در این مطلب آمده است:
هوا سرد بود دخترک با موهای ژولیده و لباسی که برایش بزرگ است در زیر آستین آویزانش تکه نانی سنتی در دست دارد در گوشه چادر ساکت و بی تحرک نشسته و بیرون را می پاید نگفته پیدا بود که دنیایی کودکیش سخت آشفته شده چند کودک هم سن و سالش در خواب هستند خدا می دانند که خواب چه را و یا که را می دیدند، بلاخره پس از چند روز کمک های مردمی کما بیش بدست سیل زدگان رسیده است بزرگترها سعی می کنند بخاطر بچه ها هم که شده لباس و غذای بیشتری ذخیره کنند همه جا بوی گل و لای می آمد.
پیرمرد به زبان و گویش لری خودش می گوید: همه داشته هایم را سیل از من گرفته دام هایم تلف شده و با دست خالی همراه سه دختر جوانم آواره کوه شده ایم. در سمت دیگر کنار یکی از چادرها زن جوان که کودکش را در پتوی چند لایه پیچده در آغوش گرفته، اما چشم از زمین بر نمی دارد به کسانی می ماند عزیزی از دست داده باشد، هر طرف که نگاه می کردی اوضاع به همین منوال بود همه سیل زده بودند و از ترس جان همه زندگی را رها کرده بودند به بیرون شهر و روستا گریخته بودند. حالا با دستانی تهی که به قوت روزانه خود نیز محتاج شده بودند. سیل از اق قلا به پلدختر رسیده بود. بی تدبیری و نداشتن آمادگی برای بروز مواقع بحران دست بدست هم داده بود تا نتیجه رحمت الهی در این سرزمین تبدیل به بحران و فاجعه شود.
چندین سال است که ایران با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند تا امسال که بارش باران از اواخراسفندماه در شمال کشور آغازشد، اما چیزی طول نکشید که این نعمت به نغمت تبدیل شد چرا که در مازندران، گلستان و شیراز سیل عظیمی رخ داد سیلی ویران گر که در شیراز جان 22 هموطن را گرفت ضمن آنکه خسارات های زیادی به تاسیسات شهری و روستایی شیراز وارد کرد؛ پیش از آنکه رسانه ملی شهرها و روستاهای آسیب دیده را به تصویر بکشد. فضای مجازی مردم را از عمق فاجعه سیل در گلستان و شیراز پرده برداشت.
باران همچنان می بارید، سریال سیل نیز دنباله دار بود، در شهرها و استان ها رودخانه های خشک جاری شدند و سدها لبریز. در همه این اتفاقات نبود یک نقشه بحران برای نجات شهرها و روستاها مشکل بزرگی بود که خسارات سیل را چندین برابر کرد. هر چند که مردم برا ی نجات هم دست بکار شدند، اما قادر نبودند که جلوی خسارت ها و زیان های وارد شده را بگیرند چرا که مهار این بلایا باید قبل از وقوع تدبیری می شد که به برنامه ریزان و مدیران اجرایی استان ها باز می گشت. برنامه ریزانی که نظرات کارشناسان را جدی نگرفته بودند حالا دیگر پلدختر در غرب کشور نیز دچار سیل شده است شمال، جنوب و غرب کشور دچار واقعه شده اند واقعه ای که چندان هم غیر قابل پیش بینی نبود.
چرا آق قلا زیر آب رفت؟
عوامل مختلفی مانند تغییر اقلیم، سدسازی، و جنگل زدایی مقصر این بلایا معرفی شدند. بی شک سیل اخیر در شمال کشور و شیراز نمی تواند تنها یک دلیل داشته باشد «محمد ابراهیم بنی حبیب» کارشناس حوزه مهندسی آب و استاد دانشگاه تهران، با اشاره به این نکته که پیش بینی های بلندمدت تغییر اقلیم با استفاده از مدل های جهانی هواشناسی انجام شده است، تصریح کرد: این مدل ها بر مبنای حل عددی معادلات دیفرانسیل جو زمین است و نتایج این مدل و سناریوهای انتشار گازهای گلخانهای با عدم قطعیت های قابل توجهی همراه است و نمی توان ادعا کرد که پنج سال بعد دقیقا چه اتفاقی می افتد، بلکه سناریوهای علمی مختلف خوش بینانه و بدبینانه در مورد آثار تغییر اقلیم وجود دارد.
