کاهش بارندگی‌ها در استان اردبیل و تداوم خشکسالی علاوه بر بروز مشکلات بسیار برای کشاورزان، این روزها تا مرز آب آشامیدنی مردم نیز پیشروی کرده و در بسیاری از روستاها مشکل تامین آب برای روستاییان و در شهرها نیز قطع آب و کاهش کیفیت آن قابل مشاهده است.
به گزارش جماران، ایرنا نوشت: مسئولان استان اردبیل از وجود مشکل کم آبی در دست‌کم ۴۰۰ روستای استان اردبیل خبر می‌دهند. علاوه بر شهرهای استان اردبیل تعدادی از روستاها دچار کم آبی شدید بوده و در برخی روستاها آب آشامیدنی روستاییان از طریق تانکرهای سیار تامین می‌شود.
علیرضا نعمت سلطانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اردبیل در این باره گفت: در حال حاضر بیش از ۳۰ شهر و ۹۹۱ روستای استان تحت پوشش خدمات آب و فاضلاب هستند که از این تعداد ۴۰۰ روستا با مشکلات کم آبی روبه‌رو هستند.
به گفته وی، هم اکنون کم آبی بشتر در روستاهای استان محسوس بوده و در شهر های استان هم در صورت نبود مدیریت آب احتمال کم آبی در آینده بیشتر خواهد بود.
نعمت سلطانی جمعیت روستاهای کم آب استان را بیش از ۳۰۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت: با استفاده از ۱۲ تانکر شرکت آب و فاضلاب، ۲ تانکر امور عشایری و چهار تانکر استیجاری از طرف بخش خصوصی از اول صبح تا آخر شب آبرسانی به روستاهای فاقد آب در حال انجام است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اردبیل تصریح کرد: ما سختی‌ها و مشکلات روستاییان را در تأمین منابع آب به خوبی حس می‌کنیم و تلاشمان بر این است تا از طریق منابع ملی و تزریق ۵۴۰ میلیارد تومان اعتبار مصوب مجلس در بخش آب روستای ارتقا وضعیت را شاهد باشیم.
نعمت سلطانی افزود: با بهره‌گیری از این منابع تکمیل مجتمع‌های آبرسانی در سطح استان بویژه مجتمع آبرسانی خروسلو در اولویت قرار گرفته که ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار از محل ماده ۶ برای این پروژه اختصاص یافته و ۶۳۰ میلیارد ریال نیز از طریق منابع ملی اختصاص خواهد یافت.
وی اضافه کرد: با تکمیل این مجتمع اهالی ۲۳۳ روستا از آب پایدار استفاده خواهند کرد.
تداوم خشکسالی تنها گریبانگیر روستاییان اردبیل نبوده و در ماههای اخیر بر اثر کاهش ورودی آب سدها علاوه بر قطع گاه به گاه آب آشامیدنی، افت کیفیت آب از نظر رنگ و طعم و به ادعای برخی بهداشت آب نیز به مخاطره افتاده است.
در روزهای اخیر در شبکه های مجازی فیلم و تصاویر زیادی از رنگ کدر آب آشامیدنی شهر اردبیل و کیفیت بد آن منتشر شده و شهروندان از سلامتی آب ابراز تردید کرده‌اند.
در این حال در پی افزایش نگرانی‌ها در شهر اردبیل شرکت آب و فاضلاب استان در اطلاعیه ای به مردم اطمینان داد که آب شرب این شهر کاملا بهداشتی بوده و مصرف آن مضر نیست .
این شرکت اعلام کرد ، ماموران شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل حسب وظایف سازمانی و اعتقادی خود از آب شرب شبکه لوله کشی شهر اردبیل و سایر شهرهای استان به طور متوالی نمونه‌برداری کرده و از نظر میکروبی، شیمیایی و کلرسنجی مورد بررسی و کنترل قرار می‌دهند.
بنا به اعلام آبفای اردبیل ، ۱۰۰ درصد موارد آزمایش شده آب شرب اردبیل با استانداردهای کشوری مطابقت دارد و آب این شهر قابل شرب است.
به گفته کارشناسان ، دلیل اتفاقات اخیر در باره رنگ و طعم آب شرب اردبیل، کاهش سطح آب پشت سد یامچی بعنوان تامین کننده آب شرب این شهر می‌باشد.
