغییرات اقلیم که مواجه هستیم و در سال های اخیر خود را بیشتر نشان داده است باید کم کم نه تنها از وسعت اراضی مورد کشت محصولات راهبردی کم کنیم بلکه باید به سمت محصولاتی که متحمل به شوری و کم آبی باشند از جمله کشت سورگوم، گلرنگ و ارزن برویم.
عابدی کوپایی با اشاره به مقاومت کشاورزان در خصوص تغییر الگوی کشت تصریح کرد: باید به کمبود آب و تغییر کشت و به تبع آن کمبود درآمد توجه داشته باشیم یعنی اگر کشاورزی که محصولی با قیمت مناسب می فروشد گفته شود سطح اراضی خود را کاهش دهد به دلیل کاهش درآمد مقاومت می کند.
وی خاطرنشان کرد: در این راستا مساله حمایت های دولتی پر رنگ می شود و باید از طریق بیمه محصولات و خرید تضمینی کاری کند که کشاورز راضی به تغییر الگوی کشت شود.
عابدی کوپایی با بیان اینکه توسعه افقی کشاورزی در استان باید حذف و به سمت توسعه عمودی و افزایش بهره وری پیش برویم، بیان کرد : باید به سمت کشت های مقاوم به خشکی و شرایط شوری پیش برویم که طبق تحقیقات به دست آمده گیاه سورگوم مناسب است چرا که در دهه های آینده وضعیت جوی به گونه ای است که بارندگی کم و دمای هوا بالا می رود و کشت محصولاتی همچون سورگوم با صرفه تر از محصولات رایج خواهد بود.
** توسعه کشت گلخانه ای نیازمند رویکرد مجدانه
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در ادامه، دولت را تسهیل کننده در بازار هدف ذکر و بیان کرد: کشت های گلخانه ای با تولید موفق در زنجیره های بعدی دچار مشکل شدند از این رو در زمینه انبارداری، فروش، بازاریابی در داخل و خارج باید اقدامات بیشتری صورت بگیرد.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر بخشی از گلخانه های استان اصفهان را به تولید گیاهان زینتی(گل رز) اختصاص داده و بستر مناسب برای رساندن این محصولات به دست مصرف کنندگان را فراهم کنیم می توان در این راستا موفق بود که در عمل این اقدام نیازمند حمایت از سوی دولت است.
یکی از اهداف دولت توسعه آبیاری نوین است که هزینه بسیاری در این زمینه صرف شده است اما در این زمینه مورد غفلت واقع شده است، طبق بررسی ها در اصفهان نشان داده که کشت با آبیاری نوین حدود 45 درصد ذخیره آب را به دنبال داشته است که دولت باید تمهیداتی اندیشیده تا این میزان آب ذخیره شده حفظ شود.
عابدی کوپایی اضافه کرد : ما در بخش کشاورزی با توجه به ظرفیتها و آب کشور نمی توانیم صرفا در تمام محصولات استراتژیک خودکفا شویم ولی می توانیم حداقل هایی را از لحاظ امنیت غذایی در کشور داشته باشیم.
** ادامه کشت برنج در غیر از شمال کشور
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان همچنین با اشاره به دستور ابلاغی از جانب دولت مبنی بر کاشت برنج تنها در استانهای شمالی اضافه کرد: در زمان حاضر شاهدیم که کشت برنج در شهرهای غیر شمالی متوقف نشد که علت آن ارزش بالای اقتصادی این محصول است، از این رو باید کشت جایگزین کشت برنج برای کشاورز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به تخصیص آب از زمان های دور به بخش های مختلف مصرف کننده، ادامه داد : در چند سال اخیر تخصیص های آبی حتی تا سه برابر افزایش پیدا کرده و به مصرف کنندگان رسیده است که این موضوع یکی از معضلات و چالش های خشکسالی است.
این استاد دانشگاه معتقد است خشکسالی های چند دهه اخیر فقط 20 درصد در بخش کشاورزی موثر بوده است و چالش اصلی به تخصیص اشتباه و بیش از حد آب به مصرف کنندگان آب مربوط می شود.
عابدی کوپایی خشکسالی هواشناسی(کمبود باران)، خشکسالی هیدرولوژیک(کمبود آب رودخانه ها و پایین رفتن سطح آب زیرزمینی)، خشکسالی اقتصادی - اجتماعی(فقر و بیکاری و مهاجرت به حاشیه شهرها) را از جمله مراحل خشکسالی برشمرد و گفت: متاسفانه اصفهان با تمامی مراحل خشکسالی روبه رو است.
**کاهش حجم آب قابل تامین برای کشاورزی اصفهان--- بنام کارشناسان بزنم
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: حجم آب قابل تأمین برای کشاورزی در سال های طبیعی معادل 6525 میلیون متر مکعب در استان بوده است (حدود پنج هزار و 92 میلیون متر مکعب ازمنابع زیر زمینی و یکهزار و 433 میلیون متر مکعب از منابع سطحی) که این میزان در سال زراعی 97- 96 به حدود سه هزار و 832 میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
به گفته وی اراضی کشاورزی این استان حدود 563 هزار هکتار(معادل 3/5 درصد از مساحت استان) است که با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
غلامرضا عشاقی ادامه داد: از 563 هزار هکتار اراضی با قابلیت کشاورزی در سال زراعی 97- 96 حدود 20 هزار هکتار به کشت محصولات زراعی که 190 هزار هکتار مربوط به زراعت کشت های آبی و 20 هزار هکتار مربوط به کشت های دیم است، اختصاص دارد.
