چرشنبه بایرامی یا چهارشنبه سوری، عید اصیل و واقعی مردم اردبیل و آذربایجان بوده و از جایگاهی خاص در باور عمومی مردم برخوردار است.
به گزارش خبرنگار ایسنا منطقه اردبیل، روز سه شنبه آخر سال شمسی می‌گذرد در کوچه و بازار صدای بمب و ترقه آغاز شده و چون غروب فرا می‌رسد از هر نقطه صدای هلهله و شادی و آتش سرخ افروخته بر خانه‌های مردم خودنمایی می‌کند. رسمیت جشن چنین شبی در اردبیل چنین است که بعد از غروب خورشید همه افراد خانواده با پریدن از روی آتش ترانه‌های محلی را با خود زمزمه می‌کنند.
با سپری شدن روزهای سرد زمستان و نزدیک شدن سال نو، مردم اردبیل و آذربایجان با تحرک و جنب و جوش ویژه‌ای، شور و شعف خود را به نمایش گذاشته و با مراسم‌های خاصی مثل کاشتن سبزه از تخم گندم و عدس، گردگیری فرش‌ها و گوشه‌های گرد گرفته خانه، حلاجی کردن و شستن پشم رختخواب‌ها و ناز بالش‌ها و کارهایی از این قبیل، به استقبال و پیشواز سال نو و بهار منتظر می‌روند.
از عادت‌های دیگر مرسوم در بین اهالی آذربایجان در این روزها ، " تکم چی " و " تکم " گردانی است، که یکی از قدیمی ترین و ریشه دارترین مراسمات است و طی آن فردی با " تکم " گردانی در بین مردم و اهالی و با سرودن شعرهایی مخصوص، نزدیک شدن سال نو را نوید داده و از مردم مژدگانی دریافت می دارد.
در چنین روزهایی، اهالی اردبیل به دختران و خواهران شوهر کرده خود هدیه‌ای به نام " بایراملیق " یا عیدی که ممکن است لباس یا پارچه‌ای نفیس و یا پول نقد باشد، همراه با بسته‌ای از انواع تنقلات و شیرینی پیشکش کرده و ضمن بازدید و تحویل هدایا به ایشان، فرا رسیدن " چرشنبه بایرامی " و سال نو را تبریک می گویند.
در شب چهارشنبه سوری و با غروب آفتاب، مردم اردبیل و آذربایجان با بر افراشتن آتش در حیاط خانه‌های خود و پریدن از روی آن ، به جشن و شادی می پردازند و دختران دم بخت با سرودن اشعاری مانند:
آتیل باتیل چرشنبه
بختیم آچیل چرشنبه
از روی آتش برافراشته پریده و آرزوی خوشبختی و کامیابی می‌کنند.
در این شب، کد بانوی خانه با پختن غذای مخصوص این شب که عموماً ماهی دودی با سوتیپلو، به همراه یک خورشت آزاد دیگر است، سفره این شب مخصوص را پهن و اعضای دیگر را به سرو غذا دعوت می‌کنند.
آنچه در این شب خاص قابل توجه است هیچ کس دعوت دوستان و آشنایان را قبول نکرده و به مهمانی خانه کسی نمی رود و حد الامکان سعی می‌کند که در خانه خود یا خانه اجدادی خود باشد و اگر در خارج از شهر محل سکونت خود بود، سعی می کند به هر طریق ممکن خود را به شهر و ولایت خود برساند.
ماهی دودی با پلو، یک پای ثابت غذای موجود در سر سفره این شب اهالی است
کدبانوی خانه به تعداد اعضای خانوار، تخم مرغ رنگ می کند و با برشته کردن دانه‌های گندم، نوعی آجیل گرم بنام " قورقا " درست کرده و آنها را در پیاله‌های چینی می ریزد و به همراه آجیل‌های دیگری مثل مغز پسته و گردو و نخودچی کشمش و بادام و تخم کدو در سر سفره این شب قرار می دهد.
علاوه بر تنقلات در سفره این شب، عناصر دیگری همچون شمع روشن، شاخه سبزی موسوم به " همیشه جوان " ، نمک ، آب ، نان ، شاخه نبات و یک جلد قرآن مجید نیز دیده می شود.
در این شب باور بر این است که اگر کسی نیتی برای انجام در سال آتی داشته باشد، می تواند برآورده شدن یا نشدن نیت خود را با گوش دادن به اولین کلام خارج شده از دهان فردی خاص، تخمین بزند، لذا اهالی برای اینکه نیت کسی نامیمون در نیاید، سعی می کنند از به کار بردن کلام بی معنی و رکیک خودداری و حتی الامکان از کلمات و جمله‌های متین و با معنا استفاده کنند.
در برخی از مناطق، نوجوانان با حضور در پشت بام خانه همسایه‌ها و آویزان کردن " شال " یا " قورشاق " خود از باجه به داخل خانه، طلب انعام و عیدی می کنند و کدبانوی خانه نیز به " قورشاق " آویزان شده، تخم مرغ رنگین و مقداری تنقلات ریخته و ارسال می دارد. این رسم به " قورشاق سال لاماخ " و در برخی مناطق به " شال سال لاماخ " معروف است.
جوانان در این شب و فردای آن، مبادرت به انجام نوعی بازی موسوم به " یومورتا چاقیشدیرما " یا تخم مرغ بازی می کنند که طی آن هر دو طرف بازی تخم مرغ‌های خود را با فنی خاص ، به هم می نوازند و هر کسی که سر و ته تخم مرغش بشکند، بازنده بازی و تخم مرغ است.
در چنین شبی دختران دم بخت دور یکی از تازه عروسان فامیل جمع شده وهر یک از آنها انگشتری خود را در داخل تشت آبی که در مقابلشان بود انداخته و روی آن را با یک روسری می پوشاندند و ضمن اینکه به خواندن ترانه و رقص و پایکوبی می پرداختند تازه عروس حاضر در جمع، از زیر روسری دست در تشت آب کرده و با خواندن شعری یکی از آن انگشتری‌ها را بیرون می آورد،
عزیزینم ساری یاغ / ساری دوگی ساری یاغ
یئددی ایلین سینیغین / گلون بو ایل سارییاغ
آن انگشتر به هر کدام از دختران که تعلق داشت، باور بر این بود که بخت آن دختر در سال جدید باز می شود و او در سال جدید به خانه بخت می رود.
در برخی از روستاهای آذربایجان و در صبح فردای چهارشنبه سوری، دختران دم بخت کوزه‌های آب به دوش کشیده و به سمت چشمه سارها حرکت می کنند و ضمن شستشوی دست و صورت خود و نوشیدن از آب چشمه، کوزه های خود را هم پر کرده و به خانه برمی گردند و اعتقاد دارند که خوردن آب چشمه در این روز خاص باعث بر آورده شدن آرزوهای آنها می شود.
همچنین یکی از " آق بیرچک "های فامیل، قیچی در دست همراه دختران دم بخت به محل چشمه سارها می رفت و هر یک از دختران نیتی کرده و از " آق بیرچک " می‌خواستند برایش سبزه بچیند و " آق بیرچک " فامیل برای برآورده شدن نیت دختر مذکور با قیچی از سبزه‌های روییده در کنار چشمه سار چیده و در آب روان می انداخته و برای برآورده شدن آرزوی آن دختر دعا می کرد.
گزارش از سمیه درازی خبرنگار ایسنا منطقه اردبیل
انتهای پیام
