آیت الله امینی از جمله شخصیت هایی است که بیشترین مسئولیت ها را بعد از انقلاب اسلامی بر عهده داشته، ولی خصوصیات اخلاقی، خط و مشی سیاسی و رفتارهای اجتماعی اش، او را به یکی از شخصیت های محبوب در نظام جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرد.
خطبه های نمازجمعه ایشان همیشه صریح و سلیس بود، فریادهای او دردمندانه و همراه با بغض های فشرده بود، پیوسته جوانان و خانواده ها مخاطب اصلی خطبه اول و دلنشین او بودند.
ایشان اختلاف درون خانواده انقلاب را برنمی تافت، او هیچ وقت وارد کشمکش های کاذب سیاسی نشده و همیشه در نقش یک مصلح برای اعتلای وحدت در جامعه و میان جریان های مختلف سیاسی تلاش و ایفای نقش می کرد.
فریادهای رسای وحدت خواهی و تذکرهای مشفقانه ایشان برای عدم ورود حوزویان به مباحث جناحی روزمره، برحذر داشتن افراد از تنگ کردن دایره انقلاب و تاکید بر حفظ حرمت شخصیت های تاثیرگذار نظام و دعوت مسئولان به دادن وعده های قابل تحقق هنوز در گوش ها طنین انداز است و همه و همه گویای منش زیبای سیاسی و اخلاقی این شخصیت بزرگ سیاسی بود.
آیت الله امینی از جمله شخصیت هایی بود که همیشه پای ثابت حضور در مراسم بزرگداشت علما و شخصیت ها در مسجد اعظم قم بود، کاری به گرایش سیاسی افراد نداشت.
او در حالی که کشور و قم درگیر کرونا بود، غریبانه در قم رحلت کرد و مظلومانه به خاک سپرده شد و مانند بسیاری دیگر از بزرگان برای ایشان مجلس و محفلی جز بصورت مجازی برگزار نشد.
بر همین اساس، خبرگزاری ایرنا با برخی چهره های شاخص از جمله آیات سید هاشم حسینی بوشهری، عباس کعبی، مرتضی جوادی آملی و سیعد امینی گفت وگوهایی را پیرامون ابعاد مختلف شخصیتی آیت الله امینی گفت وگوهای اختصاصی را انجام داده است.
مرتضی جوادی آملی فرزند آیت الله جوادی آملی که به گفته خود سابقه دوستی آیات امینی و جوادی آملی متجاوز از ۷۰ سال است، استحکام و اتقان انقلابی، صلابت و قاطعیت در تصمیم گیری، اعتدال گرایی، هماهنگی با شخصیت های موثر نظام، دفاع از نظام اسلامی در عین مقاومت در برابر انحرافاتا، مخالفت با وعده های دروغ، نفرت از نیرنگ و فریب را از امتیازات آیت الله امینی برشمرد.
آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری دبیر شورای عالی حوزه های علمیه است که در مناصبی مانند مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نمازجمعه با آیت الله امینی همسنگر بودند. او که سه دوره مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور را برعهده داشت، بیان کرد: مرحوم آیت الله امینی از شخصیت های برجسته و استوانه های حوزه علمیه بودند.
حسینی بوشهری می گوید: در مقابل زندگی آیت الله امینی دو مسیر قرار داشت، یکی فقاهت و مرجعیت و دیگری کمک به نیازمندی های نسل جوان، ولی ایشان بین رسیدن به مرحله مرجعیت و نگاه به نیازهای جامعه بویژه نسل جوان، راه دوم را انتخاب کرده و خدمات ارزشمندی را به نظام اسلامی عرضه داشتند.
آیت الله عباس کعبی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم می گوید: مرحوم آیت الله امینی از پایه گذاران و موسسان جامعه مدرسین قبل از انقلاب بوده و بعد از انقلاب نیز ایشان این تشکل سیاسی حیات دوباره بخشیدند.
آیت الله امینی بیش از هر شخصیت دیگری با آیت الله مشکینی در سنگرهای مختلف کنار هم بودند، ایشان در مجلس خبرگان، جامعه مدرسین که آیت الله مشکینی ریاست انها را برعهده داشته، برای سالیانی نائب رئیس ایشان بودند، در سنگر نمازجمعه نیز دو شخصیت حضور داشتند.
حضور آیت الله مشکینی و امینی در راس جامعه مدرسین حوزه های علمیه تا دهه ۸۰ باعث تاثیرگذاری این تشکل را در سطح ملی شده بود.
یکی از دیگر از شاخصه ها و امتیازهای آیت الله امینی را می توان در سخنان فرزند او ملاحظه کرد: " آیت الله امینی با وجودی که از اول انقلاب در مسئولیت های کلیدی و مهم بودند ولی خود و خانواده اش هیچگاه از رانت های دولتی استفاده نکردند و فرزندان او مانند شهروندان عادی به زندگی روزمره خود پرداختند".
مرحوم آیت الله امینی در ۹ تیر ۱۳۰۴ در نجف آباد اصفهان دیده به جهان گشود و ۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ در شهر مقدس قم دارفانی را وداع گفت، پیکر او دو روز بعد در تاریخ ۷ اردیبهشت بدون برگزاری مراسم عمومی و حضور مردم به دلیل ویروس کرونا غریبانه در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
*واکنش ها به رحلت آیت الله امینی
بعد از ارتحال آیت الله امینی بزرگان و شخصیت های مختلف در پیام هایی بخش های از ابعاد شخصیتی ایشان را برشمردند.