جنگل تراشی عامل اصلی سیل های شمال کشور
این استاد دانشگاه گفت: واضح است که جنگل ها را از بین برده ایم و جنگل تراشی در شمال ایران رخ داده است. هنور هم ماشین های بزرگی که در حال حمل درختان بریده جنگل های شمال هستند؛ مشاهده می شود.
وی در مورد ارتباط جنگل تراشی ها با وقوع سیلاب های اخیر شمال کشور، تصریح کرد: دقت داشته باشیم که خاک جنگل سُست است و اگر درختان را بِبُریم و جنگل را تخریب کنیم، مقاومت خاک از بین می رود و به راحتی در دامنه های پر شیب لغزش پیدا می کند و وارد رودخانه ها می شود در نتیجه این فرآیند، غلظت رسوبات رودخانه ها بالا می رود و این وضعیت مقدمه مصیبت های بزرگ است، چون حجم سیلاب بیشتر می شود و ضریب زبری جریان آب بالا می رود و عمق جریان و پهنه سیلاب را بیشتر می کند.
یک شاهد محلی برای اثبات دلیل سیل
این کارشناس حوزه مهندسی آب با بیان اینکه برای اثبات این ادعا که جنگل زدایی ها باعث وقوع سیل شده، می توان حتی یک دلیل محلی از سیلاب گلستان هم آورد، گفت: در حوضه زیارت (حوضه ناهارخوران) و حوضه کردکوی (در حدود 20 کیلومتری شهرگرگان)، شدت بارش تفاوت زیادی با سایر حوضه های همسایه گرگان رود (مادرسو) و حوضههای مازندران داشته، اما چرا سیلاب در این حوضه ها چندان شدید نبوده است؟ چون در این حوضه ها (زیارت و کردکوی) عملیات آبخیزداری انجام شده و هم شدت تخریب جنگل و خاک کمتر از سایر حوضهها بوده است، بنابراین خسارت این مناطق کمتر بوده است.
راه آهن آق قلا مقصر سیل است؟
وی در ادامه در پاسخ به پرسشی در مورد تاثیر خط راه آهن در وقوع سیل گلستان، گفت: خطوط راه آهن مثل تهران- شمال و تهران-تبریز که در دوره های گذشته کشیده شده است، تعداد زیادی آبرو و پل دارند، یعنی در هنگام ساخت خط راه آهن هر جا یک آبراه کوچک دیده اند، روی آن پل ساخته اند تا مسیر آب مسدود نشود. ظاهراً خط راه آهن آققلا، پل نداشته و باعث شده سیل نتواند از محدوده آق قلا تخلیه شود، بنابراین سیل گیری آق قلا شدت یافته است. البته با تصمیم ستاد بحران خط آهن شکافته شد که تخلیه سیلاب پس از شکافته شدن خط آهن، خود اثر نبود آبروها را در وقوع سیل، اثبات می کند. گفته می شود که در آینده پل هایی برای آبراهه های موجود در این حوضه ساخته خواهد شد.
مجلس طرح تنفس جنگل ها را تصویب کند
کارشناس حوزه مهندسی آب تاکید کرد: توصیه می کنم؛ مجلس هر چه سریع تر طرح تنفس جنگل ها را که به حالت تعویق درآمده است، بدون ملاحظه شرکت های جنگلتراش به تصویب برساند. اگر می خواهیم سیلاب های این چنینی تشدید نشود؛ باید برداشت چوب از جنگل های گیلان، مازندران و گلستان را متوقف کنیم. پیشنهاد میکنم خسارتی را که سیل امسال و سیل سالهای 1380 و 1381 به مردم گلستان وارد کرد با درآمد ناشی از برداشت چوب در جنگلهای شمال مقایسه کنیم، حتماً متوجه می شویم که رقم خسارت ها بیشتر بوده است.
علت وقوع سیل شیراز
وی دراین باره گفت: عدم حفاظت از مراتع و استفاده بیش از حد از ظرفیت مراتع و اشغال بستر رودخانه از طریق جادهسازی باعث وقوع سیل شده است.