بر اساس بررسی‌ها کاهش سطح آب در پشت سد یامچی و نیز بهره‌برداری بیش از ظرفیت اسمی از تصفیه خانه اردبیل عامل مهم افت کیفیت آب مصرفی اردبیل می باشد. ظرفیت اسمی تصفیه‌خانه اردبیل یک هزار و ۲۰۰ لیتر در ثانیه است و این در حالی است که هم اکنون میزان بهره‌برداری از این تصفیه خانه حدود یک هزار و ۶۰۰ لیتر در ثانیه برآورد می‌شود.
کاهش بارشها و تداوم خشکسالی در اردبیل
بنا به اعلام مسئولان هواشناسی و امور آب اردبیل، امسال میزان بارش در این استان نسبت به سال‌های گذشته بسیار پایین بوده است، بر اساس آمارهای اعلامی؛ میزان بارش در استان طی فروردین ۶۹ درصد، اردیبهشت ۳۳ درصد، خرداد ۷۲ درصد و تیرماه هم ۷۸ درصد در مقایسه با سال‌های قبل کاهش یافته است.
هم اکنون میزان بارندگی در استان اردبیل نسبت به متوسط و دراز مدت سال گذشته ۱۹ درصد کاهش داشته است ضمن اینکه بر اساس آمار مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران، استان اردبیل در بین ۳۱ استان کشور از نظر آمار مقایسه‌ای بارش‌های رخداده در اوایل سال جاری در جایگاه ۲۵ کشور قرار گرفته است.
از نظر بارندگی، استان اردبیل در مقایسه با استان‌های شمال‌غرب کشور، شامل استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، زنجان که به لحاظ اقلیمی در شرایط نسبتا مشابهی می‌باشند، در جایگاه چهارم قرار دارد.
فیروز ندایی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل دراین باره گفت: خشکسالی امسال استان در ۷۰ سال گذشته بی سابقه بوده و بحران کم آبی در کمین مردم این استان است.
وی افزود: امسال متوسط بارندگی در کشور ۱۴۷ میلی متر ارزیابی شده که متوسط آن در سال گذشته ۳۰۶ میلی متر و در دراز مدت ۲۳۰ میلی متر برآورد شده و بر اساس ارزیابی‌های بدست آمده استان اردبیل از نظر میانگین کشوری در سطح بالا است.
ندایی اضافه کرد: از نظر میزان بارندگی استان اردبیل بیست و ششمین استان در بین ۳۱ استان است، میزان بارندگی امسال ۲۴۹ میلی متر برآورد شده که متوسط آن در سال گذشته ۲۸۸ میلی متر و در دراز مدت ۳۱۰ میلی متر می‌باشد ضمن اینکه بارشها از نظر مکانی و زمانی نامناسب بوده است. مخصوصا در ماههای فروردین اردیبهشتُ خرداد و تیر ماه به ترتیب میانگین بارش استانی ۷۶ُ ۵۰ ُ ۲۷ و ۷۴ در صد کاهش بارندگی بوده و بخاطر آن روان آب و رودخانه ها و حجم مخازن سدها بسیار پایین بوده است.
وی ادامه داد:میزان بارندگی در استان اردبیل نسبت به متوسط و دراز مدت سال ۱۹ در صد کاهش داشته است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل کاهش ذخیره سدهای استان را نگران کننده دانست و افزود: حجم سد یامچی بعنوان تامین کننده آب شرب اردبیل در سال جاری ۲۳ میلیون متر مکعب می باشد و تنها ۴.۵ میلیون متر مکعب آب به شبکه یامچی داده شده است در صورتیکه در سال گذشته این میزان ۲۳.۵ میلیون متر مکعب بوده و برای کشاورزی بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب آب رهاسازی شده بود. همچنین آب سد سبلان از ۵۷ میلیون متر مکعب سال گذشته به ۳۱ میلیون متر مکعب، سد قوری چای از یک میلیون و ۷۰۰ هزار متر مکعب به ۳۰۰ هزار متر مکعب، سد سقزچی از یک میلیون و ۵۰۰هزار متر مکعب به ۹۰۰ هزار متر مکعب و سد ارس از ۷۶۹میلیون متر مکعب به ۶۹۴ میلیون متر مکعب رسیده است.این در حالی است که ورودی سد ارس در سال گذشته ۹۱ متر مکعب در ثانیه ولی در سال جاری ۵ متر مکعب در ثانیه است که رقم بی سابقع و نگران کننده می باشد
ندایی با بیان اینکه کاهش بارندگی در این استان منجر به کاهش ذخایر آب سدها شده و امسال با خشکسالی شدیدی در حوزه های آبریز استان مواجه هستیم، گفت: بارشها درحوضه آبریز سدهای مهم استان اردبیل ۷۰ درصد کاهش دارد و این امر موجب کاهش ۵۰ درصدی حجم ذخیره آب سدهای استان شده است.