پیام رهبر معظم انقلاب در سوگ آیت الله امینی به شرح زیر است: " درگذشت عالم مجاهد و پارسا مرحوم آیت‌الله آقای حاج شیخ ابراهیم امینی رضوان الله علیه را به حوزه‌ی مبارک قم و فضلا و علاقمندان و مستفیدان از آثار قلمی آن مرحوم و به‌ویژه خاندان مکرّم ایشان تسلیت عرض می‌کنم. عمر بابرکت این عالم بزرگوار یکسره در راه علم و کسب و نشر معارف اسلامی و نیز مجاهدت سیاسی و اجتماعی و حضور فعال در مناصب رسمی نظام جمهوری اسلامی همچون امامت جمعه و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت و مجامع تصمیم‌گیر حوزوی، مصروف گردیده است، همچنان‌که سلوک فردی ایشان نمونه‌ی چشم‌نوازی از پارسایی و پرهیزگاری و بی‌اعتنائی به جاذبه‌های مادی را مجسّم ساخته است. رحمت خدا بر این روحانی انقلابی و صادق و مجاهد باد".
دکتر حسن روحانی رییس‌جمهور نیز در بخشی از پیام با تسلیت رحلت آیت‌الله ابراهیم امینی تاکید کرد: این فقیه انقلابی و یار دیرین امام و انقلاب با روش و منش اعتدالی و وحدت بخش در عمر پر برکت خود کارنامه ارزشمند و پرافتخاری برجاگذاشتند که یقینا در خاطر مردم قدرشناس ایران باقی خواهد ماند.
صفات و ویژگی های مرحوم آیت الله امینی در کلام مراجع و شخصیت های برجسته حوزو نیز قابل توجه است.
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی تدبیر، عقلانیت، متانت و ساده‌زیستی، آیت الله نوری همدانی اخلاص، تقوی، تواضع و اخلاق، آیت الله مکارم شیرازی نیز نظری صائب و فکری وسیع و گسترده، طرفداری از حق و حقیقت در همه جا را از خصوصیات آیت الله امینی برشمردند.
آیت الله سبحانی او را عالمی متعهد، هدفمند و خدوم برای نظام و انقلاب، آیت الله علوی گرگانی ایشان را عالم مجاهد در راه خدمت به دین و قرآن و تألیف کتب مفید و تربیت نفوس حقیقت‌جو و خدمت به انقلاب و امام و رهبری معظم انقلاب خطاب نمودند.
در پیام آیت الله علوی بروجردی نیز نکته جالبی بود، "مشی و خلق و خوی آیت الله امینی ، درس اخلاق عملی برای حوزویان و عامه دوستان و ارادتمندان و حجتی برای مسئولان در عرصه های حوزوی و مملکتی بود".
آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی فرزند مرحوم آیت الله محمد فاضل لنکرانی از مراجع فقید تقلید نیز اظهار کرد: در همه این دوران مرحوم والد این‌جانب مکرر در مکرر از تیزبینی‌ها و انصاف و دقت‌های ایشان( آیت الله امینی) در جامعه مدرسین و همه صحنه‌های انقلاب و نظام یاد می‌کردند.
* زندگی‌نامه
مرحوم آیت الله امینی در ۹ تیر ۱۳۰۴ در نجف آباد اصفهان دیده به جهان گشود. دروس کلاسیک را تا ششم ابتدایی در یکی از مدارس غیر دولتی و شبانه به پایان رساند و در جلسات قرآن که در مساجد تشکیل می‌شد، شرکت جدی داشت.
ایشان از همان سالها عاشق طلبگی و تحصیل علوم دینی شد و در فروردین ۱۳۲۱ به حوزه علمیه قم آمد و در مدرسه حاج ملا صادق سکونت داشت، در روزهای پنج‌شنبه و جمعه در درس اخلاق حضرت امام(ره) شرکت می‌کرد و شبهای جمعه نیز به درس اخلاق آقا حسین قمی می‌رفت. نماز مغرب و عشا را در فیضیه به امامت آیت‌الله سید محمد تقی خوانساری می‌خواند.
*اساتید
آیت‌الله ابراهیم امینی در طول سالهای تحصیل خود در قم به ترتیب از محضر علما و استادان بسیاری از جمله حضرات آیات و مراجع عظام چون آقا شیخ رمضانعلی ملایی، آقا شیخ هاشم جنّتی، آقا سید محمد هاشمی قهدیجانی، حاج شیخ محمد حسن عالم، حاج آقا صدر هاطلی کوهپایی، سید عباس دهکردی، حیدر علی برومند، آقا سید علی اصغر محقق، شیخ محمد حسین جرقویه‌ای، آقا شیخ مرتضی اردکانی، حاج آقا رحیم ارباب، سلطانی، رضا بهاءالدینی، آقای مجاهدی، مرعشی نجفی، گلپایگانی، محمد حسین طباطبایی، بروجردی(ره) و امام خمینی(ره) شرکت و کسب فیض کردند.
*فعالیتهای علمی و فرهنگی
فعالیتهای علمی و فرهنگی آیت‌الله امینی فراوان است. از جمله می‌توان به سفرهای تبلیغی او در مناطق مختلف کشور اشاره کرد. همچنین معظم له در بسیاری از سمینارهای علمی داخل و خارج کشور حضور داشته و به ایراد سخن پرداخته است که برخی از آنان به چاپ رسیده است. کتاب او به نام "دادگستر جهان" در حوزه مهدویت از آثار شاخصی است که در این حوزه نگاشته شده است .