بنی حبیب افزود: در تصاویر مربوط به سیلابهای اخیر کشور از جمله سیل شیراز، می بینیم که سیل گلآلود است و آب خالص نیست. چون رسوبات رودخانهها به دلیل سستی خاک غلیظ شده و همین هم باعث وقوع سیلاب های عمیق و افزایش پهنه سیلاب شده است. غلظت رسوبات بالا باعث افزایش وزن مخصوص سیلاب و افزایش قدرت شناورسازی اجسام توسط این نوع سیلاب ها می شود، بنابراین این سیلاب قدرت آن را دارد که اجسام سنگین را به راحتی جابه جا کند. در سیل شیراز می بینیم که سیل کم عمق هم به راحتی خودروها و حتی انسان ها را شناور کرده و با خود حمل می کند..
این کارشناس حوزه مهندسی آب گفت: آبگذرهای کوچک (نظیر آبگذر احداثی در دوازه قرآن شیراز) به آسانی توسط رسوبات سیلاب های واریزه ای (سیلاب های گِلی)، مسدوده شده و موجب سیل گرفتگی بیشتر می شود.
به گفته بنی حبیب، سیلاب شیراز نشان می دهد که وزارت راه و شهرداری ها نه تنها باید ظرفیت آبگذری پل ها را به شکل استاندارد طراحی کنند، بلکه با توجه به سیلاب های اخیر، استاندارد ها نیز برای مهار سیلاب های واریزه ای و گلی اصلاح شوند.
این استاد دانشگاه تهران گفت: به تمامی هم میهنان می گویم بیش از آنچه که فکر می کنیم؛ ممکن است پهنه های سیلاب های واریزه ای گسترده باشد، بنابراین باید از رودخانه ها بیشتر فاصله بگیریم. سیلاب ها با عمق 20-30 سانتی متر را کوچک فرض نکنیم، این سیلاب ها به علت غلظت بالا، قدرت شناورسازی و حمل اجسام سنگین تری را دارند و می توانند به آسانی خودروها و افراد را جابه جا کند.
قم از شهرهای مستعد وقوع سیل
خوشبختانه سیل در قم بخوبی مهار شد و با تدبیر مسئولان از جمله شهردار قم و استاندار سیل 98 خسارتی در پی نداشت آنچه که درباره وقوع سیل بزرگ در ذهن تاریخی این شهر به یاد مانده است به سال 1313 باز می گردد که توسط عبدالحسین میرزا جهانگیری رئیس نظمیه شهر قم مهارشد و آسیبی به شهر وارد نشد، اما نوروز سال 88 یک سیل ناگهانی در اثر بارش بارن و سر ریز شدن سد پانزده خرداد در بستر رودخانه قمرود که خیلی از مسافران و زائران چادر زده بودند غافل گیر شدند وتعدادی از هموطنان ما در سیلاب ماندن. از آنجا که قم ذاتا استان گرم و خشکی است کسی گمان نمی کرد در قم سیل بیاید، اما سال 88 به علت بی تدبیری مدیران وقت زائران آسیب دیدند و این نشان می دهد که قم نیز مستعد سیل است.
عباس جعفری کارشناس محیط زیست در این باره می گوید : یکی از موضوعات مهمی که شهرقم با آن روبرو است و در توسعه شهر و ساخت و سازهای جدید نگاه مسئولانه و جدی به آن نشده است، موضوع حوادث طبیعی است، برخی از شهرک های جدید دقیقا روی گسل ساخته شده است و یا در برخی مناطق بافت خاک مقاوم و مناسب طرح های توسعه شهری نبوده است. ساخت و سازهای زیادی در حریم رودخانه و آبراهه ها صورت گرفته است، توجهی به فضای باز و فاصله بین ساختمان ها و شبکه های ارتباطی در بافت های جدید و با تراکم بالا در شهر نشده است، این در حالی است که این مهم از پشتوانه های اصلی امداد رسانی است.