وی میزان تولید انواع محصولات زراعی از این سطوح در سال زراعی جاری با توجه به بروز پدیده خشکسالی و کاهش سطوح زیر کشت را حدود سه میلیون و 250 هزار تن برآورد کرد.
این کارشناس بخش کشاورزی با اشاره به رتبه تولیدات بخش زراعت تصریح کرد: رتبه نخست کشوری در تولید تعداد ریز غده سیب زمینی (مینی تیوبر)، رتبه دوم در تولید گلرنگ، رتبه سوم در تولید سیب زمینی، رتبه چهارم در تولید خربزه، رتبه کشوری در تولید پیاز، رتبه ششم در تولید ذرت علوفه ای و رتبه هفتم در تولید یونجه را استان اصفهان به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به میزان تولیدات در محصولات باغبانی گفت: استان اصفهان باحدود 75 هزار و 574 هکتار سطح کشت محصولات باغی آبی و دیم درسال گذشته معادل 13 درصد از اراضی مورد بهره برداری به محصولات باغی اختصاص یافته است که میزان تولید محصولات باغی حدود474 هزا رو 525 تن می باشد.
**اصفهان، حائز رتبه سوم تولید سبزی و صیفی گلخانه ای
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در ادامه تولید خارج از فصل یا مکان طبیعی با افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش راندمان مصرف آب، امکان تولید محصول سالم و اشتغال زایی بالا در واحد سطح را از مزایای کشت گلخانه ای بیان کرد .
عشاقی سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای را شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان برابر یکهزار و 638 هکتار و میزان تولید سالانه سبزی و صیفی گلخانه ای استان را بالغ بر244 هزار و 648 تن دانست که رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است.
** اصفهان؛ بحرانی ترین استان در بخش آب و کشاورزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به الگوی توسعه کشاورزی برای کشور و اصفهان گفت: هر کشوری طبق شرایط محیطی و منابعی که دارد باید برنامه توسعه را به پیش ببرد .
پرویز احسان زاده افزود: معتقدم در کشوری همچون ایران که بارندگی یک چهارم دنیا و تبخیر آب حدود سه برابر متوسط جهانی است برنامه ریزی های تولیدی که مبتنی بر مصرف آب است باید با عنایت به این مساله باشد از این رو استان اصفهان در مرکز ایران و در اوج این مساله است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: فکر می کنم تمرکز این تعداد جمعیت در فلات مرکزی خلاف عقل سلیم و توسعه شهری و کشاورزی و آینده کشور است چرا که این جمعیت نیازمند غذا بوده و وظیفه تامین غذا برعهده کشاورزی که بخشی الگوی کشت و تولیدات دامی است.
وی بیان کرد: اگر به صلاح باشد که بخش زیادی از محصولات کشاورزی را با توجه به اینکه منابع آب و خاک به شدت دچار آسیب شده و می شوند از مکان های مختلف دنیا تامین کنیم، این در حالیست که نه کشاورز بیکار شود بلکه با یارانه هایی که در کل دنیا مرسوم است بدون تکیه بر حمایت های دولتی روی پا نخواهد بود.
احسان زاده با بیان اینکه به صنعت بیش از کشاورزی یارانه تعلق می گیرد، ادامه داد: این سبب شده که مشکلات جدی از جمله فقر در بخش کشاورزی به وجود بیاید، ضمن اینکه کشاورزی غریب و یتیم است ناچار به تولید غذا هستیم.
وی اضافه کرد : در جایی همچون اصفهان باید به سمت تغییر جدی الگوی کشت برویم، دیگر نمی توانیم به سبک اجدادمان تولید گیاهی داشته باشیم از این رو باید به سمت گیاهانی که به ازای مصرف حداقلی آب تولید با ارزش حداکثر داشته باشند همچون گیاهان دارویی.
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: شاید جایی همچون اصفهان که کویری بوده و جمعیت بسیاری در آن متمرکز است طبیعتا باید به سمت گیاهانی که به ازای آب مصرفی گیاهان با ارزش به دست بیاید.
وی با بیان اینکه باید در کشور الگوی کشت مبتنی بر شرایط محیطی صورت بگیرد، گفت: طبق اطلاعات موجود پهنه بندی کشت در برخی از استان ها صورت گرفته و اگر قرار است کشور از لحاظ برنج تولید حداقلی داشته تا با بحران تامین و امنیت غذا مواجه نشویم باید در دولت سیاست و برنامه ریزی صورت بگیرد که برنج این کشور در سواحل شمالی تولید شود و حمایت و یارانه لازم و علمی و کارشناسی شده اختصاص داده شود.
این استاد دانشگاه به توسعه کشت نیشکر در خوزستان اشاره کرد و گفت: 30 سال پیش یکی از تصمیمات در خصوص تغییر الگوی کشت توسعه کشت نیشکر در خوزستان بود که متاسفانه نمونه ناموفقی بود چرا که مبتنی بر مطالعات زیست محیطی و پایداری تولید نبود و می بینیم که اکنون آلودگی شدید زیست محیطی و شوری خاک خوزستان را به دنبال داشته است.
**تولید گیاهان با مصرف حداقلی آب، نسخه نجات فلات مرکزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اگر اصرار به کار کشاورزی و تولید گیاهان با توجه به شرایط فلات مرکزی داریم باید به سمت گیاهانی که مصرف حداقلی آب و ارزش افزوده بالایی دارند پیش برویم.
