به گزارش ایرنا، این کارشناسان معتقدند سوای اثرها و بناهای نفیس پراکنده در نقاط مختلف کشور از اصفهان، یزد، شیراز و تبریز گرفته تا کرمانشاه، ایلام، همدان، قزوین و تهران، سراهای ایرانی این سال ها به رغم سپری کردن شرایطی بغرنج در جذب گردشگران داخلی و خارجی موفق بودند.
ایده راه اندازی این بوتیک هتل ها در جهان و در نهایت تغییر کاربری که تا حدودی به احیای خانه های تاریخی ایرانی منجر شده، به سال 1360 در شهرهای لندن و سانفرانسیسکو باز می گردد.
احیا و بهره برداری از خانه های تاریخی ایرانی اما در دهه 70 با تصویب طرح پردیسان مورد توجه جدی قرار گرفت و بعدها در قالب برنامه چهارم توسعه، میراث فرهنگی مکلف به تشکیل صندوق حفظ، احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی با هدف حمایت از سرمایه گذاری و ترویج کاربری های جدید برای آنها شد.
نخستین نمونه ایرانی نیز هتل بین‌المللی لاله کندوان بود که سال 85 به عنوان سومین هتل صخره‌ای جهان در روستایی تاریخی به همین نام در آذربایجان شرقی راه اندازی شد.
فروش تراکم در همین دوران در حال رونق بود و در واقع بناهای تاریخی تبدیل به مانعی برای سود مالک یا مالکان و طرح های توسعه شهری تلقی می شدند و در نتیجه فضایی فراهم شد تا بسیاری در صدد خارج کردن بناها از فهرست میراث فرهنگی باشند که نمونه اخیر آن ماجرای تلخ آتش سوزی در کوشک سرهنگ آباد معروف به کاخ چهلستون اردستان است.
محو تدریجی صدها خانه تاریخی، تغییر سیما، حافظه تاریخی، معماری بی هویت و شرایط آشفته کنونی شهرها نتیجه آن فضا می باشد اما نقطه اتکا و وجه تمایز کاشان در مقایسه با سایر میراث داران فرهنگی ایران زمین، حفظ بسیاری بناها و پیشینه مشترک قاجاری همه این خانه های تاریخی می باشد.
جنبش احیای خانه های تاریخی کاشان در دهه 70 و در نهایت واگذاری سرای تاریخی عامری ها شامل سرداب، شاه نشین، آینه‌خانه، هفت دری، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و زمستانی، حوض خانه، بهاربند، 2 بادگیر و راه اندازی آن در دهه 90 با فضاهای کاشانه و کاشانک، سالن های غذاخوری، سرای قهوه، چای خانه، نگارخانه و آمفی تئاتر در قلب فرهنگی شهر به عنوان برجسته ترین هتل بوتیک ایرانی را می توان تحولی شگرف در این زمینه به حساب آورد.
خطه کاشان به باور برخی کارشناسان با برخورداری از 800 خانه دارای ارزش تاریخی که 105 باب آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، در شمال استان اصفهان به یکی از مهمترین پایگاه های علاقه مندان تاریخ، معماری، فرهنگ و هنر نهفته در خانه های ایرانی تبدیل شده و در این زمینه اقتصاد مستقل خود را دارد.
خانه های تاریخی اما به رغم همه افت و خیزهای رفته بر آن ، امروز همچنان درگیر مسائلی هستند که برای بررسی جوانب امر خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) شهرستان کاشان میزگردی با عنوان 'ضرورت های احیای خانه های تاریخی کاشان' با حضور مهران سرمدیان سرپرست و حمیدرضا زیارتی معاون اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان، سیف الله امینیان پیشکسوت میراث فرهنگی و پایه گذار مرمت خانه‌های تاریخی کاشان، سمیه فرهادی از کارشناسان میراث فرهنگی و محمدصادق آقایی از مدیران اقامتگاه های سنتی در اندرونی خانه تاریخی برودجردی ها برگزار کرد.
** شکوفایی گردشگری در کاشان با احیای خانه های تاریخی
پیشکسوت میراث فرهنگی و پایه گذار مرمت خانه‌های تاریخی کاشان در میزگرد ایرنا گفت: سوای اثرهای بجا مانده در تپه های باستانی سیلک، کاشان از جمله در دوران پس از اسلام تا پیش از پدید آمدن کارخانه های جدید، شهری ثروتمند و مرکز تولیدات و فرآورده های نساجی به ویژه پارچه های گرانبهای صادراتی مانند زری و مخمل بود.
سیف الله امینیان افزود: مروری بر شهرهای بزرگ و تاریخی کشور نشان می دهد که همه بدون استثنا در دوره ای پایتخت سلسله ها و حکومت ها بودند و از این رو نیاز به توسعه داشتند، مانند اصفهان که سه دوره پایتخت سلجوقیان، دیلمیان و صفویان بود.
وی بیان کرد: مراغه، همدان، مشهد، شیراز، کرمان و یزد هم دوره ای رشد کرده و به توسعه با پول حکومت هم نیاز داشتند اما تنها شهری که بدون پایتختی هیچ سلسله و حکومتی همپای آنها رشد داشت، کاشان بود و هر چه که هست، مردم خود کردند.
مشاور پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یادآور شد: حتی فرح دیبا سال 52 در سفر به کاشان مشاهده کرد که از مدرسه تا بیمارستان همه چیز از سوی خود مردم ساخته شده که برای نمایش نقش حکومت تصمیم گرفت تا سه طرح ساخت بیمارستان، باشگاه ورزشی و آموزشگاه فنی و حرفه ای برای کارگرها را اجرا کند.
وی اضافه کرد: همچنین با مشاهده خانه های تاریخی کاشان، تنها بخش بیرونی خانه بروجردی ها با قیمت سه میلیون ریال خریداری شد اما حتی مرمت آن هم در کنار بیمارستان شهید بهشتی، باشگاه کارگران و مرکز آموزش فنی حرفه ای شهید موسویان پس از انقلاب اسلامی صورت گرفت.
امینیان اضافه کرد: کاشان را خود مردم ساختند و علت معماری خانه های تاریخی هم این است که پدران به دلیل توانایی مالی خانه ای بزرگ برای زندگی جمعی بنا می کردند و تنها یک اتاق را به مهمان خانه اختصاص می دادند که در صورت نیاز استفاده می شد.
وی تشریح کرد: هیچ یک از شهرهای ایران مجموعه مسکونی دوره قاجاری به کاملی کاشان ندارد که علت آن هم وقوع زمین لرزه ای بزرگ در اواخر دوره زندیه و بازسازی دوباره شهر با استفاده تجربه معماری دوره های گوناگون اسلامی است.
به گفته این کارشناس فرهنگی، شرایط اقتصادی و فرهنگی جامعه ایرانی به تدریج تغییر کرد و سلیقه زوج های جوان برای تشکیل زندگی مستقل موجب شد تا برخی از این خانه ها به تدریج خالی از سکنه مانده و با گذر زمان رو به ویرانی بگذارند.
وی با اشاره به تخریب تنها 82 باب از این خانه ها در سال 52 افزود: سازمان میراث فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی برخی بناهای دارای ارزش تاریخی را شناسایی و اجازه تفکیک را ممنوع کرد که در این میان برخی برای انداختن بناها از حیض انتفاع، به دنبال تخریب برآمدند.
