در این مطلب می خوانیم:
در کوچه پس کوچه های این اقیلم بهشت بدنبال یافتن مردان وزنانی هستیم که نقش بزرگ در حفظ و نگهداری هنرهای دستی اصیل و ماندگار این شهر داشته ودارند مردان وزنانی که درپس چهره های چین خورده آنان جهانی تجربه نهفته است هنرمندانی که با وجود همه مشکلات و سختی و بی مهری ها نجیبانه دوام آورده اند.
به بازار کهنه می رویم جایی که نبی ردکا یکی از گنجینه های هنرهای صنایع دستی قم در آنجا کارگاه رنگرزی دارد.
ردکا سال 1314دریکی از روستاهای کاشان چشم به جهان گشود 14سال بیشتر نداشت که در کارگاه رنگرزی حسین محلوجی به عنوان شاگرد وارد شد، شاید درآن زمان که برگ های خشک انگور، توت ،کاه و پوست های گردو را در کارگاه استادش برای آسیاب کردن جابجا می کرد هرگز نمی دانست که بعدها این شغل پیشه خانوادگی نسل بعد از اونیز خواهد شد کارگاهش از گذشته تا امروز به صورت خانوادگی اداره شده ومی شود هردو پسرش و حتی دامادش از این کارگاه امرار معاش می کنند.
پرسان پرسان رفتیم تا به حجره(کارگاه ) ردکا رسیدیم استاد رنگرزی که حالا 84سال دارد،کلاف های رنگ شده نم دار ابریشم را می خواهد برای افتاب کردن به پشت بام ببرد.
الیاف های رنگ شده و رنگ نشده به تعداد محدودی از دیوار کارگاه آویخته اند ابزار الات رنگرزی در سوی دیگر دیده می شود کنارپاتیل رنگ دو مرد جوان تر که دانستیم داماد و پسر ردکا ایستاده بودندو سر گرم کار بودند اگر حس بویایی هم قوی نبود می توانستی بوی رنگ ها را که در هوای کارگاه پراکنده بود حس کنی هر چند که دریچه بزرگ مشبکی در سقف تعبیه شده بود و درب ورودی به پشت بام هم باز بود .
دقایقی طول کشید تا کلاف ها رنگی توسط استادمثل لباس برروی بندها پهن شود وبرای مصاحبه در خدمتش باشیم.
قدمت وتاریخچه هنر رنگرزی
با همان ته لهجه کاشانی خودش را معرفی می کند و از سابقه کارش می گوید واین حجره یا مغازه که حدود 42سال پیش، خودش آنرا خریداری کرده.
از وی درباره قدمت سابقه رنگرزی درایران پرسیدیم می گوید:تاریخچه این هنر به چندین هزار سال قبل برمی گردد یعنی این فن و هنر قدمتی چند هزار ساله در ایران دارد. گواه این قدمت منسوجات به دست آمده و تمامی آثار به جای مانده در ابنیه تاریخی است ولی اوج شکوفایی این فن و هنر درایران به دوران صفویه باز می گردد ولی بهتر است بدانید که رنگ های طبیعی دوگونه تهیه می شود گیاهی و حیوانی که من فقط از گیاهان رنگ می سازم هرچند که الان بیشتر رنگ ها شیمیایی شده ولی نسبت به رنگ گیاهی آن جلوه و زیبایی خاص را ندارد واین را نیز اضافه کنم که از مهمترین مراکز رنگرزی ایران می‌توان به قم، فارس، آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان، مرکزی، کاشان، نائین اشاره کرد.
درباره اینکه چند نوع گیاه وجود دارد که مبنای کار رنگرزان طبیعی است
استاد ردکا چنین پاسخ می دهد.