به گفته وی تعریف امنیت غذایی، موجود بودن مواد غذایی کافی برای تمام افراد یک کشور یا یک استان، شهر و منطقه مرکزی ایران به گونه ای که یا خود غذا تولید کنند یا پول کافی داشت برای تامین غذا داشته باشند، است.
وی افزود: چهل سال گذشته تولیدات محصولات کشاورزی 50 میلیون تن بود و این در حالیست که در زمان حال به 110 میلیون تن رسید اما باید به این نکته توجه کرد که اگرچه تولید افزایش پیدا کرده اما این افزایش به قیمت هدر رفت خاک ها و آلودگی منابع آب و رفتن آب به اعماق بوده است.
وی ادامه داد: بخشی از تولیدات کشاورزی از جمله گندم، برنج، نخود و دیگر محصولات به کشاورزان خرده پا اختصاص دارد که مدیریت خرده پایی از لحاظ تامین منابع و سوخت و برنامه دادن و تغییر الگوی کشت، پیدا کردن خریدار و کیفیت حداقلی محصول تولیدی که قابلیت صادرات داشته باشد با مشکل مواجه است.
احسان زاده ادامه داد: در بحث تولیدات گیاهی کشور ما مانند بسیاری از دیگر کشورهای خاورمیانه مبتنی بر خرده پایی بوده که این موضوع مشکلاتی را به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه دانشگاه نقش خود را در این زمینه ایفا کرد، گفت: متاسفانه سازماندهی و برنامه ریزی مناسب و دراز مدت در این راستا نداشتیم و شاید به همین دلیل با مشکلاتی روبه رو شده ایم از این رو ضمن در نظر گرفتن برنامه باید تولیدات پهنه بندی شود به صورتی که سواحل شمالی برنج و منطقه مرکزی به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده شود.
** ضرورت تناسب محیط زیست، اقتصاد و اجتماع با تغییر الگوی کشت
استادیار گروه علوم زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی توجه به سه نکته در خصوص تغییر الگوی کشت را ضروری دانست و گفت: سازگاری الگوی کشت با محیط زیست، قابل قبول بودن از نظر اقتصادی و پذیرفته شده از نظر اجتماعی (شناخت کشاورز با گیاه جایگزین) باید مورد توجه قرار بگیرد چرا که این سه مولفه مبنای کشاورزی توسعه پایدار است.
حمیدرضا عشقی با اشاره به آمار و ارقام بیان کرد: اکنون الگوی کشت کشور به طور عمده مبتنی بر غلات است یعنی از نظر سطح زیر کشت آبی حدود 60 درصد از اراضی را غلات تشکیل می دهند که در رتبه دوم محصولات علوفه ای که عمدتا یونجه وذرت علوفه ای بوده که سهم یونجه بیش از همه است.
وی ادامه داد: در رتبه سوم سهم محصولاتی همچون گوجه فرنگی و پیاز و سبزیجات 8.3 درصد در کشور از نظر سطح زیر کشت را دارا هستند سپس دانه های روغنی هفت درصد از سطح زیر کشت آبی را به خود اختصاص می دهد.
عشقی زاده با بیان اینکه در کشت آبی الگوی کشت به طور عمده مبتنی بر غلات است، تصریح کرد: در کشت دیم هم به طور تقریبی به همین صورت است، نزدیک 85 درصد سطح زیر کشت را غلات، 11 درصد را حبوبات تشکیل می دهد.
وی افزود: نمی توان گفت الگوی کشتی که تاکنون موجود بوده نادرست و غلط است چرا که کشت غلات بر مبنای بارندگی ها صورت می گیرد که در این خصوص باید فرآیند تولید دیده شود.
**نیمی از سطح زیر کشت در اصفهان به غلات اختصاص دارد
به گفته این استاد دانشگاه وضعیت الگوی کشت آبی در استان اصفهان حدود 54 درصد به غلات و حدود 25 درصد را علوفه ها به خود اختصاص داده است.
عشقی زاده به بهره وری مصرف آب اشاره و بیان کرد: هر کیلوگرم ماده خشک به دست آمده به ازای هر مترمکعب آب مصرفی در کشور حدود 1.2 بوده که میانگین جهانی آن 2 است بنابراین به نظر می رسد باید تحقیقات بر این حوزه متمرکز باشد، در این راستا گیاهانی در چرخه کشت باید قرار بگیرد تا مقدار تولید را به ازای مقدار مصرف آب افزایش دهد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: به نظر می رسد در اصفهان از گیاهانی که در فصل گرم (بهاره یا تابستانه) کشت می شوند باید به سمت کشت پاییزه برویم مشروط به اینکه اگر گندم و جو کشت شد تا به دست آمدن محصول بعدی بقایای گیاهی از بین نرود و بر روی سطح خاک باقی بماند.
به گفته وی بر روی گیاهانی از جمله ماشک و گلرنگ کار می کنیم و باید به صورت پاییزه این گیاهان را کشت و سیلاژ و سپس تحویل بخش دام و یا علوم انسانی تحویل دهیم.
کارشناسان بر این باورند که انتخاب هر الگوی کشت به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد، اما در برخی از شرایط کشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف گرایش به تغییر الگوی کشت پیدا می کنند که یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان ایرانی، مساله خشکسالی بوده است.