ایشان در خاطرات خود می گوید: احساس کردم حوزه علمیه از لحاظ استاد کمبودی ندارد، در صورتی که تأمین نیازهای فرهنگی جدید امری ضروری تر می باشد، بویژه مسائل تعلیم و تربیت ، جوانان و خانواده. در همین راستا اکثر اوقاتم را صرف مطالعه در مسائل جدید، تألیف کتاب های مورد نیاز، مسافرت به شهرهای مختلف ایران ، سخنرانی در مجامع فرهنگی و پاسخگویی به سؤالات مربوطه کردم. و در همین رابطه سفرهای فراوانی به کشورهای خارجی و حضور در سمینارها، دانشگاه ها و مجامع فرهنگی داشتم . که زمان آن ها غالباً کمتر از پانزده روز نبود و گاهی به بیش از چهل روز می کشید. و از انتخاب این روش پشیمان نیستم."
سید جواد ورعی از اساتید سطوح حوزه علمیه قم در یادداشتی تحت عنوان" آیت‌الله امینی و احیای «اندیشه و فقه سیاسی» نوشت: به دنبال تأسیس نظام جمهوری اسلامی و حضور روحانیت در عرصه اجتماع و سیاست، و مسئولیت اداره جامعه و رویارویی با پرسش‌ها و معضلات جدید، بیش از پیش ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصه‌های نو احساس شد. تعدادی از علمای حوزه به خاطر حضور و تعلق خاطر به انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن، وارد صحنه شده و اداره بخشی از جامعه را برعهده گرفتند. حوزه هر چند نظم و برنامه پیدا کرد و تعدادی از علمای طراز اول حوزه با تشکیل شورایی به تنظیم و تنسیق برنامه‌های آموزشی حوزه پرداخت، و مؤسساتی هم به ساماندهی امور تبلیغی حوزه، و انتشار مجلاتی در باره حوزه مبادرت کردند، اما میدان تحقیق و پژوهش در موضوعات جدید اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از پایگاه حوزه و محققان اسلامی هم چنان خالی بود. در غالب دروس تخصصی حوزه روال گذشته و همان موضوعات پیشین مورد بحث قرار می‌گرفت، و دروسی که موضوعات مورد نیاز جامعه و حکومت را مطمح نظر قرار دهند، در حد انتظار نبود. هیچ نهادی برای ورود به این عرصه احساس مسئولیت نمی‌کرد، به ویژه که شخصیت‌های متفکری چون علامه طباطبائی و شهید مطهری به لقای حق پیوستند و کسی به طور جدّی راه آنان را پی نگرفت.
آیت‌الله امینی از شاگردان برجسته امام خمینی و علامه طباطبایی، و از دوستان شهید مطهری و عضو جامعه مدرسین حوزه از شخصیت‌هایی بود که تحقیق و پژوهش در این عرصه را احساس کرده و بارها از آن سخن گفته بود. به هر تقدیر ایشان از فرصت پیش آمده به برکت انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی و قرار گرفتن در موقعیت عضویت مجلس خبرگان رهبری و ریاست دبیرخانه این مجلس به مدت دو دهه، بهتری بهره برداری را کرده و تحولی در این عرصه ایجاد کرد. خوشبختانه این تحول سرآغازی برای تأسیس و راه اندازی رشته‌های تخصصی «اندیشه سیاسی اسلام» و «فقه سیاسی» در دانشگاه‌های متعدد، و انجام تحقیقات و پژوهش‌هایی در این زمینه در پژوهشگاه‌های مختلف و انتشار کتب و مقالات فراوانی گردید."
تاسیس مرکز تحقیقات مجلس خبرگان رهبری و مجله حکومت اسلامی نیز از جمله فعالیت ها و ابتکارات آیت الله امینی در زمان حضور در دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری است.
بوشهری: آیت الله امینی مردم دار، خیرخواه نظام و از استوانه های نظام و حوزه های علمیه بود
آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری دبیر شورای عالی حوزه علمیه قم در وصف آیت الله امینی می گوید: ایشان شخصیتی مجاهد، پارسا، مردم دار، خیرخواه نظام اسلامی بویژه نسل جوان و در حقیقت از استوانه های محکم حوزه های علمیه بود.
وی در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا خاطرنشان کرد: مرحوم آیت الله امینی قبل و بعد از انقلاب اسلامی دارای نقش آفرینی های بالایی بودند، ایشان در قم از محضر بزرگانی مانند آیات عظام بروجردی، امام راحل، گلپایگانی و نجفی مرعشی و در فلسفه، حکمت و تفسیر از محضر علامه طباطبایی استفاده کردند و از این جهت جز شخصیت های شاخص حوزه علمیه بودند.
عضو شاخص جامعه مدرسین و مجلس خبرگان رهبری بیان داشت: در مسیر زندگی آیت الله امینی بعد از انقلاب اسلامی دو جهت وجودداشت، یکی فقاهت و رسیدن به مرحله مرجعیت و دیگری نگاه به نیازهای جامعه بویژه نسل جوان، ولی ایشان راه دوم را انتخاب کردند.
حسینی بوشهری بیان داشت: مرحوم امینی با علم و دانش و حکمت به تحقیق و پژوهش در عرصه های مختلف علمی، اخلاقی و دینی پرداخت و کتاب های زیادی را تالیف کردند و برخی کتاب های ایشان چندین بار چاپ شدند.
لازم به توضیح است: از آیت الله امینی آثار متعددی بر جای مانده که از جمله آنها می توان به کتاب خداشناسی، وحی در ادیان آسمانی، آشنایی با اسلام، پیامبری و پیامبر اسلام، بررسی مسائل کلی امامت، امامت و امامان، مرجعیت اهل بیت؛ الگوهای فضیلت، دادگستر جهان، معاد در قرآن، نماز نور چشم پیامبر اعظم، مهمترین واجبات فراموش شده، اسلام و تعلیم و تربیت، اسلام و تمدن غرب، تربیت و خودسازی (تزکیه و تهذیب نفس)، بانوی نمونه اسلام، فاطمه زهرا، همه باید بدانند، آشنایی با وظایف و حقوق زن، همسرداری، جوان و همسر گزینی، ازدواج، موانع و راه حل‌ها و... را نام برد.
