با شیوع ویروس کرونا، مدارس جزو نخستین مراکزی بود که اسفندماه سال گذشته به‌تدریج در استان‌ها تعطیل شد تا تجمع زیاد دانش‌آموزان و رفت‌وآمدها باعث گسترش همه‌گیری این بیماری نشود و قرنطینه خانگی اجرایی شود؛ اما تعطیل شدن آموزش و چالش های پیش روی آن، روی دیگر این سکه بود.
در ابتدا، گمانه‌زنی‌های مختلفی برای تعداد روزهای تعطیلی مدارس وجود داشت، ولی با وخیم‌تر شدن اوضاع امروز دیگر همه مسئولان و مردم اطمینان کامل دارند که در سال تحصیلی جاری امیدی به بازگشایی مدارس نیست و تا اطلاع ثانوی تنها می توان روی آموزش مجازی حساب باز کرد.
وزارت آموزش‌وپرورش در همان ابتدا اعلام کرد آموزش دانش آموزان تعطیل نخواهد بود و در این راستا برنامه‌ای به نام شبکه آموزشی دانش‌آموزان(شاد) بر بستر فضای مجازی طراحی کرد که از طریق چند پیام‌رسان داخلی قابل‌دسترسی است.
اما آنچه با آغاز بکار شاد تا امروز شاهد هستیم، حجم نه چندان کوچکی از مشکلات و نارضایتی ها میان دانش آموزان و خانواده هاست که عمدتا بدلیل مسائل زیرساختی، ضعف سرعت اینترنت، مشکلات فنی شبکه شاد و عدم پاسخگویی به حجم تراکنش ها، عدم برخورداری و یا ضعف دانش استفاده از تلفن همراه یا نرم افزارهای موبایلی بوجود آمده است و موجی از نارضایتی و کلافگی میان بسیاری از خانواده ها ایجاد کرده است.
هر چند کسی منکر مزایا و ضرورت آموزش مجازی بخصوص در شرایط کرونایی کنونی نیست از جمله این که فرصت مفیدی برای دانش آموزان به وجود آورده که وقت خود را صرف یادگیری کرده و از سایر فعالیت‌های کاذب و غیرمفید دوری کنند اما مشکلات بدو اجرای این برنامه و مشکلات و موانعی که بر سر راه آن بوده است، باعث شد واژه شاد برای خیلی از خانواده ها تداعی کننده معنای عکس باشد!
از مهمترین چالش های اجرای برنامه فراگیر مجازی برای آموزش در سطح آموزش و پرورش این است که در شهرهای بزرگ و به‌ویژه روستاها هنوز خانواده‌هایی هستند که به تلفن همراه با نسخه اندروید و یا اینترنت دسترسی ندارند.
اگر چه "محسن حاجی میرزایی" وزیر آموزش‌وپرورش در توضیح این ایراد شبکه آموزش در توییتی نوشته است: «سامانه شاد قریب ۹۰% دانش‌آموزان را پوشش می‌دهد، برای مابقی که یا دسترسی به اینترنت نداشته یا ابزار ندارند برنامه ویژه‌ای داریم؛ مدیران و معلمان عزیز به‌صورت حضوری و با ارایه بسته‌های آموزشی حتی با تماس‌های تلفنی آموزش را پی می‌گیرند. اجازه نمی‌دهم دانش‌آموزی از آموزش جا بماند.» اما در حال حاضر مسیر آموزش در کشور همچنان یک‌سویه است و خانواده ها امیدوارند که رفع مشکلات شاد و تبدیل آن به سازوکار آموزش دوسویه هر چه زودتر اتفاق بیفتد، بویژه این که فرصت زیادی تا پایان مهلت معمول سال تحصیلی باقی نمانده است.
عدم دسترسی بعضی دانش‌آموزان به تلفن همراه و اینترنت از جمله مهمترین مسائلی است که پیش از تبدیل‌شدن به معضل تبعیض، نیازمند تدبیر ویژه مسئولان امر است تا به سلامت روانی این دسته از دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها لطمه‌ای وارد نشود.
حرف حساب خانواده‌ها چیست
در همین راستا، چند نفر از والدین دانش آموزان قمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، به برخی مشکلات کار با این شبکه آموزشی دانش‌آموزان پرداخته و خواستار رفع ایرادهای موجود شده‌اند.