امینیان تصریح کرد: کاشان آن دوران تنها به صنایع نساجی شهره بود که برخی از کارخانه هایش به تدریج تعطیل شدند و رویداد مورد توجه دیگر گلابگیری و حضور تعدادی از علاقه مندان در فصل اردیبهشت بود.
وی بیان کرد: با کمک و نظر مساعد مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در جریان سفرش به شهرستان کاشان، سال های 73 تا 75 هشت میلیارد و 100 میلیون ریال بودجه دولت وقت با کمک وزارت صنایع و معادن به این خانه های تاریخی اختصاص داد و اندرونی خانه بروجردی ها نیز در همان دوران خریداری شد.
پایه گذار مرمت خانه های تاریخی کاشان تاکید کرد: پس از بازسازی تدریجی برخی از خانه ها، این اقدام به دلیل سودی هم که داشت در بین جامعه محلی به یک فرهنگ و با جلب نظر بازدیدکنندگان منطقه به قطب گردشگری تبدیل شد.
وی افزود: گردشگران زمانی در فصل گلابگیری گذرا وارد خانه های تاریخی می شدند اما امروز حتی بسیاری از خریداران سراهای کاشان غیر بومی هستند که نشان می دهد این مهم اقتصاد منطقه را متحول کرده است.
امینیان یادآور شد: بحث خانه های تاریخی کاشان نگاه عموم مردم را به مقوله فرهنگ و گردشگری تغییر داد اما هنوز جای کار بسیار است که مسوولان و فعالان فرهنگی باید در وهله نخست ارتباط خود را با رسانه ها تقویت کنند.
** آینده نامشخص 650 خانه تاریخی دارای مالک خصوصی
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در این میزگرد گفت: نزدیک به یک هزار بنا از میان یک هزار و 700 بنای شناسایی شده که 800 خانه تاریخی ارزشمند را شامل می شود، تحت پوشش بازدیدهای دوره ای یگان حفاظت هستند.
مهران سرمدیان، ثبت 327 بنای تاریخی از شهرستان کاشان در فهرست آثار ملی را یادآور شد که 105 باب آنها خانه های تاریخی می باشد.
وی ادامه داد : 150 خانه تاریخی در مجموع از 15 سال گذشته بازسازی شده یا در دست مرمت و احیا می باشد و اکنون 80 طرح مرمتی فعال داریم که بیشتر آنها بناهای بخش خصوصی و برخی دستگاه های دولتی هستند که اینها سوای طرح های مرمتی میراث فرهنگی کاشان است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: با ترغیب سرمایه گذاران در 6 سال گذشته اقامتگاه های سنتی از هشت واحد به 27 مورد رسیده و تا پایان امسال هم پنج واحد به این مجموعه افزوده می شود.
وی بیان کرد : 17 اقامتگاه جدید هم با موافقت اصولی سازمان پیش بینی می شود تا پایان سال 98 مورد بهره برداری قرار بگیرد که بیشتر بناها همین خانه های تاریخی هستند که با دریافت پروانه از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بازسازی شده و تغییر کاربری دادند.
سرمدیان یادآور شد: تعدادی از خانه های تاریخی بازسازی شده هم به موزه عکاسی، عروسک و اسباب بازی یا موزه عاشورا تغییر کاربری داده و به فضایی فرهنگی تبدیل شدند.
وی تصریح کرد: میراث فرهنگی تنها چند باب از خانه های تاریخی را خریداری کرده زیرا سیاست کلی واگذاری به بخش خصوصی است که از جمله در قالب ماده 27 پیگیری می شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان افزود: خانه تاریخی فلاحتی که تحت تملک بود، سال گذشته در این راستا به صورت استیجاری در قالب قراردادی 20 ساله به یک شرکت سیاحتی واگذار شد که اردیبهشت 98 در قالب هتل مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
وی گفت: با توجه به هزینه بالای نگهداری و بهره برداری، خانه های تاریخی حکیم باشی، شیبانی و اخباری نیز با مساحت ها و هزینه های مرمتی متفاوت تا پایان سال جاری در قالب ماده 27 به بخش خصوصی واگذار می شود تا این بناها نیز نجات پیدا کنند.
سرمدیان تاکید کرد: بازسازی خانه های تاریخی و بهره برداری از آنها با نظارت میراث فرهنگی صورت خواهد گرفت و قراردادها می تواند پس از 20 سال دوباره با توافق طرف ها تمدید شود.
وی ادامه داد: 650 باب از خانه های تاریخی موجود که مالک دارد، در شرایطی متفاوت برخی در اجاره و مسکونی و برخی متروکه شده که البته با توجه به ارزش بالایی که این خانه ها پیدا کرده، کمتر کسی در صدد تخریب آنها است.
به گفته سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان، تا پیش از سال 73 مقاومت هایی می شد اما امروز خانه های تاریخی را نگه می دارند و برخی حتی با قیمت های میلیاردی به فروش می روند.
وی تصریح کرد 'به باور ما برخی از قیمت ها کاذب است اما این شرایط به تدریج پیش آمده، چنان که حتی برخی خارجی ها هم به اسکان در این خانه های تاریخی و حتی مالکیت آنها علاقه مند شدند.'
سرمدیان افزود: شرایط به هر روی به سود دولت و میراث فرهنگی است زیرا دوره ای افراد بسیاری برای تخریب خانه های تاریخی کاشان و ساخت مجتمع های مسکونی و تجاری تلاش می کردند اما امروز به دنبال حفظ آنها هستند.
وی تاکید کرد: رویکرد سازمان میراث فرهنگی استقبال کامل از سرمایه گذاران می باشد اما دغدغه اصلی در این میان نظارت بر بازسازی است که باید بر اساس چارچوب و منشورهای مشخص انجام شود که البته این امر فرهنگ سازی شده و بیشتر افراد همراهی دارند.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: سرمایه گذاران در مواردی مقاومت کرده و به دنبال اعمال نظر خود می باشند.
وی بدون اشاره به چشم انداز طرح های احیا یادآور شد: کاشان در کشور بی مانند است و با توجه به اینکه 400 هکتار بافت تاریخی داریم، بیشتر معماران و مرمتگران این شهر هم با قوانین میراثی آشنا هستند و برای همراهی تلاش دارند.
** نقش آفرینی فرهنگی خانه های تاریخی در فقدان طرحی جامع
به گفته معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در میان 600 خانه تاریخی موجود، بناهای متروکه رو به ویرانی تا بناهایی با 70 درصد تخریب و بناهای به نسبت سالم داریم.
حمیدرضا زیارتی افزود: بین 70 تا 80 درصد خانه های تاریخی دارای سکنه هستند که برخی از جمله به تبعه های خارجی اجاره داده شده و 20 درصد متروکه مانده یا به فروش گذاشته شده است.
وی بیان کرد: خانه های دارای سکونت هم 100 درصد سالم محسوب نمی شوند و به دلیل قدمت زیادشان دارای فرسودگی هستند که از 10 درصد تخریب تا فرسودگی لایه های نما را دارند اما مجموع خانه و معماری هنوز باقی مانده است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: گاه با تغییر و دخل و تصرف تنها بخشی از یک خانه مورد استفاده قرار می گیرد که آنها نیز قابل بازسازی می باشد.
