عشایر اصفهان به عنوان یک جامعه پویا و مولد، نقش انکارناپذیری در جغرافیای استان داشته و به خاطر دارا بودن ویژگی های خاص علاوه بر مباحث اقتصادی، از غنای فرهنگی بیشتری برخوردار بوده اند.
جاذبه های مختلف و متنوع محیطی، چشم اندازهای زیبا، نوع زندگی (کوچ)، صنایع دستی، تولیدات لبنی و مجموع جاذبه های فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی عشایر در یک مکان، دارای جایگاه ویژه ای برای جذب گردشگران است.
برخی از کارشناسان بر این باورند که برای حفظ فرهنگ جامعه عشایری اصفهان و ایجاد منبع درآمد پایدار برای آنان، دهکده گردشگری عشایر را باید در استان اصفهان راه اندازی کرد.
بر همین اساس، صنعت توسعه گرا و روزآمد گردشگری را می توان در هفت حوزه تفریحی، درمانی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی، تجاری، سیاسی و شاخه های زیرمجموعه این گروه‌ها تعریف کرد، بر اساس این تقسیم بندی در کشور و استان اصفهان ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران در بیشتر این حوزه ها وجود دارد.
کشور پهناورمان با داشتن بیش از 33 هزار اثر ثبت شده ملی و 22 اثر ثبت جهانی و یک میلیون سایت تاریخی، تمدنی، گردشگری و اکوتوریسمی جزو 15 کشور برتر دنیا از لحاظ جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، مذهبی و زیارتی است اما در این میان 'گردشگری عشایری' به سبب نوع زندگی خاص، سنتی و به دور از هیاهوی شلوغی و ازدحام زندگی مدرن شهری و شهرنشینی در صورت دیده شدن و توجه نقش مهم و موثری در فعال تر کردن این صنعت و جذب بیشتر گردشگر داخلی و حتی خارجی خواهد داشت.
به غیر از کردستان، سایر استان ها دارای جمعیت عشایری هستند، جمعیت عشایری کشور طبق آخرین سرشماری جامعه عشایر یک میلیون و 189 هزار و 382 نفر در قالب 213 هزار و 701 خانوار، 104 ایل و 552 طایفه مستقل است.
بر همین اساس مجموع جمعیت عشایر استان اصفهان که بیش از 50 درصد آنان در خطه ییلاقی سمیرم و پادنای بزرگ مستقر می شوند، 9 هزار و 605 خانوار هستند.
این جامعه بزرگ و پراکنده تولیدات متعدد دامی، دستی و حتی کشاورزی و زراعی هم دارند و تنها در استان اصفهان حدود 110 هزار تن در سال انواع محصولات دامی و باغی تولید می کنند.
حدود 10 هزار واحد و سیاه چادر عشایری نیز انواع صنایع دستی شامل گبه، قالیچه، قالی و لباس و کلاه عشایری تولید می کنند.
مهمترین جاذبه های مردم شناسی کشورمان، وجود همین ایلات، طوایف و تیره های مختلف عشایر کوچنده پراکنده در جای جای این پهنه سرزمینی است که ساختار و ویژگی های خاص اجتماعی، فرهنگی و مردم شناسی آنها توجه بسیاری را به خود جلب و متمایل کرده است.
زندگی کوچ نشینی و ایلیاتی، با همه سختی ها هنوز هم در بسیاری از نقاط کشور و استان اصفهان در جریان است. عشایر این استان شامل ایل قشقایی، بختیاری و عرب هستند و نیمی از سال را در شهرستان های ییلاقی و سردسیر فریدونشهر، سمیرم، چادگان، دهاقان، شهرضا و جرقویه اصفهان سپری می کنند.