اراضی کشاورزی اصفهان حدود 563 هزار هکتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
به گفته مسوولان قرار است سالانه سه هزار هکتار از اراضی استان جهت توسعه کشت محصولات گلخانه ای، درختان پسته و گیاهان دارویی که به آب کمی نیاز دارند اختصاص داده شود.
تعداد اشتغال ایجاد شده در بخش کشاورزی اصفهان بیش از 180 هزار نفر معادل 12 درصد از اشتغال ایجاد شده در استان است.
6026/9861
انتهای پیام الگوی کشت عبارت است از تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار، مبتنی بر سیاست های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره گیری بهینه از ظرفیت های منطقه ای با رعایت اصول اکوفیزیولوژیک تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست.
برآینده ها نشان می دهد ، ایران دارای رتبه چهارم از بین 45 کشوری است که در معرض خشکسالی شدید قرار دارد به طوری که به اذعان کارشناسان در بازه 120 ماه اخیر منتهی به تیرماه سال جاری، 97 درصد مساحت ایران به خشکسالی 'انباشته و بلندمدت' دچار شده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان، کشور به شرایط ورشکستگی آبی رسیده است و در حالی که اجازه مصرف بیش از 40 درصد آب تجدیدپذیر در دنیا داده نشده، اما ایران 110 درصد از آب تجدیدپذیر خود را مصرف می کند.
در واقع میزان آب تجدید پذیر کشور 88 میلیارد متر مکعب و میزان مصرف 97 میلیارد متر مکعب است که این زنگ خطری برای منابع آبی کشور است.
خشکسالی کشور بنا به اظهارات مسوولان امر در 70 سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشکسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشکسالی با کم شدن نزولات جوی و کمبود آب های زیرزمینی و سطحی مواجه می شویم.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب(IWMI) کشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال 2025، 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی، خانگی و صنعت است. اما در حالی که فقط 15 درصد زمین های کشاورزی در جهان، آبی بوده و 85 درصد بقیه به صورت دیم کشت می شود در ایران 90 درصد تولیدات کشاورزی از طریق کشت آبی و فقط 10 درصد از طریق دیم است.
برآیندها نشان می دهد سفره های زیرزمینی کشور سالانه حدود هفت تا هشت میلیارد مترمکعب بیلان منفی دارند که به همین منظور در برنامه ششم توسعه به دولت تکلیف شده حداقل 11 میلیارد مترمکعب در منابع آبی کشور تا پایان برنامه سالانه صرفه جویی شود.
بنابراین در چنین شرایطی تدبیر آسان، حیاتی و زودبازده، حفظ و استفاده بهینه از منابع آب موجود است، از آنجا که مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار بیشتر از سایر بخش هاست، بهره وری مصرف آب در این بخش از مهمترین شاخص های در برنامه ریزی های کلان مصرف اصولی آب به شمار می رود، از راه های بهره وری مصرف آب می توان به استفاده از روش های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت اشاره کرد.
به باور کارشناسان، کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا، کاهش گازهای گلخانه ای و توجه به انرژی های نو و توجه به طرح های آمایش سرزمین در بلند مدت می تواند در کاهش اثرگذاری این پدیده بر زندگی بشر در ابعاد مختلف تاثیرگذار باشد.
کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا و موقعیت جغرافیایی علاوه بر کاهش مصرف آب می تواند دوام مشاغل از این دست را تا ده ها سال آینده تضمین کند.
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها، بازنگری در الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.
گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی کشت اختلاف نظری وجود ندارد، اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را مخصوصا در استان هایی که کاشت محصولات خاصی در طول سال های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
تعیین کشت جایگزین و میزان استقبال بهره برداران از دغدغه های این طرح در راستای حفظ تولید و تامین معیشت کشاورزان است.
کشت خودسرانه و بدون برنامه ریزی، یکی از نمودهای آشکار کشاورزی سنتی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران است، الگویی که نه تنها برای تعادل بازار آسیب زاست بلکه تاکید بر کشت یک یا چند محصول برای منابع آبی، اکوسیستم و خاک نیز آسیب های زیادی به دنبال دارد.
برآیند آمارهای ارایه شده، با اصلاح الگوی کشت، تولید محصولات باغی در یک هکتار تا حدود 50 درصد نسبت به کشاورزی سنتی افزایش می یابد و در مصرف آب هم سالانه صرفه جویی 200 هزار لیتر در ثانیه در 10 هزار متر مربع عرصه کشاورزی شاهد خواهیم بود.
به گفته کارشناسان از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می کند که اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
صاحبنظران معتقدند کشاورزی دانش محور، یکصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای کشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ کنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می رود.
با توجه به وضعیت موجود و بحرانی بودن شرایط منابع آبی کشور و بالا بودن مصرف آب در کشاورزی سنتی ، علاوه بر اصلاح شیوه های آبیاری، توسعه کشت محصولات نیازمند به آب کمتر یا به عبارتی تغییر الگوی کشت مورد تاکید کارشناسان است.
** تغییر الگوی کشت به معنای اصلاح الگو است
قائم مقام معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی آبان امسال در «همایش تغییر الگوی کشت و روش های نوین آبیاری»با بیان اینکه هدف از این طرح تغییر کل الگوی کشت نیست بلکه اصلاح آن است، افزود: برای اصلاح الگوی کشت باید جمعی از داده ها و اطلاعات را در اختیار داشته باشیم و بر مبنای آن تغییرها را محاسبه کنیم.