وی در ادامه این گفت وگو گفت: آیت الله امینی همیشه علاقمند بود مردم از قشرهای مختلف به وی مراجعه و مشکلات خود را با ایشان در میان بگذارند و او نیز با استفاده از تجربه های طولانی خود، راه حل هایی پیش پای آنها می گذاشت و به همین دلیل، در مسجد اعظم قم بعد از نماز پذیرای مردم بود.
حسینی بوشهری با اشاره به اینکه مرحوم آیت الله امینی اهل اهل مشورت دادن بود، گفت: ایشان با الهام از آیات و روایات و نگاه روانشناسان دنبال پاسخ به نیازهای نسل جوان بود، دغدغه مندی و دلسوزی های ایشان در خطبه های نمازجمعه هرگز فراموش شدنی نیست.
*همراهی با امام راحل قبل از انقلاب
امام جمعه موقت قم با اشاره به خدمات آیت الله امینی به انقلاب اسلامی گفت: ایشان قبل از انقلاب از چهره های مبارز و نستوه بود، از زمانی که امام راحل را شناخته، از حلقه های نزدیک به ایشان شدند، و در آن شرایط سخت و خفقان، اعلامیه ها و اطلاعیه های امام راحل علیه رژیم را امضا می کرد.
حسینی بوشهری همچنین گفت: آیت الله امینی واسطه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با امام راحل بودند، در حقیقت معتمد امام بود و هر جا نیازی احساس می کردند، ایشان را اعزام می می کردند.
وی آیت الله امینی را نیز چهره های وارسته و شاخص مجلس خبرگان رهبری دانست و گفت: زمانی که چنین شخصیت های شاخصی در خبرگان باشند اعتماد مردم را نسبت به تصمیم گیری ها بیشتر جلب می شود.
حسینی بوشهری که سه دوره مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور را برعهده داشت، گفت: آیت الله امینی کمک کار حوزه های علمیه بودند و هر کجا نیاز بود و ضرورت ایجاب می کرد ایشان حضور پیدا می کردند.
وی با بیان اینکه مرحوم آیت الله امینی صدور انقلاب را به معنای صدور فرهنگ انقلاب می دانست و در عرصه بین المللی حضور فعال داشت، گفت: در نگاه ایشان انقلاب اسلامی انقلابی بین المللی، علمی، اخلاقی، تربیتی بود.
گفتنی است: مرحوم آیت الله امینی برای تبلیغ اسلام و تبیین ارزش های جمهوری اسلامی ایران و روشن کردن افکارعمومی و دفاع از حکومت اسلامی به چند کشور خارجی از جمله نیجریه ، ساحل عاج ، گابون، سرالئون، گینه ، اتیوپی، غنا، زیمباوه، کنیا، اوگاندا، اندونزی، بنگلادش، تایلند، سوریه، سریلانکا، هندوستان، پاکستان، چین، مالزی ، سنگاپور، استرالیا، زلاندنو، فرانسه، انگلستان، ایرلند، اتریش، آلمان ، کانادا و ژاپن سفر کرده و در بعضی سمینارها و کنگره ها و مجامع علمی سخنرانی کردند.
حسینی بوشهری تصریح کرد: اگر در جریان انقلاب مسائلی پیش می آمد با تمام وجود تلاش می کرد مسائل با مسالمت انجام شود و مشکلی متوجه انقلاب نشود.
*زندگی سیاسی
آیت الله امینی از شخصیت های انقلابی و همراه امام راحل در کوران حوادث قبل از انقلاب بود، ایشان در خاطرات خود می گوید: در سال ۱۳۴۱ شمسی در جلسه ای سرّی شرکت کردم که اعضای آن، آقایان: حاج شیخ عبدالرّحیم ربّانی شیرازی، شیخ علی مشکینی، شیخ علی قدّوسی، شیخ حسینعلی منتظری، شیخ محمد تقی مصباح یزدی ، شیخ مهدی حائری تهرانی ، شیخ علی اکبر هاشمی رفسنجانی و شیخ احمد آذری قمی و سید محمد خامنه ای و سید علی خامنه ای بودند.
این جلسه اساس نامه ، مفصّلی داشت و اهدافی مانند اصلاح حوزه علمیّه قم، تبلیغ اسلام، امر به معروف و نهی از منکر، سعی در اجرای احکام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام را دنبال می کرد. جلسه کاملاً سرّی و منظّم بود و مسئولیّت ها بین افراد تقسیم شده بود. بعدها همین جلسه هستهء مرکزی جامعهء مدرّسین راتشکیل داد.
آیت الله امینی بعد از بازداشت امام خمینی در پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ در روشن کردن افکار مردم و تشویق مراجع و علمای قم و شهرستان ها نیز فعّال بوده و همین تشکّل بعد از تبعید امام به ترکیه و بعداً به نجف اشرف، مسئولیّت ارتباط امام با مردم وهدایت مردم و گرم نگه داشتن میدان مبارزه را بر عهده داشت.
ایشان همچنین بعد از بازداشت امام در پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ و هجرت جمعی از علمای بزرگ به تهران برای آزاد کردن حضرت امام، به تهران رفته و در جمع علمای معترض نیز حضور داشت.