وی عنوان کرد: ممکن است در آینده برخی از خانه های تاریخی از سوی مالکان برای زندگی و اقامت شخصی همچنان مورد استفاده قرار بگیرد که این امر طیف قابل توجهی از بازسازی ها را تشکیل می دهد.
به گفته زیارتی، تنها بحث سود و سرمایه در میان نیست و خانه های تاریخی به نوعی حس بازگشت به گذشته، ارزش ها، علایق و لذت روحی را برای طبقه ای پر رنگ تر کرده است.
وی ادامه داد: کاشان در زمینه احیای خانه های تاریخی در کشور رتبه نخست را دارد که البته در گذشته مالکیت این بناهای دارای ارزش تاریخی معضل حساب می شد اما پس از دهه 70 ارزش واقعی آنها به چشم آمد.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان افزود: 12 سال پیش خانه های تاریخی زیر قیمت کارشناسی فروخته می شد اما امروز با قیمت بیشتری نسبت به ارزش واقعی و کارشناسی رسمی به فروش می رود که در این میان بحث تخریب نیز از بین رفت.
وی با اشاره به اثرگذاری رویکرد فرهنگی و دلالی بر یکدیگر در بحث خانه های تاریخی تصریح کرد: شخصی که پیش تر به دنبال تخریب و تفکیک خانه های تاریخی بود امروز با خریداری و حل مشکلات اساسی بناها مانند سند، آنها را آماده واگذاری به سرمایه گذاران می کند.
زیارتی هدف از واگذاری خانه های تاریخی را جلوگیری از تخریب این بناها دانست و تاکید کرد: رویکرد منفعت طلبانه یا فرهنگی صرف در میان نبوده و دلال به نوعی بازاریابی هم می کند که همین شرایط منجر به حفظ چندین باب خانه تاریخی شد.
وی اضافه کرد: احیای خانه های تاریخی جز اقتصاد تاثیر فرهنگی بر کاشان هم گذاشته و بازسازی یک بنا خانه های همجوار، بالا رفتن کیفیت محله در دید دستگاه های خدمات رسان، تردد مسافران و گردشگران و تغییر برخورد و رفتار مردم محلی را به صورت آشکاری تغییر داده است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان همچنین گفت: حتی احترام بافت تاریخی شهر که زمانی پایین آمده بود، بالا رفته و امروز افراد به رغم همه مشکلات موجود، رغبت بیشتری برای اسکان در این نقاط دارند.
وی افزود: مردم در خط مقدم احیای خانه های تاریخی بوده و سایر دستگاه های دولتی از این جریان جا مانده اند؛ ارزشی که بخش خصوصی برای این بافت قائل می باشد، مدیریت شهری کمتر آن را درک کرده که معضل هایی را به دنبال داشته است.
زیارتی بیان کرد: امروز متوجه شدیم که بافت تاریخی را باید جوری دیگر دید، برنامه ریزی کرد و اعتبار تخصیص داد اما همچنان طرح جامع همه جانبه نگر مشترک بین دستگاه ها نداریم.
وی تشریح کرد: طرح تفصیلی شهری و طرح های موضوعی به این مهم نگاهی داشته و دستگاه ها تلاش دارند تا بسوی شهری تاریخی، فرهنگی و گردشگری بروند اما طرح تفصیلی ویژه بافت تاریخی کاشان به مشکلاتی برخورد و لغو شد تا فقدان چشم اندازی مشخص همچنان احساس شود.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: باید مساله از جنبه ای دیگر نیز آسیب شناسی شود چرا که با توجه به ظرفیت ها و نیازها قرار نیست همه خانه های تاریخی تبدیل به هتل سنتی و میهمانسرا شود.
وی در مورد اقامتگاه های سنتی موجود گفت: شهر در نهایت جای سکونت است اما با توجه به اینکه معماری عامل اصلی جذابیت می باشد، تغییر کاربری با همه کمبودهایی که خانه های تاریخی برای هتل شدن دارند، در جهت حفظ بناها صورت می گیرد.
زیارتی تاکید کرد: این امر نباید منجر به درک اشتباه شود زیرا یک شهر با مردم بومی معنا پیدا می کند و واگذاری بی برنامه خانه های تاریخی به غیر بومیان و تبدیل همه این بناها به هتل، می تواند مسائلی برای خود ساکنان شهر به وجود آورد چرا که اصل، حفظ ساکنان بومی و بناهای تاریخی در کنار هم می باشد.
وی با اشاره به لزوم همه جانبه نگری در احیای بافت های تاریخی افزود: هم بنا و هم ارزش ها، سنت ها و هویت ایرانی اسلامی در این کالبدها قابل احیا است و این مهم باید مورد توجه مدیریت شهری قرار گیرد وگرنه با معضلاتی که در آینده برای ساکنانش ایجاد خواهد شد، خانه ها به تدریج رها شده و جمعیت در نقاط بی کیفیت شهر سراغ چهاردیواری ها می روند.
** از ژست های فرهنگی تا بی مهری بیمه ها
سمیه فرهادی، کارشناس فرهنگی در این زمینه گفت: بسیاری ژست فرهنگی و مدافع آثار تاریخی می گیرند اما در واقع طور دیگری عمل می شود که نمونه آن را در بحث حریم بافت تاریخی و حتی باغ فین شاهد بودیم که جنبه اقتصادی بر قوانین میراث فرهنگی چیره شد.
وی افزود: برخی از این جریان فرهنگی جا مانده و هنوز اعتقاد قلبی ندارند که آینده توسعه کاشان به این سمت می باشد و این بسیار بد است که چند سال بعد به این موضوع برسیم زیرا باید هزینه تاخیر را بپردازیم.
فرهادی بیان کرد: تنها چند خانه از سوی دولت تملک شد و تعدادی مشکل سند دارد؛ برخی مالکان هم از نظر مالی کم توان هستند و اعتبارهای تخصیصی نیز کفایت حفاظت از آنها را نمی دهد که در این شرایط رو به ویرانی می گذارند.
وی با اشاره به مشکلات تملک از سوی میراث فرهنگی اضافه کرد: هنگامی که تعداد خریدها به رقمی قابل توجه برسد، دستگاه تملک کننده نیز با همان مشکل مالکان خصوصی این خانه‌های تاریخی رو به رو می‌شود زیرا دیگر پولی برای بازسازی و نگهداری آنها باقی نمی‌ماند.
اما این همه ماجرا نیست و امکان سودجویی برخی کارشناسان میراثی به واسطه آگاهی از ارزش های تاریخی و فرهنگی یک بنا، تملک بنایی با ویژگی های نچندان شاخص به بهایی گزاف و رها کردن بناهای نفیس تر، بد قولی دولت در طرح های مرمتی مشارکتی، نبود ضمانت های حقوقی جهت حمایت از سرمایه گذاران، بیمه نشدن بناهای میراثی و همراهی نکردن بانک ها در پرداخت تسهیلات نیز از دیگر مشکلات خانه های تاریخی است.