جواد وفابخش ادامه داد: تغییر الگوی کشت یک کار دولتی نیست، بلکه اتاق بازرگانی، کشاورزان، انجمن های صنفی کشاورزی، معاونت امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی و کمیسیون کشاورزی در کنار هم قرار می گیرند تا یک الگوی کشت ملی را شاهد باشیم.
وفابخش با بیان این که اهتمام زیادی برای بروز رسانی دستورالعمل های تغییر الگوی کشت وجود دارد، افزود: فعالان عرصه تولید کشاورزی باید در گروه های همسان در کنار هم قرار بگیرند، چراکه نیازهای کشت و صنعت با مزرعه یک هکتاری متفاوت است.
وی با اشاره به نقش تسهیل گری دولت در طرح تغییر الگوی کشت از طریق اقدام هایی مانند ارائه آموزش به کشاورزان، تامین نهاده ها و تسهیلات ارزان قیمت بانکی و انجام عملیات اجرایی طرح به صورت آزمایشی، گفت: این اقدام ها باید زمینه ورود بذرهای جدید و همچنین تکثیر و تجاری سازی آن را نیز فراهم کند.
وی همچنین به وظایف بخش خصوصی برای طرح تغییر الگوی کشت اشاره کرد و افزود: بخش غیر دولتی با حمایت کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی می تواند سرمایه گذاران را به سمت استان جذب کند.
وی بحث پایش اثرات تغییر الگوی کشت را نیز ضروری برشمرد و افزود: به طور حتم اجرای طرح مذکور نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت، ولی تداوم آن مستلزم کنترل و مشخص شدن میزان مطلوبیت و اثربخشی آن است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییرات اقلیمی و تغییرهایی که در کمیت و کیفیت آب مصرفی تاثیر می گذارد، افزود: در تولید محصول های کشاورزی عوامل مختلفی مانند صادرات کالا و تقاضا تاثیرگذار است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییر کمی دشت های کشاورزی کشور طی نیم قرن گذشته افزود: در حالی که تعداد دشت های قابل بهره برداری کشور در سال 1347 تنها 15 مورد بوده در سال 1397 به 355 مورد افزایش پیدا کرده است.
وی با اذعان به این که میزان برداشت محصول و مصرف آب نیز به تناسب افزایش دشت ها بیشتر شده است، تصریح کرد: بر روی زندگی کشاورزان متغیرهای مختلفی مانند فناوری، وضعیت اقتصادی، سود و زیان سرمایه گذاری و تسهیلات بانکی تاثیر بسزایی دارد.
** کشت محصولات با آب بری کمتر، اصل مغفول مانده
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به منابع آب موجود در کشور در سال های 1376 تاکنون منابع آب تجدید پذیر کشور از 130 میلیارد مترمکعب به 104 میلیارد مترمکعب رسیده است.
جهانگیرعابدی کوپایی معتقد است با میزان آب موجود در کشور باید خوراک محصولات که بیشترین بازده اقتصادی دارد و محصولات با آب بری کمتر و در عین حال از ارزش بالاتری نسبت به محصولات دیگر برخوردار است استفاده شود و باید بر روی نهاده های دیگر از جمله بذر اصلاح شده، مهندسی ژنتیک و مباحث زیست فناوری کار شود تا بتوان به میزان آب مورد نیاز(130 میلیارد مترمکعب) برسیم.
وی ادامه داد : اگر در کشور آمایش سرزمین صورت می گرفت و سهم استان های مختلف در خصوص تولید موادغذایی به صورت مدون و علمی مشخص می شد بهتر می توانستیم در این حوزه عمل کنیم و در مناطق خشک و نیمه خشک کشور بسیاری از صنایع آب بر را مستقر نمی کردیم.
کارشناسان بر این عقیده اند که متاسفانه آمایش سرزمین و نیز نوع کشت از دهه های گذشته در کشور صورت نگرفته که این اقدام منجر شده تا فشارهای سیاسی تعیین کننده محل فعالیت های صنعتی باشد.
**باید بپذیریم الگوی کشت گذشته منسوخ شده است
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان و استاد تمام گروه آب در ادامه با بیان اینکه رویکردهای جدید جهانی بحث الگوی کشت را در قالب سه محور امنیت غذایی، امنیت آبی و انرژی مطرح می کنند، افزود: تجربیات جهانی نشان می دهد که توجه به یک بخش، به بخش های دیگر آسیب می زند و این سه ضلع بهم مرتبط است و نباید آن ها را از هم تفکیک کرد.
وی بیان کرد: ما باید بپذیریم الگوی کشت استان در گذشته که به طور عمده شامل محصولات راهبردی از جمله گندم، جو و ذرت بود به همان شدت گذشته نمی توان ادامه داد، به ویژه با تغییرات اقلیم که مواجه هستیم و در سال های اخیر خود را بیشتر نشان داده است باید کم کم نه تنها از وسعت اراضی مورد کشت محصولات راهبردی کم کنیم بلکه باید به سمت محصولاتی که متحمل به شوری و کم آبی باشند از جمله کشت سورگوم، گلرنگ و ارزن برویم.