وی افزود: با توجه به ماهیت غیر مترقبه بودن این حوادث و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است، این دانش به مجموعه اقداماتی گفته می شود که قبل، حین و بعد بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام می شود، اما به نظر می رسد جایگاه مدیریت بحران در استان و شهر قم صرفا مربوط به بعد از وقوع حوادث محدود شده است.
جعفری تاکید کرد: با بکارگیری اصول و ضوابط شهرسازی و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند بافت و ساختار شهر، کاربری اراضی شهری، شبکه های ارتباطی و زیر ساختهای شهری تا حد زیادی می توان اثرات و تبعات ناشی از حوادث طبیعی را کاهش داد. برای شناخت مدیریت بحران شهر و آسیب پذیری مناطق شهری در برابر بلایای طبیعی، بررسی عاملهای اصلی موثر در آسیب پذیری مدیریت بحران شهری نیاز است، موضوعی که به نظر می رسد، با توجه به شواهد و قرائن موجود، مسئولین قمی در توسعه شهری، عملا توجهی به آن نداشته اند.
هر چند که سیل 88 برای مدیران این شهر درس عبرت شد که دیگر اجازه ندهند که زائران در بستر رودخانه اتراق کنند اما مشکلی که همچنان در قم پا بر جا است وجود پروژه مونوریل در بستر رودخانه است که مانعی بر سر راه سیل است و با توجه به اینکه بلایای طبیعی جزء حوادث غیر مترقبه محسوب و ابعاد این حوادث همیشه بر ما پوشیده است عقل سلیم حکم می کند که از ساخت هر نوع سازه ای در بستر روخانه پرهیز شود.
سیل در پلدختر
چندین روز است که سیل به پلدختر رسیده شهر معمولان آب از سرش گذشته اوضاع در انجا بغرنج است تداوم 10 سال خشکسالی مردم را به این باور رسانده بود که دیگر بارانی نخواهد آمد در بیشتر مناطق لرستان متاسفانه خانه ها در بستر رودخانه ساخته شده است اشتباهی که خسارت سیل را چند برابر کرده است. طبق آخرین آمارتلفات سیل در ایران به نقل از سازمان اورژانس 14نفر درفاجع سیل در این منطقه جان باخته اند کمک های مردمی رسیده، سپاه، ارتش و هلال احمر برای کمک به سیل زدگان این منطقه آمده اند، اما مسئله اینجاست که نبود برنامه و تقسیم کار کمک رسانی را هم مختل کرده است.
درس عبرت
هنوز خسارت های مالی برآورد نشده است اما درمورد خسارت های جانی درسیل اخیر 478مصدوم و 66 کشته برجای گذاشته است اگر پرونده بحران سیل اخیررا بگشاییم به این نتیجه می رسیم که مسئولان در مهار فاجعه سیل پرونده موفقی نداشته اند نه در پیشگیری و نه در مهار سیل و نه درکمک رسانی.
در کشوری که نیم زیادی از شهروندان دارای تحصیلات عالیه هستند وقوع چنین حوادثی تاسف آور است، به نظر می رسد در کشور ما به چیزی که بها داده نمی شود نظرات کارشناسی مختصصان است متاسفانه مدیران چندان توجهی به اظهار نظر کارشناسان ندارند. از جنگل خواری در مازندران گرفته تا بستن مسیل ها در شیراز و تا پروژه های نسنجیده موجود در بستر رودخانه تا ساختن خانه و سازه های شهری در بستر رودخانه در لرستان و دیگر شهرها همه گویای این واقعیت تلخ است که در برنامه ریزی های کلان کشوری گرفته تا استانی نظرات کارشناسی جایگاهی ندارد. چه اینکه بارها و بارها کارشناسان محیط زیست هشدارهای لازم را داده امیدواریم این رویه تغییر کند امیدواریم.
مسئولان در پیشگیری ها تدابیر بهتری را پیش گیرند تا دیگر شاهد وقوع این دست حوادث تلخ نباشیم تا نعمت الهی به نغمت تبدیل نشود. امیدواریم فجایع سیل نوروز 98 دیگردر تاریخ این سرزمین تکرار نشود و درس عبرتی باشد برای همه مدیران.