مراسم عروسی و جشن با طبخ غذاهای خاص عشایر همچون بوزقورمه، بازی های بومی، خودکفایی در تامین معاش روزانه، چادرنشینی و برپا کردن سیاه چادر، جذابیت ها و زیبایی کوه، دشت، مناظر طبیعی و چشمه سارها، حضور دام ها و بویژه دام های تازه متولد شده و صنایع دستی و رنگارنگ داخل سیاه چادرهای عشایری و حتی پوشش و لباس های مردان و زنان این جامعه، مهمترین جاذبه هایی است که هر گردشگری را به سمت عشایر و ابعاد گوناگون زندگی و کار و تلاش آنان می کشاند.
یکی از فعالیت های جامعه بزرگ عشایر بویژه عشایر ایل بزگ قشقایی، که به طور عموم در منطقه ییلاقی سمیرم و دهاقان مستقر می شوند، تولید انواع صنایع و هنرهای دستی است. قالی ترکی و یلمه، گبه، گلیم سوزنی، خورجین، جوال، جُل اسب، جاجیم، طناب تزئینی، حصیر اطراف چادر، سیاه چادر، مفرش (جارختخوابی) و پلاس از آن جمله است.
ایل بختیاری هم که بیشتر در شهرستان های غرب اصفهان ساکن هستند، هنرهای دستی همچون چوقا، خورجین، گلیم، قالی بختیاری، سیاه‌چادر را تولید می کنند.
گیوه بافی، بافت قالی نصرآبادی، کوسن و بالش نیز از جمله صنایع دستی تولیدی عشایر عرب جرقویه در شرق اصفهان است.
علاوه بر صنایع و هنرهای دست عشایر، بازی های بومی، کهن و بعضاً گروهی این جامعه نیز می توانند نقش بزرگی در جذب گردشگران داشته باشند.
رئیس فدراسیون ورزش روستایی و بازی های بومی محلی گفت که طبق اطلس بازی های بومی کشور، 800 بازی محلی، عشایری و قومی در ایران شناسایی شده است.
بازی های معروف ایل، بویژه قشقایی ها که به اجبار و ناگزیر باید نام محلی آنان را در این نوشتار برشمرد عبارتند از کیش شلاق(درنا بازی)، جز، بخولوداش، آقاج توپ، چالدی قچدی، جزوگاله، کوکوله بردار، کربیاجو، آقاج آقاج، اشق(قاب بازی)، هرنگ هرنگ، قایم قویم(جیران جیران)، الختر، حسن گو، سه گودالک، خرمن چند و چندین و چند بازی دیگر.
بازی‌های بومی و عشایری سرشار از آداب، رسوم و خرده فرهنگ‌هایی است که بیانگر فرهنگ غنی و اصیل مردمان هر خطه است. این بازی ها، بخشی از این آداب و آیین‌هاست که سرمایه فرهنگی و میراث معنوی ایران اسلامی محسوب می‌شود.
امروزه هجوم بازی‌های کامپیوتری و موبایلی باعث فراموشی و انزوای این بازی های بومی و اصیل شده اند.
مسئول امور مجامع فدراسیون‌ها در پایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی چند پیشنهاد برای احیای این بازی های بومی ارائه کرده که شاید برگزاری جشنواره بازی‌های بومی و محلی کشورهای عضو اکو، مستندسازی ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی - محلی به منظور تدوین ضوابط و مقررات و همچنین برنامه ریزی به منظور معرفی انواع بازی‌های بومی - محلی از طریق رسانه‌های سمعی و بصری به منظور بهره‌مندی از امکانات آموزشی، فرهنگی و تربیتی این بازی‌ها از مهمترین این پیشنهادها باشند.
هر چند اشاره به توجه بیش از حد به بازی های موبایلی و رایانه ای شامل فراموشی همه بازی های بومی و محلی است اما شاید دوری و فاصله زیاد عشایر از فضای شهری و رسانه ای هنوز هم باعث این مهم باشد که عشایر در دل کوه و دشت بازی ها و سرگرمی های خاص خودشان را داشته باشند حتی اگر با وجود ابزار مدرن رسانه ای و مخابراتی کمرنگ تر شده باشند.