خوشبختانه کشور ما گیاهان رنگزای زیادی وجود دارد که ما از انها می توانیم انواع رنگ ها را استخراج کنیم مثل روناس ، اسپرک ،ذیل (ثمل) ، گل بابونه، برگ انگور عسگری ، چغندر، پوست پیاز، سرخس عقابی ،برگ درخت توت، وسمه ، گل رنگ ، گل جعفری، برگ انجیر، گندل ،غوز پنبه ،خون سیاوش، پوست انار، بلوط ،پوست گردو، هلیله، سماق از گیاهانی هستند که در ایران یافت شده و از رنگینه‌های آنها در رنگرزی استفاده می‌شده است توضیح اینکه روناس برای رنگ قرمز کاربرد دارد
اسپرک: رنگ زرد و طلایی ، پوست انار: برای تهیه رنگ زرد، پوست گردو: برای به دست آوردن رنگ های قهوه ای روشن و تیره و خاکستری مورد استفاده قرار می گیرد، پوست گردو: برای به دست آوردن رنگ های قهوه ای روشن و تیره و خاکستری مورد استفاده قرار می گیرد. یه رنگ قرمز دوغی بود که برای بدست اوردنش باید دوغ ویا ماست ترش به آن اضافه می کردیم.
از استاد مراحل رنگرزی را پرسیدیم که مجتبی ردکا به جای پدر توضیح می دهد.
درابتدا کلاف ها را که یک بند بزرگ هستند جدا می کنیم سپس خیساندن کلاف را در حمام یا پاتیل آب گرم (30 تا 40 درجه) برای 2 ساعت خیس می‌کنیم . سپس آب کلاف را گرفته و در آب 30 تا 35 درجه همراه با مقدار کافی پاک‌کننده می‌شوییم( البته این مرحله برای همه نوع الیافی نیست بعضی از الیاف ها نیاز به شتشو ندارند) پس از آن مجددا آبگیری کرده و با آب معمولی می‌شویند و پس از مرحله آبگیری خشک می‌کنیم.
مرحله بعدی داندانه کردن است ظرف حمام را گرم کرده و در آن آب می‌ریزیم د و در دمای 70 درجه سانتی‌گراد دندانه را اضافه کرده، بعد از 20 دقیقه کلاف نمدار را داخل حمام کرده و یک ساعت با دمای 80 درجه سانتی‌گراد (برای ابریشم 70 درجه سانتی‌گراد) قرار می دهیم قابل ذکر است که زمان لازم برای دندانه‌های مختلف، متفاوت است. مثلاً دندانه کردن با زاج سیاه وقت کمتری لازم دارد.
مرحله سوم رنگرزی است حمام رنگ را آماده کرده و کلاف‌های شسته و دندانه شده را به حمام رنگ وارد می‌کنیم ، دمای حمام را به تدریج به جوش رسانده و به مدت یک ساعت کلاف‌ها در رنگ می‌جوشند و هر 5 دقیقه کلاف را با چوب همزن در رنگ غوطه می‌دهند. بر اثر تبخیر حجم محلول رنگ کم می‌شود، بنابراین با اضافه کردن مقداری آب جوش محلول را همواره در 20 تا 30 برابر وزن کلاف نگه می‌داریم.
پس از اتمام زمان (یک ساعت)، جوشاندن را متوقف کرده و می‌گذارند تا حمام رنگ به مرور سرد شود سپس کلاف‌ها را خارج کرده، اول با آب نیمه گرم و سپس با آب معمولی و سرد شسته و آبگیری می‌کنند و در مجاورت هوای خشک قرار می‌دهیم این مراحل گفته شده مراحل علمی است اما در کارگاه ما که تجربه زیادی در این کاردارد مراحل کوتاه تر است.
چه ابزاری برای یک کارگاه رنگ رزی نیاز است ؟
مجتبی ردکا پاسخ می دهد
ظرف یا حمامی(پاتیل ) که عملیات رنگرزی و دندانه کردن در آن صورت می گیرد و باید از جنس ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت باشد معمولا از جنس استیل و یا مس است که در کارگاه ما از جنس مس است واطرافش را سیمان گرفته ایم تا در هنگام رنگرزی کارگر از داغی ظرف اذیت نشود
ترازو برای وزنه کردن رنگینه ها و الیاف،ترمومتر برای اندازه دمای حمام رنگرزی( البته در کارگاه ما کم کاربرد است چون از روی تجربه دما را تشخیص می دهیم ).