در دعوت به تشکیل جلسات مشترک، درتشویق آنان به اقدامات مناسب، در تهیّهء اطلاعیه ها، در تشویق به توقّف در تهران و اقدامات لازم برای آزادی امام و پیش گیری از تبعید و ادامهء زندان و اعدام احتمالی امام، از جمله تلاش های آیت الله امینی در آن دوران بود.
آیت الله امینی همچنین یکی از یازده نفری بود که بعد از وفات آیه الله حکیم، اعلامیه مرجعیّت امام خمینی را امضا کرد.
وی در عرصه سیاسی از امتیازهای شخصیتی ویژه ای برخوردار بود و همگان او را شخصیتی وحدت گرا، اخلاقی، اعتدال گرا، دلسوز و مصلح می شناختند.
*مسؤولیت های آیت الله امینی
نماینده امام(ره) در امور استان هرمزگان، نماینده امام(ره) در امور استان مازنداران، نماینده امام(ره) در اجرای فرمان عفو در همدان، ملایر و نهاوند، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی با حکم امام(ره)، سه دوره نمایندگی در مجلس خبرگان از چهار محال و بختیاری، نایب رئیس مجلس خبرگان، ریاست دبیرخانه مجلس خبرگان، عضویت در هیأت امنای دانشگاه امام صادق و مجمع جهانی علوم اسلامی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، امام جمعه شهر قم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بخشی از مسئولیت های آیت الله ابراهیم امینی بود.
کعبی: زهد انقلابی و سیاستمداری شرعی آیت الله امینی الگوی خوبی برای حوزه است
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: زهد انقلابی، سیاستمداری شرعی، روحیه جوانگرایی ، ساده زیستی و قناعت پیشگی آیت الله امینی الگوی خوبی برای اساتید وطلاب حوزه های علمیه است.
آیت الله عباس کعبی افزود: بحث وحدت حوزه و دانشگاه، تلاش برای حل مشکلات معیشتی مردم، کارآمدی نظام اسلامی، پشتیبانی از ولایت فقیه، پشگامی روحانیت در تحقق ماموریت های بزرگ و حفظ نظام اسلامی و پیشبرد انقلاب از دغدغه ها و تلاش های آیت الله امینی بود.
وی با اشاره به اینکه آیت الله امینی نماد پیوند حوزه و دانشگاه در سطح کلان بود، گفت: ایشان همواره با دلسوزی و خیرخواهی در کوران حوادث ظهور می کرد و بزرگان را تشویق به همدلی و وحدت، تحکیم پایه های انقلاب و دفاع از ولایت می نمود.
عضو مجلس خبرگان رهبری یادآورشد: آیت الله امینی اسوه اخلاق بود و با علم، عمل، درایت و حکمت به عنوان معلم برجسته اخلاق حوزه به شمار می رفت و در جامعه مدرسین و خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام مانند چراغ فروزانی می درخشید.
وی با اشاره به اینکه آیت الله امینی در شکل گیری جامعه مدرسین نقش اساسی را ایفا کردند، گفت: مرحوم آیت الله امینی از کسانی بود که در شکل گیری جامعه مدرسین قبل از انقلاب اسلامی نقش داشته و بعد از انقلاب نیز در حیات دوباره این تشکل دینی تلاش کرده و یک دوره نیز دبیر آن بود.
کعبی خاطرنشان کرد: این عالم عالم مجاهد، پارسا، از پیشگامان انقلاب و نهضت امام راحل بود و در آن زمان با دعوت کردن بسیاری از افراد به درس امام خمینی (ره)، تدریس ایشان را رونق بخشیدند.
*وحدت گرایی و اعتدال گرایی
آیت الله امینی در خاطرات خود می گوید: در طول فعّالیّت های سیاسی، اجتماعی، چه در جامعه مدرّسین یا غیر آن، همواره فردی آزاد و معتدل بوده ام و سعی کرده ام از مرز حق تجاوز نکنم، از افراط و تفریط ها و گروه گرایی ها و جناح بازی ها خودداری کرده ام. در تعریف و تمجید یا انتقاد از شخصیّت های روحانی و سیاسی نیز سعی کرده ام از مرز حق تجاوز نکنم.
آیت الله امینی در سپهر سیاسی ایران یک شخصیت اخلاقی، دلسوز، معتدل، وحدت گرا و بدور از جناح بندی های رایج سیاسی شناخته شده است، در دورانی که کشور درگیر تلاطم ها و کشمکش های سیاسی بود، نقش تاثیرگذار این شخصیت برجسته سیاسی بیش از هر زمانی عیان بود.
او در عین حال که از نظام اسلامی دفاع می کرد، سد محکمی نیز در برابر افراط و تفریط های سیاسی بود.
جوادی آملی: صلابت در تصمیم گیری و اعتدال گرایی از امتیازات سیاسی آیت الله امینی بود
مرتضی جوادی آملی فرزند آیت الله جوادی املی که از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و رئیس بنیاد بین المللی اسراء می باشد، می گوید: استحکام و اتقان انقلابی، صلابت و قاطعیت در تصمیم گیری، اعتدال گرایی و هماهنگی با شخصیت های موثری مانند آیت الله هاشمی رفسنجانی در کنار بعد علمی، از امتیازات آیت الله امینی است.
وی با اشاره به اینکه آیت الله امینی در عرصه انقلاب اسلامی در کنار امام راحل بوده و انقلاب را با همه وجود لمس و احساس کردند، گفت: نزدیکی با امام راحل برای ایشان به عنوان یک اندوخته الهی محسوب می شد و در جهت استحکام و تقویت نظام اسلامی در همه دوره ها تا آخر کوشیدند.