** لزوم شفافیت فرآیند و استانداردسازی بهره برداری خانه های تاریخی
محمدصادق آقایی، از مدیران اقامتگاه های سنتی هم در این میزگرد عنوان کرد: جریان احیای خانه های تاریخی امروز همه را به خود می خواند، چنان که برخی مالکان مجذوب خانه های تاریخی شدند.
وی افزود: سازمان میراث فرهنگی رسالت داشت که تنها چند خانه را برای نمونه بازسازی کند و مردم نیز به تدریج با مشاهده شرایط همراه شدند و مشکلات کاهش یافت.
آقایی تشریح کرد: سال های نخست بناهای تاریخی جذاب بود اما سرما و گرمای محل برای افرادی که بدون دانش و آگاهی برای دیدن کالبد می آمدند، آن حس و حال را ایجاد نمی کرد که بر این اساس به تدریج ایده تغییر کاربری پیش آمد.
وی اضافه کرد: برخی به این فکر می کردند که باید رویدادی مانند عکاسی، فروش منسوجات قدیمی کاشان، رستوران و تجربه اقامت در این خانه ها باشد که اندک اندک به ایجاد بوتیک هتل ها و در نهایت اقامتگاه های سنتی کنونی منجر شد.
این مدیر اقامتگاه سنتی گفت: بناها همچنان از بسیاری آدم های شهر جلوتر هستند و حالا که خانه ها زبان باز کرده و از فرهنگ، هنر، تمدن و تاریخ سخن می گفتند، ما نیز باید کاری می کردیم.
وی افزود: امروز از جنبه اقتصادی نوعی کشت دیم را در صنعت هتلداری شاهد هستیم، گرچه تخصص به تدریج در حال ورود می باشد اما علت پیشی گرفتن کاشان از دیگر نقاط در زمینه احیای خانه های تاریخی این است که در آنها برخی تنها به دنبال کسب درآمد بودند.
آقایی تشریح کرد: بیشتر افرادی که در کاشان پا به میدان گذاشتند، تجارت خود را کرده و تنها به دنبال کار فرهنگی بودند؛ گرچه ممکن است فعالیت برخی از خانه ها پیش زمینه اقتصادی هم داشته باشد.
وی تاکید کرد: هر شخصی می تواند گرایشی به موضوعی داشته باشد اما در مجموع این حرکت، حتی راه اندازی هتل بوتیک ها، با نگاه اقتصادی صرف نبوده زیرا این مجموعه ها به دلیل تمایز سبک هنری و معماری شهره بوده و خود هدف اصلی بازدید هستند.
این مدیر اقامتگاه سنتی اضافه کرد: با توجه به این شرایط، دیگر پذیرایی از میهمانان منوط به سود صرف اقتصادی نشد و بر این اساس بود که حیات اقتصادی خانه های تاریخی کاشان تا امروز ادامه دارد.
وی تصریح کرد: بیشتر این خانه های تاریخی بیشتر در نقاط حاشیه ای و محل سکونت اتباع خارجی واقع شده بود اما با تغییر سلیقه مردم، از درون خود کاشان فرهنگ احیا شد و از محله های فقیر نشین سایر نقاط شهر تحت تاثیر قرار گرفتند.
آقایی اظهارداشت: کار کردن در این خانه های تاریخی و الزامات آن نیز به افرادی نیاز داشت که در کنار آشنایی با تخصص گردشگری، به بوم هم آشنا باشند و در این راستا مالکان مجبور به آموزش نیروهای انسانی هم شدند.
وی افزود: با توجه به قرار گرفتن کاشان در مسیر تهران - اصفهان هزینه کمتر اقامت و کیفیت بیشتر خدمات شرایط را برای آنهایی که به دنبال سفرهای آگاهانه هستند، مهیا کرد تا گردشگران بیشتری برای سفر به این خطه علاقه مند شوند.
وی تاکید کرد: توجه به تخصص مدیریتی، کاهش هزینه ها و رسیدگی به شکایات در کنار توجه به اصول میراثی، قوانین شهری و مبلمان اقامتگاه ها نیز به تدریج موجب بهبود خدمات شد و با توجه به احساس شدن نیازی مشابه در دانشگاه ها، خانه های تاریخی کاشان به عنوان تسهیلگر توسعه ای پایدار مطرح شدند.
آقایی در مورد فعالیت برخی سودجویان نیز گفت: حضور دلالان در این مسیر هم در نهایت به سود خانه های تاریخی می شود اما از سوی دیگر ممکن است که برخی خانه ها دیرتر بفروش رفته و در این میان بخشی از اثر ویران شود.
وی اضافه کرد: برخی اما تنها به سود صرف شخصی فکر می کنند هستند که در این میان اطمینان کاهش یافته و سرمایه ای که باید صرف بازسازی خانه های تاریخی شود، هدر می رود.
آقایی تصریح کرد: در بخش واگذاری خانه ها حساسیتی وجود داشته که البته بخشی از آن بجاست اما فرآیندها در مجموع باید مشخص و روشن باشد زیرا برخی خانه ای برای استفاده شخصی خریداری می کنند.
وی عنوان کرد: مالکان پس از مدتی به دلیل استفاده نکردن از اثر با هزینه های فرسودگی رو به رو می شدند و از این رو به دنبال استخدام افرادی برای نگهداری از بنا رفته و در نهایت کار اقتصادی در پیش گرفته شد.
این مدیر اقامتگاه سنتی افزود: خانه با آدم هایش زنده است وگرنه از بین می رود و از نظر اقتصادی هم موضوع قابل توجیه است زیرا به حیات خانه کمک می کند که برای ایجاد ارزش افزوده، کاربری جدید به کالبد آنها افزوده شود.
آقایی تاکید کرد: بحث بوتیک هتل ها در سراسر ایران نیازمند استانداردسازی است تا واحدهای فعال بتوانند بر اساس آن، طرح آمار و تطبیق را پیاده کرده و ارزیاب ها و سرارزیاب ها بر اساس آن نسبت به درجه بندی و آزادسازی و اعمال نرخ های منطقی اقدام کنند.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه مالکان خانه های تاریخی افراد توانمندی هستند، تنها به نگاه حمایتی نیاز دارند که باید انجمن ها یا تشکل هایی نیز در این زمینه شکل گیرد تا برای معرفی و شناسایی خانه های تاریخی به سرمایه گذاران شرایط بهتری فراهم شود.
این مدیر اقامتگاه سنتی همچنین بیان کرد: احساس می شود که میراث فرهنگی به فکر افتاده اما نیاز به استانداردسازی فرآیندها داریم زیرا طرح آمار و تطبیق میراث فرهنگی برای هتل ها و سایر مرکزهای اقتصادی اجرا اما خانه های تاریخی را شامل نمی شود.
وی افزود: استاندارد بوتیک هتل ها در دنیا 1.2 یا 1.4 و به تناسب تعداد اتاق ها 2.2 تا 2.7 است که 2 برابر هتل های عادی و چهار برابر فضای جنبی نیاز دارد؛ از این روز اصول حفظ و بازسازی آن نیز تفاوت دارد.