همزن که معمولا از جنس چوب است و برای هم زدن الیاف در حمام رنگرزی به کار می رود( دراین هنگام عباس حسن زاده داماد خانواده که کلاف ها رادر حمام رنگ می اندازد می گوید حاجی بفرماید که مهمترین ابزار بازو و دستان کارگر است که اگر نباشد کار رنگرزی لنگ است )ظروف شیشه ای مدرج مانندبشر، بیلچه برای برداشتن مواد، نمک های فلزات مانند زاج سفید، زاج سبز، بیکرومات ها، کات کبود ..اسیدها، مانند اسید تارتارات، اسید لاکتیک، پتاس و اسیدهای آلی مانند اسید اگزالیک، اسید استیک، اسید سیتریک آب ، وگاز ..
اما دندانه ها که ما آنها را بیشتر به عنوان کاتالیزورها می شناسیم چه نقشی در رنگرزی سنتی دارند؟ مجتبی ردکا پاسخ می دهد
دندانه ها موادی هستند که برای ثبات و رنگ پذیری منسجم الیاف استفاده می شوند و روش عمل کردن آن به این صورت است که با ایجاد منافذ در سطح الیاف نفوذ بیشتر رنگ را در الیاف باعث می شود.
کاربرد های رنگ های گیاهی کجاست ؟استاد پاسخ می دهد
تهیه‌کنندگان مواد اولیه، نخ‌ریسی، نخ‌فروشی، طراحان، نقاشان، بافندگان، دست‌اندرکاران پس از بافت مانند: پرداخت‌کاران، روفوگران همه به رنگ های گیاهی نیاز دارند ولی الان که بازار تحت سیطره رنگ های شیمیایی غیر ایرانی است اما رنگ های ما می سازیم کاربردشان در قالی است که بیشتر الیاف های ابریشم را رنگ می کنیم .
از آنجایی که کارگاه‌‌های رنگرزی از سوخت قابل توجهی برای گرم کردن و به جوش آوردن پاتیل‌های کارگاه استفاده می‌کنند با توجه به گران شدن حامل های انرژی تاثیری نگذاشته ؟
استاد پاسخ می دهد.
حتما که تاثیر گذاشته اما خوشبختانه میراث فرهنگی قم در حق ما لطف داشته که بخشی از هزینه های انژری مثل گاز را تامین می کند که ما بسیار ممنون هستیم که به این شیوه به ادامه حیات این هنر اصیل و سنتی کمک می کند این را نیز بگویم که رنگرزی سنتی با تلاش میراث فرهنگی قم به ثبت ملی رسیده، انصافا ما از این اداره کل راضی هستیم چون تا جایی که راه داشته از هنرمندان حمایت می کند.
به اینجا که می رسد داماد خانواده حسن زاده می گوید: چند سال پیش از این وقتی وارد کارگاه می شدیم از حجم کارهای که از شهرهای مختلف و قم برایمان می اوردند رنگ کنیم دراینجا جا نبود ولی الان نگاه کنید کارگاه خالی است دلیلش این است که هنر قالیبافی به خیلی از دلایل کمرنگ شده و استقبال نمی شود وتحریم ها هم در صادرات فرش دستباف قم تاثیر گذاشته به همین دلیل کار بار ماهم کم رونق شده.
واما اگر استاد به جوانی باز گردد دوباره رنگرز خواهد شد؟
من از عمری که که دراین هنر گذاراندم راضی هستم از همین هنر، خدا مرا هیچگاه محتاج کسی نکرده است. ولی اتفاقاتی که رخ داده مثل همین تحریم ها واز دست رفتن بازار صادرات فرش ایران از چندین کارگاه رنگی رنگرزی تنها سه کارگاه فعال وجود دارد بقیه همه تغییر شغل داده اند و هیچ کسی هم رغبت نمی کند وارد این شغل شود و هنر رنگرزی درقم رو به فراموشی می رود، چرا که با این وجود آینده این هنرصنایع دستی سنتی نامعلوم است.
