به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین از قم، بافتهای فرسوده در شهرهای مختلف کشور هم مهد سنت و نشان از قدمت یک شهر هستند و هم مهملی برای بروز آسیبهای اجتماعی؛ خالی شدن بافتهای فرسوده به دلیل نبود شرایط لازم برای زندگی، نبود دسترسی مناسب، فرسودگی و تخریب خانهها و... آنها را به بستری مناسب برای آسیبهای اجتماعی تبدیل میکند.
در بسیاری از شهرهای کشور از جمله شهر مقدس قم، بخش عمده این بافتها نشان از قدمت، تاریخ و فرهنگ و سنت بومی این شهر هستند که نیاز است از خالی شدن جمعیت در این فضاها جلوگیری کرده و بخش بومی شهر را حفظ کرده و فرهنگ و سنت قدیمی شهر را حفظ کرد.
ساکنان بومی شهر قم حتما خاطرات زیادی از گذرهای پایین شهر، چهل اختران، گذر خان، بیتالنور، بازار قدیمی، تیمچه و... دهها گذر و محله قدیمی شهر دارند که امروز بخش زیادی از آنها در حال تخلیه جمعیت بوده و مخروبههایی در دل این محلات باقی مانده است.
از طرفی میتوان گفت که مردم حق دارند که در شرایطی مناسب زندگی کرده و با کمبود امکانات از این محلات کوچ کنند اما بخش زیادی از توان لازم برای احیای این بافتها و زندگی بخشیدن به آنها در اختیار ساکنان این محلات و مردم است.
مردمی که پشت در پشت، پدرها، پدربزرگها و خانوادههایشان در این محلات زندگی کردهاند و کوچه پس کوچههای آنها پر از خاطره زندگی برای آنها است حالا به دلیل مشکلات خدمات رسانی و شاید نبود برنامهای مدون برای احیا یا بهسازی بافت، به محلات و مناطق جدیدالاحداث شهر کوچ میکنند و این تیری خلاص بر تخریب این محلات و تبدیل شدن آنها به بستری برای بزههای اجتماعی و آسیبهای مختلف است.
سه ضلع مردم، دولت و شهرداریها در مساله احیا و بهسازی بافتهای فرسوده شهری دخیل هستند که میتوان نقش دولت و شهرداریها را بسیار پررنگتر دانست. قطعاً هرکدام از ما اگر حمایت لازم صورت گیرد خواهان زندگی در محلات قدیمی خود هستیم و بعضاً دست نیاز به سمت مدیران شهری و دولتی نیز دراز میکنیم تا حامی ما برای بهسازی و احیای منازل قدیمی خود باشیم که شرایط زندگی محیا باشد اما نبود متولی مشخض و اعتبار کافی راهی برای مردم جز سردرگمی و انتخاب آسانترین راه و نقل مکان از این محلات نمیگذارد.
براساس قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب 12 دیماه 1389، بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری، مناطقی از شهر است که در طی سالیان گذشته عناصر متشکله آن اعم از تأسیسات روبنائی، زیربنائی، ابنیه، مستحدثات، خیابانها و دسترسیها، دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج میبرند. در شهر قم براساس آمار رسمی و مورد تایید مراجع ذیصلاح قریب به هزار و 100 هکتار بافت فرسوده وجود دارد اما مدیران شهری بارها اعلام کردهاند که قریب به هزار و 800 هکتار از وسعت حدود 10 هزار هکتاری شهر قم بافت فرسوده و ناکارآمد شهری است و نیاز است متولی مشخصی به سرعت پیگیر امور احیا و بهسازی این محدوده باشد تا آسیبهای اجتماعی بیش از امروز گریبان شهر را نگرفته است.
10 درصد بافت فرسوده قم خالی از سکنه است
طبق اعلام سرپرست امور معماری و شهرسازی شهرداری قم بیش از هزار و ۷۰ هکتار بافت فرسوده در شهر قم وجود دارد که عدم توجه به آنها میتواند مشکلات بسیاری را برای بدنه اصیل شهری ایجاد کند.
غلامرضا جانقربان میگوید: تجربه نشان داده که بافتهای فرسوده مستعد مشکلات و معضلات اجتماعی هستند و این تجربه تلخ امروز مشکلات متعددی را در پایتخت ایجاد کرده و در قم نیز پیش از بروز مشکلات باید تدبیری ویژه صورت پذیرد.
وی با تاکید بر این مساله که بافت فرسوده شهری قم به بیش از هزار و ۷۶۰ هکتار افزایش پیدا کرده، مناطق یک، سه، ۶ و هفت این شهر را پرتراکمترین بافتهای فرسوده آن دانست.
جانقربان با بیان اینکه ۱۰ درصد از بافتهای فرسوده شهری در قم خالی از سکنه شده است گفت: یکی از مسائلی که در حوزه احیا و بهسازی بافت فرسوده مشکلساز شده نبود متولی واحد است.