به گفته آقایی، کار بازسازی بناهای تاریخی از همان ابتدای کار باید با در نظر گرفتن اصول میراثی، تامین اقتصادی و تهیه نقشه های اصولی صورت گیرد که در گرو شفافیت است وگرنه کسی انتظاری ندارد و تنها نیازمند نگاه های حمایتی هستیم.
/6026/8123
انتهای پیام ایده راه اندازی این بوتیک هتل ها در جهان و در نهایت تغییر کاربری که تا حدودی به احیای خانه های تاریخی ایرانی منجر شده، به سال 1360 در شهرهای لندن و سانفرانسیسکو باز می گردد.
احیا و بهره برداری از خانه های تاریخی ایرانی اما در دهه 70 با تصویب طرح پردیسان مورد توجه جدی قرار گرفت و بعدها در قالب برنامه چهارم توسعه، میراث فرهنگی مکلف به تشکیل صندوق حفظ، احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی با هدف حمایت از سرمایه گذاری و ترویج کاربری های جدید برای آنها شد.
نخستین نمونه ایرانی نیز هتل بین‌المللی لاله کندوان بود که سال 85 به عنوان سومین هتل صخره‌ای جهان در روستایی تاریخی به همین نام در آذربایجان شرقی راه اندازی شد.
فروش تراکم در همین دوران در حال رونق بود و در واقع بناهای تاریخی تبدیل به مانعی برای سود مالک یا مالکان و طرح های توسعه شهری تلقی می شدند و در نتیجه فضایی فراهم شد تا بسیاری در صدد خارج کردن بناها از فهرست میراث فرهنگی باشند که نمونه اخیر آن ماجرای تلخ آتش سوزی در کوشک سرهنگ آباد معروف به کاخ چهلستون اردستان است.
محو تدریجی صدها خانه تاریخی، تغییر سیما، حافظه تاریخی، معماری بی هویت و شرایط آشفته کنونی شهرها نتیجه آن فضا می باشد اما نقطه اتکا و وجه تمایز کاشان در مقایسه با سایر میراث داران فرهنگی ایران زمین، حفظ بسیاری بناها و پیشینه مشترک قاجاری همه این خانه های تاریخی می باشد.
جنبش احیای خانه های تاریخی کاشان در دهه 70 و در نهایت واگذاری سرای تاریخی عامری ها شامل سرداب، شاه نشین، آینه‌خانه، هفت دری، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و زمستانی، حوض خانه، بهاربند، 2 بادگیر و راه اندازی آن در دهه 90 با فضاهای کاشانه و کاشانک، سالن های غذاخوری، سرای قهوه، چای خانه، نگارخانه و آمفی تئاتر در قلب فرهنگی شهر به عنوان برجسته ترین هتل بوتیک ایرانی را می توان تحولی شگرف در این زمینه به حساب آورد.
خطه کاشان به باور برخی کارشناسان با برخورداری از 800 خانه دارای ارزش تاریخی که 105 باب آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، در شمال استان اصفهان به یکی از مهمترین پایگاه های علاقه مندان تاریخ، معماری، فرهنگ و هنر نهفته در خانه های ایرانی تبدیل شده و در این زمینه اقتصاد مستقل خود را دارد.
خانه های تاریخی اما به رغم همه افت و خیزهای رفته بر آن ، امروز همچنان درگیر مسائلی هستند که برای بررسی جوانب امر خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) شهرستان کاشان میزگردی با عنوان 'ضرورت های احیای خانه های تاریخی کاشان' با حضور مهران سرمدیان سرپرست و حمیدرضا زیارتی معاون اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان، سیف الله امینیان پیشکسوت میراث فرهنگی و پایه گذار مرمت خانه‌های تاریخی کاشان، سمیه فرهادی از کارشناسان میراث فرهنگی و محمدصادق آقایی از مدیران اقامتگاه های سنتی در اندرونی خانه تاریخی برودجردی ها برگزار کرد.
** شکوفایی گردشگری در کاشان با احیای خانه های تاریخی
پیشکسوت میراث فرهنگی و پایه گذار مرمت خانه‌های تاریخی کاشان در میزگرد ایرنا گفت: سوای اثرهای بجا مانده در تپه های باستانی سیلک، کاشان از جمله در دوران پس از اسلام تا پیش از پدید آمدن کارخانه های جدید، شهری ثروتمند و مرکز تولیدات و فرآورده های نساجی به ویژه پارچه های گرانبهای صادراتی مانند زری و مخمل بود.
سیف الله امینیان افزود: مروری بر شهرهای بزرگ و تاریخی کشور نشان می دهد که همه بدون استثنا در دوره ای پایتخت سلسله ها و حکومت ها بودند و از این رو نیاز به توسعه داشتند، مانند اصفهان که سه دوره پایتخت سلجوقیان، دیلمیان و صفویان بود.
وی بیان کرد: مراغه، همدان، مشهد، شیراز، کرمان و یزد هم دوره ای رشد کرده و به توسعه با پول حکومت هم نیاز داشتند اما تنها شهری که بدون پایتختی هیچ سلسله و حکومتی همپای آنها رشد داشت، کاشان بود و هر چه که هست، مردم خود کردند.
مشاور پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یادآور شد: حتی فرح دیبا سال 52 در سفر به کاشان مشاهده کرد که از مدرسه تا بیمارستان همه چیز از سوی خود مردم ساخته شده که برای نمایش نقش حکومت تصمیم گرفت تا سه طرح ساخت بیمارستان، باشگاه ورزشی و آموزشگاه فنی و حرفه ای برای کارگرها را اجرا کند.
وی اضافه کرد: همچنین با مشاهده خانه های تاریخی کاشان، تنها بخش بیرونی خانه بروجردی ها با قیمت سه میلیون ریال خریداری شد اما حتی مرمت آن هم در کنار بیمارستان شهید بهشتی، باشگاه کارگران و مرکز آموزش فنی حرفه ای شهید موسویان پس از انقلاب اسلامی صورت گرفت.
امینیان اضافه کرد: کاشان را خود مردم ساختند و علت معماری خانه های تاریخی هم این است که پدران به دلیل توانایی مالی خانه ای بزرگ برای زندگی جمعی بنا می کردند و تنها یک اتاق را به مهمان خانه اختصاص می دادند که در صورت نیاز استفاده می شد.
وی تشریح کرد: هیچ یک از شهرهای ایران مجموعه مسکونی دوره قاجاری به کاملی کاشان ندارد که علت آن هم وقوع زمین لرزه ای بزرگ در اواخر دوره زندیه و بازسازی دوباره شهر با استفاده تجربه معماری دوره های گوناگون اسلامی است.
به گفته این کارشناس فرهنگی، شرایط اقتصادی و فرهنگی جامعه ایرانی به تدریج تغییر کرد و سلیقه زوج های جوان برای تشکیل زندگی مستقل موجب شد تا برخی از این خانه ها به تدریج خالی از سکنه مانده و با گذر زمان رو به ویرانی بگذارند.
وی با اشاره به تخریب تنها 82 باب از این خانه ها در سال 52 افزود: سازمان میراث فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی برخی بناهای دارای ارزش تاریخی را شناسایی و اجازه تفکیک را ممنوع کرد که در این میان برخی برای انداختن بناها از حیض انتفاع، به دنبال تخریب برآمدند.