مجتبی ردکا چطور؟
راستش الان اوضاع ما خیلی خوب نیست کارگاه رو به تعطیلی می رود به علت اینکه کار نیست ولی در گذشته اوضاع و درآمد خوب بود چون هنر قالیبافی سرپا بود فکر می کنم اگر امروز را می دیدم اصلا وارد کارگاه پدرم نمی شدم ، مثل پسرم وفرزندان برادرم با وجود اینکه همه فوت وفن کار را بلد هستند اما علاقه ای به شغل رنگرزی ندارند وقتی هم که گلایه می کنیم چرا کارگاه نمی اید می گویند مگر از این شغل چه عاید شما شده که ماهم عمرمان را دراین شغل بگذرانیم
حسن زاده چه ؟
راستش الان کلی بدهکاری دارم دست استادکارهای صنعت قالیبافی هم بخاطر کسادی بازار پولی نیست هنر قالیبافی و رنگرزی به هم وابسته است بازار قالی دستباف رونق داشته باشد امورات ماهم می چرخد اما الان متاسفانه می توانم بگویم هنر قالیبافی مرده بخاطر همین ما هم کار ودرامد انچنانی نداریم این را نیز بگویم که کار ما به علت قرار گرفتن در معرض انواع مواد ایستادن های طولانی مدت روی پا آسان نیست ولی جزو کارهای سخت و زیان آور قرار نگرفته ضمن اینکه بیمه هم نیستم به طور حتم جوانان از این شغل هیچ استقبالی نمی کنند.
واما ناگفته ها را مجتبی ردکا(پسر استاد) پاسخ می دهد:
قرار بود بازار کهنه قم به هنرمندان صنایع دستی واگذار شود درحال حاضر 170کسبه که اغلب در زمینه صنایع دستی فعالیت می کنند دراینجا مستقر هستند در خواستی که ما ازمسوولین شهر داریم این است بازار کهنه را حالت خیابان درآوردند در کجای دنیا خیابان مسقف و طاق دارد؟
بازار کهنه قم بیش از 700سال قدمت دارد و تنها با حرم کمتر از 400متر فاصله دارد وبافت تاریخی شهر محسوب می شود چرا مسئولان به آن بی توجه هستند، کاسب ها از دست مزاحت های وسایل نقلیه کلافه هستند بارها به شهر داری و استانداری نامه نوشته ایم ودرخواست کرده ایم که به این اوضاع رسیدگی کنند ولی متاسفانه مسئولان شهرما گوششان بدهکار نیست ما از آنها انتظار داریم . شهردار ما از شهرهنر و فرهنگ اصفهان آمده و قدر هنر و هنرمند را می داند پس چرا به خواسته ما هنر مندان توجه نمی کند. خیلی دلمان می خواهد برای یکبار هم که شده شهردارمحترم جناب سقائیان نژاد به این بازار سری بزند و از از نزدیک حرف های مارا بشنود. این مکان یکبار توسط میراث فرهنگی باز سازی شده اما با ادامه طرح کاربری خیابان همچنان مشکلات وجود دارد چراکه ورود وسایل نقلیه به داخل بازار برای اهالی مزاحمت های زیادی ایجاد می کنند و به سازه هم آسیب می زند به نظر من در هیچ کجا بجز قم تا به این حد در حق هنرمندان صنایع دستی ظلم نمی شود که حتی یک محل کارگاه و فروشی را که به ظاهر در اختیارش قرار داده اند برای مناسب سازی آن اقدامی نکرده باشند. متاسفانه صدای اعتراض مارا کسی نمی شنوند اگر بشنوند هم پاسخی نمی دهند که این بسیار تاسفبار است.
هنرمندان هر شهر و کشوری بخشی از هویت های یک ملت را با خود دارند اگر می خواهیم هویت واصلاتمان را حفظ کنیم باید قدر آنها را بدانیم به خواسته های آنها توجه کنیم.