وی با بیان اینکه خصوصیات سیاسی آیت الله امینی ممتاز است، گفت: جامعه علمی ما بخصوص حوزه های علمیه باید به شخصیت آیت الله امینی به عنوان یک انسان انقلابی و نمونه بنگرند.
وی ادامه داد: استحکام و اتقان انقلابی، هم صلابت و قاطعیت در تصمیم گیری، اعتدال گرایی و هماهنگی با شخصیت های موثری مانند آیت الله هاشمی رفسنجانی، از امتیازات ایشان است.
مرتضی جوادی آملی در ادامه این گفت وگو بیان داشت: وقتی آیت الله هاشمی رفسنجانی رحلت کردند، پیام تسلیت آیت الله امینی بسیار متفاوت بود، در حقیقت داغ نامه ای بود که حق مطلب را در غربت و مظلومیت آن شخصیت بزرگ انقلابی بیان کردند.
یک روز بعد از رحلت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از پشگامان و استوانه های نظام اسلامی، آیت الله ابراهیم امینی پیام عاطفی و متفاوتی را صادر کردند. این پیام چنین آغاز شده است." حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی، خبر درگذشت و فقدانت را به من دادند. خدا می داند آنچنان این مصیبت اندوه بار، جانکاه، ناگوار و دردآور بود که ساعت ها گریستم ؛ زیرا برادری بصیر، سنگ صبوری مدبر، همسنگری صمیمی و یار و رفیقی شصت ساله را از دست داده‌ام.
گرچه متاسفانه ظاهرا جسم شما دیگر در کنار ما نیست، اما شما را همچون همیشه “زنده” می دانم ؛ چون انقلاب باید”زنده” بماند.
شما در هسته اصلی مبارزات قبل از انقلاب بودید، زندانی شدید، تبعید شدید، شکنجه شدید، ولی دست از همراهی امام عزیز و بزرگوارمان برنداشتید و پس از پیروزی انقلاب به عنوان یکی از استوانه های نظام در سمت های مختلف ؛ از جمله فرماندهی جنگ، ریاست قوه مقننه، ریاست قوه مجریه در دوران پس از جنگ و عصر سازندگی، ریاست مجلس خبرگان و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، وفادارترین و دلسوزترین فرد به نظام، رهبری و مردم بودید.
علی رغم آنکه همه دنیایت را فدای انقلاب و نظام کردی، در این اواخر به شما بی مهری های فراوان شد، مظلوم تر از شهید بهشتی بودی و تحمل و صبر کرده و مکررا در ناملایمات روزگار می فرمودید: “اگر صبر نکنم چه کنم؟! اصل نظام به خطر می‌افتد”، اما از شما در مقابل عوام فریبان و دشمنان حقیقی و پنهان انقلاب که طرفدار دین منهای روحانیت بودند، حمایت نکردند. خداحافظ رفیق بی بدیل روزهای سخت و بحرانی ایران! سلام مرا به امام و رفقای شهیدمان برسان. دور نیست آن زمان که من نیز به شما ملحق شوم."
فرزند آیت الله جوادی آملی در ادامه این گفت و گو خاطرنشان کرد: صبوری و استقامت ایشان نسبت به انقلاب، امام راحل و اندیشه های متعالی امام وانقلاب حائز اهمیت بود به گونه ای که وقتی بیت امام راحل راحل مورد تعرض قرار گرفتد از خود مایه می گذاشتند.
وی ادامه داد: وقتی در سالگرد رحلت امام راحل، یک حرکت ناصواب در تعرض به یادگار امام راحل انجام گرفته، آیت الله امینی با همه وجود به میدان آمدند و از اندیشه ها و آرمان های امام دفاع کردند.
اشاره ایشان به حاشیه های مراسم بزرگداشت حضرت امام خمینی (ره) در روز ۱۴ خرداد ۱۳۸۹ بود.
آنگونه که در رسانه ها نقل شد: وی در پی این حادثه، آیت الله امینی در منزل حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در قم، حضور یافت و گفت: تلخی حادثه از ابعاد مختلف است و این اهانت به شخص شما نبود بلکه اهانت به امام (س) و نظام تلقی می شود؛ تلخی حادثه از آنجا مضاعف می شود که در حضور مقام معظم رهبری و صدها میهمان خارجی وعاشقان حضرت امام و در روزی که متعلق به امام راحل عظیم الشان بود صورت گرفت.
باید از همگان پرسید که چرا با شما چنین می کنند و اینها کیستند و چه خطری را در وجود شما می بینند که دست به این حرکات می زنند؟ باید دانست بی‌احترامی و توهین به خانواده و بیت امام راحل ، توهین به خود امام راحل محسوب می‌شود.حاج احمد آقا خمینی(ره) بسیار به امام راحل خدمت کرد و ایشان نیز بر همه ما حق دارد و این حق را باید همه به خود ایشان و خانواده‌شان ادا کنیم. البته آیت الله امینی در خطبه های نمازجمعه همان سال نیز چنین موضع ای را اتخاذ کرده بودند."
مرتضی جوادی املی در ادامه گفت: قرائتی که آیت الله امینی از نظام و انقلاب اسلامی داشت بسیار متعالی و متفاوت از دیگران بود، ایشان سعی می کردند انقلاب را برای همه انسان ها بخواهد و افراد را با اندیشه های انقلابی امام راحل که نگرشی تام و فراگیری است، آشنا کند.
وی با اشاره به اینکه مناسبات آیت الله امینی با نظام اسلامی شریف و ارزشمند بود، گفت: ایشان سعی داشت نظام را در نهایت قداست نگه دارد و آن را از هر نوع انحراف نیز مصون بدارد، اگر انحراف و یا خدای ناکرده آلودگی پیش می آمد ایشان سرسختانه و دلسوزانه می ایستاد و دفاع می کرد.
