فرونشست زمین یکی از رخدادهای خطر آفرین است که از جمله آثار این پدیده را می توان خسارت های جانی و مالی ذکر کرد، کارشناسان براین عقیده اند که پدیده فرونشست زمین قابل پیشگیری است و حتی با هزینه های گزاف می توان مکان هایی که با فرونشست زمین مواجه شدند را ترمیم کرد.
ممکن است فرونشست بر اثر پدیده های طبیعی زمین شناسی مانند زمین لرزه، انحلال سنگ های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ ها و حرکت های آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت های انسانی مانند معدن کاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب های زیرزمینی، نفت یا گاز نیز رخ دهد.
اما به نظر می رسد در ایران مهم ترین دلیل فرونشست زمین کاهش سطح آب های زیرزمینی و استفاده بیش از اندازه از این منابع آبی به دلیل خشکسالی است.
کاهش بارش، مدیریت نکردن مصرف آب در بخش کشاورزی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب توسط برخی کشاورزان و استفاده از روش های سنتی آبیاری، افزایش مصرف آب توسط صنایع و مردم موجب شده است تا بخش قابل توجهی از منابع آبی در سراسر کشور خشک شود و سطح سفره های زیرزمینی پایین برود.
این مساله موجب شده تا حفره های تهی از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی زمین فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین در بسیاری از مناطق رخ دهد.
بر اساس اطلاعات موجود، تاکنون بالغ بر پنج فرونشست زمین در استان اصفهان گزارش شده است که شامل اراضی جنوب فرودگاه شهید بهشتی، گلشهر، اردستان، روستای پرمه حیدرآباد در بخش چنارود چادگان و شهر دامنه شهرستان فریدن است.
مناطق شمالی شهر اصفهان نسبت به سایر نقاط با خطر بیشتر پدیده فرونشست زمین مواجه است به گونه ای که شواهدی مبنی بر آسیب واحدهای مسکونی دیده شده است.
** فروریزش زمین بیشتر از جنس فعالیت های بشری است
مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی ومهندسی زلزله ایران به ایرنا گفت: فروریزش زمین در مکان هایی که فعالیت معدنی و عمرانی صورت گرفته باشد، بیشتر رخ می دهد و این پدیده بیشتر از جنس اقدامات و فعالیت های بشری و حفاری تونل است.
وی اضافه کرد: مکان هایی که در آن آهک های کارسی و یا لایه های آهکی وجود دارد و نیز زهکشی هم به دلیل بارندگی صورت گرفته است و فعل و انفعالات معدنی و زمین شناسی برقرار شود ، غارها گسترش می یابد.
استاد پژوهشگاه بین المللی اظهار داشت: در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در استان فارس، تهران و مازندران فروچاله هایی به دلیل وجود کارس و انحلال قاره های کارسی و نیز گسترش آن به شکل دایره و پایین رفتن آن رخ داده است.
وی ضمن تشریح معنای فروریزش زمین بیان کرد: فروریزش به معنای آرام آرام پایین رفتن سطح زمین است(زمانی که مولفه عمودی حرکت به نسبت مولفه افقی آن بیشتر شود) بنابراین اگر چنین اتفاقی رخ دهد به صورت قطعی سطح زمین پایین می رود.
زارع ادامه داد: آن چه رخ می دهد این بوده که به تدریج بخشی از شهر آرام آرام به سمت پایین حرکت می کند و حدود 10 هزار منزل مسکونی و تجاری و برج تحت تاثیر این رخداد قرار می گیرد.
** برداشت های عمیق ابعاد فرونشست زمین را گسترش می دهد
استاد پژوهشگاه بین المللی با اشاره به برداشت های عمیق برای اقدامات عمرانی و آبی توسط شهرداری ها اظهار داشت: هرچه برداشت ها بیشتر باشد تاثیر بیشتری بر روی سفره آب های زیرزمینی گذاشته و باعث فرونشست زمین می شود.
زارع تصریح کرد: استفاده از منابع آبی در اطراف تهران باعث فرونشست سالانه 25 تا 35 سانتی متری زمین می شود که آثار مخرب آن در بزرگراه تهران - قم و آزادگان مشهود است.
وی با اشاره به فرونشست زمین درشمال استان اصفهان گفت: از نظر اهمیت فیزیکی و شهری فرودگاه اصفهان به عنوان مکانی که فرونشست زمین به آن آسیب می زند، مطرح است و فرونشست در این مکان نگرانی هایی را به همراه داشته است زیرا شریان مهم شهری بوده و اگر آسیب ببیند به کل استان و از همه مهم تر شهر اصفهان آسیب وارد می کند.
زارع افزود: با توجه به اینکه جنس خاک شمال شهر اصفهان ریزدانه است، هر چه به سمت این مناطق می رویم پدیده فرونشست زمین شدیدتر خواهد بود.