/8138/ 6133/
انتهای پیام در کوچه پس کوچه های این اقیلم بهشت بدنبال یافتن مردان وزنانی هستیم که نقش بزرگ در حفظ و نگهداری هنرهای دستی اصیل و ماندگار این شهر داشته ودارند مردان وزنانی که درپس چهره های چین خورده آنان جهانی تجربه نهفته است هنرمندانی که با وجود همه مشکلات و سختی و بی مهری ها نجیبانه دوام آورده اند.
به بازار کهنه می رویم جایی که نبی ردکا یکی از گنجینه های هنرهای صنایع دستی قم در آنجا کارگاه رنگرزی دارد.
ردکا سال 1314دریکی از روستاهای کاشان چشم به جهان گشود 14سال بیشتر نداشت که در کارگاه رنگرزی حسین محلوجی به عنوان شاگرد وارد شد، شاید درآن زمان که برگ های خشک انگور، توت ،کاه و پوست های گردو را در کارگاه استادش برای آسیاب کردن جابجا می کرد هرگز نمی دانست که بعدها این شغل پیشه خانوادگی نسل بعد از اونیز خواهد شد کارگاهش از گذشته تا امروز به صورت خانوادگی اداره شده ومی شود هردو پسرش و حتی دامادش از این کارگاه امرار معاش می کنند.
پرسان پرسان رفتیم تا به حجره(کارگاه ) ردکا رسیدیم استاد رنگرزی که حالا 84سال دارد،کلاف های رنگ شده نم دار ابریشم را می خواهد برای افتاب کردن به پشت بام ببرد.
الیاف های رنگ شده و رنگ نشده به تعداد محدودی از دیوار کارگاه آویخته اند ابزار الات رنگرزی در سوی دیگر دیده می شود کنارپاتیل رنگ دو مرد جوان تر که دانستیم داماد و پسر ردکا ایستاده بودندو سر گرم کار بودند اگر حس بویایی هم قوی نبود می توانستی بوی رنگ ها را که در هوای کارگاه پراکنده بود حس کنی هر چند که دریچه بزرگ مشبکی در سقف تعبیه شده بود و درب ورودی به پشت بام هم باز بود .
دقایقی طول کشید تا کلاف ها رنگی توسط استادمثل لباس برروی بندها پهن شود وبرای مصاحبه در خدمتش باشیم.
قدمت وتاریخچه هنر رنگرزی
با همان ته لهجه کاشانی خودش را معرفی می کند و از سابقه کارش می گوید واین حجره یا مغازه که حدود 42سال پیش، خودش آنرا خریداری کرده.
از وی درباره قدمت سابقه رنگرزی درایران پرسیدیم می گوید:تاریخچه این هنر به چندین هزار سال قبل برمی گردد یعنی این فن و هنر قدمتی چند هزار ساله در ایران دارد. گواه این قدمت منسوجات به دست آمده و تمامی آثار به جای مانده در ابنیه تاریخی است ولی اوج شکوفایی این فن و هنر درایران به دوران صفویه باز می گردد ولی بهتر است بدانید که رنگ های طبیعی دوگونه تهیه می شود گیاهی و حیوانی که من فقط از گیاهان رنگ می سازم هرچند که الان بیشتر رنگ ها شیمیایی شده ولی نسبت به رنگ گیاهی آن جلوه و زیبایی خاص را ندارد واین را نیز اضافه کنم که از مهمترین مراکز رنگرزی ایران می‌توان به قم، فارس، آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان، مرکزی، کاشان، نائین اشاره کرد.
درباره اینکه چند نوع گیاه وجود دارد که مبنای کار رنگرزان طبیعی است
استاد ردکا چنین پاسخ می دهد.