یکی از والدین در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: در این شرایط حاد و با این سطح از گرفتاری خانواده‌ها، از کادر تلاشگر مدارس توقع داریم انتظارشان از دانش‌آموزان در سطح امکانات و شرایط خانواده باشد، زیرا تهیه تلفن همراه با نسخه اندروید در این مقطع زمانی که با بحران اقتصادی مواجه هستیم، برای همه خانواده‌ها مقدور نیست.
وی افزود: صبح‌ها که سر کار هستم و دسترسی به فرزندم ندارم؛ اگر تکالیفی که در برنامه ارسال‌شده را فرزندم انجام ندهد، در ارزشیابی تاثیر منفی دارد؛ در این وضعیت اقتصادی چطور می‌توانم تلفن همراه دیگری تهیه کنم؟!
وی ادامه داد: از معلمان و مسئولان انتظار داریم در این روزهای کرونایی با خانواده‌ها همدل و همراه باشند تا خانواده‌ها هم سردرگم، مستاصل و ناامید نشوند.
یکی دیگر از والدین دانش‌آموزان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: من ۲ فرزند دانش‌آموز در خانه دارم، جمعه گذشته معلم یکی از فرزندانم آزمونی برگزار کرد که قرار بود ظرف یک ساعت تمام شود؛ نیم ساعت از وقت امتحان گذشته بود، ولی ما هنوز برنامه شاد را نتوانسته بودیم نصب کنیم که در نهایت از طریق یکی از پیام‌رسان‌ها جواب‌ها را ارسال کردیم؛ ولی خدا می‌داند چه استرسی به من و فرزندم وارد شد.
پدر دانش‌آموز دیگری گفت: من دختران دوقلو دارم که متاسفانه معلم فرزندانم در هر ساعتی که برای خود مقدور می‌داند و مناسب شرایط خود می‌بیند به تدریس می‌پردازد؛ حتی برای پنجشنبه و جمعه‌ها نیز تکلیف می‌گوید و انتظار دارد در هر ساعت حتی ساعات شب آنلاین باشیم و لحظه‌به‌لحظه از فعالیت‌های آموزشی فرزندانم گزارش دهیم.
وی با بیان این‌که ساعت تدریس هر درس بیش از یک و نیم ساعت به طول می‌انجامد، اضافه کرد: مشکلات نرم‌افزاری از قبیل دانلود چند باره مطالب برای باز شدن، ارسال دشوار صوت توسط دبیران، عدم امکان ارسال پیام در پیوی های شخصی افراد و سرعت کند شبکه آموزشی دانش‌آموزان نیز باعث شده است تا دانش‌آموزان بهره کافی و وافی از این برنامه را کسب نکنند.
مادر دانش‌آموز دیگری در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به این‌که نحوه ارتباط مدرسه و معلم با دانش‌آموز و اولیای آن‌ها سلیقه‌ای شده است، گفت: بعضی از معلمان شاید دچار استرس و نوعی کمال طلبی در درخواست تکلیف از دانش‌آموز شده‌اند که این عزیزان باید از طرف آموزش‌وپرورش توجیه شوند.
وی درعین‌حال افزود: البته شاید هم آموزش‌وپرورش معیارهای سختی برای تدریس و کامل شدن سرفصل‌ها وضع کرده و همه واحدهای درسی را از معلم می‌خواهد.
مادر یکی از دانش آموزان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از وزارت آموزش‌وپرورش سپاسگزاریم که در این روزهای سخت با راه‌اندازی برنامه شاد مانع از عقب‌ماندگی تحصیلی دانش آموزان شد.
وی افزود: برنامه شاد هم مانند دیگر برنامه‌های نرم‌افزاری مشکلاتی دارد که امیدواریم به‌زودی مرتفع شود.
والد دانش‌آموز دیگری گفت: چند مجرایی اطلاع‌رسانی در ایتا، واتساپ و تلگرام در کنار برنامه شاد باید تعطیل شود و فقط یک گروه برای اطلاع‌رسانی و ارتباط با والدین در نظر گرفته شود به شرط آن که سرعت و کارآیی مناسب داشته باشد.