وی خشکسالی های اخیر، بسته شدن آب زاینده رود و برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی را از عوامل اصلی پدیده فرونشست زمین دانست و اضافه کرد: برداشت آب از منافذ زیر زمینی موجب خالی شدن این منافذ شده و در نتیجه زمین تحمل وزن لایه های بالایی خود را ندارد و به تدریج باعث فرونشست می شود.
زارع تصریح کرد: پل های تاریخی قرار گرفته بر بستر رودخانه زاینده رود نزدیک به پایه های کوه بنا شده است اما در صورتی که قسمتی از آن بر روی لایه های رسی خاک قرار گرفته باشد، در آینده احتمال فرونشست وجود دارد.
وی معتقد است: سطح آب های زیر زمینی در اطراف رودخانه زاینده رود به شدت پایین رفته و انتظار این را داریم که پدیده فرونشست در این مناطق به وجود آید.
به گفته این استاد پژوهشگاه بین المللی، فرونشست در بازه زمانی 10 تا 30 ساله بررسی می شود و برگشت پذیر نیست و تنها با صرف هزینه های کلان و در صورت لزوم می توان فرونشست منطقه ای را ترمیم کرد.
**ظرفیت بسیاری را در آب های زیرزمینی از دست دادیم
یکی از استادان دانشکده عمران دانشگاه صنعتی اصفهان نیز گفت : افزایش عمق آب در برخی آب خوان ها از پنج به 120 تا 200 متر، نشان می دهد ظرفیت بسیاری را در آب های زیرزمینی از دست دادیم.
حمیدرضا صفوی ادامه داد: در مجموع بیش از 5.5 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع آبی سطحی زیرزمین داشتیم که این آب ها که میراث گذشتگان بود که در طول 40 سال هدر رفته و مناطق مختلف را با فرآیندهایی همچون نشست زمین و پیش روی آب شور مواجه کرده است.
این استاد دانشگاه وضعیت کنونی منابع آبی زیرزمینی را از بین رفتن ساختارهای مشارکتی سنتی در دهه های قبل (میرآب ها) و به دنبال آن تغییر فرهنگ ذینفعان ، تفکر نادرست مدیران از مشارکت و همچنین فساد و کمبود سرمایه های اجتماعی دانست.
وی تاکید کرد: تا مدیریت غیر مشارکتی را در این زمینه شاهد باشیم نه تنها معضل زاینده رود برطرف نخواهد شد بلکه با پایین رفتن سطح منابع آبی شاهد فروریزش زمین خواهیم بود.
**انعقاد قرارداد با 2 دانشگاه اصفهان برای جوگیری از فرونشست زمین
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: در زمان حال بحث فرونشست زمین به دلیل کم آبی در شهر اصفهان مطرح است که برای جلوگیری از این رخداد در سال های اخیر توسط شهرداری و حوزه معاونت شهرسازی پیگیری هایی شده است.
سید احمد حسینی نیا بیان کرد: در زمان حال 2 مجموعه در دانشگاه اصفهان و دانشگاه هنر تحت عنوان موضوع فرو نشست 'زمین براثر خشکسالی' قراردادهای پژوهشی منعقد کردند که قرار داد با دانشگاه اصفهان در رابطه با پهنه های زلزله خیز و اثرات فرونشست بر مناطق اصفهان و نیز قرارداد با دانشگاه هنر درباره اثرات کم آبی در پهنه های شهر اصفهان است.
وی با اشاره به نگرانی درباره فروریزش زمین و تخریب ساختمان ها و برج های بلند اظهار داشت: با توجه به اینکه در اصفهان برج و ساختمان های بسیار بلند وجود ندارد، نگرانی بابت تخریب این ساختمان ها براثر زلزله و یا فرونشست زمین در مناطق مستعد نیست. اما در راستای ایمنی ساختمان ها در راستای هرگونه رخداد نظارت های لازم صورت می گیرد.
فرونشست زمین در سال های اخیر کلانشهر اصفهان را به دلیل خشکسالی شدید و کمبود منابع آبی و زیرزمینی تهدید می کند.
فرونشست زمین پدیده ای است که بیش از 150 کشور از جمله ایران با آن درگیر هستند؛ بر اساس اعلام مجامع بین المللی فرو نشست سالانه 4 میلیمتر از زمین بحران است درحالیکه در حدفاصل بین دشت فسا و جهرم شاهد فرونشست زمین تا 54 سانتیمتر یعنی چیزی حدود 140 برابر حد بحران هستیم.
بالاترین رکورد فرونشست درکره زمین 32 سانتیمتر متعلق به ایالت نیومکزیکو بود؛ ایران در مدت 18 سالی که از قرن 21 می گذرد 2 بار این رکورد را یکی در سال 2010 در تهران با 36 سانتیمتر و بار دوم در سال 2015 بین دشت فسا و جهرم با 54 سانتیمتر شکست.