خوشبختانه کشور ما گیاهان رنگزای زیادی وجود دارد که ما از انها می توانیم انواع رنگ ها را استخراج کنیم مثل روناس ، اسپرک ،ذیل (ثمل) ، گل بابونه، برگ انگور عسگری ، چغندر، پوست پیاز، سرخس عقابی ،برگ درخت توت، وسمه ، گل رنگ ، گل جعفری، برگ انجیر، گندل ،غوز پنبه ،خون سیاوش، پوست انار، بلوط ،پوست گردو، هلیله، سماق از گیاهانی هستند که در ایران یافت شده و از رنگینه‌های آنها در رنگرزی استفاده می‌شده است توضیح اینکه روناس برای رنگ قرمز کاربرد دارد
اسپرک: رنگ زرد و طلایی ، پوست انار: برای تهیه رنگ زرد، پوست گردو: برای به دست آوردن رنگ های قهوه ای روشن و تیره و خاکستری مورد استفاده قرار می گیرد، پوست گردو: برای به دست آوردن رنگ های قهوه ای روشن و تیره و خاکستری مورد استفاده قرار می گیرد. یه رنگ قرمز دوغی بود که برای بدست اوردنش باید دوغ ویا ماست ترش به آن اضافه می کردیم.
از استاد مراحل رنگرزی را پرسیدیم که مجتبی ردکا به جای پدر توضیح می دهد.
درابتدا کلاف ها را که یک بند بزرگ هستند جدا می کنیم سپس خیساندن کلاف را در حمام یا پاتیل آب گرم (30 تا 40 درجه) برای 2 ساعت خیس می‌کنیم . سپس آب کلاف را گرفته و در آب 30 تا 35 درجه همراه با مقدار کافی پاک‌کننده می‌شوییم( البته این مرحله برای همه نوع الیافی نیست بعضی از الیاف ها نیاز به شتشو ندارند) پس از آن مجددا آبگیری کرده و با آب معمولی می‌شویند و پس از مرحله آبگیری خشک می‌کنیم.
مرحله بعدی داندانه کردن است ظرف حمام را گرم کرده و در آن آب می‌ریزیم د و در دمای 70 درجه سانتی‌گراد دندانه را اضافه کرده، بعد از 20 دقیقه کلاف نمدار را داخل حمام کرده و یک ساعت با دمای 80 درجه سانتی‌گراد (برای ابریشم 70 درجه سانتی‌گراد) قرار می دهیم قابل ذکر است که زمان لازم برای دندانه‌های مختلف، متفاوت است. مثلاً دندانه کردن با زاج سیاه وقت کمتری لازم دارد.
مرحله سوم رنگرزی است حمام رنگ را آماده کرده و کلاف‌های شسته و دندانه شده را به حمام رنگ وارد می‌کنیم ، دمای حمام را به تدریج به جوش رسانده و به مدت یک ساعت کلاف‌ها در رنگ می‌جوشند و هر 5 دقیقه کلاف را با چوب همزن در رنگ غوطه می‌دهند. بر اثر تبخیر حجم محلول رنگ کم می‌شود، بنابراین با اضافه کردن مقداری آب جوش محلول را همواره در 20 تا 30 برابر وزن کلاف نگه می‌داریم.
پس از اتمام زمان (یک ساعت)، جوشاندن را متوقف کرده و می‌گذارند تا حمام رنگ به مرور سرد شود سپس کلاف‌ها را خارج کرده، اول با آب نیمه گرم و سپس با آب معمولی و سرد شسته و آبگیری می‌کنند و در مجاورت هوای خشک قرار می‌دهیم این مراحل گفته شده مراحل علمی است اما در کارگاه ما که تجربه زیادی در این کاردارد مراحل کوتاه تر است.
چه ابزاری برای یک کارگاه رنگ رزی نیاز است ؟
مجتبی ردکا پاسخ می دهد
ظرف یا حمامی(پاتیل ) که عملیات رنگرزی و دندانه کردن در آن صورت می گیرد و باید از جنس ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت باشد معمولا از جنس استیل و یا مس است که در کارگاه ما از جنس مس است واطرافش را سیمان گرفته ایم تا در هنگام رنگرزی کارگر از داغی ظرف اذیت نشود
ترازو برای وزنه کردن رنگینه ها و الیاف،ترمومتر برای اندازه دمای حمام رنگرزی( البته در کارگاه ما کم کاربرد است چون از روی تجربه دما را تشخیص می دهیم ).