منبع: روزنامه شاخه سبز
/2085/ 6133/
انتهای پیام هوا سرد بود دخترک با موهای ژولیده و لباسی که برایش بزرگ است در زیر آستین آویزانش تکه نانی سنتی در دست دارد در گوشه چادر ساکت و بی تحرک نشسته و بیرون را می پاید نگفته پیدا بود که دنیایی کودکیش سخت آشفته شده چند کودک هم سن و سالش در خواب هستند خدا می دانند که خواب چه را و یا که را می دیدند، بلاخره پس از چند روز کمک های مردمی کما بیش بدست سیل زدگان رسیده است بزرگترها سعی می کنند بخاطر بچه ها هم که شده لباس و غذای بیشتری ذخیره کنند همه جا بوی گل و لای می آمد.
پیرمرد به زبان و گویش لری خودش می گوید: همه داشته هایم را سیل از من گرفته دام هایم تلف شده و با دست خالی همراه سه دختر جوانم آواره کوه شده ایم. در سمت دیگر کنار یکی از چادرها زن جوان که کودکش را در پتوی چند لایه پیچده در آغوش گرفته، اما چشم از زمین بر نمی دارد به کسانی می ماند عزیزی از دست داده باشد، هر طرف که نگاه می کردی اوضاع به همین منوال بود همه سیل زده بودند و از ترس جان همه زندگی را رها کرده بودند به بیرون شهر و روستا گریخته بودند. حالا با دستانی تهی که به قوت روزانه خود نیز محتاج شده بودند. سیل از اق قلا به پلدختر رسیده بود. بی تدبیری و نداشتن آمادگی برای بروز مواقع بحران دست بدست هم داده بود تا نتیجه رحمت الهی در این سرزمین تبدیل به بحران و فاجعه شود.
چندین سال است که ایران با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند تا امسال که بارش باران از اواخراسفندماه در شمال کشور آغازشد، اما چیزی طول نکشید که این نعمت به نغمت تبدیل شد چرا که در مازندران، گلستان و شیراز سیل عظیمی رخ داد سیلی ویران گر که در شیراز جان 22 هموطن را گرفت ضمن آنکه خسارات های زیادی به تاسیسات شهری و روستایی شیراز وارد کرد؛ پیش از آنکه رسانه ملی شهرها و روستاهای آسیب دیده را به تصویر بکشد. فضای مجازی مردم را از عمق فاجعه سیل در گلستان و شیراز پرده برداشت.
باران همچنان می بارید، سریال سیل نیز دنباله دار بود، در شهرها و استان ها رودخانه های خشک جاری شدند و سدها لبریز. در همه این اتفاقات نبود یک نقشه بحران برای نجات شهرها و روستاها مشکل بزرگی بود که خسارات سیل را چندین برابر کرد. هر چند که مردم برا ی نجات هم دست بکار شدند، اما قادر نبودند که جلوی خسارت ها و زیان های وارد شده را بگیرند چرا که مهار این بلایا باید قبل از وقوع تدبیری می شد که به برنامه ریزان و مدیران اجرایی استان ها باز می گشت. برنامه ریزانی که نظرات کارشناسان را جدی نگرفته بودند حالا دیگر پلدختر در غرب کشور نیز دچار سیل شده است شمال، جنوب و غرب کشور دچار واقعه شده اند واقعه ای که چندان هم غیر قابل پیش بینی نبود.
چرا آق قلا زیر آب رفت؟
عوامل مختلفی مانند تغییر اقلیم، سدسازی، و جنگل زدایی مقصر این بلایا معرفی شدند. بی شک سیل اخیر در شمال کشور و شیراز نمی تواند تنها یک دلیل داشته باشد «محمد ابراهیم بنی حبیب» کارشناس حوزه مهندسی آب و استاد دانشگاه تهران، با اشاره به این نکته که پیش بینی های بلندمدت تغییر اقلیم با استفاده از مدل های جهانی هواشناسی انجام شده است، تصریح کرد: این مدل ها بر مبنای حل عددی معادلات دیفرانسیل جو زمین است و نتایج این مدل و سناریوهای انتشار گازهای گلخانهای با عدم قطعیت های قابل توجهی همراه است و نمی توان ادعا کرد که پنج سال بعد دقیقا چه اتفاقی می افتد، بلکه سناریوهای علمی مختلف خوش بینانه و بدبینانه در مورد آثار تغییر اقلیم وجود دارد.