ایجاد نمایشگاه دایمی فروش و نمایش صنایع دستی با جانمایی مناسب، هم افزایی دستگاه های اجرایی در اجرای آیین نامه عشایری، تامین زیرساخت های لازم برای استفاده از ظرفیت های طبیعت گردی و بوم گردی با رویکرد گردشگری عشایری همچنین معرفی آداب، رسوم، بازی ها و زندگی عشایر و ادامه برگزاری المپیادهای ورزشی عشایر در مناطق مختلف و جذاب عشایری، نقش مهمی در جذب گردشگران و رونق اقتصادی مناطق و استان های عشایری همچون استان اصفهان خواهد داشت.
مدیرکل امور عشایر اصفهان چندی قبل به ضرورت توجه بیشتر به گردشگری مناطق عشایری با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشاره کرد و گفت: تفاهم نامه ای در این زمینه منعقد شده تا بتوان توسعه این بخش را روزافزون کرد.
انتخاب 40 نقطه عشایری در استان اصفهان برای تبدیل به منطقه و کمپ گردشگری و تبدیل آنها در 2 سال آینده به کانون توجه گردشگران ایرانی و خارجی، برگزاری دوره های آموزشی صنایع دستی برای عشایر استان و مشارکت عشایر در صنعت گردشگری با رویکرد ایجاد اشتغال پایدار و کاهش آسیب های خشکسالی از جمله نکاتی است که همان مسئول به آنها اشاره کرده است.
حالا در کنار این موارد باید دیگر ویژگی ها و فعالیت های عشایر همچون بازی ها، مراسم و رسوم خاص و سنتی آنان و کوچ دیدنی بهار و پاییز در مسیر ایل راه ها بعنوان یک جاذبه گردشگری بکر و بدیع را نیز به این موارد افزود و منتظر توسعه همراه با برنامه و مطالعه گردشگری عشایری بعنوان حلقه مفقوده و کمتر دیده شده این صنعت جهانی و جاذب ماند.
برنامه ریزان امر باید این ظرفیت فراوان و کم نظیر بخش عشایر را با اتخاذ برنامه ریزی های اصولی و حمایت همه جانبه شکوفا کنند چرا که با تحقق این مهم بسیاری از نیازها و مشکلات نظیر بیکاری منطقه مرتفع می شود.
*خبرنگار ایرنا
انتهای پیام جاذبه های مختلف و متنوع محیطی، چشم اندازهای زیبا، نوع زندگی (کوچ)، صنایع دستی، تولیدات لبنی و مجموع جاذبه های فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی عشایر در یک مکان، دارای جایگاه ویژه ای برای جذب گردشگران است.
برخی از کارشناسان بر این باورند که برای حفظ فرهنگ جامعه عشایری اصفهان و ایجاد منبع درآمد پایدار برای آنان، دهکده گردشگری عشایر را باید در استان اصفهان راه اندازی کرد.
بر همین اساس، صنعت توسعه گرا و روزآمد گردشگری را می توان در هفت حوزه تفریحی، درمانی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی، تجاری، سیاسی و شاخه های زیرمجموعه این گروه‌ها تعریف کرد، بر اساس این تقسیم بندی در کشور و استان اصفهان ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران در بیشتر این حوزه ها وجود دارد.
کشور پهناورمان با داشتن بیش از 33 هزار اثر ثبت شده ملی و 22 اثر ثبت جهانی و یک میلیون سایت تاریخی، تمدنی، گردشگری و اکوتوریسمی جزو 15 کشور برتر دنیا از لحاظ جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، مذهبی و زیارتی است اما در این میان 'گردشگری عشایری' به سبب نوع زندگی خاص، سنتی و به دور از هیاهوی شلوغی و ازدحام زندگی مدرن شهری و شهرنشینی در صورت دیده شدن و توجه نقش مهم و موثری در فعال تر کردن این صنعت و جذب بیشتر گردشگر داخلی و حتی خارجی خواهد داشت.
به غیر از کردستان، سایر استان ها دارای جمعیت عشایری هستند، جمعیت عشایری کشور طبق آخرین سرشماری جامعه عشایر یک میلیون و 189 هزار و 382 نفر در قالب 213 هزار و 701 خانوار، 104 ایل و 552 طایفه مستقل است.