امینیان تصریح کرد: کاشان آن دوران تنها به صنایع نساجی شهره بود که برخی از کارخانه هایش به تدریج تعطیل شدند و رویداد مورد توجه دیگر گلابگیری و حضور تعدادی از علاقه مندان در فصل اردیبهشت بود.
وی بیان کرد: با کمک و نظر مساعد مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در جریان سفرش به شهرستان کاشان، سال های 73 تا 75 هشت میلیارد و 100 میلیون ریال بودجه دولت وقت با کمک وزارت صنایع و معادن به این خانه های تاریخی اختصاص داد و اندرونی خانه بروجردی ها نیز در همان دوران خریداری شد.
پایه گذار مرمت خانه های تاریخی کاشان تاکید کرد: پس از بازسازی تدریجی برخی از خانه ها، این اقدام به دلیل سودی هم که داشت در بین جامعه محلی به یک فرهنگ و با جلب نظر بازدیدکنندگان منطقه به قطب گردشگری تبدیل شد.
وی افزود: گردشگران زمانی در فصل گلابگیری گذرا وارد خانه های تاریخی می شدند اما امروز حتی بسیاری از خریداران سراهای کاشان غیر بومی هستند که نشان می دهد این مهم اقتصاد منطقه را متحول کرده است.
امینیان یادآور شد: بحث خانه های تاریخی کاشان نگاه عموم مردم را به مقوله فرهنگ و گردشگری تغییر داد اما هنوز جای کار بسیار است که مسوولان و فعالان فرهنگی باید در وهله نخست ارتباط خود را با رسانه ها تقویت کنند.
** آینده نامشخص 650 خانه تاریخی دارای مالک خصوصی
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در این میزگرد گفت: نزدیک به یک هزار بنا از میان یک هزار و 700 بنای شناسایی شده که 800 خانه تاریخی ارزشمند را شامل می شود، تحت پوشش بازدیدهای دوره ای یگان حفاظت هستند.
مهران سرمدیان، ثبت 327 بنای تاریخی از شهرستان کاشان در فهرست آثار ملی را یادآور شد که 105 باب آنها خانه های تاریخی می باشد.
وی ادامه داد : 150 خانه تاریخی در مجموع از 15 سال گذشته بازسازی شده یا در دست مرمت و احیا می باشد و اکنون 80 طرح مرمتی فعال داریم که بیشتر آنها بناهای بخش خصوصی و برخی دستگاه های دولتی هستند که اینها سوای طرح های مرمتی میراث فرهنگی کاشان است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: با ترغیب سرمایه گذاران در 6 سال گذشته اقامتگاه های سنتی از هشت واحد به 27 مورد رسیده و تا پایان امسال هم پنج واحد به این مجموعه افزوده می شود.
وی بیان کرد : 17 اقامتگاه جدید هم با موافقت اصولی سازمان پیش بینی می شود تا پایان سال 98 مورد بهره برداری قرار بگیرد که بیشتر بناها همین خانه های تاریخی هستند که با دریافت پروانه از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بازسازی شده و تغییر کاربری دادند.
سرمدیان یادآور شد: تعدادی از خانه های تاریخی بازسازی شده هم به موزه عکاسی، عروسک و اسباب بازی یا موزه عاشورا تغییر کاربری داده و به فضایی فرهنگی تبدیل شدند.
وی تصریح کرد: میراث فرهنگی تنها چند باب از خانه های تاریخی را خریداری کرده زیرا سیاست کلی واگذاری به بخش خصوصی است که از جمله در قالب ماده 27 پیگیری می شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان افزود: خانه تاریخی فلاحتی که تحت تملک بود، سال گذشته در این راستا به صورت استیجاری در قالب قراردادی 20 ساله به یک شرکت سیاحتی واگذار شد که اردیبهشت 98 در قالب هتل مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
وی گفت: با توجه به هزینه بالای نگهداری و بهره برداری، خانه های تاریخی حکیم باشی، شیبانی و اخباری نیز با مساحت ها و هزینه های مرمتی متفاوت تا پایان سال جاری در قالب ماده 27 به بخش خصوصی واگذار می شود تا این بناها نیز نجات پیدا کنند.
سرمدیان تاکید کرد: بازسازی خانه های تاریخی و بهره برداری از آنها با نظارت میراث فرهنگی صورت خواهد گرفت و قراردادها می تواند پس از 20 سال دوباره با توافق طرف ها تمدید شود.
وی ادامه داد: 650 باب از خانه های تاریخی موجود که مالک دارد، در شرایطی متفاوت برخی در اجاره و مسکونی و برخی متروکه شده که البته با توجه به ارزش بالایی که این خانه ها پیدا کرده، کمتر کسی در صدد تخریب آنها است.
به گفته سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان، تا پیش از سال 73 مقاومت هایی می شد اما امروز خانه های تاریخی را نگه می دارند و برخی حتی با قیمت های میلیاردی به فروش می روند.
وی تصریح کرد 'به باور ما برخی از قیمت ها کاذب است اما این شرایط به تدریج پیش آمده، چنان که حتی برخی خارجی ها هم به اسکان در این خانه های تاریخی و حتی مالکیت آنها علاقه مند شدند.'
سرمدیان افزود: شرایط به هر روی به سود دولت و میراث فرهنگی است زیرا دوره ای افراد بسیاری برای تخریب خانه های تاریخی کاشان و ساخت مجتمع های مسکونی و تجاری تلاش می کردند اما امروز به دنبال حفظ آنها هستند.
وی تاکید کرد: رویکرد سازمان میراث فرهنگی استقبال کامل از سرمایه گذاران می باشد اما دغدغه اصلی در این میان نظارت بر بازسازی است که باید بر اساس چارچوب و منشورهای مشخص انجام شود که البته این امر فرهنگ سازی شده و بیشتر افراد همراهی دارند.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: سرمایه گذاران در مواردی مقاومت کرده و به دنبال اعمال نظر خود می باشند.
وی بدون اشاره به چشم انداز طرح های احیا یادآور شد: کاشان در کشور بی مانند است و با توجه به اینکه 400 هکتار بافت تاریخی داریم، بیشتر معماران و مرمتگران این شهر هم با قوانین میراثی آشنا هستند و برای همراهی تلاش دارند.
** نقش آفرینی فرهنگی خانه های تاریخی در فقدان طرحی جامع
به گفته معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در میان 600 خانه تاریخی موجود، بناهای متروکه رو به ویرانی تا بناهایی با 70 درصد تخریب و بناهای به نسبت سالم داریم.
حمیدرضا زیارتی افزود: بین 70 تا 80 درصد خانه های تاریخی دارای سکنه هستند که برخی از جمله به تبعه های خارجی اجاره داده شده و 20 درصد متروکه مانده یا به فروش گذاشته شده است.
وی بیان کرد: خانه های دارای سکونت هم 100 درصد سالم محسوب نمی شوند و به دلیل قدمت زیادشان دارای فرسودگی هستند که از 10 درصد تخریب تا فرسودگی لایه های نما را دارند اما مجموع خانه و معماری هنوز باقی مانده است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: گاه با تغییر و دخل و تصرف تنها بخشی از یک خانه مورد استفاده قرار می گیرد که آنها نیز قابل بازسازی می باشد.