جنگل تراشی عامل اصلی سیل های شمال کشور
این استاد دانشگاه گفت: واضح است که جنگل ها را از بین برده ایم و جنگل تراشی در شمال ایران رخ داده است. هنور هم ماشین های بزرگی که در حال حمل درختان بریده جنگل های شمال هستند؛ مشاهده می شود.
وی در مورد ارتباط جنگل تراشی ها با وقوع سیلاب های اخیر شمال کشور، تصریح کرد: دقت داشته باشیم که خاک جنگل سُست است و اگر درختان را بِبُریم و جنگل را تخریب کنیم، مقاومت خاک از بین می رود و به راحتی در دامنه های پر شیب لغزش پیدا می کند و وارد رودخانه ها می شود در نتیجه این فرآیند، غلظت رسوبات رودخانه ها بالا می رود و این وضعیت مقدمه مصیبت های بزرگ است، چون حجم سیلاب بیشتر می شود و ضریب زبری جریان آب بالا می رود و عمق جریان و پهنه سیلاب را بیشتر می کند.
یک شاهد محلی برای اثبات دلیل سیل
این کارشناس حوزه مهندسی آب با بیان اینکه برای اثبات این ادعا که جنگل زدایی ها باعث وقوع سیل شده، می توان حتی یک دلیل محلی از سیلاب گلستان هم آورد، گفت: در حوضه زیارت (حوضه ناهارخوران) و حوضه کردکوی (در حدود 20 کیلومتری شهرگرگان)، شدت بارش تفاوت زیادی با سایر حوضه های همسایه گرگان رود (مادرسو) و حوضههای مازندران داشته، اما چرا سیلاب در این حوضه ها چندان شدید نبوده است؟ چون در این حوضه ها (زیارت و کردکوی) عملیات آبخیزداری انجام شده و هم شدت تخریب جنگل و خاک کمتر از سایر حوضهها بوده است، بنابراین خسارت این مناطق کمتر بوده است.
راه آهن آق قلا مقصر سیل است؟
وی در ادامه در پاسخ به پرسشی در مورد تاثیر خط راه آهن در وقوع سیل گلستان، گفت: خطوط راه آهن مثل تهران- شمال و تهران-تبریز که در دوره های گذشته کشیده شده است، تعداد زیادی آبرو و پل دارند، یعنی در هنگام ساخت خط راه آهن هر جا یک آبراه کوچک دیده اند، روی آن پل ساخته اند تا مسیر آب مسدود نشود. ظاهراً خط راه آهن آققلا، پل نداشته و باعث شده سیل نتواند از محدوده آق قلا تخلیه شود، بنابراین سیل گیری آق قلا شدت یافته است. البته با تصمیم ستاد بحران خط آهن شکافته شد که تخلیه سیلاب پس از شکافته شدن خط آهن، خود اثر نبود آبروها را در وقوع سیل، اثبات می کند. گفته می شود که در آینده پل هایی برای آبراهه های موجود در این حوضه ساخته خواهد شد.
مجلس طرح تنفس جنگل ها را تصویب کند
کارشناس حوزه مهندسی آب تاکید کرد: توصیه می کنم؛ مجلس هر چه سریع تر طرح تنفس جنگل ها را که به حالت تعویق درآمده است، بدون ملاحظه شرکت های جنگلتراش به تصویب برساند. اگر می خواهیم سیلاب های این چنینی تشدید نشود؛ باید برداشت چوب از جنگل های گیلان، مازندران و گلستان را متوقف کنیم. پیشنهاد میکنم خسارتی را که سیل امسال و سیل سالهای 1380 و 1381 به مردم گلستان وارد کرد با درآمد ناشی از برداشت چوب در جنگلهای شمال مقایسه کنیم، حتماً متوجه می شویم که رقم خسارت ها بیشتر بوده است.
علت وقوع سیل شیراز
وی دراین باره گفت: عدم حفاظت از مراتع و استفاده بیش از حد از ظرفیت مراتع و اشغال بستر رودخانه از طریق جادهسازی باعث وقوع سیل شده است.