او اظهار کرد: کاهش بارندگی‌ها ،افزایش دمای هوا ،افزایش تبخیر از سطح حوضه های آبریز، مصارف آب در سرشاخه‌ها و نبود ذخیره برف کافی در کوهستان از جمله سبلان، موجب کاهش رواناب و حتی خشک شدن اغلب آبراهه‌ها و رودخانه‌های استان شده است بطوریکه اکنون رواناب ورودی اغلب سدهای استان صفر یا نزدیک به صفر است و امسال با خشکسالی شدیدی در حوضه های آبریز سدهای یامچی، سبلان و قوری چای و ارس مواجه هستیم.
در این حال در سال های اخیر سفره های آب زیر زمینی در دشت اردبیل بدلیل استفاده بی رویه از چاه های آب ، بارش کم و استفاده از چاه‌های غیر مجاز پایین آمده است و بنا به گفته استاندار اردبیل در حال حاضر با توجه به تغییرات آب و هوایی و کاهش ذخایر سفره‌های آب زیرزمینی، استان اردبیل با بحران کم آبی روبرو است و باید با برنامه ریزی لازم این بحران مدیریت شود.
عباس جنگی مرنی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل در این باره گفت: کمبود آب در دشت اردبیل نگران کننده بوده و باید برای جبران و نیزصرفه‌جویی در مصرف آن تدابیر جدی اتخاذ شود.
وی با بیان اینکه دشت اردبیل با کمبود آب زیر زمینی مواجه است، افزود: مصرف آب در این دشت آنقدر زیاد بوده که سهم پنج سال آینده را نیز شامل می‌شود.
ضرورت صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی و آشامیدنی و مدیریت منابع
به گفته کارشناسان و مسئولان استان اردبیل وضعیت نگران کننده تداوم خشکسالی و کاهش ذخایر آبی استان صرفه جویی و نیز مدیریت صحیح منابع آبی استان را امری ضروری و حیاتی کرده است و می بایست از همین اکنون و تا در نشده مسئولان و مردم دوشادوش هم در جهت رفع مشکلات و اصلاح روند نادرست مصرف کنونی برنامه ریزی و اقدام کنند.
ندایی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل مصرف بهینه از آب و صرفه جویی در استفاده از آب کشاورزی و آشامیدنی را ضروری دانست و گفت: باید رسانه‌ها فرهنگ استفاده بهینه از آب کشاورزی و آشامیدنی را در بین مردم ترویج دهند.
وی با اشاره به اهمیت تامین آب شرب پایدار برای شهروندان و مصارف کشاورزی بر نظارت دقیق الگوی کشت اراضی پایاب شبکه ها تاکید کرد و صرفه جویی در مصارف مختلف آب سد ها را به دلیل کاهش بارشها در سال جاری خواستار شد.
ندایی ادامه داد: باتوجه به شرایط بحرانی پیش آمده ضرورت دارد که به مسئله پایداری سرزمین توجه ویژه داشته و بی‌مهابا از آب‌های زیرزمینی برداشت ننماییم چرا که مشکل فرونشست زمین در اکثر مناطق و مخصوصا دشتهای ممنوعه بسیار جدی است.
اکبر بهنامجو استان دار اردبیل نیز گفت: با صرفه جویی و مدیریت منابع آب می‌توان به آینده امیدوار بود، هم اکنون یشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است که باید در الگوی کشت و تبدیل آبیاری غرق آبی به آبیاری مدرن و صرفه جویی بهینه در مصرف آب نهایت تلاش را داشته باشیم.
وی تاکید کرد که شورای حفاظت منابع آب کم آبی در استان را جدی تلقی کرده و برای مقابله با بحران احتمالی تدابیر لازم را داشته باشند.
جنگی مرنی مدیرعامل آب منطقه ای اردبیل هم بیان کرد: تنها راه جلوگیری از استفاده غیرمجاز از منابع آب در این دشت، عمل به قانون و تنگ کردن فضای سوء استفاده برای قانون شکنان است.