وی عنوان کرد: ممکن است در آینده برخی از خانه های تاریخی از سوی مالکان برای زندگی و اقامت شخصی همچنان مورد استفاده قرار بگیرد که این امر طیف قابل توجهی از بازسازی ها را تشکیل می دهد.
به گفته زیارتی، تنها بحث سود و سرمایه در میان نیست و خانه های تاریخی به نوعی حس بازگشت به گذشته، ارزش ها، علایق و لذت روحی را برای طبقه ای پر رنگ تر کرده است.
وی ادامه داد: کاشان در زمینه احیای خانه های تاریخی در کشور رتبه نخست را دارد که البته در گذشته مالکیت این بناهای دارای ارزش تاریخی معضل حساب می شد اما پس از دهه 70 ارزش واقعی آنها به چشم آمد.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان افزود: 12 سال پیش خانه های تاریخی زیر قیمت کارشناسی فروخته می شد اما امروز با قیمت بیشتری نسبت به ارزش واقعی و کارشناسی رسمی به فروش می رود که در این میان بحث تخریب نیز از بین رفت.
وی با اشاره به اثرگذاری رویکرد فرهنگی و دلالی بر یکدیگر در بحث خانه های تاریخی تصریح کرد: شخصی که پیش تر به دنبال تخریب و تفکیک خانه های تاریخی بود امروز با خریداری و حل مشکلات اساسی بناها مانند سند، آنها را آماده واگذاری به سرمایه گذاران می کند.
زیارتی هدف از واگذاری خانه های تاریخی را جلوگیری از تخریب این بناها دانست و تاکید کرد: رویکرد منفعت طلبانه یا فرهنگی صرف در میان نبوده و دلال به نوعی بازاریابی هم می کند که همین شرایط منجر به حفظ چندین باب خانه تاریخی شد.
وی اضافه کرد: احیای خانه های تاریخی جز اقتصاد تاثیر فرهنگی بر کاشان هم گذاشته و بازسازی یک بنا خانه های همجوار، بالا رفتن کیفیت محله در دید دستگاه های خدمات رسان، تردد مسافران و گردشگران و تغییر برخورد و رفتار مردم محلی را به صورت آشکاری تغییر داده است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان همچنین گفت: حتی احترام بافت تاریخی شهر که زمانی پایین آمده بود، بالا رفته و امروز افراد به رغم همه مشکلات موجود، رغبت بیشتری برای اسکان در این نقاط دارند.
وی افزود: مردم در خط مقدم احیای خانه های تاریخی بوده و سایر دستگاه های دولتی از این جریان جا مانده اند؛ ارزشی که بخش خصوصی برای این بافت قائل می باشد، مدیریت شهری کمتر آن را درک کرده که معضل هایی را به دنبال داشته است.
زیارتی بیان کرد: امروز متوجه شدیم که بافت تاریخی را باید جوری دیگر دید، برنامه ریزی کرد و اعتبار تخصیص داد اما همچنان طرح جامع همه جانبه نگر مشترک بین دستگاه ها نداریم.
وی تشریح کرد: طرح تفصیلی شهری و طرح های موضوعی به این مهم نگاهی داشته و دستگاه ها تلاش دارند تا بسوی شهری تاریخی، فرهنگی و گردشگری بروند اما طرح تفصیلی ویژه بافت تاریخی کاشان به مشکلاتی برخورد و لغو شد تا فقدان چشم اندازی مشخص همچنان احساس شود.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: باید مساله از جنبه ای دیگر نیز آسیب شناسی شود چرا که با توجه به ظرفیت ها و نیازها قرار نیست همه خانه های تاریخی تبدیل به هتل سنتی و میهمانسرا شود.
وی در مورد اقامتگاه های سنتی موجود گفت: شهر در نهایت جای سکونت است اما با توجه به اینکه معماری عامل اصلی جذابیت می باشد، تغییر کاربری با همه کمبودهایی که خانه های تاریخی برای هتل شدن دارند، در جهت حفظ بناها صورت می گیرد.
زیارتی تاکید کرد: این امر نباید منجر به درک اشتباه شود زیرا یک شهر با مردم بومی معنا پیدا می کند و واگذاری بی برنامه خانه های تاریخی به غیر بومیان و تبدیل همه این بناها به هتل، می تواند مسائلی برای خود ساکنان شهر به وجود آورد چرا که اصل، حفظ ساکنان بومی و بناهای تاریخی در کنار هم می باشد.
وی با اشاره به لزوم همه جانبه نگری در احیای بافت های تاریخی افزود: هم بنا و هم ارزش ها، سنت ها و هویت ایرانی اسلامی در این کالبدها قابل احیا است و این مهم باید مورد توجه مدیریت شهری قرار گیرد وگرنه با معضلاتی که در آینده برای ساکنانش ایجاد خواهد شد، خانه ها به تدریج رها شده و جمعیت در نقاط بی کیفیت شهر سراغ چهاردیواری ها می روند.
** از ژست های فرهنگی تا بی مهری بیمه ها
سمیه فرهادی، کارشناس فرهنگی در این زمینه گفت: بسیاری ژست فرهنگی و مدافع آثار تاریخی می گیرند اما در واقع طور دیگری عمل می شود که نمونه آن را در بحث حریم بافت تاریخی و حتی باغ فین شاهد بودیم که جنبه اقتصادی بر قوانین میراث فرهنگی چیره شد.
وی افزود: برخی از این جریان فرهنگی جا مانده و هنوز اعتقاد قلبی ندارند که آینده توسعه کاشان به این سمت می باشد و این بسیار بد است که چند سال بعد به این موضوع برسیم زیرا باید هزینه تاخیر را بپردازیم.
فرهادی بیان کرد: تنها چند خانه از سوی دولت تملک شد و تعدادی مشکل سند دارد؛ برخی مالکان هم از نظر مالی کم توان هستند و اعتبارهای تخصیصی نیز کفایت حفاظت از آنها را نمی دهد که در این شرایط رو به ویرانی می گذارند.
وی با اشاره به مشکلات تملک از سوی میراث فرهنگی اضافه کرد: هنگامی که تعداد خریدها به رقمی قابل توجه برسد، دستگاه تملک کننده نیز با همان مشکل مالکان خصوصی این خانه‌های تاریخی رو به رو می‌شود زیرا دیگر پولی برای بازسازی و نگهداری آنها باقی نمی‌ماند.
اما این همه ماجرا نیست و امکان سودجویی برخی کارشناسان میراثی به واسطه آگاهی از ارزش های تاریخی و فرهنگی یک بنا، تملک بنایی با ویژگی های نچندان شاخص به بهایی گزاف و رها کردن بناهای نفیس تر، بد قولی دولت در طرح های مرمتی مشارکتی، نبود ضمانت های حقوقی جهت حمایت از سرمایه گذاران، بیمه نشدن بناهای میراثی و همراهی نکردن بانک ها در پرداخت تسهیلات نیز از دیگر مشکلات خانه های تاریخی است.
** لزوم شفافیت فرآیند و استانداردسازی بهره برداری خانه های تاریخی
محمدصادق آقایی، از مدیران اقامتگاه های سنتی هم در این میزگرد عنوان کرد: جریان احیای خانه های تاریخی امروز همه را به خود می خواند، چنان که برخی مالکان مجذوب خانه های تاریخی شدند.