بنی حبیب افزود: در تصاویر مربوط به سیلابهای اخیر کشور از جمله سیل شیراز، می بینیم که سیل گلآلود است و آب خالص نیست. چون رسوبات رودخانهها به دلیل سستی خاک غلیظ شده و همین هم باعث وقوع سیلاب های عمیق و افزایش پهنه سیلاب شده است. غلظت رسوبات بالا باعث افزایش وزن مخصوص سیلاب و افزایش قدرت شناورسازی اجسام توسط این نوع سیلاب ها می شود، بنابراین این سیلاب قدرت آن را دارد که اجسام سنگین را به راحتی جابه جا کند. در سیل شیراز می بینیم که سیل کم عمق هم به راحتی خودروها و حتی انسان ها را شناور کرده و با خود حمل می کند..
این کارشناس حوزه مهندسی آب گفت: آبگذرهای کوچک (نظیر آبگذر احداثی در دوازه قرآن شیراز) به آسانی توسط رسوبات سیلاب های واریزه ای (سیلاب های گِلی)، مسدوده شده و موجب سیل گرفتگی بیشتر می شود.
به گفته بنی حبیب، سیلاب شیراز نشان می دهد که وزارت راه و شهرداری ها نه تنها باید ظرفیت آبگذری پل ها را به شکل استاندارد طراحی کنند، بلکه با توجه به سیلاب های اخیر، استاندارد ها نیز برای مهار سیلاب های واریزه ای و گلی اصلاح شوند.
این استاد دانشگاه تهران گفت: به تمامی هم میهنان می گویم بیش از آنچه که فکر می کنیم؛ ممکن است پهنه های سیلاب های واریزه ای گسترده باشد، بنابراین باید از رودخانه ها بیشتر فاصله بگیریم. سیلاب ها با عمق 20-30 سانتی متر را کوچک فرض نکنیم، این سیلاب ها به علت غلظت بالا، قدرت شناورسازی و حمل اجسام سنگین تری را دارند و می توانند به آسانی خودروها و افراد را جابه جا کند.
قم از شهرهای مستعد وقوع سیل
خوشبختانه سیل در قم بخوبی مهار شد و با تدبیر مسئولان از جمله شهردار قم و استاندار سیل 98 خسارتی در پی نداشت آنچه که درباره وقوع سیل بزرگ در ذهن تاریخی این شهر به یاد مانده است به سال 1313 باز می گردد که توسط عبدالحسین میرزا جهانگیری رئیس نظمیه شهر قم مهارشد و آسیبی به شهر وارد نشد، اما نوروز سال 88 یک سیل ناگهانی در اثر بارش بارن و سر ریز شدن سد پانزده خرداد در بستر رودخانه قمرود که خیلی از مسافران و زائران چادر زده بودند غافل گیر شدند وتعدادی از هموطنان ما در سیلاب ماندن. از آنجا که قم ذاتا استان گرم و خشکی است کسی گمان نمی کرد در قم سیل بیاید، اما سال 88 به علت بی تدبیری مدیران وقت زائران آسیب دیدند و این نشان می دهد که قم نیز مستعد سیل است.
عباس جعفری کارشناس محیط زیست در این باره می گوید : یکی از موضوعات مهمی که شهرقم با آن روبرو است و در توسعه شهر و ساخت و سازهای جدید نگاه مسئولانه و جدی به آن نشده است، موضوع حوادث طبیعی است، برخی از شهرک های جدید دقیقا روی گسل ساخته شده است و یا در برخی مناطق بافت خاک مقاوم و مناسب طرح های توسعه شهری نبوده است. ساخت و سازهای زیادی در حریم رودخانه و آبراهه ها صورت گرفته است، توجهی به فضای باز و فاصله بین ساختمان ها و شبکه های ارتباطی در بافت های جدید و با تراکم بالا در شهر نشده است، این در حالی است که این مهم از پشتوانه های اصلی امداد رسانی است.