وی افزود: برای دانش‌آموزان ابتدایی که مادران شاغل دارند امکان ارتباط غیرآنلاین و ارتباط بعد از ساعت اداری فراهم شود، زیرا تنها بودن کودک مقطع ابتدایی با تبلت، رایانه و تلفن همراه اینترنت دار بدون حضور والدین ضرر بیشتری نسبت به منفعت آن دارد.
وی همچنین پیشنهاد کرد: ساعت تدریس شاد در ماه رمضان برای همه دانش‌آموزان در ساعت بعدازظهر فراهم شود، زیرا بچه‌ها به‌ویژه روزه اولی‌ها تا اذان ظهر خواب هستند و تدریس بعدازظهر مثلا ساعت ۱۴ تا ۱۶ به روزه و درس بچه‌ها لطمه نمی‌زند.
پدر یکی دیگر از دانش‌آموزان گفت: یکی از مهمترین مسائل امروز جامعه بی‌برنامگی آموزش‌وپرورش و درخواست‌های مکرر معلمان است که واقعا خانواده‌ها به‌ویژه مادران را کلافه کرده است؛ نباید با بچه‌هایی که عید نداشتند و ۲ ماه است که نمی‌توانند از خانه بیرون بروند و از طریق تلویزیون و شبکه‌های مجازی آموزش دریافت می‌کنند، این‌گونه رفتار شود.
وی افزود: من که فقط یک دانش‌آموز در خانه دارم، از طریق سه گروه مجازی مربوط به یک کلاس ابتدایی مُدام پیام و تکلیف دریافت می‌کنم و کلافه شده‌ام؛ این حجم از تکالیف بیانگر فعال بودن معلمان است یا سوءاستفاده آن‌ها از شرایط برای درگیر کردن والدین و انجام وظایف معلمان توسط والدین!
وی اضافه کرد: وای به حال خانواده‌هایی که چند فرزند دانش‌آموز دارند؛ دروس علوم، قرآن، ریاضی، فارسی و نگارش به کنار، درخواست برای تهیه کاردستی، تمرین خوشنویسی و ورزش هم دردسر دیگری است.
وی خاطرنشان کرد: ساعت آموزش برنامه شاد فقط صبح‌ها انجام می‌شود و والدینی که سرکار می‌روند باید برای فرزند اول ابتدایی و بالاتر تلفن همراه، رایانه یا تبلت با اینترنت تدارک ببینند و فرزند را با این امکانات در منزل تنها بگذارند.
از آموزش مجازی گریزی نیست، مشکلات شاد رفع می‌شود
مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش‌وپرورش قم در واکنش به این مشکلات به خبرنگار ایرنا، گفت: دغدغه خانواده‌ها، دغدغه آموزش‌وپرورش است؛ ما برای رفع مشکلات هر پیشنهادی که برای مردم مناسب‌تر، آسان‌تر و بدون درد سرتر باشد را می‌پذیریم و استقبال می‌کنیم.
"غلامرضا رضایی" با بیان این‌که مشکلات موجود در برنامه شاد را کتمان نمی‌کنیم، اضافه کرد: مشکلات شبکه شاد در حال برطرف شدن است و تقریبا نسبت به روزهای اول استفاده از آن بسیار راحت‌تر شده است؛ به‌هرحال یک حرکت نو در فضای مجازی به‌طور حتم با اشکالات و ایرادهایی همراه خواهد بود.
وی بیان کرد: آموزش‌وپرورش پس از وصول دستورالعمل، ملزم به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی است که به همین دلیل به مدارس اعلام‌شده ترجیحا از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده کنند.
وی ادامه داد: مسائل آموزشی دانش‌آموزان از این به بعد در برنامه شاد بارگذاری می‌شود و رابطه معلم و دانش‌آموز و حضور وغیاب نیز از این فضا قابل‌مشاهده است.
وی با انتقاد از قضاوت‌های غیرمنصفانه در خصوص عملکرد معلمان، افزود: ویروس کرونا به خانواده‌ها ثابت کرد که معلمان چه اندازه دغدغه مند و تلاشگر هستند و عدم تشکیل کلاس درس تا چه میزان سختی آموزش به فرزندان را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: آموزش‌وپرورش برای بسیاری از خانواده‌ها که تمکن مالی برای تهیه تلفن همراه یا ملزومات فضای مجازی را ندارند، برنامه‌های دیگری در نظر گرفته است که اعلام خواهد شد.