وی با بیان اینکه مصرف بی‌رویه و غیر علمی از منابع آبی بویژه در بخش کشاورزی حجم زیادی از آب را هدر داده و از ذخایر آن می‌کاهد، اضافه کرد: با وجود خشکسالی چند سال اخیر و کاهش منابع، مصرف بی‌رویه آب در این استان همچنان وجود داشته و این امر نگران کننده است.
جنگی مرنی با تاکید بر ضرورت صرفه جویی و مصرف بهینه آب افزود: وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در زمینه آبیاری تحت فشار و قطره ای اقدامات خوبی انجام داده‌اند و امید است با صرفه جویی ۲۵ درصدی مشکلات آب شرب و صنعتی برطرف شود.
وی اضافه کرد: دشتهای منطقه به خاطر مصرف بی‌رویه در بخش کشاورزی آسیب جدی دیده اما دولت با اجرای طرح تعادل بخشی توانسته تا حدی جلوی این مشکل را بگیرد.
عیسی شاهی زارع رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اردبیل هم در این باره گفت: خشکسالی و عوارض ناشی از آن به عنوان پدیده شوم از ۲۰ سال پیش در استان اردبیل همچنان دست رنج کشاورزان را به باد برده اما دریغ از یک برنامه‌ریزی صحیح که در مسیر حل این بحران گام‌های جدی برداشته شود.
وی افزود:راهکار اصلی برای جبران کم آبی کشاورزی ،تغییر الگوی کشت و آبیاری مدرن است که در این موارد استان اردبیل در مقایسه با استان های دیگر عقب مانده است.
شاهی زارع گفت:در حال حاضر کشاورزان استان اردبیل همچنان از طریق انهار سنتی، آبیاری‌ها را انجام می‌دهند که منجر به اتلاف آب تا ۳۰ درصد در مزارع می شود این در حالی است که در بسیاری از استان‌ها تا ۹۵ درصد ضریب نفوذ آبیاری مدرن اتفاق افتاده اما در اردبیل به غیر از دو سه سال اخیر شرایط مناسبی را در توسعه آبیاری مدرن شاهد نبودیم.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی اردبیل به وضعیت اسفبار کشت و زرع در دشت اردبیل و سایر دشت‌ها با وجود شرایط خشکسالی اشاره کرد و ادامه داد: باید کمیته مخاطرات کشاورزی هر ۱۵ روز گزارشی را از روند آبیاری تحت فشار ارائه کند و در کنار آن دولت پرداخت تسهیلات بلاعوض را از ۲۲ میلیون تومان به ازای هر هکتار به ۳۵ میلیون تومان افزایش دهد.
وی اضافه کرد: بر اساس گزارش‌های موثق از ابتدای امسال پرداختی بلاعوض دولت انجام نشده و از همین رو کشاورزان راغب به توسعه آبیاری مدرن نیستند در حالی که افت محصول تا ۴۰ درصد در سیب‌زمینی به دلیل خشکسالی و عدم تأمین منابع آب اتفاق افتاده است.
شاهی زارع با ارائه چند پیشنهاد به دولتمردان و تصمیم‌گیران در حوزه آب و خاک اظهار کرد: در مرحله اول باید متولی اصلی حوزه آب و خاک مشخص شود تا در بحث مدیریت آب تناقض‌گویی‌ها به حداقل رسیده و کمک به تکمیل پایاب سدها و جلوگیری از زهدار شدن اراضی در دستور کار قرار گیرد.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی اردبیل افزود: بی‌برنامگی و نبود مدیریت در بخش توزیع منابع آب زمینه بی‌اعتمادی را در تولید و ارزش افزوده بالاتر به وجود آورده و شرایط را سخت و نگران‌کننده کرده است.
شاهی زارع گفت: الگوی کشت متناسب با آمایش سرزمینی در استان اردبیل وجود ندارد به طوری که به هم ریختگی الگوی کشت در استان اردبیل به کشت انواع محصولات از بادام زمینی گرفته تا برنج و سیر منجر شده است.
وی در ادامه سخنان خود افزود: اگر مسئولان به فکر جایگزینی تولید سیب‌زمینی در دشت اردبیل هستند، بهتر است با اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی به احیای دشت اردبیل کمک کنند تا بیش از این فرونشست را در این دشت شاهد نباشیم.