وی افزود: با توجه به ماهیت غیر مترقبه بودن این حوادث و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است، این دانش به مجموعه اقداماتی گفته می شود که قبل، حین و بعد بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام می شود، اما به نظر می رسد جایگاه مدیریت بحران در استان و شهر قم صرفا مربوط به بعد از وقوع حوادث محدود شده است.
جعفری تاکید کرد: با بکارگیری اصول و ضوابط شهرسازی و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند بافت و ساختار شهر، کاربری اراضی شهری، شبکه های ارتباطی و زیر ساختهای شهری تا حد زیادی می توان اثرات و تبعات ناشی از حوادث طبیعی را کاهش داد. برای شناخت مدیریت بحران شهر و آسیب پذیری مناطق شهری در برابر بلایای طبیعی، بررسی عاملهای اصلی موثر در آسیب پذیری مدیریت بحران شهری نیاز است، موضوعی که به نظر می رسد، با توجه به شواهد و قرائن موجود، مسئولین قمی در توسعه شهری، عملا توجهی به آن نداشته اند.
هر چند که سیل 88 برای مدیران این شهر درس عبرت شد که دیگر اجازه ندهند که زائران در بستر رودخانه اتراق کنند اما مشکلی که همچنان در قم پا بر جا است وجود پروژه مونوریل در بستر رودخانه است که مانعی بر سر راه سیل است و با توجه به اینکه بلایای طبیعی جزء حوادث غیر مترقبه محسوب و ابعاد این حوادث همیشه بر ما پوشیده است عقل سلیم حکم می کند که از ساخت هر نوع سازه ای در بستر روخانه پرهیز شود.
سیل در پلدختر
چندین روز است که سیل به پلدختر رسیده شهر معمولان آب از سرش گذشته اوضاع در انجا بغرنج است تداوم 10 سال خشکسالی مردم را به این باور رسانده بود که دیگر بارانی نخواهد آمد در بیشتر مناطق لرستان متاسفانه خانه ها در بستر رودخانه ساخته شده است اشتباهی که خسارت سیل را چند برابر کرده است. طبق آخرین آمارتلفات سیل در ایران به نقل از سازمان اورژانس 14نفر درفاجع سیل در این منطقه جان باخته اند کمک های مردمی رسیده، سپاه، ارتش و هلال احمر برای کمک به سیل زدگان این منطقه آمده اند، اما مسئله اینجاست که نبود برنامه و تقسیم کار کمک رسانی را هم مختل کرده است.
درس عبرت
هنوز خسارت های مالی برآورد نشده است اما درمورد خسارت های جانی درسیل اخیر 478مصدوم و 66 کشته برجای گذاشته است اگر پرونده بحران سیل اخیررا بگشاییم به این نتیجه می رسیم که مسئولان در مهار فاجعه سیل پرونده موفقی نداشته اند نه در پیشگیری و نه در مهار سیل و نه درکمک رسانی.
در کشوری که نیم زیادی از شهروندان دارای تحصیلات عالیه هستند وقوع چنین حوادثی تاسف آور است، به نظر می رسد در کشور ما به چیزی که بها داده نمی شود نظرات کارشناسی مختصصان است متاسفانه مدیران چندان توجهی به اظهار نظر کارشناسان ندارند. از جنگل خواری در مازندران گرفته تا بستن مسیل ها در شیراز و تا پروژه های نسنجیده موجود در بستر رودخانه تا ساختن خانه و سازه های شهری در بستر رودخانه در لرستان و دیگر شهرها همه گویای این واقعیت تلخ است که در برنامه ریزی های کلان کشوری گرفته تا استانی نظرات کارشناسی جایگاهی ندارد. چه اینکه بارها و بارها کارشناسان محیط زیست هشدارهای لازم را داده امیدواریم این رویه تغییر کند امیدواریم.
مسئولان در پیشگیری ها تدابیر بهتری را پیش گیرند تا دیگر شاهد وقوع این دست حوادث تلخ نباشیم تا نعمت الهی به نغمت تبدیل نشود. امیدواریم فجایع سیل نوروز 98 دیگردر تاریخ این سرزمین تکرار نشود و درس عبرتی باشد برای همه مدیران.
منبع: روزنامه شاخه سبز
/2085/ 6133/
کپی شد