وی تاکید کرد: امروز جامعه ما در روزهای حساسی واقع شده است و همه باید دست در دست هم دهیم تا فرزندانمان از آموزش عقب نمانند.
رییس اداره فناوری اداره کل آموزش‌وپرورش قم نیز به خبرنگار ایرنا، گفت: بر اساس آخرین آمار تاکنون بیش از ۸۲ درصد مدیران، ۳۹ درصد معلمان، ۸۵ درصد کلاس‌ها و ۳۵ درصد دانش‌آموزان قمی به سامانه شاد ورود پیداکرده‌اند و استان قم در سه شاخص ورود مدیران، معلمان و دانش‌آموزان جزء سه رتبه اول کشور است.
"محمد احمدوند" افزود: با توجه به این‌که مدارس در پیام‌رسان‌های مختلف به‌صورت پراکنده فعالیت‌های خود را انجام می‌دادند، آموزش‌وپرورش پیام‌رسان شاد را ایجاد کرد تا به این فعالیت‌ها سامان بدهد و بتواند بر کار مدارس و آموزش نظارت داشته باشد.
وی اضافه کرد: سامانه شاد تازه شروع به کار کرده و طبیعی است که دارای مشکلاتی باشد؛ لذا این مشکلات احصاء شده و در حال برطرف شدن است.
وی ادامه داد: این پیام‌رسان محیطی ایزوله و امن برای دانش‌آموزان فراهم کرده است و در این محیط دسترسی به اطلاعات گوشی افراد، چت، ایجاد گروه و کانال برای دانش‌آموزان وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: با رفع ایرادات کنونی، در آینده امکانات و خدمات بیشتری در این بستر ارائه خواهد شد.
در شرایطی که برای پیشگیری از شیوع ویروس مرگ بار کرونا، امکان بازگشایی مجدد مدارس ممکن نیست راه‌اندازی چنین شبکه‌ای امری ضروری و ارزشمند است که باوجود مشکلاتی که همچنان حول محور آن وجود احساس می‌شود، اما نتایج مثبت بی‌شماری نیز به بار آورده و مانع از خاموشی چراغ آموزش در مدارس کشور شده است.
به نظر می‌رسد پیش از راه‌اندازی شبکه آموزشی دانش‌آموزان(شاد) باید آموزش‌های کافی و نکات دستوری به معلمان ابلاغ می‌شد تا به دلیل تغییر فضای آموزشی، نحوه ارتباط‌گیری با دانش‌آموزان در فضای مجازی دچار ایراد نشود؛ تدریس در روزهای تعطیل و ساعات منتهی به شب و تکالیف سنگین از جمله مسائلی است که برخی دبیران آموزش‌وپرورش باید تجدیدنظر نمایند.
«ویروس کرونا»، موسوم به «کووید ۱۹» اواسط ماه دسامبر سال گذشته (۲۴ آذر ۹۸) در شهر «ووهان» واقع در مرکز چین گزارش شد؛ ابتدا از این بیماری به‌عنوان ذات‌الریه نام‌برده می‌شد، اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ۹۸) به‌صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.
شهروندان قمی برای طرح هرگونه پرسش در مورد ویروس کرونا می‌توانند با شماره تلفن‌های ۳۶۶۲۰۰۲۳، ۳۶۶۲۰۹۹۹، ۳۶۷۰۶۰۳۰ و ۳۶۷۰۴۳۶۸ (با پیش‌شماره ۰۲۵) تماس بگیرند و یا برای کسب آخرین اخبار از دانشگاه علوم پزشکی قم به کانال آن به نشانی webdaqom@ در فضای مجازی و یا تارنمای آن به نشانی اینترنتی www.muq.ac.ir مراجعه کنند.
همه ایرانیان می‌توانند با مراجعه به سامانه غربالگری الکترونیکی ویروس کرونا به نشانی اینترنتی https://salamat.gov.ir و تکمیل اطلاعات خواسته‌شده، گام بلندی در ارتقای سلامت جامعه و شکست ویروس کرونا بردارند./