وی افزود: سازمان میراث فرهنگی رسالت داشت که تنها چند خانه را برای نمونه بازسازی کند و مردم نیز به تدریج با مشاهده شرایط همراه شدند و مشکلات کاهش یافت.
آقایی تشریح کرد: سال های نخست بناهای تاریخی جذاب بود اما سرما و گرمای محل برای افرادی که بدون دانش و آگاهی برای دیدن کالبد می آمدند، آن حس و حال را ایجاد نمی کرد که بر این اساس به تدریج ایده تغییر کاربری پیش آمد.
وی اضافه کرد: برخی به این فکر می کردند که باید رویدادی مانند عکاسی، فروش منسوجات قدیمی کاشان، رستوران و تجربه اقامت در این خانه ها باشد که اندک اندک به ایجاد بوتیک هتل ها و در نهایت اقامتگاه های سنتی کنونی منجر شد.
این مدیر اقامتگاه سنتی گفت: بناها همچنان از بسیاری آدم های شهر جلوتر هستند و حالا که خانه ها زبان باز کرده و از فرهنگ، هنر، تمدن و تاریخ سخن می گفتند، ما نیز باید کاری می کردیم.
وی افزود: امروز از جنبه اقتصادی نوعی کشت دیم را در صنعت هتلداری شاهد هستیم، گرچه تخصص به تدریج در حال ورود می باشد اما علت پیشی گرفتن کاشان از دیگر نقاط در زمینه احیای خانه های تاریخی این است که در آنها برخی تنها به دنبال کسب درآمد بودند.
آقایی تشریح کرد: بیشتر افرادی که در کاشان پا به میدان گذاشتند، تجارت خود را کرده و تنها به دنبال کار فرهنگی بودند؛ گرچه ممکن است فعالیت برخی از خانه ها پیش زمینه اقتصادی هم داشته باشد.
وی تاکید کرد: هر شخصی می تواند گرایشی به موضوعی داشته باشد اما در مجموع این حرکت، حتی راه اندازی هتل بوتیک ها، با نگاه اقتصادی صرف نبوده زیرا این مجموعه ها به دلیل تمایز سبک هنری و معماری شهره بوده و خود هدف اصلی بازدید هستند.
این مدیر اقامتگاه سنتی اضافه کرد: با توجه به این شرایط، دیگر پذیرایی از میهمانان منوط به سود صرف اقتصادی نشد و بر این اساس بود که حیات اقتصادی خانه های تاریخی کاشان تا امروز ادامه دارد.
وی تصریح کرد: بیشتر این خانه های تاریخی بیشتر در نقاط حاشیه ای و محل سکونت اتباع خارجی واقع شده بود اما با تغییر سلیقه مردم، از درون خود کاشان فرهنگ احیا شد و از محله های فقیر نشین سایر نقاط شهر تحت تاثیر قرار گرفتند.
آقایی اظهارداشت: کار کردن در این خانه های تاریخی و الزامات آن نیز به افرادی نیاز داشت که در کنار آشنایی با تخصص گردشگری، به بوم هم آشنا باشند و در این راستا مالکان مجبور به آموزش نیروهای انسانی هم شدند.
وی افزود: با توجه به قرار گرفتن کاشان در مسیر تهران - اصفهان هزینه کمتر اقامت و کیفیت بیشتر خدمات شرایط را برای آنهایی که به دنبال سفرهای آگاهانه هستند، مهیا کرد تا گردشگران بیشتری برای سفر به این خطه علاقه مند شوند.
وی تاکید کرد: توجه به تخصص مدیریتی، کاهش هزینه ها و رسیدگی به شکایات در کنار توجه به اصول میراثی، قوانین شهری و مبلمان اقامتگاه ها نیز به تدریج موجب بهبود خدمات شد و با توجه به احساس شدن نیازی مشابه در دانشگاه ها، خانه های تاریخی کاشان به عنوان تسهیلگر توسعه ای پایدار مطرح شدند.
آقایی در مورد فعالیت برخی سودجویان نیز گفت: حضور دلالان در این مسیر هم در نهایت به سود خانه های تاریخی می شود اما از سوی دیگر ممکن است که برخی خانه ها دیرتر بفروش رفته و در این میان بخشی از اثر ویران شود.
وی اضافه کرد: برخی اما تنها به سود صرف شخصی فکر می کنند هستند که در این میان اطمینان کاهش یافته و سرمایه ای که باید صرف بازسازی خانه های تاریخی شود، هدر می رود.
آقایی تصریح کرد: در بخش واگذاری خانه ها حساسیتی وجود داشته که البته بخشی از آن بجاست اما فرآیندها در مجموع باید مشخص و روشن باشد زیرا برخی خانه ای برای استفاده شخصی خریداری می کنند.
وی عنوان کرد: مالکان پس از مدتی به دلیل استفاده نکردن از اثر با هزینه های فرسودگی رو به رو می شدند و از این رو به دنبال استخدام افرادی برای نگهداری از بنا رفته و در نهایت کار اقتصادی در پیش گرفته شد.
این مدیر اقامتگاه سنتی افزود: خانه با آدم هایش زنده است وگرنه از بین می رود و از نظر اقتصادی هم موضوع قابل توجیه است زیرا به حیات خانه کمک می کند که برای ایجاد ارزش افزوده، کاربری جدید به کالبد آنها افزوده شود.
آقایی تاکید کرد: بحث بوتیک هتل ها در سراسر ایران نیازمند استانداردسازی است تا واحدهای فعال بتوانند بر اساس آن، طرح آمار و تطبیق را پیاده کرده و ارزیاب ها و سرارزیاب ها بر اساس آن نسبت به درجه بندی و آزادسازی و اعمال نرخ های منطقی اقدام کنند.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه مالکان خانه های تاریخی افراد توانمندی هستند، تنها به نگاه حمایتی نیاز دارند که باید انجمن ها یا تشکل هایی نیز در این زمینه شکل گیرد تا برای معرفی و شناسایی خانه های تاریخی به سرمایه گذاران شرایط بهتری فراهم شود.
این مدیر اقامتگاه سنتی همچنین بیان کرد: احساس می شود که میراث فرهنگی به فکر افتاده اما نیاز به استانداردسازی فرآیندها داریم زیرا طرح آمار و تطبیق میراث فرهنگی برای هتل ها و سایر مرکزهای اقتصادی اجرا اما خانه های تاریخی را شامل نمی شود.
وی افزود: استاندارد بوتیک هتل ها در دنیا 1.2 یا 1.4 و به تناسب تعداد اتاق ها 2.2 تا 2.7 است که 2 برابر هتل های عادی و چهار برابر فضای جنبی نیاز دارد؛ از این روز اصول حفظ و بازسازی آن نیز تفاوت دارد.
به گفته آقایی، کار بازسازی بناهای تاریخی از همان ابتدای کار باید با در نظر گرفتن اصول میراثی، تامین اقتصادی و تهیه نقشه های اصولی صورت گیرد که در گرو شفافیت است وگرنه کسی انتظاری ندارد و تنها نیازمند نگاه های حمایتی هستیم.
/6026/8123
کپی شد
