به بیماری خاموش معروف است، بیماری که نه تب دارد و نه خونریزی و نه حتی درد؛ علائمی که خبر از رشد این بیماری هم باشد وجود ندارد، از این رو فرد بیمار تا مدت‌ها از ابتلای خود به این بیماری باخبر نمی‌شود.
تا پایان سال ۲۰۱۵ بیش از ۴۱۵ میلیون نفر از افراد ۲۰ تا ۷۹ ساله دنیا مبتلا به دیابت بودند. این تعداد تا سال ۲۰۴۰ از مرز ۶۴۰ میلیون نفر خواهد گذشت. تعداد مبتلایان به دیابت در همه کشورهای جهان در حال افزایش است. بیش از نیم میلیون کودک و نوجوان کمتر از ۱۴ سال در جهان مبتلا به دیابت نوع یک هستند و سالانه ۵ میلیون نفر به دلیل این بیماری جهان خود را از دست می‌دهند. از طرف دیگر بیش از ۳۱۸ میلیون نفر در جهان دچار اختلال تحمل گلوکز هستند که در صورت عدم مداخله مؤثر اغلب آن‌ها مبتلا به دیابت خواهند شد.
بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی وزیر بهداشت دیابت که در نام عامیانه از آن به عنوان مرض قند یاد می‌کنند در حال حاضر پنج میلیون ایرانی را درگیر کرده و ۹ میلیون نفر دیگر نیز مستعد این بیماری هستند و سالیانه میلیاردها تومان هزینه روی دست دولت می‌گذارد در حالی که بخش عمده‌ای از آن‌ها حتی روحشان هم از وجود بیماری خبر ندارد.
۱۹ تا ۲۵ آبان‌ماه هر سال به عنوان هفته ملی دیابت معین شده است تا با یادآوری آسیب‌های این بیماری، به جامعه آگاهی بخشیده و آن را به سمت خود مراقبتی در مواجهه با رشد این بیماری خاموش پیش ببرد و این بار زنان محور این یادآوری قرار گرفته‌اند و با انتخاب شعار «دیابت و زنان؛ حق ما داشتن آینده‌ای سالم» تلاش می‌شود زمینه‌های آگاه‌سازی نیمی از جمعیت کشور نسبت به عوامل و آسیب‌های بروز دیابت در زنان و دیابت بارداری ایجاد شود.
ابتلای یک ششم جمعیت قم به دیابت
آن طور که ابوالفضل ایرانی خواه، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان قم می‌گوید رشد خاموش بیماری دیابت در استان قم نگران کننده است، جمعیت قم نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر سرشماری شده که آمار نشان می‌دهد که یک ششم کل جمعیت یعنی ۲۰۰ هزار نفر در این استان مبتلا به دیابت هستند.
بر اساس گفته‌های مدیر گروه مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم هم این استان از اولین استان‌ها در آمار دیابت است؛ بر اساس آمار سال گذشته ۱۳ درصد معادل یک هشتم افراد کشور مبتلا به دیابت هستند پنج تا ۱۰ درصد افراد دیابتی مبتلا به دیابت نوع یک و ۹۰ درصد نیز مبتلا به دیابت نوع دو هستند در استان قم نیز ۱۷ درصد از جمعیت بالای ۳۰ سال مبتلا به دیابت هستند.
محمد نیک‌پوردر این باره، اظهار داشت: حداقل زمان برای نابودی کلیه برای بیماران دیابتی بالای پنج سال است و دیر عمل کردن برای درمان این بیماری می‌تواند به از دست دادن کلیه، یا بینایی، اختلالات شدید بینایی و ضعیف شدن اعصاب محیطی منجر شود که تأثیرات منفی روی مغز، قلب و عروق دارد.
وی معتقد است که خود مراقبتی از الزامات پیشگیری از ابتلا به این بیماری است و می‌گوید: انجام آزمایش دوره‌ای قند خون می‌تواند به آگهی به موقع از ابتلا به این بیماری بیانجامد و توصیه می‌کنیم که افراد بعد از سنین ۳۰ تا ۳۵ سال مرتب قند خون خود را چک کنند تا در صورت ابتلا سریع‌تر درمان شوند، قند خون بین ۶۰ تا ۱۰۰ طبیعی، بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ زنگ خطر و بالاتر از آن نشان دهنده ابتلا به قند خون است.
نگرانی دشمن دیابت
رئیس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم نیز، تأکید کرد: نگرانی و اضطراب دشمن دیابتی‌ها است و باید تا حد توان نگرانی را از خود دور کنند و نباید وادار به اجرای رژیم‌های سخت و طاقت فرسا شوند زیرا به تجربه ثابت شده است که این گونه محدودیت‌ها تداوم نمی‌یابند.
به گفته علی‌اکبر حق ویسی، معتقد است غذای دیابتی باید خوش طعم، مطبوع و دلپذیر باشد. دیابتی‌ها تا حد امکان آزاد گذاشته می‌شوند تا از خوراکی‌های گوناگون ولی با استفاده از راهنمایی‌های متخصصان و کارشناسان تغذیه استفاده کنند.
آن طور که وی می‌گوید دیابت دلایل متعددی دارد از جمله اینکه به صورت ارثی، سابقه خانوادگی، چاقی، سن بالا یا تحت تأثیر محیط زندگی از جمله برنامه غذایی نادرست، فعالیت بدنی کم، اضطراب و استرس ایجاد شود همچنین رنج سنی خاصی را هم شامل نمی‌شود و می‌تواند در گروه‌های مختلف سنی از جمله کودکی، نوجوانی، میان‌سالی، سالمندی و حتی دوران بارداری به وجود آید.