براساس قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری، وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، شهرداریها، سازمان عمران و بهسازی شهری ایران، سازمان مدیریت بحران و چند مجموعه و سازمان دیگر متولی برنامهریزی، طراحی و ورود مستقیم به مساله احیا و بهسازی بافتهای فرسوده و حمایت از نوسازی آنها هستند اما با اینکه بیش از 6 سال از تصویب این قانون در مجلس و ابلاغ آن به دولت میگذرد همچنان شاهد اقدام واحد و جدی در این زمینه در کشور نیستیم و شاید میتوان گفت همین تعدد متولیان و نبود یک متولی واحد در اجرایی نشدن این قانون به طور کامل موثر بوده است.
یکی از ویژگیهای بارز بافت فرسوده در شهر قم، مرکزیت بخش عمده آن در شهر، وجود مراکز اثرگذاری چون حوزههای علمیه و مووسسات فرهنگی و مذهبی در آنها، حرم حضرت معصومه(س) و... است که میتواند جذابیت بیشتری برای سرمایهگذاران برای ورود به حوزه احیا و بهسازی آنها ایجاد کند اما مشکل کجاست که هنوز این بافتها در هسته مرکزی شهر قم و منطقه پرتردد زائر چشمها را میزند.
شهردار قم نیز با تاکید بر اینکه حرم حضرت معصومه، حوزههای علمیه، مقبرههای امامزادگان، بیوت مراجع، کتابخانهها، ابنیههای تاریخی در بافتهای فرسوده این شهر قرار دارند به تردد 20 میلیون زائر دراین بافتها در طول سال اشاره کرد و کمکهای مختلف به این بخش را مورد توجه قرار داد.
دکتر سقائیاننژاد به تعریف بیش از 600 میلیارد تومان برای احیا و بهسازی بافتهای فرسوده در شهر قم اشاره کرد و گفت: برنامه ریزی برای اختصاص قریب به 13 میلیارد تومان به این بخش توسط شهرداری یک کمک قطرهچکانی است و باید رویکردی جدی در این بخش با تعریف متولی واحد ایجاد شود.
وی با تاکید بر اینکه تا زمانی که مدیریت واحد در بافتهای فرسوده وجود نداشته باشد نباید انتظار رفع مشکلات این محدوده را داشت اذعان کرد: باید تدبیری کرده تا تسهیلات برای مردم فراهم شده و بخش خصوصی به این بافتها ورود پیدا کند تا تحرکی در بافت فرسوده ایجاد شود.
با اینکه قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری راهکارهای متعددی را برای تسهیل کار مردم برای سرمایهگذاری در احیای بافتهای فرسوده پیشبینی کرده اما دیگر مشکل این بخش نبود حمایتهای مالی و عدم اختصاص تسهیلات لازم است.
در ماده 13 این قانون تصریح شده که دولت مجاز است سالانه دههزار میلیارد ریال برای احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری در بودجه سنواتی کل کشور پیشبینی و درج کند؛ شاید این مبلغ هرسال درج شود اما خبری از تخصیص آن نیست.
در نهایت میتوان گفت در شهر قم با وجود اینکه منابع مالی شهرداری بسیار محدود بوده و در سالهای اخیر مشکلات مالی نیز با رکود اقتصادی بیشتر شده، اما احیای سازمان بهسازی، نوسازی و احیای اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) برای پیگیری امور مرتبط با بافتهای فرسوده در این شهر اقدامی مناسب بوده است.
شهرداری قم با وجود تمام مشکلاتش اختصاص اعتبارات به بافت فرسوده را متوقف نکرده و طی سال گذشته پروژههای احیای بافت را بیش از پیش پیگیری کرده است که از آن جمله بهسازی گذر خان، گذر بیتالنور و بسیاری محلات دیگر است.
علیرضا خاکی مدیرعامل این سازمان نیز به تازگی خبر از پیشبینی 10 میلیارد تومان توسط شهرداری برای پروژههای مختلف در حوزه بافت فرسوده داده است.
وی با بیان اینکه بخشی قابل توجهی از این اعتبار به محور تاریخی حرم مطهر حضرت معصومه(س) تا محله چهل اختران اختصاص دارد اذعان کرده است: این سازمان در راستای ساماندهی بافت فرسوده رویکرد بهسازی را به صورت جدی دنبال میکند و در راستای رسیدن به این هدف نباید فقط به اعتبارات شهری تکیه داشته باشیم.
وی از پیشبینی هشت میلیارد تومان از منابع دولتی برای پروژههای بافت شهر قم خبر داد و گفت: برای هزینهکرد سه میلیارد تومان این اعتبار، طرحها و پروژههای دولتی بر عهده سازمان بهسازی، نوسازی و زیباسازی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) گذاشته است.
در پایان امیدواریم مدیران متولی بافتهای بافت فرسوده در دولت و شهرداری قبل از اینکه شاهد مشکلاتی غیرقابل جبران باشیم تدبیری جدیتر برای احیای بافت و نوسازی آنها بیندیشند.
48