عابدی کوپایی با اشاره به مقاومت کشاورزان در خصوص تغییر الگوی کشت تصریح کرد: باید به کمبود آب و تغییر کشت و به تبع آن کمبود درآمد توجه داشته باشیم یعنی اگر کشاورزی که محصولی با قیمت مناسب می فروشد گفته شود سطح اراضی خود را کاهش دهد به دلیل کاهش درآمد مقاومت می کند.
وی خاطرنشان کرد: در این راستا مساله حمایت های دولتی پر رنگ می شود و باید از طریق بیمه محصولات و خرید تضمینی کاری کند که کشاورز راضی به تغییر الگوی کشت شود.
عابدی کوپایی با بیان اینکه توسعه افقی کشاورزی در استان باید حذف و به سمت توسعه عمودی و افزایش بهره وری پیش برویم، بیان کرد : باید به سمت کشت های مقاوم به خشکی و شرایط شوری پیش برویم که طبق تحقیقات به دست آمده گیاه سورگوم مناسب است چرا که در دهه های آینده وضعیت جوی به گونه ای است که بارندگی کم و دمای هوا بالا می رود و کشت محصولاتی همچون سورگوم با صرفه تر از محصولات رایج خواهد بود.
** توسعه کشت گلخانه ای نیازمند رویکرد مجدانه
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در ادامه، دولت را تسهیل کننده در بازار هدف ذکر و بیان کرد: کشت های گلخانه ای با تولید موفق در زنجیره های بعدی دچار مشکل شدند از این رو در زمینه انبارداری، فروش، بازاریابی در داخل و خارج باید اقدامات بیشتری صورت بگیرد.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر بخشی از گلخانه های استان اصفهان را به تولید گیاهان زینتی(گل رز) اختصاص داده و بستر مناسب برای رساندن این محصولات به دست مصرف کنندگان را فراهم کنیم می توان در این راستا موفق بود که در عمل این اقدام نیازمند حمایت از سوی دولت است.
یکی از اهداف دولت توسعه آبیاری نوین است که هزینه بسیاری در این زمینه صرف شده است اما در این زمینه مورد غفلت واقع شده است، طبق بررسی ها در اصفهان نشان داده که کشت با آبیاری نوین حدود 45 درصد ذخیره آب را به دنبال داشته است که دولت باید تمهیداتی اندیشیده تا این میزان آب ذخیره شده حفظ شود.
عابدی کوپایی اضافه کرد : ما در بخش کشاورزی با توجه به ظرفیتها و آب کشور نمی توانیم صرفا در تمام محصولات استراتژیک خودکفا شویم ولی می توانیم حداقل هایی را از لحاظ امنیت غذایی در کشور داشته باشیم.
** ادامه کشت برنج در غیر از شمال کشور
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان همچنین با اشاره به دستور ابلاغی از جانب دولت مبنی بر کاشت برنج تنها در استانهای شمالی اضافه کرد: در زمان حاضر شاهدیم که کشت برنج در شهرهای غیر شمالی متوقف نشد که علت آن ارزش بالای اقتصادی این محصول است، از این رو باید کشت جایگزین کشت برنج برای کشاورز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به تخصیص آب از زمان های دور به بخش های مختلف مصرف کننده، ادامه داد : در چند سال اخیر تخصیص های آبی حتی تا سه برابر افزایش پیدا کرده و به مصرف کنندگان رسیده است که این موضوع یکی از معضلات و چالش های خشکسالی است.
این استاد دانشگاه معتقد است خشکسالی های چند دهه اخیر فقط 20 درصد در بخش کشاورزی موثر بوده است و چالش اصلی به تخصیص اشتباه و بیش از حد آب به مصرف کنندگان آب مربوط می شود.
عابدی کوپایی خشکسالی هواشناسی(کمبود باران)، خشکسالی هیدرولوژیک(کمبود آب رودخانه ها و پایین رفتن سطح آب زیرزمینی)، خشکسالی اقتصادی - اجتماعی(فقر و بیکاری و مهاجرت به حاشیه شهرها) را از جمله مراحل خشکسالی برشمرد و گفت: متاسفانه اصفهان با تمامی مراحل خشکسالی روبه رو است.
**کاهش حجم آب قابل تامین برای کشاورزی اصفهان--- بنام کارشناسان بزنم
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: حجم آب قابل تأمین برای کشاورزی در سال های طبیعی معادل 6525 میلیون متر مکعب در استان بوده است (حدود پنج هزار و 92 میلیون متر مکعب ازمنابع زیر زمینی و یکهزار و 433 میلیون متر مکعب از منابع سطحی) که این میزان در سال زراعی 97- 96 به حدود سه هزار و 832 میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
به گفته وی اراضی کشاورزی این استان حدود 563 هزار هکتار(معادل 3/5 درصد از مساحت استان) است که با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
غلامرضا عشاقی ادامه داد: از 563 هزار هکتار اراضی با قابلیت کشاورزی در سال زراعی 97- 96 حدود 20 هزار هکتار به کشت محصولات زراعی که 190 هزار هکتار مربوط به زراعت کشت های آبی و 20 هزار هکتار مربوط به کشت های دیم است، اختصاص دارد.
وی میزان تولید انواع محصولات زراعی از این سطوح در سال زراعی جاری با توجه به بروز پدیده خشکسالی و کاهش سطوح زیر کشت را حدود سه میلیون و 250 هزار تن برآورد کرد.