*خطبه های دردمندانه
جوادی آملی گفت: در خطبه های نماز جمعه ایشان از روی دردمندی مطالبی را فریاد می زدند و در مقابل دروغگویی، فریب، نیرنگ، وعده های ناصوابی که می شنیدند، با نگرانی می ایستاد و آنچه در توان داشت را می گذاشت.
وی ادامه داد: قرائت ایشان از نظام و انقلاب با برخی ها متفاوت بود و متاسفانه برخی هم برنتافتند و ایشان از مسائلی که شایسته جامعه اسلامی نبود، نیز آسیب دیدند. اما همواره صبور و مقاوم بودند. دلسوزانه از نظام و انقلاب دفاع می کردند.
فرزند جوادی آملی در ادامه این گفت وگو بیان داشت: شخصیت ممتاز آیت الله امینی از زوایای مختلف بویژه مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قابل بررسی است و باید از این شخصیت ممتاز تجلیل و الگوبرداری شود.
*اسوه حوزه های علمیه
وی ادامه داد: اگر طلاب بخواهند یک اسوه و الگویی داشته باشند که هم در کسب فضل وعلم و تقوا و اندیشه و بینش سیاسی و بصیریتی شایسته داشته باشد مرحوم آیت الله امینی، اسوه خوبی است.
جوادی آملی تصریح کرد: ایشان در کمال سادگی، و دوری از آلودگی به دنیا و پرهیز از اقتدارگرایی و مقام گرایی در متن انقلاب حضور داشتند و از انقلاب و نظام پاسداری کردند.
وی با بیان اینکه بدون تردید آیت الله امینی یک انقلابی به تمام معنا بود، گفت: او انقلاب را با جهت گیری های جامع ای برای همه جهان می دید به همین دلیل یکی از ارزشمندترین کارهای ایشان گسترش این اندیشه در سراسر جهان بود.
جوادی املی اظهار داشت: آیت الله امینی در همه صحنه هایی که انقلاب به او نیاز داشت، حضور پیدا کرده و به نظام و انقلاب خدمت کردند.
*استوانه علم و حکمت
وی با بیان اینکه آیت الله امینی از استوانه های علم، حکمت و فقه در حوزه های علمیه است، گفت: ایشان به مدت ۷۰ سال در یک تراز علمی بسیار خوب نزد اساتید بزرگی مانند آیت الله بروجردی، امام راحل و علامه طباطبایی حضور داشتند.
*مباحثه با آیت الله جوادی املی
وی ادامه داد: ایشان فلسفه و حکمت را با علامه جوادی آملی مباحثه می کردند و در درس علامه طباطبایی نیز شرکت داشتند، دوستی آیت الله امینی و جوادی آملی از ۷۰ سال متجاوز است، قبل از انقلاب ایشان برای فعالیت های تبلیغاتی به مازندران می آمدند، در آن زمان شاخص و ممتاز بودند و سابقه دوستی با علامه جوادی آملی به همان زمان باز می گردد.
جوادی املی گفت: آنچه مربوط به اساتید بود با کمال دقت مسائل و مباحث را پیش می بردند، مناسبات ایشان با علامه طباطبایی مثال زدنی بود، ایشان شاگردی را به دوستی و رفاقت با علامه طباطبایی تبدیل کردند.
*استاد حکمت
جوادی آملی گفت: تردیدی وجود ندارد که آیت الله امینی استاد حکمت بودند، در حوزه علمیه اسفار را تدریس می کرد، ولی به دلیل علاقه ای به مباحث فرهنگی و اخلاق حوزوی و آموزش و پرورش داشتند، به آن سمت رفتند.
وی ادامه داد: در مباحثات با علامه طباطبایی برای رفع نیاز جامعه و جوانان در آموزش و پرورش مهمترین مباحث اعتقادی را مطرح می کردند، با نسل جوان تعامل خوبی داشت در حوزه و دانشگاه گرایشات ایشان به لحاظ قلبی و روحی به سمت مردم بود و برای هدایت جامعه از هیچ کوششی فروگذار نمی کرد.
وی ادامه داد: آثار ارزشمند ایشان در حوزه مسائل دینی و اخلاقی وتربیتی به یادگار است. کتاب ایشان در مورد امام زمان (عج) یکی از بهترین آثار در این حوزه است که به صورت عقلانی مباحث را آشکار می کردند، همچنان که در مباحث خانواده چنین تلاشی را انجام دادند.
خطبه های آیت الله امینی در نماز جمعه قم حائز اهمیت بود، او در یکی از این خطبه ها در پشتیبانی از ولایت فقیه گفت: آحاد ملت و کسانی که به این نظام ایمان دارند باید در حفظ و پشتیبانی ولایت کوشا باشند، ولایت فقیه بزرگترین رکن نظام ما است و در قانون اساسی جایگاه رفیعی دارد و وظیفه آحاد ملت و کسانی که به این نظام ایمان دارند در این است که ولایت را حفظ کنند.
ایشان درعین حال از دو دستگی ها واختلاف افکنی ها و برخی شعارها و تنگ کردن دایره نظام و انقلاب نیز انتقاد داشتند و در یکی از خطبه ها خطاب به کسانی که شعار سر دادند، گفت: شعار من نیز مرگ بر ضد ولایت فقیه است، اما من می‌گویم همان طور که رهبری فرموده است افراد را به دلیل اختلاف نظر ضد ولایت فقیه معرفی نکنید.
دشمنان با انواع حیله‌ها و از طریق دامن زدن به اختلافات و تبلیغات خود و ایجاد بدبینی مردم نسبت به یکدیگر سعی دارند تا وحدت و یکپارچگی را از مردم ما بگیرند.