همزن که معمولا از جنس چوب است و برای هم زدن الیاف در حمام رنگرزی به کار می رود( دراین هنگام عباس حسن زاده داماد خانواده که کلاف ها رادر حمام رنگ می اندازد می گوید حاجی بفرماید که مهمترین ابزار بازو و دستان کارگر است که اگر نباشد کار رنگرزی لنگ است )ظروف شیشه ای مدرج مانندبشر، بیلچه برای برداشتن مواد، نمک های فلزات مانند زاج سفید، زاج سبز، بیکرومات ها، کات کبود ..اسیدها، مانند اسید تارتارات، اسید لاکتیک، پتاس و اسیدهای آلی مانند اسید اگزالیک، اسید استیک، اسید سیتریک آب ، وگاز ..
اما دندانه ها که ما آنها را بیشتر به عنوان کاتالیزورها می شناسیم چه نقشی در رنگرزی سنتی دارند؟ مجتبی ردکا پاسخ می دهد
دندانه ها موادی هستند که برای ثبات و رنگ پذیری منسجم الیاف استفاده می شوند و روش عمل کردن آن به این صورت است که با ایجاد منافذ در سطح الیاف نفوذ بیشتر رنگ را در الیاف باعث می شود.
کاربرد های رنگ های گیاهی کجاست ؟استاد پاسخ می دهد
تهیه‌کنندگان مواد اولیه، نخ‌ریسی، نخ‌فروشی، طراحان، نقاشان، بافندگان، دست‌اندرکاران پس از بافت مانند: پرداخت‌کاران، روفوگران همه به رنگ های گیاهی نیاز دارند ولی الان که بازار تحت سیطره رنگ های شیمیایی غیر ایرانی است اما رنگ های ما می سازیم کاربردشان در قالی است که بیشتر الیاف های ابریشم را رنگ می کنیم .
از آنجایی که کارگاه‌‌های رنگرزی از سوخت قابل توجهی برای گرم کردن و به جوش آوردن پاتیل‌های کارگاه استفاده می‌کنند با توجه به گران شدن حامل های انرژی تاثیری نگذاشته ؟
استاد پاسخ می دهد.
حتما که تاثیر گذاشته اما خوشبختانه میراث فرهنگی قم در حق ما لطف داشته که بخشی از هزینه های انژری مثل گاز را تامین می کند که ما بسیار ممنون هستیم که به این شیوه به ادامه حیات این هنر اصیل و سنتی کمک می کند این را نیز بگویم که رنگرزی سنتی با تلاش میراث فرهنگی قم به ثبت ملی رسیده، انصافا ما از این اداره کل راضی هستیم چون تا جایی که راه داشته از هنرمندان حمایت می کند.
به اینجا که می رسد داماد خانواده حسن زاده می گوید: چند سال پیش از این وقتی وارد کارگاه می شدیم از حجم کارهای که از شهرهای مختلف و قم برایمان می اوردند رنگ کنیم دراینجا جا نبود ولی الان نگاه کنید کارگاه خالی است دلیلش این است که هنر قالیبافی به خیلی از دلایل کمرنگ شده و استقبال نمی شود وتحریم ها هم در صادرات فرش دستباف قم تاثیر گذاشته به همین دلیل کار بار ماهم کم رونق شده.
واما اگر استاد به جوانی باز گردد دوباره رنگرز خواهد شد؟
من از عمری که که دراین هنر گذاراندم راضی هستم از همین هنر، خدا مرا هیچگاه محتاج کسی نکرده است. ولی اتفاقاتی که رخ داده مثل همین تحریم ها واز دست رفتن بازار صادرات فرش ایران از چندین کارگاه رنگی رنگرزی تنها سه کارگاه فعال وجود دارد بقیه همه تغییر شغل داده اند و هیچ کسی هم رغبت نمی کند وارد این شغل شود و هنر رنگرزی درقم رو به فراموشی می رود، چرا که با این وجود آینده این هنرصنایع دستی سنتی نامعلوم است.