9913/ 6022
انتهای پیام ممکن است فرونشست بر اثر پدیده های طبیعی زمین شناسی مانند زمین لرزه، انحلال سنگ های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ ها و حرکت های آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت های انسانی مانند معدن کاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب های زیرزمینی، نفت یا گاز نیز رخ دهد.
اما به نظر می رسد در ایران مهم ترین دلیل فرونشست زمین کاهش سطح آب های زیرزمینی و استفاده بیش از اندازه از این منابع آبی به دلیل خشکسالی است.
کاهش بارش، مدیریت نکردن مصرف آب در بخش کشاورزی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب توسط برخی کشاورزان و استفاده از روش های سنتی آبیاری، افزایش مصرف آب توسط صنایع و مردم موجب شده است تا بخش قابل توجهی از منابع آبی در سراسر کشور خشک شود و سطح سفره های زیرزمینی پایین برود.
این مساله موجب شده تا حفره های تهی از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی زمین فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین در بسیاری از مناطق رخ دهد.
بر اساس اطلاعات موجود، تاکنون بالغ بر پنج فرونشست زمین در استان اصفهان گزارش شده است که شامل اراضی جنوب فرودگاه شهید بهشتی، گلشهر، اردستان، روستای پرمه حیدرآباد در بخش چنارود چادگان و شهر دامنه شهرستان فریدن است.
مناطق شمالی شهر اصفهان نسبت به سایر نقاط با خطر بیشتر پدیده فرونشست زمین مواجه است به گونه ای که شواهدی مبنی بر آسیب واحدهای مسکونی دیده شده است.
** فروریزش زمین بیشتر از جنس فعالیت های بشری است
مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی ومهندسی زلزله ایران به ایرنا گفت: فروریزش زمین در مکان هایی که فعالیت معدنی و عمرانی صورت گرفته باشد، بیشتر رخ می دهد و این پدیده بیشتر از جنس اقدامات و فعالیت های بشری و حفاری تونل است.
وی اضافه کرد: مکان هایی که در آن آهک های کارسی و یا لایه های آهکی وجود دارد و نیز زهکشی هم به دلیل بارندگی صورت گرفته است و فعل و انفعالات معدنی و زمین شناسی برقرار شود ، غارها گسترش می یابد.
استاد پژوهشگاه بین المللی اظهار داشت: در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در استان فارس، تهران و مازندران فروچاله هایی به دلیل وجود کارس و انحلال قاره های کارسی و نیز گسترش آن به شکل دایره و پایین رفتن آن رخ داده است.
وی ضمن تشریح معنای فروریزش زمین بیان کرد: فروریزش به معنای آرام آرام پایین رفتن سطح زمین است(زمانی که مولفه عمودی حرکت به نسبت مولفه افقی آن بیشتر شود) بنابراین اگر چنین اتفاقی رخ دهد به صورت قطعی سطح زمین پایین می رود.
زارع ادامه داد: آن چه رخ می دهد این بوده که به تدریج بخشی از شهر آرام آرام به سمت پایین حرکت می کند و حدود 10 هزار منزل مسکونی و تجاری و برج تحت تاثیر این رخداد قرار می گیرد.
** برداشت های عمیق ابعاد فرونشست زمین را گسترش می دهد
استاد پژوهشگاه بین المللی با اشاره به برداشت های عمیق برای اقدامات عمرانی و آبی توسط شهرداری ها اظهار داشت: هرچه برداشت ها بیشتر باشد تاثیر بیشتری بر روی سفره آب های زیرزمینی گذاشته و باعث فرونشست زمین می شود.
زارع تصریح کرد: استفاده از منابع آبی در اطراف تهران باعث فرونشست سالانه 25 تا 35 سانتی متری زمین می شود که آثار مخرب آن در بزرگراه تهران - قم و آزادگان مشهود است.
وی با اشاره به فرونشست زمین درشمال استان اصفهان گفت: از نظر اهمیت فیزیکی و شهری فرودگاه اصفهان به عنوان مکانی که فرونشست زمین به آن آسیب می زند، مطرح است و فرونشست در این مکان نگرانی هایی را به همراه داشته است زیرا شریان مهم شهری بوده و اگر آسیب ببیند به کل استان و از همه مهم تر شهر اصفهان آسیب وارد می کند.
زارع افزود: با توجه به اینکه جنس خاک شمال شهر اصفهان ریزدانه است، هر چه به سمت این مناطق می رویم پدیده فرونشست زمین شدیدتر خواهد بود.