بر همین اساس مجموع جمعیت عشایر استان اصفهان که بیش از 50 درصد آنان در خطه ییلاقی سمیرم و پادنای بزرگ مستقر می شوند، 9 هزار و 605 خانوار هستند.
این جامعه بزرگ و پراکنده تولیدات متعدد دامی، دستی و حتی کشاورزی و زراعی هم دارند و تنها در استان اصفهان حدود 110 هزار تن در سال انواع محصولات دامی و باغی تولید می کنند.
حدود 10 هزار واحد و سیاه چادر عشایری نیز انواع صنایع دستی شامل گبه، قالیچه، قالی و لباس و کلاه عشایری تولید می کنند.
مهمترین جاذبه های مردم شناسی کشورمان، وجود همین ایلات، طوایف و تیره های مختلف عشایر کوچنده پراکنده در جای جای این پهنه سرزمینی است که ساختار و ویژگی های خاص اجتماعی، فرهنگی و مردم شناسی آنها توجه بسیاری را به خود جلب و متمایل کرده است.
زندگی کوچ نشینی و ایلیاتی، با همه سختی ها هنوز هم در بسیاری از نقاط کشور و استان اصفهان در جریان است. عشایر این استان شامل ایل قشقایی، بختیاری و عرب هستند و نیمی از سال را در شهرستان های ییلاقی و سردسیر فریدونشهر، سمیرم، چادگان، دهاقان، شهرضا و جرقویه اصفهان سپری می کنند.
مراسم عروسی و جشن با طبخ غذاهای خاص عشایر همچون بوزقورمه، بازی های بومی، خودکفایی در تامین معاش روزانه، چادرنشینی و برپا کردن سیاه چادر، جذابیت ها و زیبایی کوه، دشت، مناظر طبیعی و چشمه سارها، حضور دام ها و بویژه دام های تازه متولد شده و صنایع دستی و رنگارنگ داخل سیاه چادرهای عشایری و حتی پوشش و لباس های مردان و زنان این جامعه، مهمترین جاذبه هایی است که هر گردشگری را به سمت عشایر و ابعاد گوناگون زندگی و کار و تلاش آنان می کشاند.
یکی از فعالیت های جامعه بزرگ عشایر بویژه عشایر ایل بزگ قشقایی، که به طور عموم در منطقه ییلاقی سمیرم و دهاقان مستقر می شوند، تولید انواع صنایع و هنرهای دستی است. قالی ترکی و یلمه، گبه، گلیم سوزنی، خورجین، جوال، جُل اسب، جاجیم، طناب تزئینی، حصیر اطراف چادر، سیاه چادر، مفرش (جارختخوابی) و پلاس از آن جمله است.
ایل بختیاری هم که بیشتر در شهرستان های غرب اصفهان ساکن هستند، هنرهای دستی همچون چوقا، خورجین، گلیم، قالی بختیاری، سیاه‌چادر را تولید می کنند.
گیوه بافی، بافت قالی نصرآبادی، کوسن و بالش نیز از جمله صنایع دستی تولیدی عشایر عرب جرقویه در شرق اصفهان است.
علاوه بر صنایع و هنرهای دست عشایر، بازی های بومی، کهن و بعضاً گروهی این جامعه نیز می توانند نقش بزرگی در جذب گردشگران داشته باشند.
رئیس فدراسیون ورزش روستایی و بازی های بومی محلی گفت که طبق اطلس بازی های بومی کشور، 800 بازی محلی، عشایری و قومی در ایران شناسایی شده است.
بازی های معروف ایل، بویژه قشقایی ها که به اجبار و ناگزیر باید نام محلی آنان را در این نوشتار برشمرد عبارتند از کیش شلاق(درنا بازی)، جز، بخولوداش، آقاج توپ، چالدی قچدی، جزوگاله، کوکوله بردار، کربیاجو، آقاج آقاج، اشق(قاب بازی)، هرنگ هرنگ، قایم قویم(جیران جیران)، الختر، حسن گو، سه گودالک، خرمن چند و چندین و چند بازی دیگر.