این کارشناس بخش کشاورزی با اشاره به رتبه تولیدات بخش زراعت تصریح کرد: رتبه نخست کشوری در تولید تعداد ریز غده سیب زمینی (مینی تیوبر)، رتبه دوم در تولید گلرنگ، رتبه سوم در تولید سیب زمینی، رتبه چهارم در تولید خربزه، رتبه کشوری در تولید پیاز، رتبه ششم در تولید ذرت علوفه ای و رتبه هفتم در تولید یونجه را استان اصفهان به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به میزان تولیدات در محصولات باغبانی گفت: استان اصفهان باحدود 75 هزار و 574 هکتار سطح کشت محصولات باغی آبی و دیم درسال گذشته معادل 13 درصد از اراضی مورد بهره برداری به محصولات باغی اختصاص یافته است که میزان تولید محصولات باغی حدود474 هزا رو 525 تن می باشد.
**اصفهان، حائز رتبه سوم تولید سبزی و صیفی گلخانه ای
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در ادامه تولید خارج از فصل یا مکان طبیعی با افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش راندمان مصرف آب، امکان تولید محصول سالم و اشتغال زایی بالا در واحد سطح را از مزایای کشت گلخانه ای بیان کرد .
عشاقی سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای را شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان برابر یکهزار و 638 هکتار و میزان تولید سالانه سبزی و صیفی گلخانه ای استان را بالغ بر244 هزار و 648 تن دانست که رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است.
** اصفهان؛ بحرانی ترین استان در بخش آب و کشاورزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به الگوی توسعه کشاورزی برای کشور و اصفهان گفت: هر کشوری طبق شرایط محیطی و منابعی که دارد باید برنامه توسعه را به پیش ببرد .
پرویز احسان زاده افزود: معتقدم در کشوری همچون ایران که بارندگی یک چهارم دنیا و تبخیر آب حدود سه برابر متوسط جهانی است برنامه ریزی های تولیدی که مبتنی بر مصرف آب است باید با عنایت به این مساله باشد از این رو استان اصفهان در مرکز ایران و در اوج این مساله است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: فکر می کنم تمرکز این تعداد جمعیت در فلات مرکزی خلاف عقل سلیم و توسعه شهری و کشاورزی و آینده کشور است چرا که این جمعیت نیازمند غذا بوده و وظیفه تامین غذا برعهده کشاورزی که بخشی الگوی کشت و تولیدات دامی است.
وی بیان کرد: اگر به صلاح باشد که بخش زیادی از محصولات کشاورزی را با توجه به اینکه منابع آب و خاک به شدت دچار آسیب شده و می شوند از مکان های مختلف دنیا تامین کنیم، این در حالیست که نه کشاورز بیکار شود بلکه با یارانه هایی که در کل دنیا مرسوم است بدون تکیه بر حمایت های دولتی روی پا نخواهد بود.
احسان زاده با بیان اینکه به صنعت بیش از کشاورزی یارانه تعلق می گیرد، ادامه داد: این سبب شده که مشکلات جدی از جمله فقر در بخش کشاورزی به وجود بیاید، ضمن اینکه کشاورزی غریب و یتیم است ناچار به تولید غذا هستیم.
وی اضافه کرد : در جایی همچون اصفهان باید به سمت تغییر جدی الگوی کشت برویم، دیگر نمی توانیم به سبک اجدادمان تولید گیاهی داشته باشیم از این رو باید به سمت گیاهانی که به ازای مصرف حداقلی آب تولید با ارزش حداکثر داشته باشند همچون گیاهان دارویی.
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: شاید جایی همچون اصفهان که کویری بوده و جمعیت بسیاری در آن متمرکز است طبیعتا باید به سمت گیاهانی که به ازای آب مصرفی گیاهان با ارزش به دست بیاید.
وی با بیان اینکه باید در کشور الگوی کشت مبتنی بر شرایط محیطی صورت بگیرد، گفت: طبق اطلاعات موجود پهنه بندی کشت در برخی از استان ها صورت گرفته و اگر قرار است کشور از لحاظ برنج تولید حداقلی داشته تا با بحران تامین و امنیت غذا مواجه نشویم باید در دولت سیاست و برنامه ریزی صورت بگیرد که برنج این کشور در سواحل شمالی تولید شود و حمایت و یارانه لازم و علمی و کارشناسی شده اختصاص داده شود.
این استاد دانشگاه به توسعه کشت نیشکر در خوزستان اشاره کرد و گفت: 30 سال پیش یکی از تصمیمات در خصوص تغییر الگوی کشت توسعه کشت نیشکر در خوزستان بود که متاسفانه نمونه ناموفقی بود چرا که مبتنی بر مطالعات زیست محیطی و پایداری تولید نبود و می بینیم که اکنون آلودگی شدید زیست محیطی و شوری خاک خوزستان را به دنبال داشته است.
**تولید گیاهان با مصرف حداقلی آب، نسخه نجات فلات مرکزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اگر اصرار به کار کشاورزی و تولید گیاهان با توجه به شرایط فلات مرکزی داریم باید به سمت گیاهانی که مصرف حداقلی آب و ارزش افزوده بالایی دارند پیش برویم.
به گفته وی تعریف امنیت غذایی، موجود بودن مواد غذایی کافی برای تمام افراد یک کشور یا یک استان، شهر و منطقه مرکزی ایران به گونه ای که یا خود غذا تولید کنند یا پول کافی داشت برای تامین غذا داشته باشند، است.