مجتبی ردکا چطور؟
راستش الان اوضاع ما خیلی خوب نیست کارگاه رو به تعطیلی می رود به علت اینکه کار نیست ولی در گذشته اوضاع و درآمد خوب بود چون هنر قالیبافی سرپا بود فکر می کنم اگر امروز را می دیدم اصلا وارد کارگاه پدرم نمی شدم ، مثل پسرم وفرزندان برادرم با وجود اینکه همه فوت وفن کار را بلد هستند اما علاقه ای به شغل رنگرزی ندارند وقتی هم که گلایه می کنیم چرا کارگاه نمی اید می گویند مگر از این شغل چه عاید شما شده که ماهم عمرمان را دراین شغل بگذرانیم
حسن زاده چه ؟
راستش الان کلی بدهکاری دارم دست استادکارهای صنعت قالیبافی هم بخاطر کسادی بازار پولی نیست هنر قالیبافی و رنگرزی به هم وابسته است بازار قالی دستباف رونق داشته باشد امورات ماهم می چرخد اما الان متاسفانه می توانم بگویم هنر قالیبافی مرده بخاطر همین ما هم کار ودرامد انچنانی نداریم این را نیز بگویم که کار ما به علت قرار گرفتن در معرض انواع مواد ایستادن های طولانی مدت روی پا آسان نیست ولی جزو کارهای سخت و زیان آور قرار نگرفته ضمن اینکه بیمه هم نیستم به طور حتم جوانان از این شغل هیچ استقبالی نمی کنند.
واما ناگفته ها را مجتبی ردکا(پسر استاد) پاسخ می دهد:
قرار بود بازار کهنه قم به هنرمندان صنایع دستی واگذار شود درحال حاضر 170کسبه که اغلب در زمینه صنایع دستی فعالیت می کنند دراینجا مستقر هستند در خواستی که ما ازمسوولین شهر داریم این است بازار کهنه را حالت خیابان درآوردند در کجای دنیا خیابان مسقف و طاق دارد؟
بازار کهنه قم بیش از 700سال قدمت دارد و تنها با حرم کمتر از 400متر فاصله دارد وبافت تاریخی شهر محسوب می شود چرا مسئولان به آن بی توجه هستند، کاسب ها از دست مزاحت های وسایل نقلیه کلافه هستند بارها به شهر داری و استانداری نامه نوشته ایم ودرخواست کرده ایم که به این اوضاع رسیدگی کنند ولی متاسفانه مسئولان شهرما گوششان بدهکار نیست ما از آنها انتظار داریم . شهردار ما از شهرهنر و فرهنگ اصفهان آمده و قدر هنر و هنرمند را می داند پس چرا به خواسته ما هنر مندان توجه نمی کند. خیلی دلمان می خواهد برای یکبار هم که شده شهردارمحترم جناب سقائیان نژاد به این بازار سری بزند و از از نزدیک حرف های مارا بشنود. این مکان یکبار توسط میراث فرهنگی باز سازی شده اما با ادامه طرح کاربری خیابان همچنان مشکلات وجود دارد چراکه ورود وسایل نقلیه به داخل بازار برای اهالی مزاحمت های زیادی ایجاد می کنند و به سازه هم آسیب می زند به نظر من در هیچ کجا بجز قم تا به این حد در حق هنرمندان صنایع دستی ظلم نمی شود که حتی یک محل کارگاه و فروشی را که به ظاهر در اختیارش قرار داده اند برای مناسب سازی آن اقدامی نکرده باشند. متاسفانه صدای اعتراض مارا کسی نمی شنوند اگر بشنوند هم پاسخی نمی دهند که این بسیار تاسفبار است.
هنرمندان هر شهر و کشوری بخشی از هویت های یک ملت را با خود دارند اگر می خواهیم هویت واصلاتمان را حفظ کنیم باید قدر آنها را بدانیم به خواسته های آنها توجه کنیم.
/8138/ 6133/
کپی شد