بازی‌های بومی و عشایری سرشار از آداب، رسوم و خرده فرهنگ‌هایی است که بیانگر فرهنگ غنی و اصیل مردمان هر خطه است. این بازی ها، بخشی از این آداب و آیین‌هاست که سرمایه فرهنگی و میراث معنوی ایران اسلامی محسوب می‌شود.
امروزه هجوم بازی‌های کامپیوتری و موبایلی باعث فراموشی و انزوای این بازی های بومی و اصیل شده اند.
مسئول امور مجامع فدراسیون‌ها در پایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی چند پیشنهاد برای احیای این بازی های بومی ارائه کرده که شاید برگزاری جشنواره بازی‌های بومی و محلی کشورهای عضو اکو، مستندسازی ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی - محلی به منظور تدوین ضوابط و مقررات و همچنین برنامه ریزی به منظور معرفی انواع بازی‌های بومی - محلی از طریق رسانه‌های سمعی و بصری به منظور بهره‌مندی از امکانات آموزشی، فرهنگی و تربیتی این بازی‌ها از مهمترین این پیشنهادها باشند.
هر چند اشاره به توجه بیش از حد به بازی های موبایلی و رایانه ای شامل فراموشی همه بازی های بومی و محلی است اما شاید دوری و فاصله زیاد عشایر از فضای شهری و رسانه ای هنوز هم باعث این مهم باشد که عشایر در دل کوه و دشت بازی ها و سرگرمی های خاص خودشان را داشته باشند حتی اگر با وجود ابزار مدرن رسانه ای و مخابراتی کمرنگ تر شده باشند.
ایجاد نمایشگاه دایمی فروش و نمایش صنایع دستی با جانمایی مناسب، هم افزایی دستگاه های اجرایی در اجرای آیین نامه عشایری، تامین زیرساخت های لازم برای استفاده از ظرفیت های طبیعت گردی و بوم گردی با رویکرد گردشگری عشایری همچنین معرفی آداب، رسوم، بازی ها و زندگی عشایر و ادامه برگزاری المپیادهای ورزشی عشایر در مناطق مختلف و جذاب عشایری، نقش مهمی در جذب گردشگران و رونق اقتصادی مناطق و استان های عشایری همچون استان اصفهان خواهد داشت.
مدیرکل امور عشایر اصفهان چندی قبل به ضرورت توجه بیشتر به گردشگری مناطق عشایری با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشاره کرد و گفت: تفاهم نامه ای در این زمینه منعقد شده تا بتوان توسعه این بخش را روزافزون کرد.
انتخاب 40 نقطه عشایری در استان اصفهان برای تبدیل به منطقه و کمپ گردشگری و تبدیل آنها در 2 سال آینده به کانون توجه گردشگران ایرانی و خارجی، برگزاری دوره های آموزشی صنایع دستی برای عشایر استان و مشارکت عشایر در صنعت گردشگری با رویکرد ایجاد اشتغال پایدار و کاهش آسیب های خشکسالی از جمله نکاتی است که همان مسئول به آنها اشاره کرده است.
حالا در کنار این موارد باید دیگر ویژگی ها و فعالیت های عشایر همچون بازی ها، مراسم و رسوم خاص و سنتی آنان و کوچ دیدنی بهار و پاییز در مسیر ایل راه ها بعنوان یک جاذبه گردشگری بکر و بدیع را نیز به این موارد افزود و منتظر توسعه همراه با برنامه و مطالعه گردشگری عشایری بعنوان حلقه مفقوده و کمتر دیده شده این صنعت جهانی و جاذب ماند.
برنامه ریزان امر باید این ظرفیت فراوان و کم نظیر بخش عشایر را با اتخاذ برنامه ریزی های اصولی و حمایت همه جانبه شکوفا کنند چرا که با تحقق این مهم بسیاری از نیازها و مشکلات نظیر بیکاری منطقه مرتفع می شود.
*خبرنگار ایرنا
کپی شد