وی افزود: چهل سال گذشته تولیدات محصولات کشاورزی 50 میلیون تن بود و این در حالیست که در زمان حال به 110 میلیون تن رسید اما باید به این نکته توجه کرد که اگرچه تولید افزایش پیدا کرده اما این افزایش به قیمت هدر رفت خاک ها و آلودگی منابع آب و رفتن آب به اعماق بوده است.
وی ادامه داد: بخشی از تولیدات کشاورزی از جمله گندم، برنج، نخود و دیگر محصولات به کشاورزان خرده پا اختصاص دارد که مدیریت خرده پایی از لحاظ تامین منابع و سوخت و برنامه دادن و تغییر الگوی کشت، پیدا کردن خریدار و کیفیت حداقلی محصول تولیدی که قابلیت صادرات داشته باشد با مشکل مواجه است.
احسان زاده ادامه داد: در بحث تولیدات گیاهی کشور ما مانند بسیاری از دیگر کشورهای خاورمیانه مبتنی بر خرده پایی بوده که این موضوع مشکلاتی را به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه دانشگاه نقش خود را در این زمینه ایفا کرد، گفت: متاسفانه سازماندهی و برنامه ریزی مناسب و دراز مدت در این راستا نداشتیم و شاید به همین دلیل با مشکلاتی روبه رو شده ایم از این رو ضمن در نظر گرفتن برنامه باید تولیدات پهنه بندی شود به صورتی که سواحل شمالی برنج و منطقه مرکزی به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده شود.
** ضرورت تناسب محیط زیست، اقتصاد و اجتماع با تغییر الگوی کشت
استادیار گروه علوم زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی توجه به سه نکته در خصوص تغییر الگوی کشت را ضروری دانست و گفت: سازگاری الگوی کشت با محیط زیست، قابل قبول بودن از نظر اقتصادی و پذیرفته شده از نظر اجتماعی (شناخت کشاورز با گیاه جایگزین) باید مورد توجه قرار بگیرد چرا که این سه مولفه مبنای کشاورزی توسعه پایدار است.
حمیدرضا عشقی با اشاره به آمار و ارقام بیان کرد: اکنون الگوی کشت کشور به طور عمده مبتنی بر غلات است یعنی از نظر سطح زیر کشت آبی حدود 60 درصد از اراضی را غلات تشکیل می دهند که در رتبه دوم محصولات علوفه ای که عمدتا یونجه وذرت علوفه ای بوده که سهم یونجه بیش از همه است.
وی ادامه داد: در رتبه سوم سهم محصولاتی همچون گوجه فرنگی و پیاز و سبزیجات 8.3 درصد در کشور از نظر سطح زیر کشت را دارا هستند سپس دانه های روغنی هفت درصد از سطح زیر کشت آبی را به خود اختصاص می دهد.
عشقی زاده با بیان اینکه در کشت آبی الگوی کشت به طور عمده مبتنی بر غلات است، تصریح کرد: در کشت دیم هم به طور تقریبی به همین صورت است، نزدیک 85 درصد سطح زیر کشت را غلات، 11 درصد را حبوبات تشکیل می دهد.
وی افزود: نمی توان گفت الگوی کشتی که تاکنون موجود بوده نادرست و غلط است چرا که کشت غلات بر مبنای بارندگی ها صورت می گیرد که در این خصوص باید فرآیند تولید دیده شود.
**نیمی از سطح زیر کشت در اصفهان به غلات اختصاص دارد
به گفته این استاد دانشگاه وضعیت الگوی کشت آبی در استان اصفهان حدود 54 درصد به غلات و حدود 25 درصد را علوفه ها به خود اختصاص داده است.
عشقی زاده به بهره وری مصرف آب اشاره و بیان کرد: هر کیلوگرم ماده خشک به دست آمده به ازای هر مترمکعب آب مصرفی در کشور حدود 1.2 بوده که میانگین جهانی آن 2 است بنابراین به نظر می رسد باید تحقیقات بر این حوزه متمرکز باشد، در این راستا گیاهانی در چرخه کشت باید قرار بگیرد تا مقدار تولید را به ازای مقدار مصرف آب افزایش دهد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: به نظر می رسد در اصفهان از گیاهانی که در فصل گرم (بهاره یا تابستانه) کشت می شوند باید به سمت کشت پاییزه برویم مشروط به اینکه اگر گندم و جو کشت شد تا به دست آمدن محصول بعدی بقایای گیاهی از بین نرود و بر روی سطح خاک باقی بماند.
به گفته وی بر روی گیاهانی از جمله ماشک و گلرنگ کار می کنیم و باید به صورت پاییزه این گیاهان را کشت و سیلاژ و سپس تحویل بخش دام و یا علوم انسانی تحویل دهیم.
کارشناسان بر این باورند که انتخاب هر الگوی کشت به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد، اما در برخی از شرایط کشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف گرایش به تغییر الگوی کشت پیدا می کنند که یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان ایرانی، مساله خشکسالی بوده است.
اراضی کشاورزی اصفهان حدود 563 هزار هکتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
به گفته مسوولان قرار است سالانه سه هزار هکتار از اراضی استان جهت توسعه کشت محصولات گلخانه ای، درختان پسته و گیاهان دارویی که به آب کمی نیاز دارند اختصاص داده شود.
تعداد اشتغال ایجاد شده در بخش کشاورزی اصفهان بیش از 180 هزار نفر معادل 12 درصد از اشتغال ایجاد شده در استان است.
6026/9861
کپی شد