*انتقاد از اختلاف افکنی ها
آیت الله امینی در یکی از خطبه های نماز جمعه نیز نسبت به اختلاف افکنی در نظام و درون حوزه ها هشدار داد و با بغض گفت:دشمنان حتی اختلافات را به داخل حوزه‌های علمیه برده‌اند، آیا درست است که در حوزه علمیه که حامی نظام است، اختلاف وجود داشته باشد. عزیزان، سروران، بزرگان و کسانی که تریبون دارید، اختلافات جزئی را دامن نزنید که خدا می‌داند این به صلاح کشور و نظام ما نیست، اگر دامن زدن به اختلافات موجب لطمه به نظام شود همه ما در آخرت مسئول خواهیم بود.
در یکی از خطبه ها، سخنرانان را به وحدت گرایی فرا می خواند، تاکید کرد: آقایی که تریبون در دست داری، خداوند این تریبون را در اختیار تو قرار داده است و تو باید با آن برای ایجاد وحدت کوشش کنی، نه این که باعث ایجاد تفرقه شوی.
ناگفته هایی از زندگی آیت الله امینی از زبان فرزند
در مورد آیت الله امینی در روزهای اخیر در رسانه ها مطالب زیادی مطرح شده است، اما فرزند ایشان سعید که استاد دانشگاه تهران است، ناگفته های جدید و قابل توجهی را از زندگی این شخصیت مجاهد و فقیه پارسا بیان می کند.
فرزند آیت الله امینی در این زمینه به ایرنا گفت: با اینکه آیت الله امینی در حکومت نفوذ داشتند، ولی هیچ موقع حاضر نشدند از این مواقعیت به نفع خود یا فرزندانش استفاده کنند.
وی ادامه داد: آیت الله امینی خود از رانت استفاده نکرد و فرزندانش نیز حاضر نشدند از رانت پدر در مسائل اقتصادی وسیاسی و اجتماعی استفاده کنند.
فرزند آیت الله امینی خاطرنشان کرد: در سال ۵۸ به بنده پیشنهاد فرماندار یکی از شهرستان ها را دادند که اگر می پذیرفتم اکنون بالاتر از وزارت می توانستم کار کنم ولی ما از پدر یاد گرفتیم در مسائل حکومتی دخالتی نکنیم و با همان قناعت، راه پدر را دنبال کنیم.
سعید امینی می گوید: با اینکه آیت الله امینی بیش از سه دوره، رئیس دبیر دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری بودند ولی یک ریال حقوق نگرفتند، ایشان نه تنها از رانت و موقعیت استفاده نکرده بلکه از حقوق خود نیز گذشتند و این ساده زیستی و استفاده نکردن از موقعیت ایشان امروز زبانزد جامعه است.
وی ادامه داد: وقتی دلیل این کار را از آیت الله امینی سوال می کردیم، می گفتند، اسلام اکنون به ما بسته شده و اگر حتی از حق خودمان استفاده کنیم ممکن است به به اسم اسلام تمام می شود، پس چرا ما باعث سرشکستگی اسلام شویم و دیگران به اسلام به خاطر حرکت ما، بدبین شوند؟
وی گفت: گذران زندگی آیت الله امینی از ارثیه پدر و تالیف کتاب های ایشان بود، از سهم امام ، دولت و بیت المال برای خود استفاده نکرد، ما فرزندان ایشان هم در زندگی خودمان می توانستیم با تلاش خودمان موقعیت های بالاتری داشته باشیم ولی نکردیم به خاطر اینکه به اسلام لطمه نخورد.
آیت الله امینی در تمام عمر یک خانه کاهگلی که اکنون در بافت فرسوده قم واقع شده و ساختمان های اطراف آن نیز تخریب و تبدیل به پارکینگ شده، ساکن است، هر گاه افراد برای انجام کار و اموری به آن منزل مراجعه می کردند، حضور مرحوم آیت الله امینی ملموس و مشهود بود.
فرزند آیت الله امینی در این زمینه می گوید: منزل آیت الله امینی که از ۵۰ سال پیش از ارث پدر و مادرش ساخته شده، تاکنون هیچ تغییری نکرد، ایشان هیچ گاه حاضر نشده این منزل را ترک و یا آن را معاوضه کنند.
وی دامه داد: آیت الله امینی در زندگی روزمره، رفت و آمد، عبادت، خواب .و ملاقات نظم مثال زدنی داشت، ایشان همیشه ساعت ۱۰ شب به بستر خواب می رفتند و ساعت چهار یا پنج بامداد بیدار می شدند، حتی اگر میهمان داشتیم یا میهمانی بودیم بر همین اساس، برنامه ایشان تنظیم می شد.
سعد امینی یاداورشد: ایشان تاخیر در ملاقات ها را هیچ برنمی تافتند و اگر قرار ملاقات با کسی داشتند از مدت ها قبل آماده میشدند تا در موعد مقرر، حاضر باشند.
وی ادامه داد: آقای امینی به مسائل تربیتی عنایت خاصی داشت، می دانستند که ممکن است فرزندان اندرزهای مستقیم را نبپذیرند، به صورت غیرمستقم خود کاری را انجام می داد تا ما یاد بگیریم.
آیت الله امینی هیچ زمان به ما نگفتند نماز اول وقت و یا نماز شب بخوانید ولی خود چون عالم عمل بود، بچه ها یاد می گرفتند، هیچ چیز را به صورت مستقیم از ما نمی خواست.گاهی در قالب داستان های اخلاقی مثلا در مذمت دروغ گویی و ... مباحث تربیتی عمیقی را منتقل می کردند./