وی خشکسالی های اخیر، بسته شدن آب زاینده رود و برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی را از عوامل اصلی پدیده فرونشست زمین دانست و اضافه کرد: برداشت آب از منافذ زیر زمینی موجب خالی شدن این منافذ شده و در نتیجه زمین تحمل وزن لایه های بالایی خود را ندارد و به تدریج باعث فرونشست می شود.
زارع تصریح کرد: پل های تاریخی قرار گرفته بر بستر رودخانه زاینده رود نزدیک به پایه های کوه بنا شده است اما در صورتی که قسمتی از آن بر روی لایه های رسی خاک قرار گرفته باشد، در آینده احتمال فرونشست وجود دارد.
وی معتقد است: سطح آب های زیر زمینی در اطراف رودخانه زاینده رود به شدت پایین رفته و انتظار این را داریم که پدیده فرونشست در این مناطق به وجود آید.
به گفته این استاد پژوهشگاه بین المللی، فرونشست در بازه زمانی 10 تا 30 ساله بررسی می شود و برگشت پذیر نیست و تنها با صرف هزینه های کلان و در صورت لزوم می توان فرونشست منطقه ای را ترمیم کرد.
**ظرفیت بسیاری را در آب های زیرزمینی از دست دادیم
یکی از استادان دانشکده عمران دانشگاه صنعتی اصفهان نیز گفت : افزایش عمق آب در برخی آب خوان ها از پنج به 120 تا 200 متر، نشان می دهد ظرفیت بسیاری را در آب های زیرزمینی از دست دادیم.
حمیدرضا صفوی ادامه داد: در مجموع بیش از 5.5 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع آبی سطحی زیرزمین داشتیم که این آب ها که میراث گذشتگان بود که در طول 40 سال هدر رفته و مناطق مختلف را با فرآیندهایی همچون نشست زمین و پیش روی آب شور مواجه کرده است.
این استاد دانشگاه وضعیت کنونی منابع آبی زیرزمینی را از بین رفتن ساختارهای مشارکتی سنتی در دهه های قبل (میرآب ها) و به دنبال آن تغییر فرهنگ ذینفعان ، تفکر نادرست مدیران از مشارکت و همچنین فساد و کمبود سرمایه های اجتماعی دانست.
وی تاکید کرد: تا مدیریت غیر مشارکتی را در این زمینه شاهد باشیم نه تنها معضل زاینده رود برطرف نخواهد شد بلکه با پایین رفتن سطح منابع آبی شاهد فروریزش زمین خواهیم بود.
**انعقاد قرارداد با 2 دانشگاه اصفهان برای جوگیری از فرونشست زمین
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: در زمان حال بحث فرونشست زمین به دلیل کم آبی در شهر اصفهان مطرح است که برای جلوگیری از این رخداد در سال های اخیر توسط شهرداری و حوزه معاونت شهرسازی پیگیری هایی شده است.
سید احمد حسینی نیا بیان کرد: در زمان حال 2 مجموعه در دانشگاه اصفهان و دانشگاه هنر تحت عنوان موضوع فرو نشست 'زمین براثر خشکسالی' قراردادهای پژوهشی منعقد کردند که قرار داد با دانشگاه اصفهان در رابطه با پهنه های زلزله خیز و اثرات فرونشست بر مناطق اصفهان و نیز قرارداد با دانشگاه هنر درباره اثرات کم آبی در پهنه های شهر اصفهان است.
وی با اشاره به نگرانی درباره فروریزش زمین و تخریب ساختمان ها و برج های بلند اظهار داشت: با توجه به اینکه در اصفهان برج و ساختمان های بسیار بلند وجود ندارد، نگرانی بابت تخریب این ساختمان ها براثر زلزله و یا فرونشست زمین در مناطق مستعد نیست. اما در راستای ایمنی ساختمان ها در راستای هرگونه رخداد نظارت های لازم صورت می گیرد.
فرونشست زمین در سال های اخیر کلانشهر اصفهان را به دلیل خشکسالی شدید و کمبود منابع آبی و زیرزمینی تهدید می کند.
فرونشست زمین پدیده ای است که بیش از 150 کشور از جمله ایران با آن درگیر هستند؛ بر اساس اعلام مجامع بین المللی فرو نشست سالانه 4 میلیمتر از زمین بحران است درحالیکه در حدفاصل بین دشت فسا و جهرم شاهد فرونشست زمین تا 54 سانتیمتر یعنی چیزی حدود 140 برابر حد بحران هستیم.
بالاترین رکورد فرونشست درکره زمین 32 سانتیمتر متعلق به ایالت نیومکزیکو بود؛ ایران در مدت 18 سالی که از قرن 21 می گذرد 2 بار این رکورد را یکی در سال 2010 در تهران با 36 سانتیمتر و بار دوم در سال 2015 بین دشت فسا و جهرم با 54 سانتیمتر شکست.
9913/ 6022
کپی شد