به گفته حق ویسی علت اصلی بالا رفتن قند خون این است که بدن هر فرد برای مصرف قند احتیاج به انسولین دارد ولی به دلیل این که بدن قادر به تولید یا استفاده کامل از انسولین نیست قند در بدن به درستی مصرف نشده و موجب تجمع قند در خون می‌شود که این بالا رفتن قند خون بیش از حد طبیعی می‌تواند باعث عوارضی مثل بیماری‌های چشمی، کلیوی، قلبی شود به همین دلیل افراد دیابتی باید در کنترل قند خون کوشا باشند.
آگاهی از علائم بیماری راهکار تشخیص به موقع
اگر چه این بیماری خاموش است و رشد آن با درد و عوارض قابل مشاهده همراه نیست اما می‌توان با مشاهده علائمی به احتمال ابتلا به آن شک کرد، به گفته رئیس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم قند خون می‌تواند علائمی همچون پرنوشی، پر ادراری، پرخوری، کاهش وزن، ضعف، تاری دید و یا تغییر در حس بینایی به همراه داشته باشد.
حق ویسی در ارتباط با انواع این بیماری خاموش هم می‌گوید: در دیابت نوع اول بیمار نیاز به تزریق انسولین دارد و بیشتر در کودکان و افراد زیر ۳۰ سال ایجاد می‌شود که به آن دیابت وابسته به انسولین می‌گویند؛ اما در دیابت نوع دوم بیمار معمولاً نیازی به تزریق انسولین ندارد اما ممکن است در برخی موارد نیاز به تزریق انسولین پیدا کند. این نوع دیابت معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال، چاق و کم تحرک بیشتر است و به آن دیابت غیر وابسته به انسولین می‌گویند که در کنترل آن از رژیم غذایی و داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون استفاده می‌شود.
وی به افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌کند که هر روز از ۶ گروه اصلی مواد غذایی از جمله شیر و لبنیات کم چرب، نان و غلات سبوس‌دار، گوشت‌های سفید، قرمز و تخم مرغ، حبوبات و مغز دانه‌های گیاهی، سبزی‌ها و میوه‌ها در حد متعادل مصرف کرده و مصرف قند، شکر، ژله‌های قندی، شکلات، پولکی، نبات، عسل، مربا، خرما، شربت، نوشابه، بستنی، آبمیوه‌های صنعتی، گز، سوهان، کیک و شیرینی‌های تر و خشک و حتی نمک (سدیم) را کاهش دهند.
به گفته وی بهتر است که برنامه غذایی به گونه‌ای تنظیم شود که روزانه ۶ وعده غذایی با حجم کم استفاده شود به خصوص افرادی که باید انسولین تزریق کنند مصرف ۳ وعده اصلی صبحانه، ناهار، شام و ۲ الی ۳ میان وعده ساعت ۱۰ صبح، ۵ عصر و قبل از خواب با در نظر گرفتن ساعت مصرف غذا، بسیار اهمیت دارد.
مراقبت در تغذیه و کنترل بیماری دیابت
رئیس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم به دیابتی‌ها توصیه می‌کند که نان‌های سبوس‌دار مانند سنگک و جو را جایگزین نان‌های سفید مانند لواش و باگت کنند و برنج هم به مقدار متعادل مصرف کنند.
آن طور که وی می‌گوید مصرف روزانه سبزی‌ها به میزان ۵-۳ واحد که هر واحد برابر با یک لیوان سبزی برگی خام، یا نصف لیوان سبزی پخته، سبزی خوردن، سالاد با آبلیمو یا آبغوره، کاهو، کلم، کدو، خیار، شوید، شنبلیله، سیر و مصرف روزانه ۴-۲ واحد میوه که هر واحد تقریباً یک عدد متوسط مانند سیب، پرتقال، کیوی، یا تقریباً نصف لیوان از میوه‌های کوچک مانند گیلاس، انگور به صورت خام و در حد امکان با پوست و گوشت میوه در پایین آوردن قند خون تأثیر زیادی دارند.
وی به مصرف پروتئین‌ها هم اشاره کرده و می‌افزاید: لازم است که در رژیم غذایی دیابتی‌ها مصرف ماهی و مرغ افزایش و گوشت قرمز کاهش یابد و یا به صورت آب پز، بخارپز، کبابی، داخل فر، استفاده شود نه سرخ شده؛ مصرف روزانه ۳-۲ واحد از گروه لبنیات که هر واحد برابر است با یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا دو لیوان دوغ به صورت کم چرب هم توصیه می‌شود.
رئیس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم معتقد است فعالیت بدنی و بهبود تغذیه از عوامل در اصلاح سبک زندگی سالم محسوب می‌شوند که از این طریق ۷۰% از موارد ابتلا به دیابت را می‌توان پیشگیری نمود.
شیوع بیماری دیابت در زنان و در دوره بارداری هم بسیار رواج دارد به طوری که به گفته حق ویسی از هر ۷ تولد، یک نوزاد تحت تأثیر دیابت بارداری است و نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری، طی ۵ تا ۱۰ سال پس از زایمان، به بیماری دیابت نوع ۲ مبتلا خواهند شد که برای پیشگیری از دیابت در زنان، قبل و بعد از بارداری و همچنین اوایل کودکی باید به خانواده آموزش و خدمات بهداشتی ارائه شود.
46