به گفته کارشناسان، اجرای طرح تعادل بخشی یکی از طرح‌های وزارت نیرو برای جلوگیری از مصرف بی رویه آب و بحران های احتمالی است ولی از زمان اجرا تا کنون این طرح روند کندی داشته و حتی شاخص ترین مورد این طرح که تغییر الگوی کشت می باشد چندان عملیاتی نشده است.
در این حال داور بستام مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اردبیل گفت: طرح احیا و تعادل‌بخشی با هدف چاره‌اندیشی در کنترل افت و کسری مخزن آب دشتهای ممنوعه از سال ۸۴ با اقدامات غیرسازه‌ای نظیر انسداد چاه‌های غیرمجاز، تقلیل منصوبات، نصب کنتورهای هوشمند و موضوع اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها و صداوسیما در حال اجراست.
وی بیان کرد: از سال ۸۴ تا ۹۳ اجرای این طرح روند کندی را داشته اما با هدف جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی در دشتهای کشور اجرای این طرح سرعت بیشتری گرفته و شرکت آب منطقه‌ای با همکاری سایر نهادها و دستگاه‌ها با اجرای ۱۵ پروژه تلاش می‌کند تا موانع و مشکلات را رفع کند.
مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اردبیل گفت: ۱۱ پروژه توسط وزارت نیرو و شرکت‌های آب منطقه‌ای و چهار پروژه نیز به همت جهاد کشاورزی و سازمان زمین‌شناسی اجرا می‌شود که البته برخی از این طرح‌ها به دلیل مشکل اعتباری به صورت کامل اجرا نشده است.
بستام اضافه کرد: ۲۲ اکیپ بازرسی و نظارت در سال‌های اخیر تقویت شده و با سرکشی مستمر و ارزیابی منابع آب رودخانه‌ها و همچنین منابع آب سطحی تلاش می‌کنند تا با گزارش‌دهی به موقع جلوی تخلفات احتمالی در حفر چاه‌ها بهره‌برداری غیراصولی گرفته شود.
یوسف حقی مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای اردبیل نیز به انعقاد قرارداد با صداوسیما در تولید و پخش برنامه‌های آگاهی‌بخشی در استفاده بهینه مردم از آب اشاره کرد و گفت: با تهیه ۱۰ برنامه تلویزیونی با نام سوسسی سعی شده تا خطرات مصرف بی‌رویه آب به مردم اطلاع‌رسانی شود.
وی اظهار کرد: با نصب بیش از ۶۰ بنر در مناطق مختلف شهر با همکاری شهرداری اردبیل خطر کم آبی و خشکسالی اطلاع‌رسانی شده تا مردم در جریان اوضاع بحرانی آب در سطح استان قرار گیرند.
وی به هم‌اندیشی با اساتید دانشگاه، نخبگان، اصحاب رسانه و اصحاب فرهنگ و هنر با محوریت اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی و همچنین چاره‌اندیشی در حل این مشکل اشاره کرد و گفت: امید است با یک نگاه واقع‌بینانه مشکلات و نارسائی‌های موجود در این بخش مرتفع شود.
اباصلت ابراهیمی مجری طرح داناب شرکت آب منطقه‌ای اردبیل نیز گفت: برای جلوگیری از مصرف بی رویه آب همه ساله و براساس تفاهمنامه‌ای با آموزش و پرورش طرح داناب در مدارس اجرا می‌شود تا دانش‌آموزان بیشتر با اهمیت موضوع آب آشنایی پیدا کنند.
وی افزود: براساس این تفاهمنامه امسال سعی شد تا بیشترین اطلاع‌رسانی را در این حوزه در فضای مجازی و اپلیکیشن سواد آب و همچنین سایت داناب با هدف ارتقای آموزش و یادگیری سواد آبی دانش‌آموزان انجام شود.
ابراهیمی اضافه کرد: برای حل ریشه‌ای مشکل کم‌آبی باید آموزش را در نظام تعلیم و تربیت مورد توجه قرار داد تا نوع نگاه دانش‌آموزان تغییر یافته و با در نظر گرفتن فرآیند تهیه و تولید آب از احداث سد گرفته تا تصفیه خانه، طراحی و لوله‌کشی بتوان کودکان و نوجوانان را با اهمیت موضوع آب آشنا کرد.
وی تصریح کرد: باید معلمان و رسانه ها سواد آبی را با بهنرین روش و الگوی تربیتی به نسل آینده منتقل کنند تا یک اتفاق مبارک در سال‌های آینده در این حوزه رقم بخورد.
